ZARZĄDZANIE I KOMUNIKOWANIE SPOŁECZNE

ZAGADNIENIA

1. Komunikowanie społeczne - definicja, cechy komunikowania

Komunikowanie jest procesem porozumiewania się jednostek, grup lub instytucji. Jego celem jest wymiana myśli, dzielenie się wiedzą, informacjami i ideami. Proces ten odbywa się na różnych poziomach, przy użyciu zróżnicowanych środków i wywołuje określone skutki.

Cechy komunikowania:

• jest to proces społeczny, ponieważ odnosi się przynajmniej do dwóch jednostek i przebiega zawsze w środowisku społecznym;

• zachodzi zawsze w określonym kontekście społecznym i w związku z tym może mieć kontekst interpersonalny, grupowy, instytucjonalny, publiczny, masowy lub międzykulturowy;

• jest to proces kreatywny, polegający na budowaniu nowych pojęć i przyswajaniu wiedzy o otaczającym świecie;

• ma charakter dynamiczny, bo polega na przyswajaniu, rozumieniu i interpretowaniu informacji;

• jest procesem ciągłym;

• jest procesem symbolicznym, bo posługuje się symbolami i znakami;

• jest to proces interakcyjny, tzn. że między jego uczestnikami wytwarzają się określone stosunki, mogące mieć charakter partnerski (komunikowanie symetryczne) lub dominacyjny i podporządkowujący (komunikowanie niesymetryczne lub komplementarne);

• jest celowe i świadome, ponieważ uczestnikami procesu kierują określone motywy;

• jest nieuchronne, tzn. zachodzące zawsze i wszędzie bez względu na świadome lub nieświadome zamiary;

• jest procesem złożonym, czyli wieloelementowym i wielofazowym, mogącym mieć charakter dwustronny lub jednostronny, werbalny lub niewerbalny, bezpośredni, medialny lub pośredni;

• jest nieodwracalne, gdyż nie da się go cofnąć, powtórzyć czy zmienić przebiegu.

2. Formy komunikowania (werbalne i niewerbalne).

Ze względu na sposób przekazywania informacji wyróżnić można podział na komunikację werbalną (język i jego dwie formy: ustna i pisemna) i niewerbalną (kinezjetyka - mowa ciała, parajęzyk - cechy wokalne głosu, dźwięki pozajęzykowe, interferencje wokalne, samoprezentacja, dotyk, proksemika - zastosowanie dystansu interpersonalnego i relacji przestrzennych, chronemika - czas jako sygnał komunikacyjny, elementy otoczenia - temperatura, oświetlenie, kolor) oraz bezpośrednią i pośrednią. Komunikowanie werbalne posiada strukturę gramatyczną, odbywa się według określonych reguł, jednak nie tylko gramatycznych, ale też społecznych, gdyż istnieją określone sekwencje porozumiewania się, określające kolejności następowania po sobie pojedynczych wypowiedzi. Pomimo że nie zdajemy sobie z tego sprawy, posiadamy na ich temat ukrytą wiedzę i trzymamy się reguł. Komunikacja werbalna odbywa się przy użyciu języka naturalnego czyli tego, którym mówią ludzie, jest więc specyficznie ludzka. Ten rodzaj wymiany informacji jest nabywany w trakcie socjalizacji, wyuczany. Jej kanałem jest głównie kanał dźwięków, ale używane są też inne, np. w przypadku osób nie słyszących oraz tam, gdzie niemożliwe jest posługiwanie się mową, wykorzystuje się kanał manualno-wzrokowy. Kanałem w przypadku komunikacji werbalnej może być także papier, jeśli posługujemy się pismem jako środkiem werbalnym komunikacji uwarunkowanej kulturowo. Komunikacja werbalna przenosi informacje o wydarzeniach zewnętrznych i w tym wymiarze dominuje nad niewerbalną. Niewerbalna zaś dominuje w wyrażeniu naszych emocji, postaw( szczególnie sympatii) i sądów, czyli tego, co dzieje się w nas. Poza tym niektóre wiadomości łatwiej przekazać gestami (np. kształty), szczególnie gdy nie znamy języka. Komunikacja niewerbalna służy także do synchronizacji komunikacji werbalnej, podtrzymywania jej (sprzężenie zwrotne), uzupełnienia i podkreślenia znaczenia słów oraz odgrywa duża rolę w rytuałach (powtarzane wzorce zachowań, które nie mają funkcji instrumentalnej, ale rodzą określone konsekwencje społeczne, w których sygnały niewerbalne są powiązane ze sobą i pojawiają się w sekwencjach. Poza tym wyraża stopień intymności oraz, tak jak werbalna, dostarcza informacji, wywiera wpływ, oraz służy osiąganiu celów społecznych, wykonywaniu zadań. Podczas większości interakcji porozumiewania się pełni kilka funkcji (możemy jednocześnie wywierać na kogoś wpływ i dążyć do wykonania zadania). W trakcie bezpośredniego porozumiewania się przekazy tworzone są na poczekaniu i samorzutne w kontakcie z drugą osobą, przekazy pośrednie zaś są starannie opracowywane, konstruowane i nadawane w przestrzeń, w taki sposób że mogą być odebrane przez wiele osób, ale mogą też nie zostać odebrane (jeżeli nikt nie obejrzy danego programu lub nie zwróci uwagi na przekazywaną informację). Komunikację pośrednią charakteryzuje również wysoki poziom intencjonalności oraz to, że nadawca nie widzi bezpośredniej reakcji odbiorcy, brak tu sprzężenia zwrotnego, gdyż odbiorca ma ograniczoną możliwość nadania informacji zwrotnej, a nadawca często jej nie oczekuje.

Biorąc pod uwagę relację nadawca-odbiorca formy komunikacji dzielimy na:

• jednokierunkowe i dwukierunkowe;

• symetryczne i niesymetryczne;

• formalne i nieformalne;

• obronne i podtrzymujące.

3. Poziomy komunikacji społecznej (wg D. McQuaila).

Komunikowanie intrapersonalne - jest procesem biologicznym i psychicznym i dotyczy odbierania i reakcji centralnego ośrodka nerwowego na bodźce płynące z organizmu każdego człowieka (np. głód, ból, poczucie braku bezpieczeństwa).

