• SOCJOLOGIA I SPOŁECZEŃSTWO

• Wiedza społeczna a socjologia

SOCJOLOGIA to termin Augusta Comte'a, który na potrzeby nowej dziedziny nauki połączył z sobą greckie słowa: socius (zbiorowość, społeczeństwo) i logos. Miało to miejsce w 1838 roku i stało się symbolicznym początkiem nauki o społeczeństwie.

KATEDRY SOCJOLOGII:

● USA, Uniwersytet w Chicago (objął ją Albion Small) - 1892 r.

● Francja, Uniwersytet w Bordeaux (Emile Durkheim) - 1895 r.

● Niemcy, Uniwersytet w Monachium (Max Weber) - 1919 r.

● Polska, Uniwersytet w Poznaniu (Florian Znaniecki) - 1920 r.

Socjologia ma więc krótką historię pod względem akademickim, ale bardzo długą w rozumieniu potocznym, nienaukowym. Mianowicie każdego człowieka od powstania pierwszych społeczeństw cechuje pewna przed-socjologiczna wiedza o społeczeństwie.

Występuje ona w trzech postaciach:

● wiedza potoczna

jest zbiorem dość przypadkowych i osobistych spostrzeżeń; każdy żyje w nieco odmiennych zbiorowościach, w różnych warunkach a zarazem ma skłonność do generalizowania swoich przekonań, traktowania ich jako typowych

jest fragmentaryczna i niespójna; tak jak zbiór porzekadeł ludowych nie tworzy zwartego systemu, jest chaotyczna i często wewnętrznie sprzeczna

jest pochopna; do uzasadnienia swoich konkluzji nie potrzebuje rzetelnych argumentów a często pojedynczych faktów, często pozornych, a nawet mitów

jest apodyktyczna; dużo w niej wartościowania, oceniania i moralizatorstwa

● wrażliwość artystyczna

literatura realistyczna (Balzac, Zola, Steinbeck, Grass etc.)

malarstwo (Goya, Bosch)

muzyka: operowa, współczesna muzyka zaangażowana społecznie (np. Bob Dylan)

film, fotografia, reportaż

Ponieważ esencją sztuki jest los człowieka, nie może być ona wolna od kontekstów społecznych. Jednak jej cele są różne od korzyści poznawczych, jakie płyną z nauki, ponieważ determinuje ją forma, zbyt swobodna, by mogła spełniać jakiekolwiek kryteria akademickie.

● filozofia społeczna

za cel stawia sobie odkrywanie prawdy o świecie

jest uprawiana profesjonalnie przez zawodowych myślicieli, a nie na boku, przy okazji codziennych spraw, co pozwala jej wyjść poza indywidualne ramy i skoncentrować się na szerokich problemach różnych społeczeństw

jest precyzyjna i wewnętrznie spójna, przede wszystkim rozumowa - fakty empiryczne i historyczne służą jej przede wszystkim jako ilustracja

tworzy systemy

cechuje ją normatywny, wartościujący punkt widzenia, a także ambicja formułowania wskazówek i zaleceń praktycznych czy politycznych

Socjologia wyłania się z tych trzech odmian myśli przed-socjologicznej. Kluczowe dla jej powstania było spostrzeżenie, że „społeczeństwo (...) posiada swoiste, powtarzalne cechy i prawidłowości, a zatem może być przedmiotem (...) nowoczesnej, empirycznej i eksperymentalnej nauki, zmierzającej do formułowania ogólnych praw rzeczywistości”

Socjologia wyróżniała pod trojakim względem:

● zdobywania wiedzy; za ostateczne kryterium prawdziwości uważała empirycznie czy eksperymentalnie stwierdzone fakty społeczne; żądała kategorycznego formułowania sądów i powstrzymywania się od ocen i wartościowania

● formułowania rezultatów; do tego socjologia wprowadziła tzw. zmienne, czyli wyraźnie zdefiniowane i najlepiej mierzalne pojęcia, stosowane w twierdzeniach o zależnościach pomiędzy rozmaitymi faktami czy zjawiskami

● korzystania ze zdobytej wiedzy; socjologia chciała zdobywszy pewną wiedzę umieć odpowiedzieć na kilka pytań:

jak jest naprawdę? Tutaj rola socjologii polegała na obaleniu różnych mitów i złudzeń typowych dla myślenia potocznego i przerysowań obecnych w sztuce. Miała ona szukać głębszych warstw rzeczywistości społecznej i odkrywać konsekwencje społeczne działań podejmowanych przez członków społeczeństwa.

dlaczego tak jest? Socjologia pragnęła odkrywać głębokie mechanizmy zjawisk, ukazywać ich powiązania z kontekstem innych zjawisk równoczesnych, a także z sekwencją zjawisk wcześniejszych

jak będzie? Nie zadowalała się przeczuciami, lecz postanowiła z praw naukowych wyprowadzić spodziewane tendencje, uzasadnione prognozy społeczne

Ponadto socjologia chciała udzielać naukowo ugruntowanych rad na temat tego, jak zmieniać społeczeństwo w pożądanym kierunku

• Wizje naukowości socjologii

• Pozytywizm

August Comte stał się prekursorem pewnego myślenia o nauce i konkretnie socjologii, zwanego pozytywistycznym. Proponował on, aby społeczeństwo wzorować na świecie przyrody, a socjologię na znacznie dojrzalszych naukach, takich jak astronomia czy biologia.

Do tego modelu nauki należało kilka dyrektyw:

ograniczenie poznania naukowego do faktów bezpośrednio obserwowalnych zmysłowo

osiąganie wszelkich uogólnień drogą indukcji, poprzez gromadzenie coraz liczniejszych obserwacji, a następnie klasyfikowanie ich wg podobieństw

sprowadzenie praw naukowych do prostych tez o zależnościach między faktami: występuję razem, albo po sobie

proste, rozumowe wyprowadzenie z praw naukowych przewidywań na temat zjawisk przyszłych

wyprowadzanie z praw naukowych dyrektyw praktycznych na temat zapobiegania lub wywoływania nowych faktów

Pogląd o jedności świata społecznego i przyrodniczego, o absolutnym podobieństwie dominujących w nich mechanizmów, nazywa się naturalizmem. Stanowił on nieodłączne dopełnienie pozytywizmu.

• Antypozytywizm / Socjologia humanistyczna

● Dilthey, Rickert - w świecie ludzi występują zjawiska, których próżno byłoby szukać w przyrodzie: znaczenia, symbole, reguły czy wartości, czyli wszystko, co określa się mianem kultury

● Max Weber - nauka nie może sięgać jedynie do powierzchniowych faktów, lecz do ukrytych znaczeń, które z tymi faktami wiążą ludzie; to może wykryć dopiero rozumowa interpretacja (metoda rozumienia zjawisk społecznych wywarła bardzo silny wpływ na socjologię a zwłaszcza na jej nurt zwany hermeneutycznym)

● Jurgen Habermas - interpretacja rozumiejąca nabiera charakteru obiektywnego, jeśli jest formułowana drodze otwartej dyskusji, w warunkach całkowitej swobody wypowiedzi, równej pozycji dyskutantów oraz braku jakichkolwiek nacisków zewnętrznych i argumentów niemerytorycznych, czyli w tzw. idealnej sytuacji komunikacyjnej (tą teorię Habermas sformułował w odpowiedzi na groźbę pojawienia się w nauce subiektywizmu interpretacji)

● Znaniecki, Thomas - wszystkie fakty społeczne są związane z jakimiś ludźmi, są zawsze „czyjeś”, mieszczą się w obrębie życiowych doświadczeń jakichś jednostek lub zbiorowości, które się z nimi stykają, doznają i interpretują; mają więc w sobie z natury zawarty tzw. współczynnik humanistyczny i badać je można tylko z perspektywy tych ludzi, w których doświadczeniu występują, stawiając się w ich położeniu i patrząc na świat ich oczami

Pozytywistycznej teorii „symetrii wyjaśniania i przewidywania”, głoszącej, że dysponując eksplanacyjną teorią naukową można formułować niezawodne przewidywania przyszłych zjawisk socjologia humanistyczna przeciwstawiła się mówiąc o wielkiej ilości efektów niezamierzonych, często nawet sprzecznych z zamierzeniami, które może wywoływać każde zachowanie. Według socjologów humanistycznych, np. Giddensa, we współczesnym świecie powszechna jest niepewność („człowiek zawsze może zachować się inaczej niż tego oczekujemy”), która zwiększa się, gdy mamy do czynienia z zachowaniami zbiorowymi czy masowymi.

Koronnym argumentem humanistów jest to, że nawet gdyby nauka była w stanie wyprowadzić słuszne przewidywania na temat wszystkich aspektów przyszłych społeczeństw, to nigdy nie będzie w stanie przewidzieć stanu przyszłej ludzkiej wiedzy, od której w ogromnym stopniu zależy kształt społeczeństwa.

Karol Marks nadał socjologii wymiar ideologiczny, co również miało czynić ją inną od naturalistycznej. Uznał, że wiedza społeczna "staje się siłą realną, jeśli pociąga za sobą masy". Koncepcje i teorie mają znaczenie praktyczne, gdyż wpływają na myslenie ludzi, ich postawy, a w konsekwencji działanie.

Robert Merton z kolei chcąc udowodnić, że ludzie mają znacznie większy wpływ na otaczającą ich rzeczywistość niż sądzili pozytywiści, opisał mechanizm "prognoz samorealizujących się i samodestrukcyjnych".

Przykłady:

 prognoza samorealizująca się - sytuacja na giełdzie, gdy inwestorzy przekonani (gdyż tak mówi teoria), że zbliża sie recesja, wycofują kapitały, co faktycznie owocuje krachem i kryzysem

 prognoza samodestrukcyjna - ekolodzy zaniepokojeni teoriami efektu cieplarnianego, którzy domagają się zakazu emisji pewnych gazów i tym samym przyczyniający się do poprawy sytuacji

• SPOŁECZEŃSTWO - PRZEDMIOT SOCJOLOGII

"Dla dzisiejszej socjologii społeczeństwo to nie konkretna zbiorowość, lecz raczej swoisty rodzaj rzeczywistości, która manifestuje się w najrozmaitszy sposób w zbiorowościach najrozmaitszej skali"

W socjologii powstało siedem punktów widzenia na to, czym jest społeczeństwo:

 demograficzny - społeczeństwo to populacja, pewien większy lub mniejszy zbiór jednostek; punkt widzenia najbliższy potocznemu

 grupowy (Comte, Spencer) - społeczeństwo to złożone z jednostek zintegrowane całości, już nie luźne, a spoiste, przypominające organizm

 systemowy (Parson, Luhmann) - społeczeństwo to układ pozycji i typowych dla nich ról, gdzie rolą może być na przykład wykonywany zawód

 strukturalny (Simmel, Levi-Strauss, Merton) - społeczeństwo to sieć relacji międzyludzkich, nie obiektów, a form, schematów odnoszenia się ludzi do siebie

 aktywistyczny (Weber, Cooley) - społeczeństwo to konglomerat wzajemnie zorientowanych działań (np. drużyna piłkarska, grupa przyjaciół)

 kulturalistyczny (Weber, Durkheim, Bourdieu, Foucalt) - społeczeństwo to matryca podzielanych przez zbiorowość znaczeń, symboli i reguł odciskających piętno na zachowaniach ludzi

 zdarzeniowy / polowy (Elias, Giddens) - społeczeństwo to nieustannie zmienne, płynne pole, pełne zdarzeń społecznych, w którym jednostki podejmują względem siebie działania same wytwarzając grupy społeczne, systemy, struktury i kulturę; społeczeństwo widziane w ten sposób nie jest statyczne, ciągle "staje się"

Powyższe poglądy na społeczeństwo nie wykluczają się, a wzajemnie uzupełniają co doskonale widać na przykładach takich jak rodzina, czy drużyna sportowa, gdzie istotna jest liczebność, role, wspólne znaczenia i reguły, ale i pozostałe elementy.

Na podstawie tej wielowymiarowości można wyprowadzić następującą definicję:

"Socjologia to nauka o ludziach działających w polu wzajemnych relacji, którzy nadaję temu polu nieustanną dynamikę funkcjonowania i stawania się, a utrwalone, często niezamierzone efekty swoich działań pozostawiają jako ramy strukuralne i kulturowe kolejnych działań następującym po sobie pokoleniom"

• JEDNOSTKA W SPOŁECZEŃSTWIE - KONTEKSTY SPOŁECZNE

Istnieje mnóstwo kontekstów, w których człowiek znajduje się na przestrzeni całego swojego życia: rodzinny, edukacyjny, sportowy, religijny, polityczny, ekonomiczny czy zabawowy. Charakterystyczne dla jednostek jest to, że tworzą indywidualne zestawy takich kontekstów i układają je hierarchicznie. W związku z tym każdy człowiek musi nabrać pewnej socjologicznej kompetencji, niezbędnej do odszyfrowywania zachowań innych i do przyjmowania właściwych strategii zachowania.

Socjologiczna wyobraźnia (termin C.W Millsa) - zdolność wiązania wszytkiego, co dzieje się w społeczeństwie, z warunkami strukturalnymi, kulturalnymi i historycznymi oraz z działaniami podejmowanymi w tych warunkach przez podmioty indywidualne i zbiorowe, które w efekcie kształtują świat społeczny w całej jego złożoności i różnorodności

Zdaniem Millsa s.w. pozwala na umiejętne powiązanie biografii, społeczeństwa i historii i przydaje się w wielu codzienych sytuacjach, jak choćby czytanie gazety.

Socjologiczna wyobraźnia jest niezbędną cechą obywateli społeczeństwa demokratycznego, gdzie działania ludzi mają silniejszy niż w innych ustrojach wpływ na losy pozostałych.

Jeżeli s.w. będzie zjawiskiem coraz powszechniejszym to dominująca obecnie demokracja przedstawicielska ma sznasę przekształcić się w "uczestniczącą", gdzie obywatele mają bezpośredni wpływ na zmiany w państwie.

Socjologiczną wyobraźnię zwiększa się poszerzając kanon pojęć języka socjologicznego.

Im bardziej bogaty język, tym bogatsza percepcja. Żeby pojąć rozmate niuanse życia społecznego, należy nauczyć się myśleć i mówić w tym języku

• AKTYWNOŚĆ CZŁOWIEKA

Społeczeństwo - zbiorowość jakoś powiązanych ze sobą w przestrzeni międzyludzkiej jednostek, która nieustannie się zmienia (wynika to z aktywności ludzi - wszystko co istnieje w społeczeństwie to przejaw aktywności ludzi.

