ANATOMIA

KOMÓRKA

1. Jest najmniejszą strukturą budującą organizm

2. Ma wszystkie cechy istoty żywej

3. Otoczona jest przepuszczalną błoną plazmatyczną (błona komórkowa)

4. Wnętrze komórki wypełnia cytoplazma podzielona systemem błon siateczki

śródplazmatycznej (retikulum endoplazmatyczne ER).

5. podstawowy element budowy nie tylko organizmów zwierzęcych ale i roślinnych

6. najmniejsza strukturalna i funkcjonalna jednostka organizmów żywych zdolna do przeprowadzania wszystkich podstawowych procesów życiowych (takich jak przemiana materii, wzrost i rozmnażanie)

7. jest materialnym podłożem życia

BUDOWA KOMÓRKI

Komórka tkanka narząd układ cały organizm

Komórki różnią się między sobą wielkością i kształtem. Średnica ich najczęściej nie przekracza

80 mikronów (1 mikron = 1/1000 milimetra)

W jednych tkankach komórki ściśle przylegają do siebie a w innych są rozdzielone substancją międzykomórkową

http://www.sciaga.pl/slowniki-tematyczne/1139/komorka-eukariotyczna/

1. CIAŁO KOMÓRKOWE składa się z półpłynnej, galaretowatej, lepkiej, bezbarwnej substancji żywej zwanej CYTOPLAZMĄ.

Zawieszone są w niej organelle komórkowe , w jej skład wchodzą:

- związki organiczne: białka, tłuszcze (lipidy), cukry (węglowodany), RNA, w mniejszych ilościach inne metabolity, np. wolne aminokwasy

- związki nieorganiczne, pierwiastki: wapń, magnez, potas, cynk, miedź, mangan, fosfor, tlen, chlor, siarka, węgiel, azot, bor

- faza rozpraszająca: woda

2. BŁONA KOMÓRKOWA

- oddziela wnętrze komórki od otoczenia

- zapewnia wymianę produktów między komórką a jej otoczeniem (składniki odżywcze, jony..) oraz odbieranie sygnałów z zewnątrz

- składa się z lipidów, białek i cukrów

Sposoby przechodzenia substancji przez błonę komórkową:

- Dyfuzja prosta to swobodne przenikanie substancji przez błonę, Odbywa się zawsze w kierunku od wyższego stężenia do niższego

- Dyfuzja wspomagana dotyczy cząsteczek większych, które nie mieszczą się w porach błony komórkowej, np. glukozy czy aminokwasów. Do przejścia na drugą stronę wykorzystują one odpowiednie białka transportowe.

- Transport aktywny polega na przenoszeniu cząsteczek „pod prąd” czyli od niższego stężenia do wyższego. Transport taki przebiega wbrew naturalnym prawom dyfuzji i dlatego wymaga sporych nakładów energii i obecności białek transportowych.

3. Jądro komórkowe

• znajduje się w nim 99% materiału genetycznego DNA (kwas deoksyrybonukleinowy

• może zawierać kilka jąderek

• struktury jądra są podtrzymywane przez macierz jądra MATRIX.

• zarządza procesami przemiany materii i rozmnażania komórki.

• komórka bez jądra jest skazana na śmierć

• może przybierać różne kształty - kuliste, owalne, segmentowe, podłużne

4. MITOCHONDRIA

• drobne ciałka w kształcie ziarenek, pałeczek lub nitek

• mogą zawierać ok. 20% powierzchni komórki

• pokryte błoną wewnętrzną i zewnętrzna. Błona wewnętrzna jest pofałdowana tworzy charakterystyczne grzebienie

• wytwarzają i magazynują energię

5. LIZOSOMY

Kuliste lub owalne ziarenka

Rodzaje lizosomów

• trawienne - rozkład substancji

• trawienie wewnątrzkomórkowe materiału spoza komórki (substancje pokarmowe, toksyny, mikroorganizmy patogenne)

• trawienie wewnątrzkomórkowe uszkodzonych lub zbędnych struktur komórkowych, np. nieczynnych organelli

• magazynujące - magazynowanie substancji

• „grabarze” - rozkład obumarłych składników cytoplazmy

6. Aparat Golgiego

• znajduje się zazwyczaj w pobliżu jądra komórki.

• składa się ze spłaszczonych woreczków zbiorników i połączonych z nim rurek i pęcherzyków

• może być ich od kilku do 100

• kieruje przemianą białek i tłuszczów dla potrzeb komórki

• tutaj białka i lipidy są modyfikowane, sortowane i pakowane

• zagęszczone substancje po zapakowaniu w pęcherzyki wydalane są poza komórkę

• uczestniczy w przekazywaniu wielu substancji w obrębie komórki i poza nią

7. RYBOSOMY

• zachodzi w nich synteza białek

• każdy rybosom zbudowany jest z dwóch dopasowanych do siebie podjednostek: małej i dużej

• mogą one swobodnie pływać w cytoplazmie lub wiązać się z siateczką śródplazmatyczną.