Komunikowanie interpersonalne - to komunikowanie społeczne, zachodzące pomiędzy jednostkami ludzkimi, wyrażone w sposób werbalny i niewerbalny, jest procesem przekazywania i odbierania informacji pomiędzy dwiema osobami lub małą grupą osób, wywołujący określone skutki i rodzaje sprzężeń zwrotnych. Obejmuje ono bezpośrednie aktów komunikacyjnych zachodzących „twarzą w twarz”, czyli podczas fizycznej obecności jednostek biorących w nich udział oraz komunikację pośrednią, zachodzącą między osobami porozumiewającymi się w inny niż tradycyjny sposób - medialne komunikowanie interpersonalne, w którym komunikujące się jednostki nie znajdują się fizycznie w tym samym miejscu, np. poprzez telefon, Internet.

Komunikowanie grupowe (wewnątrzgrupowe) - polega na transmitowaniu informacji pomiędzy dwoma bądź kilkoma grupami jednostek. Ten typ komunikowania obejmuje wszelkie formy wymiany informacji pomiędzy grupami uczestników (zazwyczaj stosunkowo małymi, a w każdym razie znacznie mniejszymi niż w komunikowaniu masowym) w kontakcie bezpośrednim lub na odległość, za pomocą technicznych środków przekazu.

Komunikowanie międzygrupowe - procesy porozumiewania się ludzi odnoszą się w tym przypadku do dużych liczebnie grup, w których nie wszyscy członkowie maja osobiste, bezpośrednie styczności, to wyższy poziom procesów komunikacyjnych, najczęściej są to wspólnoty lokalne, stowarzyszenia oraz związki o bardzo różnym charakterze, polityczne, społeczne, ekonomiczne, itp.

Komunikowanie organizacyjne (instytucjonalne) - polega ono na komunikowaniu się ludzi przynależących do konkretnych instytucji; komunikacja odbywa się między sformalizowanymi organizacjami, w których procesy komunikowania są sformalizowane, władza i kontrola jasno zdefiniowane, a role nadawcy i odbiorcy jednoznacznie określone; zagadnienia interakcji, kooperacji, formowania norm i standardów stają się tu pierwszoplanowe.

Komunikowanie masowe - to jedna z form komunikowania, tj. porozumiewania się za pomocą znaków, polegająca na przekazywaniu przy pomocy urządzeń technicznych (środków komunikowania masowego) jednolitych treści skierowanych do liczebnie wielkich, zróżnicowanych i anonimowych rzesz odbiorców. Środki komunikowania masowego zwane są inaczej środkami masowego przekazu, jak również mass mediami. Informacja wysyłana jest przez wiele często niezwiązanych ze sobą jednostek, a kierowana do mas ludzkich; występuje tutaj ujednolicenie przekazu, to najwyższy i jednocześnie najmłodszy poziom komunikowania w społeczeństwie.

4. Typy komunikowania (informacyjny i perswazyjny) - scharakteryzować jeden z ich.

Informacyjny - kreowanie wzajemnego porozumienia i zrozumienia między uczestnikami procesu, dzielenie się wiedzą, wyjaśnianie i instruktaż, przy założeniu, że nadawca nie ma żadnych intencji wpływania na postawy i zachowania odbiorców, a jedynie spełnia funkcję stricte informacyjną. Podstawowym celem jest kreowanie wzajemnego porozumienia i zrozumienia między uczestnikami procesu, dzielenia się wiedzą, wyjaśnianie i instruktaż, zakładając, że nadawca nie ma żadnych intencji wpływania na postawy i zachowania odbiorców. Ma ono spełniać funkcję stricte informacyjną, przekazując dane, wiedzę, fakty, opinie w sposób neutralny, rzeczowy i obiektywny. Przekaz musi być zrozumiały dla odbiorców oczekujących dostarczenia im wiedzy jakiej nie posiadają. Do podstawowych metod informacyjnych należą:

• narracja - opis wydarzenia, historii itp. z zachowaniem kolejności występowania epizodów i wątku od początku do końca;

• opis - dotyczy konkretnej osoby bądź grupy ludzi, przedmiotu, urządzenia, sytuacji itp.;

• demonstracja - przekazowi werbalnemu towarzyszy równoczesne wykonywanie czynności ilustrującej ten komunikat np. pokaz działania różnego rodzaju urządzeń w celu nabycia praktycznych umiejętności;

• definiowanie - wyjaśnianie pewnych pojęć, ich klasyfikacja i rozróżnienie, wskazywanie na synonimy i antonimy, na użycie i funkcje, odwoływanie się do etymologii i historii, podawanie przykładów i porównywanie.

Komunikowanie informacyjne opiera się na następujących zasadach wpływających na jego efektywność:

1. Kreatywność.

2. Wiarygodność.

3. Nowość informacji.

4. Doniosłość informacji.

5. Położenie nacisku na informację.

6. Wykorzystanie pomocy wizualnych.

Perswazyjny - to kompleksowy, interaktywny proces, w którym nadawca i odbiorca są połączeni werbalnymi i niewerbalnymi symbolami, poprzez które perswadujący próbuje wpłynąć na drugą osobę po to, aby zmienić jego reakcje, zachowania, ukształtować nowe postawy lub zmodyfikować już istniejące i sprowokować do akcji/działania. To kompleksowy, interaktywny proces, w którym nadawca i odbiorca są połączeni werbalnymi i niewerbalnymi symbolami, poprzez które perswadujący próbuje wpłynąć na drugą osobę po to, aby zmienić jego reakcje, zachowania, ukształtować nowe postawy lub zmodyfikować już istniejące i sprowokować do akcji/działania. Typy perswazji:

1. Perswazja przekonująca - obie strony dążą do wzajemnego porozumienia, nawet kosztem odstąpienia od całości lub części od swoich pierwotnych przekonań czy wyznawanych wartości.

2. Perswazja nakłaniająca - to przyciąganie odbiorcy do idei, postaw i zachowań, które wyznaje jednostka perswadująca.

3. Perswazja pobudzająca - inaczej agitacja, jej celem jest narzucenie odbiorcy określonego wzoru zachowań za pomocą sugestii, haseł, skrótów myślowych, obietnic, często kłamstw itp.