1. Zachowanie

- np. ruch - czynność ludzka

- behawioryzm - obserwacja ludzkich zachowań, uczenie się instrumentalne (+/-)

2. Działanie

- zachowanie „wyposażone” w sens, znaczenie np. modlitwa, ucieczka

= zachowanie + zamiary, cele, powody racje

- działania podświadome - Freud - wiele warstw znaczeniowych

- znaczenie wspólne uznane - to jak inni odbierają - przyjmujemy je od zbiorowości

- kultura - gotowe scenariusze

- język - wiele znaczeń kulturowych

3. Czynność społeczna

- kiedy adresujemy swoje działanie do innych. Chcemy przekazać jakąś treść innym np. mowa

- rodzaje czynności: wychowawcza, edukacyjna, władcza, zabawowa, informacyjna

- Florian Znaniecki

4. Działania społeczne

- działania w których uwzględnia się aktualne lub potencjalne reakcje innych i według tego ukształtowanie przebiegu własnego działania

- jednostka jest wyraźna ( nie jest tylko biernym adresatem)

- rodzaje

A) racjonalne (przekalkulowane)

B) tradycjonalne ( rutynowe) - kiedy działamy w określony sposób ale nie znamy celu np. zatracony cel niektórych obrzędów - nadal to robimy ale nie wiemy po co => PRZEŻYTKI KULTUROWE

C) afektywne (emocjonalne

- dwa rodzaje cywilizacji: „zimne” i „gorące”

- ODCZAROWANIE ŚWIATA - zmniejszenie roli działań tradycyjnych i afektywnych na rzecz działań racjonalnych

- Max Weber

• OD DZIAŁAŃ SPOŁĘCZNYCH DO INTERAKCJI

1. złożyć schemat

- działanie inicjujące + działanie reagujące =>

kontakt społeczny

2. dystanse interakcyjne

- intymny 1 - 1,5 stopy

- osobisty 1,5 - 4 stóp

- socjalny 4 - 12 stóp

- publiczny <12 stóp

3. teorie interakcji

- behawioralna - wzajemnie powiązane zachowania jednostki - sekwencja bodźców i reakcji

- wymiany/ racjonalnego wyboru - wzajemna wymiana pewnych dóbr/ wartości między partnerami

- symboliczny interakcjonizm - wymiana idei, wartości, symboli, znaczeń,

- teoria dramaturgiczna - analogia życia codziennego do teatru, ludzie dążą do zrobienia na innych dobrego wrażenia

OD INTERAKCJI PROSTYCH DO SIECI INTERAKCYJNYCH

- DIADA (Simmel) - interakcja między dwoma osobami

- działanie łączne - większa ilość uczestników interakcji

=> SIEĆ INTERAKCYJNA - pewna liczba współobecnych w czasie i przestrzenie osób, które podejmują interakcje z wieloma partnerami w różnych kierunkach, jest niezmiernie płynna chaotyczna i cały czas się zmienia

OD INTERAKCJI DO STOSUNKÓW SPOŁECZNYCH

Interakcje powtarzalne - te same osoby, podobna treść za każdym razem, zdarza się nieregularnie, spontaniczna

Interakcje regularne - pojedyncze interakcje układają się w jakiś czasowy rytm, powtarzalność w określonych momentach, stwarzają przyzwyczajenia

Interakcje regulowane - interakcje, które niosą ze sobą pewne zobowiązania, powinności, obowiązki, zasadne oczekiwania - kiedy zaniedbanie następują społeczne sankcje

STOSUNEK SPOŁECZNY - wielość interakcji między tymi samymi partnerami, które są nie tylko powtarzalne czy regularne, ale regulowane np. profesor - student

Cechy:

- wielość interakcji

- segmenty osobowości - część jest zainteresowana tylko jednym aspektem

- trwałość

- normatywna regulacja - reakcje wyznaczone przez pewne wzory

Pojęcia

Heterogamiczność stosunku społecznego - odmienność partnerów pod względem cech istotnych w przebiegu interakcji : wieku, płci, narodowości

Homogamiczność - ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Cywilizacja „gorąca” - społeczność, w której reguły kulturowe dopuszczają publiczną ekspresję emocji, a nawet jej wymagają

Cywilizacja „zimna” - społeczność, w której reguły kulturowe wymagają opanowania i powściągliwości w publicznym wyrażaniu uczuć

Czynność społeczna - działanie celowe, adresowane do innych

Działanie - zachowanie , z którym związane jest znaczenie motywacyjne, kulturowe

Działanie społeczne - działanie, które bierze pod uwagę rzeczywiste lub spodziewane reakcje partnera i jest nieustannie modyfikowane w zależności od takich reakcji

• GIDDENS- Co to jest socjologia?

SOCJOLOGIA jest badaniem życia społecznego i społeczeństw. Przedmiotem socjologii jest zachowanie ludzi jako istot społecznych. Szukanie odpowiedzi na pytanie dlaczego jesteśmy kim jesteśmy i dlaczego działamy jak działamy.

WYOBRAŹNIA SOCJOLOGICZNA Wyzwolenie się z bezpośrednich uwarunkowań, patrzenie na rzeczywistość i sprawy w szerszym kontekście; zdystansowanie się do codziennych czynności i nowe na nie spojrzenie.

Tzn. sprawy z pozoru nieciekawe banalne są interesujące dla socjologów, którzy badają wiele uwarunkowań, widzą tzw. :”drugie dno” Wiele zdarzeń na pozór dotyczących tylko jednostki odzwierciedla w rzeczywistości szersze kwestie < np. rozwód, bezrobocie>

- badanie związków między tym, co robi z nami społeczeństwo a co sami ze sobą robimy

- nasze działania są kształtowane przez rzeczywistość, ale także ją samą kształtują

STRUKTURA SPOŁECZNA zdarzenia i czynności są poukładane w określone wzory; można wyróżnić pewne PRAWIDŁOWOŚCI społeczeństwa są w ciągłym procesie strukturacji- przebudowy

Po co socjologia?

Pozwala patrzeć na świat z innego punktu widzenia

Badania socjologiczne pomagają w ocenie skutków działań inicjatyw społecznych

Pomaga w samopoznaniu, sprzyja organizacji inicjatyw oddolnych

ROZWÓJ MYŚLI SOCJOLOGICZNEJ i prekursorzy socjologii

Socjologia dotyczy naszego życia i zachowań, dlatego od początku teoretycy spierali się, co do podstaw tej nauki.

*początki badań socjologicznych-> koniec XVIII w.

*odejście od wiedzy potocznej, wierzeń religijnych

* okoliczności narodzin socjologii- wielkie rewolucje <francuska i przemysłowa> , bardzo wiele i w bardzo szybkim czasie przemian społecznych

Pytania stawiane przez socjologów:

Czym jest natura ludzka?

Jak i dlaczego zmieniają się społeczeństwa?

Dlaczego tak jest ustrukturyzowane społeczeństwo?

AUGUSTE COMTE

Jako pierwszy użył słowa SOCJOLOGIA jako nauka o społeczeństwie wyjaśniająca prawa życia społecznego, aby lepiej kształtować nasze losy.

Comte uważał, że socjologia to nauka pozytywna- zjawiska można badać i opisać oraz sformułować prawa i przewidywać wydarzenia. Wiedza o społ. Oparta na podstawie badań empirycznych.

Prawo 3. Etapów:

- teologiczne ( wiara)

- metafizyczne (pojmowanie świata)

- pozytywne ( użycie technik naukowych)

EMIL DURKHEIM

Obiektywizm, nauka o podstawach empirycznych, Fakty społeczne traktowane jak rzeczy

( fakty społ to różne aspekty życia społ.):

Są zewnętrzne dla człowieka

Są przymusowe

Ludzie się im podporządkowują

Nie są widzialne ani namacalne, odkrywanie pośrednie

Społeczna i moralna solidarność

To, co je spaja wspólne wartości i obyczaje

Może być mechaniczna lub organiczna

ANOMIA stan rozkładu, poczucie bezcelowości i rozpaczy, upadek stylów życia, brak nowych wartości po rozpadzie starych wzorów, poczucie bezsensowności

Analiza samobójstwa Durkheima:

To nie tylko akt osobisty

Wzory społeczne mają duży wpływ

Społeczne uwarunkowania samobójstwa- sam. Jako fakt społeczny\

-egoistyczne

-anomiczne

-altruistyczne

-fatalistyczne

Wniosek: POZORNIE OSOBISTE AKTY WYMAGAJĄ INTERPRETACJI SPOŁECZNEJ

KAROL MARKS

Próba wyjaśnienia zmian podczas rewolucji przemysłowej, praca poświęcona kwestiom ekonomicznym

->kapitalizm- rządzący (posiadający kapitał) i robotnicy (klasa robotnicza, proletariat), WALKA KLAS- wyzysk

->materialistyczna koncepcja dziejów- zmiana poprzez warunki ekonomiczne, konflikty klasowe to motor historii

-> nieunikniona jest rewolucja robotnicza znosząca podziały klasowe

MAX WEBER

Badania empiryczne społeczeństw industrialnych

*natura i przyczyny zmiany społecznej- wielkie znaczenie przypisywał ideom i wartościom

* odrzuca materialną wizję dziejów

*badania DZIAŁAŃ społ. a nie struktur!

* TYP IDEALNY- modele pojęciowe i analityczne, występują rzadko, lub wcale, stałe punkty odniesienia- „ czysta forma danego zjawiska”

*racjonalizacja- działania racjonalne, kalkulacja kosztów, zysków i strat; rozwój nauki, techniki i biurokracji- oparcie na kryterium wydajności

Społ. tradycyjne zamienia się w społ. Nowoczesne- zanik sentymentalizmu, zagrożenia dla duchowości

* twórcze oddziaływania człowieka na świat zewnętrzny, sensowny charakter DZIAŁANIA

• SOCJOLOGIA DZIŚ

Różnice w poglądach

Perspektywy teoretyczne w socjologii

Comte -> Durkheim -> FUNKCJONALIZM

Marks----------------- MARKSIZM

Weber- - - - - - - - - - -> G. Mead-> SYMBOLICZNY INTERAKCJONIZM

- - - - - - - -  Posredni wpływ

--------------bezpośredni wpływ

FUNKCJONALIZM

Społeczeństwo działa współtworząc stabilną, zgraną całość; badania elementów społecznych; analogia organiczna: porównanie do funkcjonowania organizmu; jak ludzkie ciało tak społ.. działa. Ważna stabilność i porządek społeczny! Oraz KONSENS MORALNY

TEORIE KONFLIKTU

-model funkcjonowania społeczeństwa

-Odrzucenie konsensu społecznego

-podkreślenie podziałów społ.

-Społ. to grupy chcące zrealizować swoje interesy, a że są one różne to może dochodzić do konfliktów

- badania napięcia między uprzywilejowaną a nieuprzywilejowaną grupą

- ważne obszary konfliktów i podziałów

- podział na tych, którzy mają i nie mają- rządzących i rządzonych

Teoria działania społecznego

Uchwycenie sensu działania społ. i interakcji, a nie zewnętrznych sił!

Analiza zachowania poszczególnych osób

Struktury istnieją dzięki działaniu jednostek- Weber

INTERAKCJONIZM SYMBOLICZNY

Zainteresowanie językiem i znaczeniem

To język tworzy z nas istoty samoświadome

Kluczowy element to SYMBOL ( coś, co zastępuje coś innego)

Np. SŁOWA- symbole rzeczy

Swiat jest przesycony symbolami a każda interakcja zachodzi przy użyciu symboli

To on wnosi wiele do naszego działania w żuciu społ.

PODSUMOWANIE

Socjologia- SYSTEMATYCZNE BADANIE SPOŁ.

Uprawianie socjologii- korzystanie z wyobraźni i umiejętność oderwania się od zastanych idei

Zastosowanie praktyczne: lepsze panowanie nad zjawiskami, przewidywanie, rozwój, badanie skutków, samopoznanie, zmiana warunków własnego zycia

Powstanie- aby poznać zmiany społeczne

Comte, Marks, Durkheim ,Weber= natura socjologii i wpływ zmian związany z modernizacją rzeczywistości społ.

Różne podejścia teoretyczne

Dziś-

*funkcjonalizm

* teorie konfliktu

*interakcjonizm symboliczny

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

- społeczeństwo musi być całościowym systemem - prawo ma zmierzać do ustanowienia wszystkich ludzi szczęśliwymi - każdy wnosi jakiś pożytek - państwo jest trwałą organizacją - po raz pierwszy użył metafory organizmu do opisu państwa - państwo powinno istnieć bez nierówności (uważał, że państwo, w którym jest pieniądz nie może być państwem zdrowym) - indywidualistyczne podejście	- badacz, empiryk - krytyk indywidualizmu - wszyscy w państwie muszą być szczęśliwi - państwo z natury jest pewną wielością - „człowiek jest zwierzęciem politycznym” - czyli „jest z natury stworzony do życia w społeczeństwie
- polis jest suwerenną wspólnotą obywateli - obywatele sami rządzą - brak struktur państwowych - zazwyczaj obywatele znają się miedzy sobą - człowiek świadomy samego siebie - może decydować o polityce państwa	- uważali, że człowiek obdarzony jest popędem społecznym - pojęcia: „społeczność powszechna”, „kosmopolis” - partycypacja wszystkich - wszyscy ludzie podlegają prawu naturalnemu - prawu wiecznego Rozumu, zapisane są w duszy - jednostka jest ludzka jest fragmentem dwóch porządków: 1 - moralnego (rozumowego) 2 - politycznego (nie zawsze zgodnego z rozumiem) - uczyli cnoty, nie polityki
- ideał wspólnoty, przywołujący ludzi do świadomego uczestnictwa - w oczach chrześcijan fakt przynależności jednostki do społeczności przestał być zdeterminowany, a stał się sprawą świadomego wyboru celu i sposobu życia	- istotą porządku świata jest hierarchia, w której Bóg stoi na samym szczycie - każdy człowiek daje i otrzymuje to, czego wymagało od niego funkcjonalne miejsce w społeczeństwie - ośrodkiem średniowiecznego schematu rzeczywistości były: wspólnotowość i przynależności - społeczeństwo nie przestaje być ciałem mistycznym , ale okazuje się zarazem bytem fizycznym
- zerwanie ze średniowieczną koncepcją ładu społecznego, w której każdy ma od urodzenia jasno określone miejsce - awans dla najbardziej utalentowanych i energicznych - społeczeństwo jest terenem współzawodnictwa - nasilenie indywidualizmu - umocnienie władzy państwowej	- odróżnia kwestie polityczne od moralnych - jego rozważania dotyczą tego co zrobić aby osiągnąć określony cel - wizja społeczeństwa jednostkowego (jedyną więzią między ludźmi jest podleganie jednej i tej samej władzy państwowej) - państwo to kreacja władcy - nie naturalna wspólnota obywateli - wynalazca „socjologii absolutystycznej”
- pluralistyczna koncepcja społeczeństwa - rodzina - naturalna wspólnota, jest podstawą państwa - społeczeństwo poddane absolutnej władzy (skomplikowana struktura wewnętrzna)	- ład społeczny wynika z prawa naturalnego, które jest wcześniejsze od władzy i czyjejkolwiek woli - jednostki i zbiorowość, bezwzględnie obowiązują pewne zasady postępowania, które nie zostały przez nich ustalone, lecz są im dane
- przejście od stanu naturalnego do stanu społecznego - jednostki są z natury wolne i równe, tylko porozumienie między nimi może ograniczać. - społeczeństwo - stowarzyszenie tworzone świadomie przez jednostki w celu zaspokojenia określonych potrzeb i osiągnięcia określonych celów

• 'Socjologia' Piotr Sztompka: Rozdział 5 - Od stosunków społecznych do organizacji

• Środowisko społeczne

-to jednorodny zbiór takich samych lub przynajmniej istotnie podobnych pozycji i ról (np. Takie samośrodowisko artystyczne)

-relacje wiążące takie same pozycje

-jednorodna wielość ról (lekarze, artyści, profesorowie itp.)