• podjednostki rybosomu są ze sobą połączone tylko podczas translacji - po zakończeniu translacji danego łańcucha białkowego podjednostki rozdzielają się

8. PEROKSYKSOM - mikrociałko

• to małe organelle otoczone pojedynczą błoną komórkową.

• zawierają one enzymy katalizujące (tzn. zwalniające lub przyspieszające) syntezę cząstek oraz utlenianie niektórych substratów. W trakcie utleniania lipidów uwalniany jest toksyczny nadtlenek wodoru, który natychmiast zostaje rozłożony przez katalazę (jeden z enzymów)

• w peryksosymach wątroby rozkładany jest alkohol etylowy

9. SIATECZKA ŚRÓDPLAZMATYCZNA

Retikulum endoplazmatyczne, siateczka śródplazmatyczna, siateczka wewnątrzplazmatyczna, ER

• wewnątrzkomórkowy i międzykomórkowy system kanałów odizolowanych od cytoplazmy podstawowej błonami (membranami)

• tworzy nieregularną sieć cystern, kanalików i pęcherzyków.

Pełni ważne czynności:

• metabolizuje tłuszcze

• zachodzi detoksykacja szkodliwych metabolitów i ksenobiotyków

• zwiększa wewnętrzną powierzchnię komórki

Komórki mogą mieć różne postacie w zależności od czynności jakie spełniają w organizmie:

1. Okrągłe

2. Płaskie (np. naskórka)

3. Wałeczkowate

4. Kostkowe lub gwiazdkowe z wypustkami (np nerwowe)

O kształtach zmiennych:

5. We krwi - krwinka biała - bo może wykonywać ruchy pełzakowate

Każdy narząd jest zbudowany z charakterystycznych dla siebie komórek.

1. Męska komórka płciowa - plemnik

• ma długą wić i dużą główkę.

• wić umożliwia plemnikowi dotarcie do żeńskiej komórki płciowej, czyli komórki jajowej

2. Komórka jajowa

• ma kształt kuli

• wypełniają ją substancje zapasowe, które umożliwiają rozwój organizmu potomnego

3. Komórki nabłonka

• mają regularny kształt.

• dzięki temu nie ma między nimi wolnych przestrzeni

4. Komórka nerwowa

• jest zaopatrzona w długie wypustki, którymi łączy się z innymi komórkami i przekazuje do nich impulsy nerwowe.

STARZENIE SIĘ I CZAS ŻYCIA KOMÓREK

1. Starzenie się organizmu polega na powstaniu nieodwracalnych zmian struktury i funkcji komórek oraz istoty międzykomórkowej.

2. Jedną z podstawowych przyczyn starzenia się komórek są uszkodzenia cząsteczek DNA, białek i tłuszczów przez utlenianie.

3. Przyczyny starzenia się mogą być również genetyczne.

CZAS ŻYCIA KOMÓREK JEST BARDZO RÓŻNY:

- komórki nabłonka jelita, plemniki - kilka dni

- erytrocyty, limfocyty B - 4 miesiące

- limfocyty T oraz komórki miąższowe narządów wewnętrznych - kilka lat

- komórki nerwowe, mięśniowe, soczewki - jest równy czasowi życia człowieka

Kod genetyczny - DNA człowieka

DNA - to kwas deoksyrybonukleinowy

1. Zawiera zakodowane informacje o budowie i funkcji komórki.

2. Zawiera białko i chromosomy.

3. W jądrze każdej komórki ludzkiej znajduje się 23 pary chromosomów w tym 1 para chromosomów płciowych.

4. W skład cząsteczki DNA zwykle wchodzą dwa łańcuchy (DNA dwuniciowy), które biegną antyrównolegle

5. Łańcuchy owijają się wokół wspólnej osi i tworzą tzw. prawoskrętną podwójną helisę

6. Na końcu i początku każdego łańcucha DNA znajduje się telomer, który chroni DNA przed niewłaściwą kopią w drugiej komórce

TELOMER

fragment chromosomu, zlokalizowany na jego końcu, który zabezpiecza go przed uszkodzeniem podczas kopiowania. Telomer skraca się podczas każdego podziału komórki. Proces ten, będący "licznikiem podziałów" chroni komórki przed nowotworzeniem, ale przekłada się na proces starzenia

http://www.happyhealthylonglife.com/happy_healthy_long_life/telomeres/

---