W procesie perswazyjnym wyróżnia się sześć faz:

1. Faza ekspozycji przekazu w miejscu łatwo dostępnym dla odbiorcy.

2. Faza uruchomienia uwagi odbiorcy i skoncentrowania jej na komunikacie.

3. Faza zrozumienia komunikatu przez odbiorcę (odkodowanie znaczeń).

4. Faza refleksji związana z interpretacją komunikatu (akceptacja lub odrzucenie).

5. Faza zapamiętywania treści komunikatu jako następstwo jego akceptacji.

6. Faza zamiany postaw, w której realizuje się intencja nadawcy.

Komunikowanie perswazyjne opiera się na następujących zasadach:

1. Sprecyzowanie celów.

2. Stosowanie logicznej argumentacji.

3. Rozpoznanie istniejących systemów postaw i wzorów zachowań odbiorców.

4. Posługiwanie się językiem motywującym do działania.

5. Budowanie i rozwijanie wiarygodności.

6. Prezentacja komunikatu w przekonujący sposób.

7. Obalanie przeciwnych argumentów.

5. Modele procesu komunikowania (Lassfella - aktu perswazyjnego, Shannona - przekazu sygnałów).

Model aktu perswazyjnego Lasswella

Nazywany także klasycznym wzorcem komunikowania, ponieważ powszechnie uważany jest za jeden z podstawowych modeli komunikacji masowej. Model ten charakteryzuje się prostą i klarowną konstrukcją opartą o serię pytań:

• kto komunikuje?

• co przekazuje?

• za pomocą jakiego środka komunikacji (medium)?

• do kogo?

• z jakim rezultatem?

Głównym wyróżnikiem tego modelu jest instrumentalizm oddziaływania komunikacji i jego funkcje perswazyjne. Mimo widocznej jednokierunkowości oraz dość wyraźnych uproszczeń i ograniczeń stał się on podstawą do głębszej analizy nie tylko nadawcy, odbiorcy i przekazu ale także rodzaju medium i rezultatów komunikowania (a ściślej jednokierunkowej transmisji). Jest to klasyczny linearny model opisowy. Ukazuje proces przekazu jako jednokierunkowy, z jasno określonymi rolami nadawcy i odbiorcy.

Nadawca ma określony cel: spowodowanie ukształtowanie nowej postawy albo wzmocnienia lub zmiany postaw już istniejących.

NADAWCA Kto mówi? Analiza nadawcy

KOMUNIKAT Co mówi? Analiza treści

KANAŁ Za pośrednictwem jakiego kanału mówi?

ODBIORCA Do kogo mówi? Analiza audytorium

EFEKT Z jakim skutkiem mówi? Analiza efektów

Model przekazu sygnałów Shannona

Jest to linearny model operacyjny (operacjonalny) pozwalający przewidywać przebieg procesu. Wprowadzono tu nowe kategorie, takie jak szum informacyjny (źródło zakłóceń), przepustowość kanału, kod (kodowanie - sygnał nadany i odkodowanie - sygnał odebrany). Proces rozpoczyna źródło informacji (Nadawca), tworząc przekaz. W następnej fazie przekaz jest przekształcony w sygnał przez nadajnik. Ten sygnał jest dostosowany do kanału prowadzącego do odbiornika, który z kolei rekonstruuje przekaz z odebranego sygnału. I taki przekaz dociera do adresata. Sygnał jest podatny na zakłócenia (szum). Komunikacja w świetle tego modelu może być podzielona na osiem elementów:

1. Źródło jest twórcą aktu komunikacji.

2. Przekaz jest treścią komunikacji, informacją, która jest przekazywana.

3. Koder przetwarza informację w formę, która może być zakomunikowana, także w postaci, która nie jest bezpośrednio rozumiana przez ludzkie zmysły.

4. Kanał jest medium lub systemem transmisyjnym używanym dla przekazu komunikatu z jednego miejsca do innego.

5. Dekoder odwraca proces kodowania.

6. Odbiorca jest adresatem komunikacji.

7. Sprzężenie zwrotne między źródłem a odbiorcą może służyć do regulacji przepływu komunikacji.

8. Szum jest niepożądanym zniekształceniem, które może zakłócać wymianę informacji.

ŹRÓDŁO INFORMACJI

NADAJNIK

ODBIORNIK

ADRESAT

ŹRÓDŁO ZAKŁÓCEŃ

PRZEKAZ SYGNAŁ SYGNAŁ PRZEKAZ

NADANY ODEBRANY

6. Komunikowanie masowe - definicja i cechy wyróżniające.

Komunikowanie masowe - to proces przesyłania komunikatu od masowego komunikatora, tj. nadawcy medialnego, do publiczności środków masowego przekazu za pośrednictwem mass mediów, polegająca na przekazywaniu komunikatów przy pomocy urządzeń technicznych (środków komunikowania masowego) jednolitych treści skierowanych do liczebnie wielkich, zróżnicowanych i anonimowych rzesz odbiorców. Komunikowanie masowe charakteryzują pewne cechy, a mianowicie:

• masowość odbioru - związana z faktem przesyłania treści różnej, rozproszonej oraz liczebnej grupie użytkowników;

• ograniczona liczba zmysłów odbiorcy, zaangażowanych w procesie przekazu, do wzroku i słuchu;

• impersonalny charakter przekazu (uczestnicy procesu są wyizolowani, nie znają się i nie maja ze sobą styczności;

• funkcja gate-keepera (selekcjonera środków masowego przekazu);

• opóźnienie lub brak sprzężenia zwrotnego;

• jednokierunkowość przekazu - dotycząca braku symetryczności przekazu z jednoczesnym docieraniem z tym przekazem do wielu odbiorców, a niemożliwością sytuacji odwrotnej;

• masowość produkcji i dystrybucji przekazów - odbywa się w ramach specjalnie powstałych organizacji, występujących jako nadawca zbiorowy;

• periodyczność i schematyczność - poszczególne pakiety przekazów docierają do odbiorców z ustaloną częstotliwością, a w ich obrębie istnieje określony porządek;

• jest sformalizowane - oznacza, że komunikowanie masowe warunkują następujące czynniki odróżniające je od innych form komunikowania: technologie przekazu, produkcja, dystrybucja i archiwizacja przekazu, schematyzacja i częstotliwość;

• ma formę instytucjonalną - nadawcami są w komunikowaniu masowym instytucje komunikowania masowego, tj. różnej wielkości organizacje formalne, których istnienie i funkcjonowanie jest przedmiotem odpowiednich regulacji prawnych, określających warunki powstawania instytucji komunikowania masowego i inne szczegółowe okoliczności powstawania instytucji medialnych, oraz zadania, które te instytucje spełniają;

• jest pośrednie - komunikowanie masowe odbywa się za pośrednictwem odpowiednich instrumentów i wyspecjalizowanych instytucji.

Środki komunikowania masowego zwane są inaczej środkami masowego przekazu, jak również mass mediami. Informacja wysyłana jest przez wiele często niezwiązanych ze sobą jednostek, a kierowana do mas ludzkich; występuje tutaj ujednolicenie przekazu, to najwyższy i jednocześnie najmłodszy poziom komunikowania w społeczeństwie.

7. Środki komunikowania masowego i ich funkcje.