Emile Durkheim - solidarność mechaniczna - poczucie wspólnoty oparte na podobieństwie ról, funkcji (więzi, nie stosunki)

- solidarność środowiskowa - wynika z podobieństwa trzech atrybutów pozycji:

*pozycje ról (sposób zachowania)

*mentalność środowiskowa (nosiciele podobnych koncepcji)

*interesy, „szanse życiowe” (zestaw typowych innych pozycji

z którymi jest powiązana)

*zaufanie a priori

*lojalność

*intensywne kontakty wewnątrzśrodowiskowe (np. endogamia

środowiskowa - tendencja do małżeństw z grupy)

Krąg społeczny

-to krąg typowych partnerów

-każda pozycja w obrębie kręgu społecznego to pozycja perymeryczna

-konflikt w ramach pozycji społecznej / konflikt między segmenatmi roli (jeden człowiek sprawuje kilka ról równocześnie, od każdej wymaga się czegoś innego; napięcie wywołane niemożnością pogodzenia z sobą wszystkich ról)

-strategie radzenia sobie z napięciami (np. „meta-reguły”-reguły kulturowe-wprowadzają porządek preferencji)

Konglomerat pozycji

-jednostka równocześnie zajmuje wiele pozycji społecznych

-każda ze składowych pozycji to pozycja cząstkowa (nie wszystkie są równorzędne; zależnie od kultury i subiektywizmu niektóre są nadrzędne inne podrzędne)

-pozycja centralna-pozycja społeczna preferowana przez jednostkę

-pozycja peryferyczna-o mniejszym znaczeniu

-napięcie powstaje gdy pozycja nie zgadza się z kulturą

-skutki napięć:

*konflikt między pozycjami/rolami

*dysonans między poglądami (konferuizm)

*konflikt interesów (np. sędzina kuzynką oskarżonego)

*różne kierunki kontaktów społecznych i interakcji

Sekwencja pozycji

-gdy pozycje zmieniają się w czasie życia (kariera, awans)

-pozycje aktywizują się w różnym czasie (istnieją widoczne i utajone)

-pozycje zewnętrzne-pozycje treściowo odległe, nie tej samej sekwencji

wewnętrzne-pozycje treściowo bliskie

predestynujące-zwiększają szanse osiągnięcia innej pozycji

dyskryminujące-zmniejszające szanse osiągnięcia innej pozycji

Organizacja społeczna

-środowisko społeczne-te same pozycje różne osoby

-krąg społeczny-te same osoby różne pozycje

-organizacja społeczna-całość zbudowana z różnych osób zajmujących różne pozycje; zintegrowany zbiór pozycji społecznych i stosunków społecznych, realizujących wspólne funkcje; odróżniająca się od innych całość

-różne konteksty społeczne (rodzina, firma)

-współczesne społeczeństwo-”społeczeństwo organizacji” (przechodzenie z organizacji do organizacji)

-Max Weber-instrumentalna efektywność-dążenie do jak największych rezultatów w najmniej kosztowny sposób

(odpowiednie budowanie pozycji społecznych i stosunków społecznych)

-zmiany organizacji-ciągłe „odczarowywanie”

-biurokracja „typ idealny” (7 właściwości) - organizacje społeczne przybierają te formę (drabina biurokratyczna):

*urzędy/stanowiska (hierarchia)

*specjalizacja/podział funkcji (kompetencje)

*depersonalizacja

*uniwersalistyczna rekrutacja (liczą się talent, umiejętności, wiedza fachowa)

*pisemna forma wszelkich czynności

*regularne, z góry ustalone kryteria i procedury awansowe

*otrzymywane z góry ustalone wynagrodzenie

-wszystko ma być zarejestrowane, udokumentowane

-biurokracja „typ realny”- każda z 7 właściwości jest terenem nadużyć i patologii

-inne problemy:

*nadmierna specjalizacja (zbyt podzielone funkcje)

*sztywność procedur (lekceważenie nietypowych przypadków)

*inercja procedur (brak adaptacji do zmian)

*”wyuczona bezradność”

*przesunięcie celów (celem sama procedura)

*myślenie grupowe (bezkrytyczna lojalność)

*syndrom „paragrafu 22” (mnożenie przepisów ponad miarę)

*konserwatyzm (opór przeciw innowacjom)

*oligarchizacja (kontrola opanowana przez małe nieformalne grono)

*uprzedmiotowienie (pełna depersonalizacja stosunków społecznych) - b. radykalna krytyka

-biurokracja to przykład organizacji formalnej, w której pozycje, relacje między nimi są bardzo szczegółowo określone

-rodzina - organizacja mniej sformalizowana (stosunki społeczne mają charakter pierwotny)

-grono przyjaciół - całkowicie nieformalne

-mogą zachodzić na siebie/w biurokracji jest to niedopuszczalne

-nałożenie się nieformalnej na formalna może mieć motywujące znaczenie

• 'Socjologia' Piotr Sztompka: Rozdział 6 - Od organizacji do struktury społecznej

-struktura społeczna - najbardziej fundamentalna i swoista właściwość społeczeństwa

-Georg Simmel - socjologia formalna; kontakty ludzkie - wymiana wartości

Struktura jako forma społeczna

-w pojęciu struktury społecznej znikają jednostki, pozycje i role - pozostaje jedynie czysta sieć relacji między nimi/forma i kształt, nie treść organizacji

-Simmel - prekursor pojęcia struktury (oddzielenie formy i treści)

-socjologia - „geometria społeczna” - powinna badać czyste formy społeczne, formować ich właściwości i prawa, abstrahując od realiów występowania

-taką formą jest: konflikt, współzawodnictwo, władza, kooperacja, hierarchia

-konfiguracja stosunków społecznych:

-scentralizowana (stosunki koncentrują się na jednej pozycji)

-liniowa (komunikacja)

-struktura społeczna/atrybutywne pojęcie struktury

-”jest strukturą” - zauważenie złożoności / „ma strukturę” - określenie części

-mikrostruktury / makrostruktury - małe / wielkie zbiorowości

-mikrostruktury - sieć powiązań między elementarnymi składnikami życia społecznego (ostatecznymi i nierozkładalnymi) nowoczesna socjologia

-makrostruktury - struktura drugiego rzędu; sieć powiązań między złożonymi obiektami społecznymi (same są wyposażone w strukturę)

-trzy rodzaje organizacji (społ. Prymitywne):

-struktura pokrewieństwa

-struktura komunikacyjna

-struktura socjometryczna (typowe układy wzajemnych sympatii, antypatii czy

obojętności)

Determinacja strukturalna

-co daje zdefiniowanie struktury? Struktura określa co się dzieje w organizacji >>> determinacja

strukturalna

-R.K. Merton - „funkcjonalizm”

-struktura społeczna - siatka norm i wartości skupiających się w postaci ról

społecznych; występują w niej wewnętrzne sprzeczności

-najważniejsze źródła zmian - innowacje normatywne, zinstytucjonalizowane

omijanie norm wywołujące ich powolną erozję i zanik

Cztery aspekty kultury

-atrybuty w relacjach: normy, przekonania, interesy, kanały interakcyjne

-cztery wymiary struktur:

*struktura normatywna - sieć relacji między regułami działania różnych osób o różnych

pozycjach (harmonijna/chaotyczna)

*struktura idealna - sieć relacji między przekonaniami i poglądami osób o różnych

pozycjach (konsensus/pluralizm poglądów; przejrzysta/sekretna)

*struktura interesów - szanse dostępu do społecznie cenionych dóbr

(nieegalitarna/imperatywnie skoordynowana zbiorowość)

*struktura interakcyjna - typowe formy komunikacji między osobami; łatwość

nawiązywania kontaktu (otwarte/zamknięte)

-wyżej wymienione struktury mają wpływ na funkcjonowanie, klimat stosunków i osiąganie celów

Dynamika struktur

-struktury organizacyjne są płynne i zmienne

-Norbert Elias - prekursor tego spojrzenia

- figuracja - struktury (np. Taniec)

-Giddens - strukturacja - immanentna dynamiczność wszelkich społecznych form

-struktury - ramy działania - społeczny nacisk

	Funkcje ograniczające	Funkcje ułatwiające
Struktura interakcyjna	Zamyka kanały komunikacyjne (poddany - król)	Otwiera inne kanały ułatwiając interakcję (profesor ogłasza dyżury)
Struktura interesów	Ogranicza środki niezbędne do pewnych działań	Sprzyja określonym działaniom
Struktura normatywna	Zakazuje pewnych działań lub do nich zniechęca (nie zabijaj)	Nakazuje określone działania, skłania do ich podjęcia (pomagaj bliźnim)
Struktura idealna	Sugeruje odrzucenie pewnych przekonań (zabobonów)	Wymaga uznawania innych (demokratycznych)

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• Sztompka rozdz 7. „Od działań masowych do ruchów społecznych”

Społeczeństwo masowe:

 przeważnie działamy w otoczeniu wielkiej liczby innych ludzi, w ogromnych zbiorowościach,

 trzy rodzaje aktywności zbiorowej:

Działania masowe:

wielu ludzi, podobnym czasie, ale osobno i dla indywidualnych celów, podejmuje podobne działania, które przynoszą skumulowane skutki wykraczające poza zakres prywatny i jednostkowy, a uzyskujące znaczenie ogólnospołeczne (np. odkładam oszczędności do banku, inni też, wszyscy razem kształtujemy wartość złotówki, choć nie było to naszym bezpośrednim celem)

2. Zachowania zbiorowe:

wielu ludzi działa w pojedynkę, na własną rękę, ale w bliskości przestrzennej z innymi, w tych samych warunkach sytuacyjnych, co prowadzi do modyfikacji zachowania każdego z nich w kierunku opisywanym przez „psychologię tłumów” (w tłumie jednostki działają bardziej emocjonalnie, bezkrytycznie, zawieszając myślenie racjonalne).

Tłum - bardzo wiele jednostek, które wzajemnie się nie znają, nie poczuwają do żadnej szczególnej więzi, a jedyne, co ich łączy, to zgromadzenie w jednej przestrzeni i ewentualnie taki sam powód, dla którego znaleźli się razem.

Audytorium/ widownia - równocześnie, ale niezależnie od siebie, równolegle, ale nie wspólnie.

Publiczność - zbiorowość obserwatorów, widzów lub słuchaczy, którzy równocześnie, choć w rozproszeniu przestrzennym skupiają uwagę na tym samym zdarzeniu, programie tv i doznają podobnych wrażeń i przeżyć.

Pokolenie - zbiorowość ludzi, którzy doświadczyli takich samych, ważnych wydarzeń historycznych, przeżyli te same sytuacje, reagowali na te same wyzwania. Ale doświadczali tego osobno, każdy nieco inaczej.

Działania zbiorowe:

bardziej złożona forma aktywności zbiorowej cechująca się tym, że wspólna, bardziej trwała i celowo, strategicznie motywowana (np. antyglobaliści)

Ruchy społeczne- akcje zbiorowe zmierzające do wywołania lub powstrzymania zmiany społecznej.

RUCHY SPOŁECZNE:

1) ukierunkowane na szczególny cel, jakim jest zrealizowanie jakiegoś rodzaju zmiany społ.

2) przebiegają w ramach niezinstytucjonalizowanych i niesformalizowanych.

Przyczyny ruchów społecznych:

 urbanizacja - w bliskiej odległości mieszka wielu potencjalnych uczestników ruchów społ

 industrializacja - wielkie masy pracowników

 umasowienie edukacji - masy studentów

 rozwój nowoczesnych technologii

 rośnie pula niezadowolenia

 ideologia aktywistyczna - podkreśla wagę zmian.

 reżim demokratyczny

 wolny czas i dużo energii.

Klasyfikacja:

* ruchy reformatorskie („zorientowane na normy”)

pragną dokonać modyfikacji zastanych sposobów postępowania, w szczególności przez zmianę norm regulujących postępowanie właściwe czy pożądane; normy prawne, obyczajowe, moralne

* ruchy radykalne („zorientowane na wartości”)

zmierzają do zmian najbardziej fundamentalnych, dotyczących podstawowych zasad porządku społecznego, a także zmian wielostronnych, obejmujących różne obszary życia społ.

# ruch nastawiony na innowacje/ zachowawczy

* Nowe ruchy społeczne- ruchy o szerokim, heterogeniczym składzie uczestników, walczące o realizację uniwersalnych, postmaterialistycznych wartości, harmonii z przyrodą, pokoju, itp.

* Stare ruchy społeczne- nastawienie na korzyści ekonomiczne

Warunki wyłaniania się ruchów społecznych:

„sprzyjający kontekst strukturalny”

pojawienie się” strukturalnego napięcia”

uogólnione przekonanie

relatywna deprywacja odczuwana jako niesprawiedliwa i niesłuszna, rozbieżność między rzeczywistymi osiągnięciami a aspiracjami w dziedzinie standardu życia, zarobków, władzy czy prestiżu.

zdarzenie inicjujące.

Etapy:

Rekrutacja członków:

 model wulkaniczny- ruch „wybucha” pod presją gromadzących się, masowych oddolnych napięć; ludzie przyłączają się lawinowo, spontanicznie.

 model mobilizacji zasobów- r.s. jest efektem manipulatorskich zabiegów działaczy czy ideologów, którzy propagują ideologię kontestacji i mobilizują bierne i nieświadome masy społeczne do działań zbiorowych.

* rekrutacja pierwotna

obejmuje tych, którzy przyłączają się do ruchu z pobudek ideologicznych czy moralnych

* rekrutacja wtórna

przystąpienie do ruchu społ., który się rozwija i odnosi sukcesy w poszukiwaniu satysfakcji wspólnotowych i towarzyskich, a także spełnienia własnych egoistycznych celów;

organizacja celem samym w sobie; ucieczka, gdy zaczyna iść coś nie tak.

W ruchach pojawia się przywódca charyzmatyczny. Charyzma jest pewną relacją między jednostkami, a jej zwolennikami, fanami, poplecznikami. Oznacza takie cechy jednostkowe, na które istnieje jakby zapotrzebowanie społeczne, które spełniają oczekiwania, współgrają z nastrojami. Cechy przywódcy postrzegane są przez zbiorowość jako niemal nadludzkie, dlatego ludzie gotowi są obdarzyć przywódcę pełnym posłuszeństwem, zaufaniem, lojalnością. Po pewnym czasie następuję rytunizacja charyzmy- utrata charyzmy przez przywódcę na skutek włączenia go w rutynowe, codzienne działania administracyjne czy organizatorskie, w których ujawnia swoje słabości, popełnia błedy i okazuje się zastępowalny przez innych.

krystalizowanie się ideologii, wyłanianie się organizacji i powstawanie swoistego etosu; system.

- repertuar kontestacji metody działania akceptowane przez dany ruch jako właściwe dla realizacji jego celów.

„kryzys wiktorii” demobilizacja ruchu, rozproszenie członków, rozpad struktur organ., dezaktualizacja ideologii

„ kryzys przegranej”  narastające rozczarowanie członków, stopniowa demobilizacja, zamieranie aktywności, odpływ zwolenników.

Ruchliwość pozioma (przestrzenna) - przemieszczanie się ludzi w przestrzeni geograficznej: migracje, turystyka, podróże, dojazd do pracy.

Kontrruch społeczny- mobilizacja działań zbiorowych skierowanych przeciwko rozwijającemu się wcześniej ruchowi społ, mająca na celu jego demobilizację lub uniemożliwienie skutecznego działania.

	Wielość działań o indywidualnych celach	Bliskość przestrzenna i sytuacyjna	Wspólne cele i koordynacja	Instytucjonalizacja	Ukierunkowanie na zmianę społeczną
Działania masowe	+
Zachowania zbiorowe	+	+
Działania zbiorowe		+	+
Ruchy społeczne		+	+		+
Działania zorganizowane	+	+	+	+

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

• ZMIANA SPOŁECZNA- GIDDENS

Zmianę społeczną trudno zdefiniować, bo w jakimś sensie wszystko się ciągle zmienia. By ustalić czy zaszła zmiana, trzeba wykazać przekształcenia tego w czasie.

3 ZASADNICZE STAŁE ŹRÓDŁA ZMIANY SPOŁECZNEJ:

środowisko fizyczne

organizacje polityczne

czynniki kulturowe

ŚRODOWISKO FIZYCZNE:

Często kształtuje rozwój organizacji społecznej. Najlepiej widać to na przykładzie skrajnych warunków środowiskowych, w których życie ludzi jest podporządkowane warunkom pogodowym ( np. zwyczaje Eskimosów będą zupełnie inne, niż Aborygenów- życie mieszkańców Małkinii pewnie też się zasadniczo różni od przeciętnego życia Polaka). No więc, chodzi głównie o to, że jeśli mieszkamy np. w dżungli to mamy mniejsze szanse na rozwój dlatego, że tam możemy przeżyć tylko będąc łowcami albo zbieraczami- w dżungli nie ma terenów ani roślin nadających się do uprawy, tak samo nie znajdziemy zwierząt, które da się udomowić. (chyba, że makaki ).

CZYNNIKI POLITYCZNE

Istotny wpływ na zmianę społeczną ma siła militarna i wojny. Od XVII wieku potęga państw zachodnich przyczyniła się do zdobycia przez nie kontroli we wszystkich częściach świata, promując tym samym zachodni styl życia. Tak samo dzięki rozwojowi techniki oraz odbudowie zniszczeń wojennych (np. po I i II wojnie św.) państwa się rozwijają, dochodząc wręcz do poziomu mocarstw (np. Japonia, Niemcy , Wielka Brytania).

A np. Irak, gdzie jest ropa ma oczywiście również większe szanse na rozwój cywilizacyjny (to, że tak się nie dzieje wynika tylko ze względów politycznych. I religijnych.)

CZYNNIKI KULTUROWE

Do kulturowych czynników zmiany społecznej należy przede wszystkim rozwój nauki oraz to, że następuje zjawisko „mieszania się kultur”, czyli, że czerpiemy z każdej po trochu, biorąc to, co wydaje się w każdej z nich najlepsze.

Giddens tak naprawdę mówił tylko o tym, a teraz łopatologiczny schemat rozwoju od społeczeństwa pierwotnego do nowoczesnego. Oczywiście przy każdej zmianie można wyróżnić znacznie więcej jej czynników, ale ja umownie i przykładowo tylko przyjęłam jeden główny. Pamiętajcie też, że jedne społeczeństwa te czynniki przyjmują, a drugie nie ( i zostają w tyle). Jedno jest pewne- ZMIANA JEST NIEODWRACALNA!!!

SPOŁECZEŃSTWO ZBIERACKO- ŁOWIECKIE ( wszyscy równi, robią to samo- zbierają korzonki i polują na dziki)

Czynnik zmiany- np. udomowienie krowy, mamy więc zmianę

2. SPOŁECZEŃSTWO PASTERSKIE- WĘDRUJĄCE

Po udomowieniu krowy trzeba zacząć szukać dla niej terenów pasterskich (no w sensie, żeby miała co jeść). Tak samo po odkryciu krowy zaczynają pić np. mleko i jeść nabiał- zmiana odżywiania.

I tak wędrując odkrywają np. kukurydzę- zaczynają ja hodować, a żeby ja hodować trzeba zacząć przejmować się pogodą- pojawia się rola szamana i kapłana, jak również, żeby cos uprawiać trzeba zacząć prowadzić osiadły tryb życia.

Czynnik zmiany- odkrycie kukurydzy

3.SPOŁECZEŃSTWO ROLNICZE, OSIADŁE

Jak to zwykle bywa, tam, gdzie dużo ludzi siedzi w jednym miejscu, tam ktoś chce rządzić

Czynnik zmiany- polityczny, najsilniejszy chce rządzić, a to prowadzi to feudalizmu

SPOŁECZEŃSWTO FEUDALNE

Jeśli mamy feudalizm to mamy osoby rządzące i rządzone, czyli najczęściej rzemieślników, rolników oraz panów i panie innych profesji. W ten sposób przy okazji nowe wynalazki,np. maszyna parowa

Czynnik zmiany- np. wynalezienie maszyny parowej

SPOŁECZEŃSTWO PRZEMYSŁOWE

Jeśli mamy przemysł to pojawiają się fabryki (jedne produkują szyny, drugie szyby, a trzecie wagony - wszystko potrzebne maszynie parowej), czyli rozwój i produkcja trwa, a co za tym idzie wzrasta znaczenie pieniądza

Czynnik zmiany- wzrost znaczenia pieniądza

SPOŁECZEŃSTWO KAPITALISTYCZNE

A tu już najważniejsze są usługi i pieniądze.

Ciągły rozwój.

NOWOCZESNOŚĆ (Internet, komórki itd.)

Tu już nie damy rady wyróżnić konkretnych czynników zmiany, bo wszystko zmienia się w błyskawicznym tempie (np. wczoraj MP3, a dziś MP4).

• ZMIANA SPOŁECZNA

Zmiana społeczna - różnica między stanem systemu społecznego ( grupy, organizacji ) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu. Różnice te mogą wynikać z różnych względów dlatego wyróżniamy:

zmiana składu systemu - np. migracje, rekrutacje do grupy, mobilizacja, reforma organizacyjna

zmiana struktury systemu - modyfikacja czworakich sieci powiązań między elementami: interakcjami, interesami, normami i ideałami; i tak wyłaniają się: a) nowe struktury interakcyjne - ludzie nawiązują nowe kontakty, wchodzą w nowe grupy; b) nowe struktury interesów - ludzie bogacą się lub biednieją, wychodzą z podporządkowania lub popadają w niezależność; c) nowe struktury normatywne - ludzie zaczynają wyznawać nowe wartości, kierować się nowymi normami, odgrywać nowe role, karać i nagradzać za co innego niż dawniej d) nowe struktury idealne - ludzie zaczynią wyznawać innych bogów, akceptować nowe ideologie, zyskiwać nową wiedzę o świecie * zmiany struktury systemu traktowane są jako najważniejsze, kiedy ogarniają wszystkie struktury, mówi czasem o zmianach rewolucyjnych

zmiana funkcji pełnionej przez elementy społeczeństwa np zmiana funkcji rodziny: rodzina tradycyjna była grupą wielofunkcyjną: spełniała funkcje ekonomiczne, prokreacyjne, socjalizacyjne, religijne itp. Z biegiem czasu wiele z tych funkcji zostały przełożone wyspecjalizowane instytucje: np. funkcja wychowawcza przełożona na szkołę, religijna na Kościół

zmiana granicy systemu - np dwie korporacje łączą się w jedną, dwie rodziny łączą się przez małżeństwo dzieci

zmiana w otoczeniu systemu - powódź niszczy sieć dróg i odcina miasteczko od świata, podbój zmienia położenie geopolityczne społeczeństwa.

Proces społeczny - ciąg, sekwencja następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu, które nazywamy fazami lub etapami. Aby można było mówić o jednym procesie, system pomimo tych zmian musi zachować podstawową tożsamość np. powolny rozpad rodziny. W społeczeństwie wyróżniamy:

proces kierunkowy - 1. żadna faza procesu nie jest identyczna z jakąkolwiek inną ( proces ten jest nie odwracalny ) 2. każda faza późniejsza w czasie przybliża ( upodabnia ) stan systemu do pewnego stanu wyróżnionego, preferowanego lub postrzeganego negatywnie, fatalnego końca. Przykład: dojrzewanie organizmu, starzenie się, śmierć.

proces cykliczny - cechuje się tym, że po pewnym czasie stan systemu powraca do punktu wyjścia, do stanu początkowego, np cykle koniunkturalne wzrostu i recesji.

Rozwój społeczny - proces kierunkowy + 1. kierunek procesu jest pozytywny tzn. z upływem czasu

zwiększa się poziom pewnej zmiennej lub kompleksu zmiennych 2. kierunkowa sekwencja zmian społecznych jest uruchomiana, popychana przez mechanizmy wewnątrz społeczne ( endogenne - zamknięte w ramach rozważanego społeczeństwa ). Wyróżniamy:

rozwój jednoliniowy ( unilinearny ) - sekwencja zmian biegnie zawsze tym samym, jednym torem, po regularnej wyznaczonej jakby z góry trajektorii

rozwój wieloliniowy ( multilinearny ) - różne sekwencje zmian mają jedynie zbliżony ogólny kierunek, ale przebiegają w różny sposób, w zależności o konkretnych warunków historycznych czy kulturowych danego społeczeństwa.

Rozwój skokowy - podobny do jednoliniowego w ostatecznym efekcie, ale różniący się przebiegiem; po okresie kumulowania się zmian ilościowych, cząsteczkowych, dochodzi do pewnego progu nasycenia, po którego minięciu występuje zasadnicza zmiana itd.

Postęp społeczny - proces rozwojowy, którego kierunek jest wartościowany pozytywnie, przybliża społeczeństwo do stany, który jest uważany za dobry, sprawiedliwy, szczęśliwy, godny itp. Przeciwieństwem postępu jest regres. Żadna zmiana nie jest postępem ani regresem sama w sobie, może natomiast uzyskać kwalifikacje postępu, gdy stanie się przedmiotem rozpowszechnionej w jakiejś zbiorowości pozytywnej oceny, dokonanej w myśl pewnych kryteriów aksjologicznych. Tak więc postępowość ( regresywność ) jest zawsze zrelatywizowana. Postępem jest to, co dane społeczeństwo uważa za postęp; dotyczy spraw będących w interesie uniwersalnym wszystkich ludzi, które są przez nich podobnie odczuwane, niezależnie od grupowych przynależności.

Dzieje idei postępu.

Idea postępu w wersji wyraźniej sformułowanej narodziła się ponad 2500 lat temu w starożytnej Grecji i Rzymie. Należy jednak sądzić, że istniała już dużo wcześniej w spontanicznym myśleniu potocznym. Ksenofanes po raz pierwsze sformułował idee postępu, zaś Lukrecjusz jest uważany za ojca tego terminu.

Rozważania o postępie w:

- starożytnej Grecji - Ajschylos, Protagoras, Sokrates, Platon

- starożytnym Rzymie - Seneka

- średniowiecznym chrześcijaństwie - św. Augustyn

- myśli renesansowej - Machiavelli, Bacon, Eraz z Rotterdam

- oświeceniu - Bodin, Vico, Leibniz

Triumf idei postępu przypisywany się XIX wiekowi, zwanym „wiekiem postępu”. W tym czasie wizja postępu przeniknęła niemal wszystkie teorie społeczne ( ewolucjonizm, Durkheim, Marks itd. ) oraz stała się udziałem potocznego myślenia. Wiek XIX to wiek optymizmu: wiary w rozum, naukę, technikę, wzrost ekonomiczny, rozmach cywilizacyjny. Potencja człowieka zdaje się być nieograniczony, a przyszłości bezkresna, wspaniała i otwarta.

Wiek XX - wspaniały i straszny zarazem. Z jednej strony niebywałe przyśpieszenie postępu naukowego, technicznego, medycznego, podniesienie poziomu życia i wzrost dobrobytu. Równocześnie w tym samym czasie I i II wojna światowa, faszyzm, holokaust, komunistyczna idea socjalizmu rodząca zbrodniczy system stalinowski, rozkwit fundamentalizmu, szowinizm, pod sztandarem postępowych ideologii rodzi się terroryzm, cywilizacja powoduje epidemie nowych chorób, technika i przemysł sprowadzają katastrofę ekologiczną - powstają realne szanse unicestwienia ludzkości. Rozum zastępuje przemoc, nadzieję - rezygnacja.

Koniec XX wieku przynosi załamanie idei postępu, zarówno w teoriach społecznych jak i powszechnej świadomości. Oprócz dogmatu postępu załamuje się wiara w ideologie, w religie, mówi się „o końcu historii”. Jedni mówią, że umarł Bóg, inni że umarł Marks. Słowo postęp zastępuje kryzys. ( zmiana znaczenia słowa kryzys, niegdyś kryzys - oznaczał stan przejściowy, o kluczowym, decydującym znaczeniu dla ludzkości; obecnie mówiąc o kryzysie mamy na myśli sytuacje trwałą, chroniczną i ciągłą ). Następuje odejście od optymistycznego myślenia. Kryzys stał się czymś naturalnym. W świadomości potocznej objawia się to w postawie: zwątpienia, rozczarowania, bezsilności, zatraceniu sensu życia, zerwania poczucia ciągłości z tradycją, w prywatyzacji celów, ignorowaniu spraw publicznych.

W obszarze teorii społecznych: prowadzi do relatywizmu i subiektywizmu, w prawidłowość życia społecznego, podkreślenia roli przypadku, emocji, zastąpienia wartości etycznych przez powierzchowne przeżycie życia estetyczne.

Wiara w postęp uważana jest powszechnie za naiwną i anachroniczną, za przeżytek mienionej epoki.

Wg Sztompki by zrehabilitować pojęcie postępu należałoby wyraźniej sprecyzować jego sens, wyróżnić typowe formy jakie dotąd przybierał i naszkicować nowe, proponowane pojecie postępu, które bardzie bardziej użyteczne.

• Sztompka - rozdział 20: Trauma zmian społecznych

co wywołuje traumę:

nagła, szybka, gwałtowna zmiana, dokonana w krótkim czasie

zmiana o szerokim zakresie , obejmująca równocześnie różne dziedziny życia społecznego

zmiana głęboka i radykalna, dotykająca centralnych dla zbiorowości wartości, reguł, bądź przekonań.

zmiana niespodziewana, zaskakująca i szokująca

poziomy traumy:

biografii indywidualnej - najniższy poziom traumy; typowych sytuacji traumatycznych człowiek doznaje w rodzinie: rozwód rodziców, śmierć kogoś bliskiego, choroba; w sferze zawodowej: zmiana posady, utrata pracy, niespodziewany i nagły awans; inne dziedziny życia: przeprowadzka do innej miejscowości, aresztowanie, wyrok sądowy. We wszystkich przypadkach zaburzeniu ulega świat nawyków, zwyczajów, sensów.

zbiorowości - to wszystkie zmiany szybkie, niespodziewane, a mikroskali występują także zmiany traumatogenne długotrwałe i powolne, kumulujące się aż do progu ostrej traumy np. narastające konflikty i rozpad wspólnoty lokalnej, demoralizacja oddziału wojskowego, korupcja w partii politycznej etc. Destrukcji i dezorganizacji ulegają kultury grupowe, spajający zbiorowość system wartości, norm, przekonań, aż do całkowitej zatraty grupowej tożsamości.

historyczna - ulega jej całe społeczeństwo - etniczne, narodowe, regiony, cywilizacja czy nawet społeczeństwo globalne. Np. wojny, rewolucje, przełomy ustrojowe, kryzysy ekonomiczne, kolonizacja, masowe migracje itd. Obok zmian gwałtownych, nieprzewidzianych, występuje długotrwałe procesy kumulujące się: rosnące przeludnienie, zagęszczenie się ruchu drogowego, zwiększenie umieralności, zatłoczenie miast, rozpowszechnienie się chorób cywilizacyjnych, przesyt technologiczny czy konsumpcyjny. Zmiany te mogą zagrozić całej tkance kulturowej i tożsamości społecznej.

Sekwencja traumatyczna

Moment inicjujący - zmiana społeczna o potencjalnie traumatycznym charakterze

Rozbicie dominującej kultury, które wyraża się w: a) na poziomie społecznym: dezorganizacji, chaosie, fragmentacji, dualizmie - anomi b) na poziomie jednostkowym: dezorientacji kulturowej, brak nawyków niezbędnych do odnalezienia się w nowej sytuacji. Stopień ten zależy od: 1. jednorodności i spoistości kultury dawnej, 2.głębokości dysonansu między kulturą starą i nową, 3. poprzedzająca przełom izolacja lub otwartość na kulturę alternatywną 4. uprzednie występowanie enklaw środowiskowych związanych z kulturą, która ma zapanować dopiero w przyszłości.

Ciąg żywiołowych zmian oraz celowych reform w obszarze struktury społecznej, instytucji ekonomicznych, ustroju politycznego itp. Zmiany te mogą generować niezamierzone skutki uboczne, które w sytuacji dezorganizacji i dezorientacji mogą potęgować traumę.

Symptomy traumy

syndrom braku zaufania

pasywizm, apatia, poczucie bezsilności

nostalgia na temat przeszłości

orientacja na dzień dzisiejszy i skrócenie perspektywy czasowej w odniesieniu do przyszłości

nastrój niepokoju, obaw, lęków, podatność na plotki, fantazje, konfabulacje i mity

„panika moralna”, gorące, masowe dyskusje, spory, mobilizacja się ruchów społecznych

Radzenie sobie z traumą

Strategie indywidualne: polegają na możliwie najlepszej adaptacji do panujących warunków - skuteczne zabezpieczanie się przed zagrożeniami - znalezienie dla siebie niszy, w której da się przeżyć, podjąć akcje przeciwdziałające. Np. montowanie zamków i alarmów w domach, wynajmowanie ochrony,

Strategie masowe: polegają na spontanicznej ekspresji niezadowolenia czy sprzeciwu przez wielu ludzi równocześnie, ale niejako obok siebie, bez rozwiniętych interakcji czy wzajemnej komunikacji. Np. wyjście ludzi na ulicę, zamieszki, akty zbiorowego wandalizmu, podpalenia i rabowanie sklepów.