Środki masowego przekazu, środki komunikowania masowego, mass media, środki masowej informacji i propagandy, to instytucje i urządzenia techniczne, za pomocą których przekazuje się treści informacyjne bardzo licznym i zróżnicowanym odbiorcom. Do środków masowego przekazu zalicza się: wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię (płyty, kasety), szeroko rozpowszechnione filmy i wideokasety, wydawane w dużych nakładach publikacje książkowe. Charakterystycznym wyróżnikiem środków komunikowania masowego jest ich rozległy (ponadregionalny, krajowy, europejski, światowy) zasięg, umożliwiający dotarcie do masowego odbiorcy. Media, bo tak w skrócie bywają nazywane środki masowe, pełnią olbrzymią rolę społeczną, którą można scharakteryzować następująco:

• są ważnym i nieustannie rozwijającym się sektorem życia zbiorowego, rodzajem działalności gospodarczej (niekiedy mówi się o „przemyśle informacyjnym”, „przemyśle rozrywkowym” lub show biznesie;

• dostarczają pracy różnym kategoriom specjalistów, wytwarzają poszukiwane produkty kulturalne

• są wielkimi instytucjami, które wykształciły swe wewnętrzne zasady działania, a zarazem są powiązane z wieloma innymi instytucjami;

• media to jeden z instrumentów władzy społecznej, narzędzie kontroli, zarządzania społecznego, mobilizacji i pobudzania innowacyjności, która może być substytutem siły fizycznej lub zalet materialnych;

• środki masowe stanowią forum, na którym sprawy powszechne - zarówno narodowe, jak i międzynarodowe - mogą być publicznie prezentowane i roztrząsane;

• stymulują rozwój kultury, zarówno w jej aspekcie symbolicznym, artystycznym jak obyczajowym i normatywnym, promują nowe tendencje, np. w sztuce, modzie i obyczajach;

• media stały się dominującym źródłem kształtowania indywidualnej wyobraźni szerokich rzesz odbiorców, a to znaczy praktycznie całego społeczeństwa;

• mass media tworzą podstawę systemu komunikowania się w kulturze masowej i w wysokim stopniu określają jej charakter;

• stanowią rozwijający się przemysł oferujący różnorodne dobra i usługi, zapewniający rosnące zatrudnienie oraz stymulujący rozwój innych sektorów przemysłu;

• tworzą zasoby wiedzy stanowiąc instrument kontroli i zarządzania w społeczeństwie oraz arenę, na której rozgrywa się coraz więcej spraw życia publicznego;

• stały się dominującym źródłem definicji, wyobrażeń i ocen dotyczących rzeczywistości społecznej.

Proces transformacji mediów w Polsce można podzielić na kilka etapów:

• żywiołowego entuzjazmu nowych wydawców i wymuszonych przekształceń starych tytułów (maj 1989 - połowa 1991);

• pozornej stabilizacji i zmian podskórnych w prasie i radiu (połowa 1991 - koniec 1992);

• otwartej walki o rynek mediów, zwłaszcza o media audiowizualne (początek 1993 - koniec sierpnia 1994);

• nowego zagospodarowania mediów (od września 1994 roku).

8. Prasa w Polsce po 1989 r. - główne etapy zmian, podstawowe tendencje i procesy rozwoju.

W demokratycznej Polsce dokumentem stało się nowe prawo prasowe. 11 kwietnia 1990 w tymże prawie pojawił się zapis, że prasa zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności wypowiedzi i urzeczywistnia prawo obywateli do ich rzetelnego informowania, jawności życia publicznego oraz kontroli i krytyki społecznej. Tego samego dnia Sejm jednogłośnie zniósł cenzurę (Główny Urząd Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk), która towarzyszyła komunistycznym mediom na każdym kroku.

Upadek komunizmu to przemiany polityczne, przemiany, które bezpośrednio wpłynęły na rynek prasowy w Polsce. Stary system koncesyjny zastąpiony został licencyjnym. Jednym z poważniejszych kroków była ustawa Sejmu, która zakładała likwidację RSW - Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej "Prasa", która była monopolistą na rynku wydawniczym w komunistycznej Polsce. Tytuły wydawane do tej pory przez RSW zostały sprzedane. W trybie przetargu sprzedano około 100 tytułów, a ponad 60 zostało przekazane pracowniczym spółdzielniom dziennikarskim. Na rynku pojawia się również prasa, która wcześniej uważana była za konspiracyjną i ukazywała się tylko w nielegalnym obiegu.

Przemiany społeczno-politycznie, oraz prawa wolnego rynku silnie wpływają na prasę, dlatego dochodzi do wielu zmian na stanowiskach kierowniczych w mediach. Dodatkowo oficjalne rozwiązanie PZPR przyczyniło się do likwidacji wielu pism partyjnych. Niektóre tytuły z okresu komunizmu przestają się ukazywać, inne natomiast zmieniają nazwę oraz skład redakcji.

Jednak okres pokomunistyczny to nie tylko zmiany tytułów oraz likwidacje. To również czas powstawania całkiem nowych pism. Ogromnym zainteresowaniem cieszyło się szczególnie zakładanie pism regionalnych, jednak od chęci do utrzymania się na rynku było dość daleko i większość tych pism upadała w pierwszym okresie swojej działalności. Tylko nieliczne utrzymały się na rynku do dziś. Wtedy właśnie powstał jeden z najpopularniejszych obecnie na rynku dzienników - Gazeta Wyborcza. Już po roku działalności, bo w 1990 Gazeta Wyborcza była dziennikiem o największym nakładzie w Polsce. Powstała ona nie po to, aby przynosić zysk, lecz, aby pomagać w sukcesie wyborczym Solidarności.

Wolny rynek doprowadził do tego, że powstają gazety odmienne pod względem politycznym, merytorycznym, a nawet typologicznym. Prasą, a właściwie jej wydawcami, zaczynają rządzić prawa rynku, liczy się popyt i podaż. To pierwsze objawy konkurencji na polskim rynku prasowym. Do tego wszystkiego dodać należy również ogromny postęp techniczny, jaki miał miejsce na początku lat 90. W redakcji pojawiają się komputery, w drukarniach nowe techniki składu i druku offsetowego. Konieczne są zmiany w organizacji pracy całych redakcji. Nowe techniki umożliwiają również zwiększenie znaczenia koloru oraz zdjęć w prasie. Uwolnienie prasy spod opieki państwa musiało zaowocować napływem zagranicznego kapitału, nie bez znaczenia pozostali również polscy prywatni właściciele.