Strategie zbiorowe: polegają na podejmowaniu wspólnych, zorganizowanych i celowych działań zaplanowanych i kierowanych przez przywódców. Np. strajki, głodówki, marsze protestacyjne, akcje charytatywne.

Podział ze względu na treść podejmowanych działań

Strategie aktywne:

- innowacja - poprawienie własnej sytuacji indywidualnej lub grupowej wobec traumatycznych warunków czy zagrożeń ( Merton )

- cyniczny hedonizm - zachłanne korzystanie z radości dnia dzisiejszego zanim nadejdzie katastrofa ( Giddens )

- rebelia ( Merton ) = aktywna kontestacja ( Giddens ) zmierzająca do zasadniczej zmiany warunków życia i usunięcia źródeł traumy

Strategie pasywne:

- rytualizm (Merton) = pragmatyczna akceptacja (Giddens) czyli kontynuowanie tradycyjnych, zastałych sposobów życia i ignorowanie traumatycznych zagrożeń

- wycofanie się (Merton) w dwóch formach 1. pasywnej rezygnacji - poddanie się traumie 2. bierne zdanie się na los lub szczęście „jakoś to będzie”

Cele na które ukierunkowane są strategie:

Interpretowanie i definiowanie: strategia ma wyjaśnić traumę, odnaleźć jej przyczyny, zracjonalizować traumę, wskazać że jest ona niezbędna lub jest przejściowym kosztem ważnych i korzystnych reform.

Umocnienie nowych wartości, norm, wzorów zawartych w kulturze, a także podtrzymanie wzorów kultury tradycyjnej, narodowej

Złagodzenie lub usunięcie obiektywnych zjawisk negatywnych, patologicznych, kryzysowych np. działania odgórne, polityczne, spontaniczne, obywatelskie w celu zmniejszenie przestępczości, bezrobocia etc.

Aktywne wspomaganie procesów parametrycznych korzystnych dla wychodzenia z traumy. Np. korzystanie i wykorzystywanie sprzyjającej sytuacji międzynarodowej i globalnej - włączenie się do struktur obronnych (NATO), ekonomicznych i finansowych (UE).

Wzbogacenie zasobów podmiotowych jednostek i grup, tzn różnych form kapitału, pozwalających na lepszą obronę lub skuteczną ofensywę przeciwko różnym przejawom traumy. Np. śmiałe inwestycje finansowe, zwiększanie wydajności pracowników, kampanie antynikotynowe etc.

• Sztompka „Socjologia” rdz. 19. „Zmiana społeczna, rozwój i postęp”

Zmiana społeczna - różnica między stanem systemu społecznego (grupy, organizacji) w jednym momencie czasu i stanem tego samego systemu w innym momencie czasu. Zmiana może nastąpić na poziomie:

składu systemu - migracje, rekrutacja do grupy, mobilizacja, reforma organizacyjna

struktury systemu - wyłonienie nowych:

struktur interakcyjnych (ludzie nawiązują nowe kontakty)

struktur interesów (ludzie bogacą się lub biednieją, zyskują lub tracą władzę)

struktur normatywnych (nowe wartości i normy)

struktur idealnych (nowe ideologie, nowi bogowie)

Kiedy zmiany strukturalne zachodzą na wszystkich tych poziomach mówimy o zmianie rewolucyjnej.

zmiana funkcji - pełnionych przez elementy społeczeństwa (poszerzenie lub zwężenie zakresu pełnionych funkcji)

zmiana granicy systemu - np. fuzja dwóch korporacji

zmiany w otoczeniu systemu - np. urbanizacja pochłania podmiejskie wioski

Proces społeczny - ciąg następujących po sobie i przyczynowo uwarunkowanych zmian systemu. Pomimo tych zmian system musi zachować podstawową tożsamość.

Proces kierunkowy - jest nieodwracalny, każda faza późniejsza w czasie przybliża stan systemu do preferowanego celu lub do nieuchronnego upadku.

Proces cykliczny - stan systemu powraca co jakiś czas do punktu wyjścia, do stanu początkowego.

Rozwój społeczny

Procesy rozwoju - to procesy kierunkowe charakteryzujące się tym, że

kierunek procesu jest pozytywny - wraz z upływem czasu zwiększa się poziom pewnej zmiennej (wzrost liczby ludności, ale też np. wzrost liczby popełnianych przestępstw)

kierunkowa sekwencja zmian społecznych jest uruchomiona (popychana) przez mechanizmy wewnątrzspołeczne - endogenne.

Zmiany wywołane przez czynniki egzogenne (leżące poza systemem) nazywane są procesami reaktywnymi lub adaptacyjnymi.

Rozwój jednoliniowy (unilinearny) - zmiany następują zawsze tym samym torem

Rozwój wieloliniowy (multilinearny) - różne sekwencje zmian mają zbliżony ogólny kierunek ale przebiegają w różny sposób.

Rozwój skokowy - po okresie nawarstwiania się cząstkowych zmian ilościowych następuje zasadnicza zmiana jakościowa, potem znów się nawarstwiają zmiany ilościowe itd…

Postęp społeczny - proces rozwojowy, którego kierunek jest oceniany pozytywnie, tzn. zmiany prowadzą ku lepszemu, społeczeństwo przybliża się do realizacji cenionych wartości.

Regres - oddalanie się od realizacji społecznie cenionych wartości.

Cecha definicyjna Pojęcie socjologiczne	Różnica W czasie	Sekwencja różnic w czasie	Kierunek	Endogenne źródła	Realizacja uznanych wartości
Zmiana	+
Proces	+	+
Proces kierunkowy	+	+	+
Rozwój	+	+	+	+
Postęp	+	+	+	+	+

Tabelka: Formy zmienności społecznej (Sztompka, „Socjologia” str442)

Postępem jest to, co za postęp uznaje dane społeczeństwo w danym czasie - dlatego postępowość jest zrelatywizowana:

1) do jakiejś zbiorowości

2) historycznie

3) do uznawanych wartości

Społeczny konsensus - to wybór podstawowych wartości przez społeczeństwo, które są uważane za pozytywne (np. zwiększenie długości życia człowieka). Zazwyczaj są to te wartości, które leżą w interesie uniwersalnym (wszystkich ludzi).

Gdy natomiast kryteria postępu dotyczą interesów partykularnych, wtedy brak powszechnej zgody co do tego, co jest postępowe a co postępowe nie jest.

„Utopie społeczne” - wizje dobrego, doskonałego państwa i społeczeństwa przyszłości. Kryteria postępu zdefiniowane są tam kompleksowo, a nie cząstkowo (jednowymiarowo).

Losy idei postępu - pierwszy raz pojawia się (oczywiście) w starożytnej Grecji i Rzymie, rozkwit przeżywa w wieku XIX - dominuje nie tylko w teoriach społecznych ale i w świadomości zwykłych ludzi. Wierzy się wtedy w naukę, technikę, produkcję, wzrost ekonomiczny, ekspansję terytorialną itd.

Siła idei postępu tkwi w różnicy między stanem faktycznym a stanem idealnym, upragnionym oraz w optymistycznym wyczekiwaniu lepszej przyszłości.

Koniec wieku XX to załamanie się idei postępu, upadek religii, koniec ideologii. („Rozum zastępuje przemoc, nadzieję - rezygnacja”). Wiek XX i XXI to przejście od optymistycznego myślenia w kategoriach postępu do pesymistycznego myślenia w kategoriach trwałego, ciągłego, chronicznego kryzysu. Wiara w postęp uważana jest coraz powszechniej za naiwną i anachroniczną, za przeżytek epok minionych.

Od przedmiotowego do podmiotowego ujęcia postępu

Postęp - ma sens, gdy traktujemy historię jako proces posiadający wewnętrzną logikę; zakłada kierunkowość procesu prowadzącego do określonego stanu idealnego.

(„postęp to nieustanny, ciągły, prawidłowy ruch ludzkości ku coraz doskonalszym formom życia społecznego”).

Trzy wizje postępu:

sakralna:

podmiot postępu - Bóg

mechanizm postępu - dzieje przebiegają w ustalony przez Boga sposób

kryterium postępu - dzieje zmierzają ku „królestwu bożemu”

mechanistyczna:

podmiot postępu - organizm, system społeczny

mechanizm postępu - autodynamika, zmiany następują automatycznie na mocy wewnętrznych tendencji, prawidłowo i nieuchronnie

kryterium postępu - celem jest idealne społeczeństwo, jak najszybciej

humanistyczna:

podmiot postępu - człowiek, najczęściej w zbiorowości (podmiot kolektywny)

mechanizm postępu - sumowanie się codziennych działań ludzkich, które przekształcają społeczeństwo

kryterium postępu - stopniowe doskonalenie jakiegoś istotnego wymiaru życia ludzkiego (np. zwiększanie autonomii, wolności, dobrobytu)

Postępowość - to zdolność społeczeństwa do twórczego przekształcania się i samodoskonalenia. Gdy społeczeństwo ma tę zdolność to można o nim mówić, że jest aktywne ( a jeżeli nie ma to analogicznie - pasywne). O zdolności tej decydują:

cechy jednostek, dominujący typ osobowości (np. kreatywność)

właściwości struktur społecznych, warunków w których działania mają być podejmowane (np. społ. tolerancyjne wobec oryginalności)

stosunek do tradycji, przeszłości (społ. aktywne jest zakorzenione w tradycji )

wizja oczekiwanej przyszłości (optymizm i nadzieja, poczucie mocy)

O postępowości danego społeczeństwa nie decyduje zatem poziom uzyskanych osiągnięć, ale potencja - dążność do ich osiągania. Do postępowości społ. przyczyniają się dwie grupy ludzi:

1) przedstawiciele społeczeństwa - organizatorzy życia publicznego, konstruktorzy świadomości zbiorowej kształtujący umysły, postawy, dążenia członków społeczeństwa

2) masy społeczne - zwykli ludzie którzy przyczyniają się do postępu, gdy nadają działaniom znamiona oryginalności, twórczości, rozwijają się i samodoskonalą.

Koncepcje postępu:

koncepcje sakralne - „módl się i bądź posłuszny” - trwała stagnacja

koncepcje mechanistyczne - „poczekamy, zobaczymy” - bierność

koncepcje katastroficzne - „ratuj się kto może” - aktywizm chaotyczny, anarchiczny

koncepcje relatywistyczne i postmodernistyczne - „żyj dniem dzisiejszym, aby przeżyć jak najwięcej i najszybciej” - egoistyczny hedonizm, obsesyjna konsumpcja

Prawidłowe pojęcie postępu (aktywistyczna koncepcja postępu) - „marz i walcz o spełnienie swoich marzeń” - aktywność, odpowiedzialność, optymizm.

pojęcie merytokracji

- jest to koncepcja sprawowania władzy przez osoby najbardziej kompetentne w jakiejś dziedzinie wiedzy, w zawodzie, branży, np. wg wykształcenia, zdolności, umiejętności, talentu.

Hipoteza niedoboru i socjalizacji w badaniu wartości posmaterialistycznych

W społeczeństwach posmaterialistycznych naczelnym celem staje się maksymalizacja indywidualnego dobrostanu. Zachowania ludzkie są w mniejszym stopniu zdominowane przez ekonomiczną konieczność zdobywania jedzenia, ubrania itd. A w większym przez chęć osiągnięcia wyższej jakości życia. Celem, więc staje się uzyskanie subiektywnie odczuwanej jakości życia.

Wartości postmaterialistyczne według Ingleharta (inaczej potrzeby ekspresji) pojawiają się gdy wartości materialistyczne (zapewnienie bezpieczeństwa fizycznego i ekonomicznego) zostają zaspokojone choćby w minimalnym stopniu.

W Polsce, podobnie jak w innych krajach, na zmiany w proporcjach materialistów i posmamaterialistów wpływa postępujący wzrost poziomu wykształcenia społ. , oraz zmieniające się warunki życia. Pogarszanie się warunków bytowania pewnej części społ, wzrost niepewności, utrata bezpieczeństwa dot. pracy, opieki zdrowotnej, standardu życia itd. Znajdują odbicie we wzroście osób materialistycznie zorientowanych. Jednocześnie wraz ze wzrostem wykształcenia rośnie odsetek postmaterialistów. Chuj z tego rozumiem, a nigdzie nic nie ma w tych tekstach o hipotezie niedoboru i socjalizacji.

HIPOTEZA NIEDOBORU -Porządek wartości jednostki stanowi odbicie środowiska socjoekonomicznego: największą wartość subiektywną przypisuje się rzeczom, które są względnie trudno dostępne.

HIPOTEZA SOCJALIZACJI -Hierarchia wartości nie dostosowuje się do środowiska socjoekonomicznego natychmiastowo: występuje tu znaczące opóźnienie, ponieważ podstawowe wartości danej osoby w dużej mierze stanowią odbicie warunków panujących przed jej wejściem w dorosłe życie.

W badaniach wartości postmaterialistycznych trzeba się kierować zarówno hipotezą niedoboru jak i hipotezą socjalizacji, osobno nie dają wymiernych wyników. Niestety proste zasada hipotezy niedoboru, że w miejscach gdzie panuje bieda i niedostatek widoczny będzie wzrost orientacji materialistycznych (nastawienie na potrzeby bezp. Ekonomicznego i fizycznego), a w regionach bogatych (gdzie zaspokajane są potrzeby bezpieczeństwa) będzie widoczna tendencja posmaterialistyczna. Dlatego hip. Niedoboru nie wystarcza, bo oprócz kondycji gospodarczej w danym regionie na jednostkę ma wpływa także środowisko kulturowe i instytucje opieki społecznej.

Wg h. niedoboru dobrobyt sprzyja wartościom postmaterialistycznym

Wg. H socjalizacji zmiany wartości nie mają miejsca z dnia na dzień.

Konkluzja jest taka, że na zmiany zachowań trzeba czekać, postępują one stoponiowo. Nowe pokolenie musi wyrosnąć w nowych wartościach. Nagła zmiana sytuacji ekonomicznej i bytowej nie da jednakowo szybkiej zmiany na wartości posmaterialistyczne.

Etatyzm, państwo opiekuńcze a decentralizacja władzy w opinii młodzieży

- Etatyzm jest to rodzaj polityki gospodarczej państwa kapitalistycznego oznaczający przejmowanie przez państwo administracji nad prywatnymi przedsiębiorstwami lub tworzenie nowych przedsiębiorstw państwowych za pomocą kapitału państwowego a także tworzenie przedsiębiorstw o kapitale mieszanym (państwowo-prywatnym). Ten pogląd na kierunek polityki gospodarczej państwa uzyskał duże poparcie w oczach rzeszy ekonomistów w czasach wielkiego kryzysu gospodarczego (1929-1935).

Polskie nastolatki nastawione są na daleko idącą ingerencję państwa w życie gospodarcze i społeczne. Wyznają pogląd etatystyczny. Podkreślają odpowiedzialność państwa za pokój oraz porządek w kraju, ale i inne aspekty ekonomiczne i społeczne.

-pokój i porządek w państwie -97%

-zapewnienie opieki ludziom starszym -94%

-zapewnienie pracy każdemu -92%

Powstały badania w sprawie zadań państwa wg młodzieży z polski i innych krajów. Polska młodzież kładzie nacisk na ingerencję państwa w życie gospodarcze i społeczne. Największe różnice pojawiają się w zakresie wyrównywania dochodów, gdzie polska młodzież jest za 30%, a młodzież międzynarodowa 51%

Z innych badań (nie wiem jakich) wynika, że młodzież państw postkomunistycznych i skandynawskich nastawiona jest na model etatystyczny, młodzież „starej europy”, USA, Hongkongu nastawiona jest na model liberalny.