W roku 1980 w Polsce istniało 88 dzienników oraz 2500 czasopism i magazynów. Już w 1993 roku liczba ta wynosiła 124 dzienniki i około 3 tysięcy czasopism i magazynów.

Wydawcy zagraniczni, aby wejść na polski rynek, musieli uzyskać zgodę Ministerstwa Spraw Zagranicznych, ta jednak przydzielana była bez większych trudności. Na wolnym rynku pojawiają się zagraniczni inwestorzy. Wykupują oni około 75% polskiej prasy ogólnopolskiej oraz około 1/3 prasy regionalnej. Tak duże zróżnicowanie rynku medialnego wpływa oczywiście korzystnie na sposób przekazywania informacji, który musi być coraz szybszy, dostępniejszy oraz nowocześniejszy. Dzięki temu między innymi polski system komunikowania zbliżył się do systemów istniejących w większości krajów Europy. Natomiast wydawcy musieli zwrócić uwagę na oczekiwania czytelników, jeżeli chcieli pozostać na młodym polskim rynku prasowym. Wiązało się to z powstaniem wielu magazynów opartych na pomyśle tabloidów. Powstają pierwsze pisma sensacyjne i erotyczne. W tym właśnie okresie, to jest w 1991 roku w Warszawie, powstaje Super Express, ogólnopolski dziennik informacyjno-sensacyjny. Jest oczywiście i druga strona medalu, powstają eleganckie magazyny ilustrowane, jak np. Twój Styl, Sukces, Pani. To również pierwsze nieśmiałe kroki prasy kobiecej, np. miesięcznik Claudia.

Pomimo rosnącej ilości tytułów, nakłady poszczególnych periodyków malały. Boom prasowy w Polsce nie uwzględnił jednak możliwości i sytuacji ekonomicznej, nie bez znaczenia pozostał też fakt, że ogromnym konkurentem dla prasy stała się telewizja. Mniejszym zainteresowaniem cieszą się również dzienniki informacyjne, prasa społeczno-kulturalna oraz periodyki literackie. Również zgłoszenia przyszłych wydawców i podawane w nich informacje na temat przyszłego nakładu, mówiły o wielkim optymizmie oraz braku realizmu tych wydawców, jak również wskazywały na brak znajomości prawideł rządzących wolnym rynkiem prasowym.

Tak silne zmiany doprowadziły do tego, że dziennikarze lojalni wobec komunizmu musieli odejść, w nowej demokratycznej prasie nie było dla nich miejsca. Dzięki temu nastąpiła wymiana pokoleniowa, która w znacznym stopniu odmłodziła środowisko dziennikarskie.

Obecnie rynek prasowy w Polsce również podlega wielu przemianom. Nie są to jednak zmiany tak rewolucyjne jak na początku lat 90. Można powiedzieć, że polski rynek prasowy, stał się rynkiem "normalnym". Powstawanie nowych tytułów nie jest już tak gwałtowne i dotyczy najczęściej pism fachowych. Nowe dzienniki to również rzadkość, częściej dochodzi do zmniejszania ich liczby i nakładu. Można również stwierdzić, że pod względem graficzno-edytorskim nasza prasa dorównuje obecnie prasie europejskiej.

Powyższe obserwacje pozwalają nam wyróżnić w omawianej dekadzie cztery charakterystyczne okresy:

• 1989/1990: okres pierwszych debiutów przy totalnej zapaści rynku prasowego (i czytelnictwa);

• 1991-1993: okres ożywienia rynku, tzn. dynamicznego wzrostu oferty pism o mniejszej częstotliwości (najpierw miesięczników, potem i dwutygodników), a także podwojenia liczby dzienników przy spadających nakładach poszczególnych tytułów;

• 1994-1996: okres inwazji oferty nowych, wysokonakładowych tygodników oraz przejściowego zauroczenia czytelników tą ofertą kosztem kontaktów z dziennikami;

• od 1997 roku przypuszczalnie do dziś: okres generalnego chłodzenia rynku prasowego, zwłaszcza spadek nakładów tytułów o większej częstotliwości ukazywania się (a w ślad za tym - kurczenie się czytelnictwa).

9. Radio i telewizja w Polsce po 1989 r. - główne etapy zmian, podstawowe procesy i tendencje rozwoju.

Cztery etapy przemian mediów elektronicznych:

1. Faza pionierska, przed uchwaleniem ustawy o radiofonii i telewizji (1989 - 1992).

2. Faza piracka, tzn. okres starań nadawców o koncesje w atmosferze faktów dokonanych oraz przyznawanie promes i właściwych koncesji (1993 - lato 1994).

3. Okres uporządkowania eteru (podjęcia legalnej działalności) po I procesie koncesyjnym (od jesieni 1994 do mniej więcej końca 1996 roku).

4. Okres rozbudowy systemu mediów audiowizualnych w wyniku II procesu koncesyjnego oraz intensyfikacji działań nadawców zagranicznych (od 1997 roku).

Kluczową rolę na rynku mediów elektronicznych odegrała ustawa o radiofonii i telewizji z 1993 r., ustanawiając urząd - Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT), który od tego czasu reguluje ład medialny w eterze. KRRiT przyznaje nadawcom radiowym i telewizyjnym koncesje na nadawanie naziemne na danym obszarze Polski i w danym paśmie częstotliwości, jak również na nadawanie satelitarne. Faktycznie jednak urząd ten decyduje o warunkach konkurowania mediów elektronicznych w Polsce, bowiem nadawca, któremu została przyznana koncesja, nie może nią w pełni dysponować.

W okres transformacji Polska wkraczała z dwoma ogólnopolskimi kanałami telewizyjnymi oraz ośmioma ośrodkami regionalnymi. Szacuje się, że od połowy 1991 r. do połowy 1993 r. działało - wobec braku odpowiednich uregulowań prawnych - 19 pirackich stacji telewizyjnych. Pierwszą legalną stała się polska spółka Polsat, wcześniej nadająca swój program drogą satelitarną z terenu Holandii. Decyzjami Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji obecnie naziemnymi częstotliwościami dysponuje również telewizja TVN oraz Zakon Franciszkanów w Polsce. Zatem na rynku nadawców naziemnych funkcjonują aktualnie cztery podmioty, choć liczą się faktycznie trzy. Czwarty - Zakon Franciszkanów - decyzjami KRRiT nie odgrywa większego znaczenia. Dla porządku dodajmy bowiem, że zasięgi naziemne poszczególnych nadawców różnią się od siebie znacząco. I tak, nadajniki telewizji publicznej (programy TVP1, TVP2, jak i sieć regionalna TVP3) obejmują swoim zasięgiem praktycznie 100 proc. powierzchni kraju. Zasięg naziemny Polsatu to niemal 90 proc. gospodarstw domowych. TVN dociera tą drogą do ponad 40 proc. gospodarstw. Telewizja TV4, którego nadawcą jest spółka Polskie Media, kontrolowana przez Polsat, dociera za pośrednictwem nadajników naziemnych do ponad 30 proc. gospodarstw domowych. Zasięg naziemny, którym dysponują oo. Franciszkanie, właściciele stacji TV Puls, łączącej rozrywkę oraz elementy misji Kościoła Katolickiego, wynosi jedynie do 15 proc. polskich gospodarstw domowych.