Polska młodzież ma duże oczekiwania wobec państwa, liczy na jego pomoc w późniejszym życiu i dużo od niego uzależnia. NIE wiąże się to z procesami socjalizacyjnymi rodziny, szkoły, środowiska rówieśniczego, ani z faktu że jesteśmy krajem poskomunistycznym. Polska młodzież bardziej niż młodzież z innych krajów naszego regionu pokłada nadzieję w państwie opiekuńczym. O decentralizacji w tekście znów chuj.

• Państwo opiekuńcze [Z Wikipedii]

Państwo opiekuńcze (ang. welfare state), także: państwo dobrobytu, państwo bezpieczeństwa socjalnego - koncepcja państwa oraz społeczeństwa powstała pod wpływem tzw. ekonomii dobrobytu, ukształtowana po II wojnie światowej. Była głoszona w szczególności w latach 50.-80. XX wieku. Państwo opiekuńcze to państwo kapitalistyczne z silnym interwencjonizmem państwowym, będącym przeciwieństwem liberalizmu ekonomicznego, ma kłaść szczególny nacisk na rozwiązywanie problemów społecznych. Celem państwa opiekuńczego jest zapewnianie obywatelom bezpieczeństwa socjalnego poprzez skuteczne prawodawstwo.

Aktualnie w Europie toczy się debata na temat konieczności demontażu państwa socjalnego ze względu na kryzys gospodarczy oraz demograficzny krajów europejskich. Państwo socjalne coraz powszechniej kojarzone jest pejoratywnie ze zbyt dużą redystrybucją państwową nie prowadzącą do rozwiązania poważnych problemów społecznych.

Prawodawstwo państwa opiekuńczego ma służyć przede wszystkim zabezpieczeniu przeciwko podstawowym ryzykom życiowym, takimi jak: starość, choroba, niepełnosprawność czy bezrobocie. Stąd powszechny dostęp do państwowego szkolnictwa i służby zdrowia, osłony socjalne w postaci ulg różnego rodzaju, zasiłki dla bezrobotnych, budownictwo komunalne, wyższe emerytury i renty, dotacje do eksportu itp. Wydatki socjalne finansowane są wysokimi podatkami.

W analizach porównawczych modeli państwa dobrobytu rozwinięto rozmaite typologie. Esping-Andersen rozróżnia na przykład trzy typy państwa dobrobytu: reżimy liberalne (np. USA), reżimy konserwatywne (np. Niemcy) oraz reżimy socjaldemokratyczne (np. Szwecja). Kategoryzacja ta bazuje na trzech czynnikach: zależności między państwem a rynkiem w oferowaniu usług społecznych, jakości i rodzaju tych usług oraz oddziaływaniu polityki społecznej na społeczne uwarstwienie i społeczny podział władzy.

Inną płaszczyznę analizy proponuje teoria feministyczna. Tu uwagę skupia się na tym, na ile rezimy państwa dobrobytu reprodukują, zaostrzają lub łagodzą podziały ze względu na płeć.

Idea państwa opiekuńczego jest krytykowana przez prawicowe partie polityczne o charakterze konserwatywnym lub liberalnym oraz skrajną lewicę, która akcentuje klasowy charakter państwa, istnienie obok państwowej i społecznej, również prywatnej własności środków produkcji oraz istnienie rynku i brak planowości w sferze ekonomicznej. Popierają ją najczęściej partie socjaldemokratyczne oraz centrum i umiarkowana prawica.

Decentralizacja [Z Wikipedii]

Decentralizacja, decentralizacja władzy publicznej - przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.

Decentralizacja władzy publicznej jest zasadą prawną wyrażoną w art. 15 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.

Przykładami decentralizacji była reforma służby zdrowia wchodząca w skład programu czterech reform rządu Jerzego Buzka oraz utworzenie trzema ustawami z 1990 i 1998 trójszczeblowego samorządu terytorialnego.

• Henryk Domański „Ewolucja elementów kształtujących strukturę społeczną w warunkach transformacji systemowej” w: „Społeczeństwo polskie wobec wyzwań transformacji systemowej”

Trzonem gradacji społecznej w większości krajów są: hierarchia edukacyjna, status zawodowy i nierówności dochodów. W Polsce w ostatnich latach występuje krystalizacja tego układu.

W latach 80-tych tendencją dominującą był słaby związek zarobków z wykształceniem (dekompozycja). Jeżeli wyższe kwalifikacje nie są odpowiednio opłacane, to ludzie nie mają motywacji, aby się kształcić, zajmować pozycje wymagające inwestycji edukacyjnych, a elita zawodowa nie czuje się zobowiązana do wykonywania przypisanych jej obowiązków, tak jak powinna. Sprawia to, że mechanizm społeczny jest wadliwy i aby go usprawnić trzeba dążyć do ściślejszego powiązania wykształcenia i pozycji zawodowych z dochodami.

Bardziej złożone kwalifikacje powinny być wynagradzane wyżej w miarę zbliżania się do systemu, gdzie większy wpływ na zasady dystrybucji uzyskuje wycena kwalifikacji zawodowych przez zapotrzebowanie zgłaszane samorzutnie przez rynek pracy.

Zmiany w zasadach dystrybucji postępują w kierunku większej zbieżności pomiędzy dochodami, a atrybutami jednostek będących formalnym tytułem do otrzymywania wynagrodzeń. Przekłada się to na krystalizację wymiarów uwarstwienia w aspekcie makrostrukturalnym. Jest to świadectwo rekompozycji-procesu odchodzenia od sytuacji stosunkowo znacznego rozchwiania ekonomicznego wymiaru stratyfikacji, hierarchii wykształcenia i pozycji zawodowej.

Polska została porównana z Bułgarią, Czechami, Rosją, Słowacją i Węgrami: pod względem procesu rekompozycji układu uwarstwienia. Badania przeprowadzono w 1993 r.(Polska 1994r.).

4 cechy jako wskaźniki usytuowania na drodze do rozwiniętych społeczeństw:

stopień merytokracji w zasadach wynagradzania (merytokratyczne wynagradzanie uznaje silną zależność od profesjonalnej wiedzy, posiadanych przez ludzi kwalifikacji i złożoności wykonywanego zawodu).

hierarchia podstawowych warstw społeczno-zawodowych

dynamika mobilności społeczno-zawodowej

poziom dochodów

Ad1.

Polska w czołówce razem z Węgrami. Przeciętne różnice zarobków między każdym z kolejnych poziomów wykształcenia wynosiły 4,8% średniej dla całej zbiorowości. Stosunkowo najlepiej opłacane były też stanowiska kierownicze-2,7% w miarę przechodzenia na wyższy stopień hierarchii. W Bułgarii i Rosji awans edukacyjny zapewniał stosunkowo mniejsze lub wręcz żadne korzyści finansowe.

2. Pozycja prywatnych przedsiębiorców jest symbolem zmian ustrojowych. W Polsce i na Węgrzech właściciele firm mają niższe dochody niż kadry kierownicze i inteligencja, które usytuowane są na szczycie hierarchii. Przeciwieństwem jest Rosja, gdzie luka w zakresie konsumpcyjnych potrzeb ludności nie mogła ulec tak szybko wypełnieniu, a prywatyzacja gospodarki dokonała się tam wolniej. Zarazem firmy prywatne nie natrafiły na barierę konkurencji, w takiej skali jak w Polsce czy na Węgrzech.

3. Metabolizm makrostruktur społecznych jest ciągłym procesem, obejmującym zarówno rozwój i spadek liczebności podstawowych klas, warstw i grup społeczno-zawodowych, jak również mobilność, czyli dokonujące się pomiędzy nimi przepływy-ludzie zmieniają przynależność zawodową, bywa, że stają się członkami innych klas.

W latach 1988-94 zwiększył się udział prywatnych przedsiębiorców wśród ogółu czynnych zawodowo( z 6,1% do 13,8%), wzrósł odsetek inteligencji, skurczyła się liczebność kategorii robotników niewykwalifikowanych. Rośnie liczebność najbardziej wykwalifikowanych kadr pracowników umysłowych, wykonujących role zawodowe o najwyższej złożoności.

We wszystkich krajach mobilność wzrosła.

4. Różnice w poziomie dochodów: suma dochodów uzyskiwanych średnio przez 3 miesiące w gospodarstwach domowych. Wielkości zostały zrelatywizowane do liczebności rodzin i wyrażone w dolarach. Dochód najwyższy na Węgrzech 147 dolarów, Polska na 3 miejscu-93 dolary. Rosja tylko 23 dolary.

Okres po 1989 roku przyniósł następujące główne tendencje:

zwiększenie się siły związku wykształcenia i pozycji zawodowej z zarobkami

wzrost ceny rynkowej dyplomów wyższej uczelni

wzrost opłacalności (na rynku pracy) stanowisk kierowniczych

przesunięcie w ekonomicznym wymiarze stratyfikacji na rzecz relatywnego awansu kadr menedżerskich i inteligencji, przy obniżaniu się pozycji średniego i drobnego biznesu, kategorii robotniczych i właścicieli gospodarstw rolnych

upodabnianie się systemu uwarstwienia społecznego w Polsce do hierarchii stratyfikacyjnych w krajach zachodnich

Polska zajmuje zaawansowaną pozycję na skali westernalizacji. Rośnie obecność orientacji na sukces, indywidualizmu, kształtuje się styl życia nazywany „klasą średnią”.

• Trzy Polski- Instytucjonalny kontekst strategii dostosowawczych- M. Marody

W latach 90 panowała tendncja do podziału społ. Polskiego na przegranych i wygranych.

„Wygrani” mali tendencję do silniejszego popierania reform rynkowych, podczas gdy „przegrani” częściej wspominali z nostalgią okres realnego socjalizmu. Podział na „wygranych” i „przegranych” staje się ostatnio coraz mniej użytecznym narzędziem analizy procesów społecznych ponieważ pozostawia on poza kwalifikacją- w zależności od użytych wskaźników- od dwóch trzecich do czterech piątych polskiego społeczeństwa.

W 1997r Krystyna Milczarek wyróżniła sześć kategorii społ- „wygranych”(5%), „stabilnych” (38%), „dynamicznych”(6%), „rozczarowanych”(13%), „przegrywających”(16%) oraz „przegranych”(15%).

Z kolei Andrzej Rychard proponuje podział na 4 kategorie: „wygrywających wygranych”(21,7%), „wygrywających przegranych”(22,7%), „przegrywających wygranych”(7,4%) oraz „przegrywających przegranych”(20,0%).

Wygrywają ci, którzy wierzą, że wygrają, przegrywają zaś ci, którzy uważają, że przegrali.

Sektor państwowy nie jest w tym układzie prostym odpowiednikiem występującego w społeczeństwach zachodnich sektora publicznego.

„Trzy Polski” charakteryzują się odmiennymi sposobami pozyskiwania dochodów.

~ sektor instytucji prywatnych tu podstawą pozyskiwania dochodu są indywidualnie lokowane kapitały (ekonomiczne, kulturowe, społeczne), wyceniane zgodnie z zasadami rynkowymi.

~ sektor instytucji publicznych tu dochód jednostki zależy bardziej od rodzaju etatu niż od wykonywanej przez nią faktycznie pracy.

~ instytucje zabezpieczenia społecznego, w których podstawą wypłat jest spełnienie przez jednostkę formalnych kryteriów uprawniających do pobierania danego typu świadczeń.

Polska „sprywatyzowana” jest wyznaczana przez mechanizmy rynkowe, celem

jednostki staje się sprzedanie swych zasobów (dotyczy to zarówno dóbr stricte materialnych, jak i wykształcenia, ogólnych kwalifikacji, szczegółowych kompetencji) za możliwie najwyższą cenę. Dwie podstawowe zasady gospodarki: po pierwsze, że zasoby jakimi rozporządza jednostka stają się towarem nie wtedy, gdy spełniają jakieś obiektywne warunki, ale gdy znajdą kupca; po drugie, że wartość danego zasobu jest wciąż od nowa weryfikowana.

Podstawowe zasady funkcjonowania Polski „państwowej” zostały ukształtowane w

ramach państwa socjalistycznego i przez ostatnie dziesięć lat- ulegały tylko powierzchownym zmianom. Decydują tu względy formalne (posiadanie określonych kwalifikacji potwierdzone dyplomem ukończenia określonego typu szkoły) oraz polityczne (członkowstwo lub powiązanie z ugrupowaniem). Istnieją tu dwie istotne cechy różniące ,, etatystyczny'' system pozyskiwania dochodów od systemu kapitałowego :

~ekonomiczne wartościowanie poszczególnych stanowisk pracy regulowane jest nie przez rynek, lecz przez instytucję.

~Po drugie, znosząc czy też osłabiając oddziaływanie kryteriów merytokratycznych, system „etatystyczny” likwiduje rynkowe sprężenie zwrotne między funkcjonariuszem instytucji a odbiorcami wytwarzanych przez niego towarów lub usług, co wyzwala pracownika od konieczności dostosowywania swych działań do wymagań środowiska zewnętrznego.

Polska „na zasiłku” sprowadza się do spełnienia formalnych kryteriów

uprawniających do otrzymania określonych świadczeń, niemożność pozyskiwania przez jednostkę dochodu przez pracę.

,,Polska sprywatyzowana'' dąży do maksymalizacji zysku przez indywidualne osiągnięcia. Koszty tej aktywności już od podstaw obarczone są ryzykiem „nietrafionych inwestycji”.

Strategie cechujące ,, Polskę państwową''są podporządkowane maksymalizacji bezpieczeństwa. Konkurencja dotyczy przede wszystkim dostępu do określonych etatów. Bezpośredni transfer zasobów społecznych ma postać tworzenia wysoko płatnych stanowisk obsadzanych wedle klucza politycznego

Jeśli chodzi o ,,Polskę na zasiłku'' to tu możemy zaobserwować podział na „czasowo” i „trwale” biednych oraz tz. tendencję do „pogoni za rentą”, a czasami do podejmowania różnego typu dorywczych prac w prywatnych firmach.

• Jerzy Szacki „Historia myśli socjologicznej”

• NIEMIECKIE PROJEKTY SOCJOLOGII HUMANISTYCZNEJ

Fundamenty położyli Ferdynand Tonnies, Georg Simmel i Max Weber, choć nie tworzyli jednolitej szkoły socjologicznej.

Pojęcie socjologii humanistycznej (rozumiejącej, interpretatywnej, teorii czynności społecznych)

Jest to duża i wewnętrznie zróżnicowana grupa teorii, które jednakże posiadają wspólne cechy:

- antynaturalizm - odrzuca pogląd, że rzeczywistość społeczna jest częścią przyrody lub że może i powinna być badana w taki sam sposób. Odrzuca obiektywizm pomijający podmiotowość badacza i badanych.

- interakcjonizm - skupia się na interakcji społecznej. Odrzuca pogląd, że społeczeństwo to organizm lub system. Ani społeczeństwo, ani jednostka nie są czymś „gotowym”, lecz „stają się”.

- podmiotowy charakter interakcji społecznych - niezbędna jest choćby zalążkowa świadomość jednostek w oddziaływaniach społecznych, które interesują socjologa. Ważna jest sfera znaczeń.

- postulat „rozumienia” - socjolog musi zachowania rozumieć, interpretować, szukać znaczenia, które badani przypisują danym zachowaniom, jak je postrzegają i definiują.

- wiedza społeczna jako samowiedza - wiedza ta zwiększa raczej mądrość niż techniczną sprawność.

FERDINAND TONNIES

Odegrał ważną rolę w kształtowaniu się socjologii niemieckiej. Niemało przemawia za traktowaniem go jako kontynuatora socjologii pozytywistycznej.