Również w przypadku rynku radiowego, na samym początku lat 90-tych wiele stacji działało nielegalnie, zaś w przypadku niektórych miejscowości w radiowym eterze panował bałagan. Większość nowopowstających stacji radiowych działała w skali lokalnej, jednego miasta i jego okolic. Wkrótce wiele z tych stacji upadło, głównie z powodu braku finansowania. Obecnie działa w Polsce ponad 200 rozgłośni radiowych. Zasięgiem ogólnopolskim, oprócz radia publicznego (cztery programy), dysponuje RMF FM, Radio Zet oraz religijne Radio Maryja.

10. System medialny w Polsce po 1989 r. - przemiany.

Sytuacja mediów po roku 1989 zmieniła się radykalnie. Przede wszystkim Polacy odzyskując suwerenność we własnym państwie mogli pożegnać cenzurę. Do tego czasu media spełniały funkcję służebną wobec władzy, a nie swoich odbiorców. Zajmowały się propagandą, a nie informacją. Nad poprawnością przekazu mediów czuwał do 1989 r. Główny Urząd Kontroli Prasy i Widowisk. System medialny był scentralizowany i podporządkowany jednej partii. Wystarczy powiedzieć, że najsilniejsze media, radio i telewizja publiczne, zgrupowane były w Komitecie ds. Radia i Telewizji, któremu szefował urzędnik państwowo-partyjny w randze ministra. Z kolei prasa lokalna była uzależniona od lokalnych ekspozytur PZPR.

Wraz z nastaniem wolności zaczęły powstawać spontanicznie nowe inicjatywy medialne. Zgodnie bowiem ze znowelizowanym prawem prasowym, wydawcą mógł stać się odtąd każdy Polak. Pierwszy numer legalnie wydanego niezależnego dziennika można było kupić 8 maja 1989 r., gdy, na mocy porozumienia "Okrągłego Stołu", ukazał się pierwszy numer "Gazety Wyborczej". Rozwój rynku prasy przyspieszyła sprzedaż części tytułów byłego monopolisty na rynku prasy RSW "Prasa- Książka-Ruch". Wkrótce też pojawili się w Polsce wydawcy zagraniczni, wnosząc zarówno kapitał, jak i nowoczesność i wiedzę. W większości redakcji dokonała się prawdziwa rewolucja techniczna: komputeryzacja, przejście na druk offsetowy. Zaczęły powstawać nowe pisma w nowych segmentach rynku, wypełniając ignorowane dotąd potrzeby czytelników.

Równolegle z rynkiem prasy zaczął powstawać rynek mediów elektronicznych. Tutaj kluczową rolę odegrała ustawa o radiofonii i telewizji z 1993 r., ustanawiając urząd - Krajową Radę Radiofonii i Telewizji (KRRiT), który od tego czasu reguluje ład medialny w eterze. KRRiT przyznaje nadawcom radiowym i telewizyjnym koncesje na nadawanie naziemne na danym obszarze Polski i w danym paśmie częstotliwości, jak również na nadawanie satelitarne. Faktycznie jednak urząd ten decyduje o warunkach konkurowania mediów elektronicznych w Polsce, bowiem nadawca, któremu została przyznana koncesja, nie może nią w pełni dysponować. Nie może jej zbyć innemu podmiotowi, co najwyżej może z niej zrezygnować, a wówczas KRRiT ponownie dysponuje zwolnioną częstotliwością. Ma to decydujące znaczenie dla rynku telewizyjnego, bowiem w większości polskich domów telewizja odbierana jest za pomocą zwykłej pokojowej anteny, bez pośrednictwa telewizji kablowej czy anteny satelitarnej, zaś naziemnych częstotliwości, które można zagospodarować, jest ograniczona ilość.

W okres transformacji Polska wkraczała z dwoma ogólnopolskimi kanałami telewizyjnymi oraz ośmioma ośrodkami regionalnymi. Szacuje się, że od połowy 1991 r. do połowy 1993 r. działało - wobec braku odpowiednich uregulowań prawnych - 19 pirackich stacji telewizyjnych. Pierwszą legalną stała się polska spółka Polsat, wcześniej nadająca swój program drogą satelitarną z terenu Holandii. Decyzjami Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji obecnie naziemnymi częstotliwościami dysponuje również telewizja TVN oraz Zakon Franciszkanów w Polsce. Również w przypadku rynku radiowego, na samym początku lat 90-tych wiele stacji działało nielegalnie, zaś w przypadku niektórych miejscowości w radiowym eterze panował bałagan. Większość nowopowstających stacji radiowych działała w skali lokalnej, jednego miasta i jego okolic. Wkrótce wiele z tych stacji upadło, głównie z powodu braku finansowania. Obecnie działa w Polsce ponad 200 rozgłośni radiowych. Zasięgiem ogólnopolskim, oprócz radia publicznego (cztery programy), dysponuje RMF FM, Radio Zet oraz religijne Radio Maryja.

11. Media publiczne w Polsce (czym są, charakterystyka).

Media publiczne w Polsce stanowią wspólne dobro społeczne i są istotnym elementem pluralistycznego porządku w państwie.

W telewizji publicznej rozrywka zajmuje zdecydowanie mniej miejsca, dochodzą za to zupełnie inne gatunki. To są m. in. programy kulturalne, religijne, dla dzieci czy Teatr Telewizji. Telewizja i radio są jedną z głównych sił napędowych rozwoju kultury.

Media publiczne w krajach europejskich działają jako unikatowe instytucje życia publicznego, których istotą jest realizacja zadań misyjnych oraz pełnienie roli kreatora i organizatora życia kulturalnego i społecznego w danym kraju. W Polsce zadania te wypełniają Telewizja Polska i Polskie Radio, wykorzystując do tego celu przede wszystkim środki uzyskiwane z tytułu opłat abonamentowych. Telewizja Polska posiada obecnie już 16 oddziałów terenowych.