Autor m.in. „Wspólnoty i stowarzyszenia” (1887)

Koncepcja socjologii:

- skupienie się na faktach wzajemnego uznania

- przeciwstawienie wspólnoty i stowarzyszenia - dwóch typów więzi społecznej

- nie może istnieć społeczeństwo bez woli tworzących je jednostek

- z zewnątrz możemy obserwować życie ludzi, ale rozumieć możemy je od wewnątrz

GEOGR SIMMEL

Obok Tonniesa, twórca socjologii formalnej. Charakteryzował go brak systemu jako światopogląd. Był daleki od jakiegokolwiek dogmatyzmu.

Koncepcja socjologii:

- rozumiał socjologie niezwykle wąsko

- rzeczywistość jest niezwykle zmienna i kalejdoskopowa

- społeczeństwo to suma form stosunków miedzy jednostkami, to proces wzajemnego oddziaływania między jednostkami

- centralne jest pojęcie interakcji opartej na wymianie

- twórca podwalin pod mikrosocjologię

- pojęcie formy społecznej (niezbyt jasno zdefiniowane przez samego autora)

MAX WEBER

Twórca słownictwa wzoru myślenia teoretycznego używanego we współczesnej socjologii. Autor książek m.in.: „Etyka protestanckiej a duch kapitalizmu”, „Gospodarka a społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej”.

Odrzucił tezę o totalnej przeciwstawności humanistyki i przyrodoznawstwa czy to ze względu na przedmiot badań czy na metodę.

Koncepcja socjologii:

- zadaniem socjologa jest badanie rzeczywistości kulturowej

- wizja świata społeczeństwa jako chaosu

- socjologia musi wystrzegać się sądu wartościującego, ale nie może rezygnować z odniesienia do wartości.

- pojęcie typów idealnych, które są utopijne i przemijające

- pojęcie działania - nie każde zachowanie nim jest, a tylko to intencjonalne

- rozumienie bezpośrednie (możliwa jest oczywista interpretacja) i wyjaśniające (ważniejsze dla Webera, odpowiada na pytanie: dlaczego?)

- założenie racjonalności zachowań ludzkich oraz wolności człowieka

- socjologia formalana Webera - „czyste typy”

- socjologia historyczna - studiowanie procesów hist., ale jego schemat zmiany społecznej był bezkierunkowy

- zauważył proces „odczarowywania świata” (racjonalizacja wszystkich sfer życia)

SOCJOLOGIA FENOMENOLOGICZNA

Podstawą jest stworzona przez Edmunda Husserla filozofia fenomenologiczna.

Cecha podstawowa:

- także w socjologii nie chodzi o świat taki, jaki rzeczywiście jest, lecz o świat, który obowiązuje dla danych osób, jaki im się zjawia.b

Dwie socjologie fenomenologiczne:

polegająca na wykorzystaniu husserlowskiej analizy ejdetycznej

- zakładała, że rzeczywistość społeczna ma charakter duchowy

- np. Max Scheler („Resentyment a moralność”)

wyrastająca z idei świata przeżywanego

- twórcą był Schutz czerpiący z filozofii Husserla i socjologii Webera

- nie można pytać o rzeczywistość istniejącą niezależnie od znaczeń, jakie nadają jej ludzie

- nobilitacja potocznego myślenia, jako źródła sensu wszelkiej wiedzy o socjologii

- rzeczywistość społeczna nie jest chaosem, posiada wewnętrzny porządek wprowadzony przez zwykłych ludzi.

- postulat adekwatności - zbliżenie punktu widzenia badacza i badanego

- socjologia potrzebuje fundamentu filozoficznego

Za socjologią fenomenologiczną:

- wnikliwe wnioski i próba zbudowania na nowo socjologii

- przemyślenie pozycji socjologa

- powrót od teoretycznej abstrakcji odchodzącej od konkretnych ludzi

- odkrycie problemu myślenia potocznego

Przeciw socjologii fenomenologicznej:

- sprowadzenie badań społ. do badań świadomości oznacza zgubienie istotnej problematyki teoretycznej i praktycznej

- założeni, że ludzkie działanie ma jedynie subiektywną stronę

- groźba popadnięcia w skrajny relatywizm

Teorie socjologii edukacji

Cechy socjologii humanistycznej

Sojologia humanistyczna- „socjologia rozumiejąca”(Max Weber);

Główne jej cechy:

- Antynaturalizm- odrzuca pogląd iż rzeczywistość społeczna jest częścią przyrody, nie powinna być badana w taki sposób jak przyroda

- Interakcjonizm- jednostka i społeczeństwo stale się zmieniają, „powstają” w toku interakcji społecznej, nie są czymś danym, stałym, pierwotnym. O interakcji mówimy gdy jednostka uwzględnia w swoim działaniu możliwe reakcje innych ludzi i stara się na nie wpłynąć. Działania świadome jednostki są zorientowane na innych członków społeczeństwa.

- Rozumienie i interpretacja

Metody muszą zapewniać dotarcie do tego, czym ludzie kierują się w swoich działaniach, nie tylko obserwacja. Socjologię interesują nie tyle zachowania się ludzi, ile znaczenia jakie się z nimi wiążą, jak dane sytuacje są postrzegane i „definiowane przez jednostki.

- Wiedza społeczna jako samowiedza

Socjologia nie służy do kierowania procesami społecznymi w pożądanym kierunku, ale jest wiedzą pomagającą uzyskać orientację w zmieniającym się świecie, zwiększającą mądrość niż techniczną sprawność.

Przedstawiciele socjologii humanistycznej:

F.Tonnies

- Źródła myśli: Hobbes, Nietsche, Schopenhauer, K.Marks, A. Comte, H.Spencer

- III poglądy na życie społeczne( III dyscypliny):biologiczny(biologia społeczna, antropologia), psychologiczny(psychologia społeczna), socjologiczny(socjologia)

- Fakty wzajemnego uznania- badanie faktów społecznych i ich motywów

- Współżycie- wymiana świadczeń i zachęt pomiędzy jednostkami

- Jedność społeczna daje się zrozumieć na sposób psychologiczny

- To co społeczne emanuje z ludzkiego chcenia, niezmiernie ważne akty woli, społeczeństwo składa się z jednostek, które chcą jego istnienia.

- W zależności od rodzaju woli mamy do czynienia ze wspólnotą lub stowarzyszeniem

- wola ograniczona- płynąca z głębi ludzkiej psychiki, powoduje działania spontaniczne i niewyrachowane, z takiej woli powstaje wspólnota która łączy jednostki na zasadzie naturalnej i spontanicznej bliskości emocjonalnej np. więzy rodzinne

- wola arbitralna- poprzedza ją namysł i kalkulacja; działania służą osiągnięciu określonego z góry celu; z takiej woli powstaje stowarzyszenie, tutaj łączy jednostki wyrachowanie, umowa, wymiana korzyści.

G.Simmel (1858-1918)

- społeczeństwo to zespół uspołecznionych jednostek, materiał ludzki, ukształtowany przez całość rzeczywistości historycznej; w drugim znaczeniu jest sumą form stosunków pomiędzy jednostkami, dzięki którym są one przekształcane w społ. w pierwszym znaczeniu tego słowa

- interakcja- jest pojęciem centralnym w jego socjologii, to ona jest ważna, nie jej utrwalone rezultaty, fascynujące socjologów do tej pory

- przedmiotem zainteresowania socjologii powinna być forma faktów społecznych, socjologia powinna badać te formy pozostawiając innym naukom badanie zmiennych treści wypełniających w różnych konkretnych sytuacjach

- jednostka intersuje socjologię ze względu na cechy, które są istotne w kontekście jej życia społecznego

bM.Weber (1864-1929)

- świat społeczny to chaos

- wielkie znaczenie dla zmiany społecznej mają idee i wartości kulturowe

- socjologia powinna zajmować się badaniem działania społecznego, nie struktur

- nie uznawał istnienia zewnętrznych, niezależnych od społ. jednostek

- typy idealne- pomocne w rozumieniu rzeczywistości; modele pojęciowe i analityczne, w świecie rzeczywistym nie istnieją, służą jako punkty odniesienia

- Racjonalizacja- oparta na wiedzy technicznej i podporządkowana kryterium wydajności organizacja życia społecznego i ekonomicznego; w społ. tradycyjnych ludzkie postawy i wartości określa religia i tradycja, nowoczesne społeczeństwo cechuje racjonalizacja wszelkich dziedzin życia

Socjologia fenomenologiczna: A. Shutz

-socjologia fenomenologiczna Shutza czerpała z filozofii Husserla i Webera

- badacz świata społecznego ma do czynienia ze znaczeniami, które czynią rzeczywistość taką, jaką jest

- potoczne myślenie to podstawowy składnik rzeczywistości; źródło sensu i wiedzy o niej

- świat przeżywany- przed i pozanaukowy układ odniesienia wszelkiego myślenia

- przedmiotem badań społecznych musi być świat życia codziennego, z którego wyłania się ład stosunków międzyludzkich

- rzeczywistość społeczna nie jest chaosem; posiada wewnętrzny porządek wprowadzony przez zwykłych ludzi, nie mogliby żyć razem bez rozumienia się i wspólnoty wartości

- socjologia ta stara się zbliżyć punkt widzenia badacza do punktu widzenia badanych

Teorie cywilizacji

O.Spengler

- każda z kultur stanowi całość; nie potrzebuje żadnych innych; są one niezależne od siebie

- cywilizacje są określane jako „wielkie kultury”;

- wyróżnił 8 wielkich kultur: babilońska; egipska; chińska; hinduska; meksykańska; antyczna; zachodnioeuropejska i rosyjska

- „kultury są organizmami: całościami wewnętrznie zintegrowanymi, nie zbiorami elementów; przechodzą swój cykl życiowy (od narodzin do śmierci) tak, jak inne organizmy

- cywilizacja w jego ujęciu to faza rozwoju każdej kultury;

- cywilizacja to kultura, która utraciła duszę

- miejsce duszy zajmuje - intelekt; ludu-masa; msce ojczyzny- kosmopolityzm; serca- pieniądz; państwa- zatomizowane społeczeństwo

A. Weber

- cywilizacja- „sprawa poznawania porządku rzeczy wcześńiejszego i niezależnego od ludzkiej działalności, odkrywania tego co istnieje jako świat wspólny dla całej ludzkości- jest uniwersalna i zdolna do przekraczania wszelkich granic“

- kultura- „jest domeną tworzenia czegoś nowego; pozbawioną odniesienia do wspólnej dla wszystkich rzeczywistości; znajdują się w niej potrzeby duchowe; nie ma charakteru uniwersalnego, będąc ekspresją tego, co swoiste i zróżnicowane“

- ludzkość nie jest jednością; zawsze będzie podzielona na nieprzystawalne do siebie wielkie kultury

- kultury rodzą się; rozwijają, starzeją i umierają jako niezależne światy symboliczne posiadające swoje własne cechy i nieprzekazywalną treść

- 7 światów: chiński, hinduski, egipski, babiloński, klasyczny, arabski i zachodni

- Weber uważa że trudno jest odkryć uniwersalny ład i określony kierunek zmiany cywilizacji

A.J. Toynbee

- odrębność cywilizacji zależy od czynników duchowych (religijnych)

- cywilizacja nie jest samotną wyspą, której charakter i losy są niezależne od kontaktów z innymi cywilizacjami; dochodzi nawet czasami do ich stapiania się

- cywilizacja ma dynamiczny charakter, przejście w stan spoczynku, oznacza jej śmierć

- w dziejach ludzkości wymienia co najmniej 20 cywilizacji; świat współczesny pozostaje podzielony na 5 części: zachodnią, prawosławną, muzułmańską, hinduską, dalekowschodnią

- o postępach każdej cywilizacji decyduje pojawienie się wybitnych jednostek, które potrafią pociągnąć za sobą bierną resztę- cywilizacja potrzebuje elity wskazującej drogę, posiadającej odpowiedni autorytet;

- cywilizacje rozkwitają tak długo, jak stosunek pomiędzy elitą a władzą jest względnie harmonijny;

- upadek cywilizacji: przywódcy przeobrażają się w grupę dominującą w sferze stosunków materialnych; spadek sił twórczych elity; odwrócenie się od niej proletariatu, społeczna dezintegracja

• Jerzy Szacki „ Historia myśli socjologicznej”

NEOPOZYTYWIZM W SOCJOLOGII

Główni programotwórczy to Otto Neurath i Georgie A. Lundberg. Głównie zajmowali się ideologią metody naukowej, mniej zaś troszczyli się o to, co wyniknie z jej zastosowania.

Różnił się od pozytywizmu pierwszego pokolenia socjologów, gdyż ci pierwsi próbowali powiększyć zbiór zagadnień, będących podmiotem systematycznej refleksji naukowej. Neopozytywiści natomiast raczej obniżyli poprzeczkę; chcieli wyjaśnić mniej, ale lepiej.

Neopozytywiści odcinali się od wcześniejszej tradycji socjologicznej.

OTTO NEURATH

Pierwszy propagator neopozytywizmu, nie zajmował się profesjonalnie socjologią.

- był zwolennikiem fizykalizmu (fizyka jako jedyna prawdziwa nauka- pojęcia muszą być dostępne doświadczeniu przestrzenno - czasowemu)

- behawioryzm jako pewne połączenie fizykalizmu i materializmu.

- bardziej interesował się grupami ludzi, niż poszczególnymi jednostkami

- opierał się na pismach Marksa i Engelsa

- nie odrzucał z socjologii wszelkich pojęć abstrakcyjnych starał się szukać ich widzialnym wskaźników

- centralnym pojęciem jego socjologii jest `nawyk' jako wzór zachowania

- teoria socjologiczna Neuratha składa się z dwóch części: 1. teorii ekstrapolacji (która zajmuję się powstawaniem, rozpowszechnianiem się, zanikaniem nawyków) i teorii koherencji (która zajmuję się powiązaniami między nawykami)

- socjologia staje się swego rodzaju nową etyką

- myślał o stworzeniu inżynierii społecznej na wielką skalę (planowanie i przewidywanie zmian makrospołecznych)

GEORGE LUNDBERG

Główny propagator neopozytywizmu w USA. Nie był uczonym wielkiego formatu.

Koncepcja socjologii:

- w naukowej socjologii wszystko daje się mierzyć, lub jest bytem pozornym, którym nie warto się zajmować.

- opierał się na behawioryzmie - nie tyle interesowała go dana w rzeczywistości rzecz, co reakcja na nią

- świat społeczny okazuję się światem słów, bo to one są danymi, z jakimi ma do czynienia socjolog.

- jego socjologia zajmuje się pewnymi wymiarami społeczeństw, grup i jednostek wyodrębnionymi przez podmiot badający

- nie posiada wizji społeczeństwa - jego świat jest całkowicie sztuczny stworzony na potrzeby naukowości

Dalsze losy neopozytywizmu w socjologii

Żadna z tych dwóch koncepcji nie znalazła bezpośredniej kontynuacji. Skutkiem jednak takich poglądów było pojawienie się metodologii, jako wyodrębnionej dyscypliny socjologicznej.

• Klaus Tillmann „Socjalizacja przez szkołę- a zarazem wprowadzenie do podstawowych teorii socjologicznych.”

W społeczeństwach „przednowoczesnych”, poza codziennym życiem nie było żadnych urządzeń społecznych, które służyłyby np.: wychowaniu, opiece nad starcami lub opiece zdrowotnej. W dzisiejszych rozwiniętych społeczeństwach przemysłowych, specjalne zadania są wykonywane w różnoraki sposób przez oddzielne urządzenia społeczne, nazywane „instytucjami”- organizacja, zakład lub po prostu urządzenie, które spełnia określone zadanie według określonych reguł przebiegu pracy i podziału funkcji na współpracujących pracowników; dysponuje wyposażeniem materialnym, pracują w niej osoby, które wobec siebie pozostają w sformalizowanych stosunkach.

Instytucja a socjalizacja.

Instytucje spełniają różne funkcje, jedną z nich jest właśnie socjalizacja. Zajmują się tym przedszkola, szkoły, uniwersytety powszechne i domy młodzieży.