TVP produkuje najwięcej filmów fabularnych, dokumentalnych i spektakli teatralnych w Polsce. Program 1, Program 2 i Regionalna Trójka produkują i emitują między innymi audycje muzyczne, publicystyczne, sportowe i specjalne audycje dla mniejszości narodowych, relacjonują i transmitują obrady ważnych gremiów politycznych, są z naszymi widzami wszędzie tam, gdzie dzieją się rzeczy ważne. TVP Polonia emituje program przeznaczony dla Polaków mieszkających zagranicą. Uruchomimy został kanał tematyczny TVP Kultura.

Polskie Radio jest radiem wszechstronnym. Pełni istotną rolę informacyjną, kulturotwórczą, edukacyjno-poradniczą oraz sprawuje mecenat nad artystami i twórcami kultury narodowej.

Audycje, relacje i transmisje radiowe usłyszeć można na antenach: Jedynki - najpopularniejszego uniwersalnego programu radiowego w Polsce, Dwójki - prezentującej kulturę i sztukę najwyższej klasy, Trójki - połączenia ambitnej publicystyki z doskonałą muzyką i Polskiego Radia BIS - programu młodzieżowego o charakterze edukacyjnym, zaś słuchacze zagranicą dzięki Radiu Polonia dowiadują się w języku swojego kraju wszystkich najważniejszych informacji o Polsce.

Publiczne radio i telewizja powinny pełnić rolę kulturotwórczą, promując postęp cywilizacyjny. Obserwujemy jednak masowy napływ bardzo tandetnych i programów, i filmów, a ta wartościowa sztuka filmowa, teatralna jest coraz bardziej wypychana z programów telewizji publicznej.

12. Podstawowe akty prawne dotyczące mediów w Polsce (ustawa prawo prasowe i o radiofonii i telewizji) - o czym mówią.

Aspekty prawne funkcjonowania mass mediów regulowane są aktami legislacyjnymi - ustawami, zarządzeniami, rozporządzeniami i przepisami. Podstawowymi aktami prawnymi normującymi działalność mediów w Polsce są Prawo Prasowe - ustawa z 1984 roku, która określa ogólne warunki funkcjonowania prasy, prawa i obowiązki dziennikarzy, organizację działalności prasowej oraz tryb powoływania centralnych instytucji opiniodawczych w sprawach prasowych, takich jak np. Rada Prasowa i Ustawa o Radiofonii i Telewizji z 1992 r.

Prawo Prasowe reguluje następujące kwestie:

• określa ogólne warunki funkcjonowania prasy;

• prawdziwości przedstawiania omawianych zjawisk;

• reguluje prasową działalność wydawniczą i dziennikarską;

• określa kto może być wydawcą;

• określa prawa i obowiązki dziennikarzy;

• określa organizację działalności prasowej oraz tryb powoływania centralnych instytucji opiniodawczych w sprawach prasowych;

• tworzy Radę Prasową;

• określa odpowiedzialność prawną dziennikarzy;

• określa tryb sprostowań, odpowiedzi, komunikatów i ogłoszeń.

Ustawa o Radiofonii i Telewizji:

• określa kto jest nadawcą i jakie ma on prawa i obowiązki;

• powołuje Krajową Radę Radiofonii i Telewizji;

• określa jakość, ilość (procentowo), zakazy i nakazy dotyczące treści audycji i programów oraz reklam;

• określa czym jest publiczna radiofonia i telewizja - jej zadania, prawa i obowiązki;

• wyznacza tryb przyznawania koncesji, jej uprawnienia i obowiązki z niej wynikające;

• określa tryb rozpowszechniania programów w sieciach kablowych;

• określa odpowiedzialność prawną nadawców.

13. Internet - jego funkcje i znaczenie.

Funkcje współczesnego Internetu

• porozumiewanie się - to jedna z najbardziej podstawowych i najpopularniejszych funkcji Internetu, realizowana głównie przez usługę poczty elektronicznej, w mniejszym stopniu przez grupy dyskusyjne czy rozmaite formy pogawędek. Jego istotą jest przekazywanie informacji i kontakt dwojga lub większej liczby ludzi;

• handel i usługi - Internet jest miejscem działalności gospodarczej, zarówno handlowej (sprzedaży i aukcji), jak i usługowej (bankowość internetowa, ubezpieczenia). Sprzedaż przez Internet stanowi pewną specyficzną formę sprzedaży wysyłkowej. Największym atutem sprzedaży przez Internet są mniejsze koszty operacyjne sklepu internetowego w porównaniu ze sklepem istniejącym fizycznie oraz większy asortyment towarów - idący na świecie w miliony, a w Polsce w dziesiątki tysięcy pozycji;

• wspólnota - to coraz bardziej doceniana funkcja Internetu, polegająca na umożliwieniu grupie ludzi spotkania się w pewnym wirtualnym miejscu i wymianie poglądów, informacji czy odczuć. Może to być grupa dyskusyjna, lista dyskusyjna oraz ich kombinacje; powstająca wspólnota zaczyna spotykać się również fizycznie, tworzyć własne strony internetowe, a także współdziałać na innych polach; może również wspierać własnymi, często unikalnymi wiadomościami i komentarzami serwis informacyjny;

• zawartość - albo po prostu informacja to prawdopodobnie najszerzej wykorzystywana właściwość Internetu, w ostatnich latach wyprzedzająca pocztę elektroniczną.

Internet stanowi bogate źródło informacji - o wydarzeniach, produktach, firmach, kursach akcji i walut, prognozach pogody. Można tu zamieszczać szybko zmieniające się dane takie jak kursy walut, najświeższe wiadomości, artykuły, hasła encyklopedyczne dotyczące opisów państw, pojęć czy biogramów. Co więcej, informacje te mogą być ze sobą połączone odnośnikami hipertekstowymi, tworząc niespotykany nigdzie indziej konglomerat.

Drugą sferą tej działalności jest tworzenie serwisów informacyjnych w nadziei na zysk ze sprzedaży dostępu do nich, ich powierzchni reklamowej lub usług z nimi związanych. Tak właśnie postępują twórcy portali.

W dzisiejszym świecie życie bez komputerów i Internetu wydaje się prawie niemożliwe. Dzięki Internetowi możliwe jest szybkie kontaktowanie się z ludźmi. Umożliwiają to komunikatory internetowe, poczta elektroniczna lub inne programy, pozwalające na odbycie rozmowy głosowej. Interesujące są także fora internetowe, gdzie często nie znani sobie ludzie rozmawiają na jeden, wybrany temat (tzw. fora tematyczne).

Internet jest też nieprzebraną skarbnicą informacji. Można w nim znaleźć encyklopedyczne objaśnienia haseł, informacje o najważniejszych wydarzeniach z kraju i ze świata. Za pomocą Internetu jest również możliwe znalezienie pracy. Można też zrobić zakupy w sklepach internetowych.

14. Co to jest społeczeństwo informacyjne?

Społeczeństwo informacyjne - terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Odnosi się do technicznych narzędzi komunikacji, magazynowania i przekształcania informacji. To nowy system społeczeństwa kształtujący się w krajach o wysokim stopniu rozwoju technologicznego, gdzie zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach, a stopień rozwoju wymaga stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji.

Społeczeństwo informacyjne to nowy typ społeczeństwa, który ukształtował się w krajach, w których rozwój nowoczesnych technologii teleinformatycznych osiągnął bardzo szybkie tempo. Podstawowymi warunkami, które muszą być spełnione, aby społeczeństwo można było uznać za informacyjne, jest rozbudowana nowoczesna sieć telekomunikacyjna, która swoim zasięgiem obejmowałaby wszystkich obywateli oraz rozbudowane zasoby informacyjne dostępne publicznie. Ważnym aspektem jest również kształcenie społeczeństwa w kierunku dalszego rozwoju, tak by wszyscy mogli w pełni wykorzystywać możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji i informacji.

Społeczeństwo informacyjne, nowy typ społeczeństwa, kształtujący się w krajach postindustrialnych, w których rozwój technologii osiągnął najszybsze tempo. W społeczeństwie informacyjnym zarządzanie informacją, jej jakość, szybkość przepływu są zasadniczymi czynnikami konkurencyjności zarówno w przemyśle, jak i w usługach.

Społeczeństwo staje się społeczeństwem informacyjnym, gdy osiąga stopień rozwoju wymagający stosowania nowych technik gromadzenia, przetwarzania, przekazywania i użytkowania informacji i wytwarza multimedialną strukturę temu służącą - telekomunikacyjną opartą na światłowodowych infostradach.

Ustalone przez państwa G-7 i UE zasady odnoszące się do społeczeństwa informacyjnego to: powszechny dostęp wszystkich ludzi do podstawowego zakresu techniki komunikacyjnej i informacyjnej, otwarta sieć, czyli nieskrępowany dostęp do sieci wszystkich operatorów i usługodawców, zdolność wzajemnego łączenia się i przetwarzania danych, kompatybilność i zdolność współpracy wszelkiej techniki umożliwiająca pełen kontakt bez względu na miejsce pobytu ludzi, stworzenie warunków dla konkurencji w tej dziedzinie.

Pojawienie się społeczeństwa informacyjnego może oznaczać więc nowy podział świata i zróżnicowanie społeczne, niemożliwe do przezwyciężenia bez potężnych inwestycji w infrastrukturę i oświatę, za czym będą szły pogłębiające się różnice cywilizacyjne i gospodarcze. Polska z początkiem lat 90. wykazywała cechy społeczeństwa przedinformacyjnego i podstawą osiągnięcia fazy społeczeństwa informacyjnego jest rozbudowa nowoczesnej sieci telekomunikacyjnej obejmującej wszystkich mieszkańców kraju oraz przygotowanie społeczeństwa do pełnego wykorzystania możliwości, jakie dają środki masowej komunikacji i informacji.

15. Komunikowanie międzynarodowe - definicja, poziomy (opisać) i narzędzia (wymienić).

Komunikowanie międzynarodowe to proces komunikowania między ludźmi należącymi do różnych państw narodowych, przekraczający granice państw narodowych. To przepływ zapośredniczonej (coś za pośrednictwem czegoś) komunikacji pomiędzy krajami i równolegle w drugim rozumieniu to badania komparatywne (porównawcze) nad systemami medialnymi i nad komunikowaniem między rządami państw. Definicja ta lokuje komunikowanie międzynarodowe w kontekście państwowości, jednak obieg informacji zachodzi niezależnie od granic państwowych. Komunikowanie międzynarodowe należy więc rozumieć jako ciągły i nieuchronny proces komunikacji społecznej w świecie, w którym uczestniczą wszystkie rodzaje środków przekazu, ludzie, narodowe i ponadnarodowe instytucje, organizacje międzynarodowe i korporacje transnarodowe, dzieła sztuki i wytwory materialne (narzędzia, artykuły przemysłowe itp.). Do wymiarów komunikacji międzynarodowej zalicza się:

• intencyjność - komunikacja międzynarodowa może mieć charakter zarówno intencjonalny (zamierzony, umyślny, świadomy), jak i nieintencjonalny;

• kanały - przekazy komunikacji międzynarodowej mogą być rozpowszechniane zarówno kanałami prywatnymi, jak i publicznymi (cechą międzynarodowej komunikacji wykorzystującej kanały publiczne jest powszechna dostępność;

• natura polityczna - komunikacja międzynarodowa jest zawsze polityczna;

• przekazy o charakterze międzynarodowym maja także wymiar i konsekwencje kulturalne, część z nich należy do grupy jawnej komunikacji politycznej, zwłaszcza gdy przybiera ona formę propagandy lub dezinformacji.

Poziomy komunikacji międzynarodowej:

• poziom międzypaństwowy - międzynarodowa komunikacja polityczna, ekonomiczna i strategiczna, dyplomacja jako środek ułatwiający komunikację na poziomie międzypaństwowym;

• poziom komunikowania międzynarodowego zapośredniczącego przez media - środki masowego przekazu, agencje informacyjne, koncerny medialne i grupy producenckie;

• międzynarodowa komunikacja interpersonalna i grupowa - dyplomacja, współpraca NGO's, wymiana i współpraca, przedstawiciele kultury, nauki i sztuki, spotkania grup nieformalnych i subkultur, spotkania przedstawicieli grup wyznaniowych i religii;

• działania propagandowe skierowane do odbiorców za granica lub przedstawicieli innych kultur i narodowości.

Narzędzia komunikacji międzynarodowej:

• dzienniki, magazyny, książki, pisma techniczne i naukowe, agencje informacyjne;

• technika satelitarna, ponadgraniczny przepływ danych, komputery i związane z nimi technologie;

• radio i telewizja, bezpośredni przekaz satelitarny;

• film, wideo, marketing, reklama, badania opinii publicznej;

• wymiana naukowa, artystyczna, kulturalna (osób, wystaw), konferencje i wydarzenia sportowe;

• poczta, telekomunikacja, sieci cyfrowe;

• kanały dyplomatyczne i polityczne, organizacje wojskowe itp.;

• turystyka, podróże, migracje.

7

---