Instytucje o zadaniach pedagogicznych są określane jako system wychowawczo- oświatowy; socjalizacja przebiega w nich planowo jako główne zadanie.

W niemal wszystkich obszarach społecznych powstały zróżnicowane instytucje, które dzięki ciągłej i regularnej pracy gwarantują wypełnianie nałożonych na nie funkcji;

Instytucje odciążają i dają bezpieczeństwo; jednostka odbiera je także jako „coś, co istnieje obiektywnie i jest nieuchronne; każdy musi nauczyć się z nimi obchodzić; jeśli tego nie uczyni lub czynie w stopniu niedostatecznym, zostają zastosowane środki przymusu.”

We wszystkich instytucjach ludzie komunikują się i współpracują ze sobą, wywierając przy tym na siebie wpływ i zmieniając osobowość-> są obszarem dla procesów socjalizacji; treści i formy komunikowania się zmieniają się w zależności od instytucji, określają je zadania, struktura i historia instytucji.

Szkoła jako instytucja.

Szkoła jest instytucją obowiązkową, do której na podstawie przepisów prawnych wszyscy muszą uczęszczać; jest jedyną instytucją publiczną, której nikt nie może uniknąć pomiędzy 6 a 18 rokiem życia;

System szkolny- całość złożona z usystematyzowanych norm, sformalizowanych oczekiwań co do ról i wyposażenia materialnego; jego zadaniem jest troska o socjalizację całego dorastającego pokolenia; by osiągnąć ten cel, zatrudnia się specjalnie wykształcony personel;

Szkoła spełnia swoje zadania głównie przez to, że nauczyciele w sposób planowy, systematyczny i ciągły prowadzą lekcje; instytucja ma zapewnić dzieciom codzienne zajęcia, treściowo i metodycznie zgodne z zaleceniami państwa-> praca pedagogiczna osadzona jest głęboko w strukturach organizacyjnych-> nauczanie prawie dziesięciu milionów uczniów wymaga organizacyjnego zabezpieczenia, co bez wyspecjalizowanego aparatu jest niemożliwe; zorganizowane procesy nauczania są włączone w w kierowany przez państwo aparat władzy, uczenie się może być w skutek tego kontrolowane administracyjnie oraz poddawane wpływom politycznym-> szkoła zatem zapewnia nie tylko ciągłość nauczania, ale stwarza zarazem przesłanki do wywierania politycznego wpływu na procesy socjalizacji dorastającego pokolenia;

Socjalizacja szkolna ze strukturalno- funkcjonalnego punktu widzenia.

koncepcja strukturalno -funkcjonalna stawia sobie za cel wyjaśnienie całej kompleksowej relacji między społeczeństwem a osobowością; ukierunkowana jest z jednej strony makrosocjologicznie, gdyż pyta o rolę społecznych obszarów cząstkowych (np.: szkoły) w systemie ogólnospołecznym; z drugiej, w centrum zainteresowania znajduje się pojedynczy aktor;

Parsons ze swoim podejściem strukuralno- funkcjonalnym ma ogromne znaczenie dla rozowju teorii socjalizacji, gdyż jako pierwszy przedstawił projekt, który ujmuje rozwój osobowości w kontekście ogólnospołecznym, i jako pierwszy dał podstawy do analizy przede wszystkim procesów oddziaływania instytucji społecznych na jednostkę;

podstawowe pojęcia: system, struktura i funkcja;

społeczeństwo to miliony działających jednostek; system powstaje, gdy na tle wspólnej kultury dąży się do połączenia różnorodności w „niezbędną jedność i całość”->społeczeństwo składa się z pewnej liczby zinstytucjonalizowanych podsystemów, które mają się przyczynić do stabilności i trwałości całościowego systemu; analogia: struktura systemu- ludzkie ciało- składa się z logicznie uporządkowanych różnych części ciała- podsystemów, pomiędzy poszczególnymi częściami ciała zachodzą nieustanne procesy wymiany, które są ukierunkowane na funkcję nadrzędna czyli utrzymanie ciała- całościowego sytemu- przy życiu; struktura opisuje statyczny, funkcja- procesualno-dynamiczny aspekt systemu;

największym z możliwych systemów społecznych jest społeczeństwo jako całościowy system; a podstawową jednostką wszystkich systemów społecznych jest indywiduum jako działający podmiot, związane wzorami ról i strukturami instytucjonalnymi;

Parsons interesował się głównie warunkami stabilności systemów społecznych; jego teoria jest więc przede wszystkim teorią integracji i jej warunków; by poznać dokładniej procesy integracyjne przeprowadza się analizy funkcjonalne, które wyraźniej ukazują stosunek między strukturą a funkcją;

Stwierdzenie- struktura statyczna- dobrze odnosi się do organizmu ludzkiego ale nie do społeczeństwa, które się stale zmienia; Parsons jednak uznaje to uproszczenie za niezbędne, gdyż przyjmując w analizie funkcjonalnej pewne elementy struktury za stałe, można skoncentrować się na procesach wymiany (przykład: w analizach dotyczących przejśc między szkołą, szkołą wyższą i zakładem pracy zakłada się stabilność tych instytucji w ich obecnym kształcie, by skoncentrować się na procesach wymiany między tymi podsystemami społecznymi);

Jednostki w społecznych podsystemach- ich czynności to „działanie w rolach”; pojęcie to łączy podsystem działającego podmiotu, jako psychologicznej, zachowującej się w określony sposób całości, z właściwą strukturą społeczną; struktura powstaje dzięki temu, że istnieje szereg względnie stabilnych stosunków między indywiduami; te stabilne stosunki są wytwarzane i podtrzymywane przez instytucje; działający podmiot włączony jest w różne społeczne podsystemy, które wymagają od niego zawsze tylko określonych wycinków działania; tym wycinkiem nazywamy daną rolę;

rola- pierwszy porządkujący element struktury społecznej;

przebieg działania w rolach i interakcji między osobami: w danym kontekście działają dwie lub więcej osób; osoby te zajmują pewną pozycję i działają w swoich rolach, tzn. kierują się społecznymi oczekiwaniami; spełnienie tych oczekiwań prowadzi do uznania i nagrody, ich zignorowanie do odrzucenia i ukarania przez partnera interakcji; działanie w rolach przebiega w sposób nie zakłócony i optymalny, gdy jednostka działa w zgodzie ze swoimi potrzebami i jednocześnie spełnia oczekiwania innych; to z kolei przyczynia się ponadto do stabilności systemu całościowego-> jeśli w systemie społecznym ma panować równowaga i stabilność, to również w podsystemach działanie w rolach musi przebiegać w dużym stopniu bez zakłóceń;

z punktu widzenia tej teorii procesy socjalizacji mają funkcję stabilizującą; dzięki niej dorastające pokolenie powinno dobrowolnie i kompetentnie odgrywać wyznaczone im role; gdy to się nie udaje, pojawia się „kontrola społeczna”- opieka nad młodzieżą, policja, sądownictwo;

wg. Parsonsa socjalizacja polega na nabywaniu takich orientacji, jakie są wymagane dla zadowalającego działania w rolach; dorastająca osoba, wprowadzana w coraz bardziej kompleksowe role i sprawdzająca się w niech w toku działania, uczy się uczestniczenia na różnych płaszczyznach organizacji społeczeństwa;

socjalizacja rozumiana jest przez niego jako społeczne formowanie dyspozycji co do potrzeb, które są zaspokajane przez konformistyczne działanie w rolach; jest procesem, w którym nabywane są fundamentalne orientacje co do wartości, niezbędne do skutecznego działania w rolach; socjalizacja musi pomagać w przejmowaniu i pojmowaniu ról; teoria strukt-funkc rozróżnia specyficzne pod względem funkcjonalnym oczekiwania co do ról od ogólniejszych, które są ogólnymi wskazówkami działania w różnych rolach (oczekiwanie od sekretarki, aby grzecznie, ale stanowczo odprawiała uciążliwych gości, jest specyficznym oczekiwanie co do roli; natomiast wobec ról zawodowych istnieje ogólny wymóg, aby postawione zadania spełniać fachowo, sprawnie i możliwie bez emocji)

umiejętność działania w rolach osiąga się w procesie socjalizacji poprzez nabywanie ogólnych dla wielu ról orientacji (o. uniwersalistyczna- orientacja na względnie stabilny nadrzędny system wartości odnoszący się głównie do ról zawodowych; o. partykularystyczna- system wartości zupełnie przeciwny, osiągnięcia nie są najważniejsze, pojawiają się emocje);

koncepcja pattern variables - znaczący instrument analityczny socjologii, klasyfikacji systemów ról w nowoczesnych społeczeństwach według zasadniczych wymagań wobec zachowań;

artykuł Parsonsa „Klasa szkolna jako system społeczny”- uchodzi za klasykę teorii socjalizacji szkolnej; punktem odniesienia jest struktura społeczeństwa USA; wychodzi od społeczeństwa przemysłowego, którego system kulturowy określony jest przez uniwersalistyczną orientację co do wartości; prywatne życie ludzi odbywa się w małej rodzinie, w której panują wartości partykularystyczne; w społeczeństwie istnieje rozbudowany publiczny system kształcenia, którego rdzeń tworzy szkoła; uczęszczają do niej wszystkie dzieci, przy czym ok 6 roku życia rozpoczynają one naukę w powszechnej szkole podstawowej, która w USA trwa do VI lub VI”II klasy (12/14 r. ż); Parsons ujmuje szkołę jako podsystem całościowego systemu społecznego i identyfikuje dwie zasadnicze funkcje, które szkoła ma do spełnienia: socjalizację i dobór (selekcję); szkoła ma przekazywać uniwersalistyczne orientacje co do wartości, by młodzież była zdolna do działania w rolach( funkcja socjalizacyjna), internalizacja powszechnych oczekiwań co do ról; szkoła ma rozdzielić młodzież na rozmaite stanowiska zawodowe, ma dokonać selekcji i podziału zasobów ludzkich odpowiednio do systemu ról dorosłych (funkcja alokacyjna ew selekcyjna). Parsonsa interesuje sposób spełniania obu tych funkcji naraz. Przeprowadza analizę wewnętrznych procesów zachodzących w klasie pod kątem ich znaczenia społecznego. Zauważa, że:

- nauczycielka musi postępować według uogólnionych, jednakowych dla wszystkich uczniów kryteriów;

- poznając zmieniający się system ról w klasie szkolnej dziecko przejmuje te wzory wartości, które są jednakowe dla wszystkich ról w sferze publicznej społeczeństw opartych na podziale pracy; czyli wartości leżące o jeden szczebel wyżej od tych, które przekazuje mu rodzina;

- proces socjalizacji związany jest ze względnie systematycznym i nieustannym ocenianiem osiągnięć -> wewnętrzne zróżnicowanie klasy na dobrych i słabszych uczniów ->dzieci uczą się , w jaki sposób zdobywa się status w grupie i broni go;

- zadaniem nauczycieli jest właściwa ocena indywidualnych osiągnięć i zapewnienie dzięki temu uczciwej konkurencji;

- klasa podstawowa jest ucieleśnieniem fundamentalnej amerykańskiej wartości równości szans, ponieważ przywiązuje się w niej wielką wagę zarówno do pierwotnej równości, jak i różnych osiągnięć;

Parsons oprócz idealizacji amerykańskiego społeczeństwa, wskazał na wzory, które służą legitymizowaniu nierówności społecznych: w walce o stanowiska rozstrzygającym czynnikiem są indywidualne osiągnięcia; zinternalizowana zasada osiągnięć pełni funkcję kompensacyjną, przede wszystkim dla osób przegrywających tą walkę;

Uporządkowanie, krytyka i kontynuacja torii:

- teoria Parsonsa wyraźnie przewyższała pod względem systematyczności analiz wszystkie dotychczasowe koncepcje z zakresu teorii socjalizacji;

- uwzględnił w niej wszystkie 4 płaszczyzny procesu socjalizacji, analizując je pod kątem ich wzajemnych powiązań: system osobowości- jako kompleks wyuczonych potrzeb i orientacji, koncepcja działania w rolach opisuje interakcje między osobami, jak i strukturę instytucji, które z kolei powiązane są w całościowy system społeczny;

- wprowadzając kategorię roli społecznej stworzył pojęciowy instrument, który pozwolił na szersze spojrzenie zwłaszcza w analizie wewnątrzinstytucjonalnych procesów socjalizacji;

- uwzględniał wymiar historii życia, który opisuje proces socjalizacji jako uczestniczenie przez jednostkę w coraz bardziej kompleksowych strukturach ról, proces rozpoczynający się od diady matka- dziecko, aż do ról zawodowych;

- krytyka: wychodzi on od idei samoregulującego się systemu dążącego do zachowania równowagi; rysuje on obraz jednolitej maszynerii, w której różne podsystemy funkcjonalne współpracują z sobą, aby zapewnić równowagę całości; nierówności społeczne są częścią tego ukierunkowanego na funkcjonalność systemu i wymagają reprodukcji, ale na zasadnicze sprzeczności interesów np. między klasami społecznymi, nie ma w takim systemie miejsca; określane są one najwyżej jako napięcia, które trzeba przezwyciężać za pomocą mechanizmów integracyjnych, np. socjalizacji; krytyka teorii odnosi się również do uczenia się ról, a dokładniej tożsamości ról, które wg. Parsonsa możliwe są tylko w instytucji represyjnej, gdzie działają podmioty ze sztywnym superego; natomiast Habermas wykazał, że zgrana interakcja uchodzi za przypadek normalny, nawet „kiedy w rzeczywistości jest to patologiczny przypadek graniczny”; Parsons skupia się głównie na socjalizacji jako procesie uspołecznienia jednostki, pomija prawie całkowicie proces powstawania indywidualnej tożsamości; Geulen twierdzi, że Parsons redukuje dyspozycje jednostki co do potrzeb osobowości do węższego aspektu społeczeństwa, do systemu normatywnych ról; z psychologicznego punktu widzenia pojęcie osobowości jest zbyt uproszczone i jednostronne, powstaje obraz człowieka, który prawie bez problemowo dostosowuje się do istniejących już struktur społeczeństwa;

-czy pomimo krytyki, można tej teorii przypisać wartość poznawczą? Należy to rozpatrzeć w kontekście problemu socjalizacji szkolnej: Parsons przekonuje, że procesy szkolne są wplecione w społeczne zależności szkolne (szkoła musi dbać o konformistyczną socjalizację i bezkonfliktową selekcję) a nie w pedagogicznym obszarze autonomii; wykazuje zasadnicze różnice między wartościami obowiązującymi w rodzinie i w sferze życia publicznego, szkoła również powinna przekazywać owe orientacje co do wartości, to z kolei wiąże się z opisanymi przez niego zasadami konkurencji i osiągnięć; Parsons nie zadaje sobie jednak pytań, czy aby ten system nie jest częścią struktury władzy i panowania, w której stale odtwarzane są istniejące nierówności;

-kontynuacja:w USA Dreeben wykazał, jak w szkole jako instytucji procesy uczenia się przygotowują młodzież do dorosłego życia; w Republice Federalnej, Helmut Fend stara się dalej rozwijać teoretycznie podejście strukturalno- funkcjonalne; również jest zdania, że dla odpowiedniego rozumienia szkoły niezbędne jest poznanie społecznych funkcji szkolnej socjalizacji; daje bardziej zróżnicowany opis kontekstu funkcjonalnego: mówi o 3 funkcjach- zapewnianie kwalifikacji, selekcja, integracja- i przypisuje poszczególne elementy systemu szkolnego różnym funkcjom; Parsons założył z góry, że procesy socjalizacji mają miejsce, natomiast Fend bada empirycznie czy tak naprawdę jest; poszerza definicję socjalizacji, która ma nie tylko prowadzić do reprodukcji społeczeństwa, ale również do zdolności do działania u podmiotów; jednak na tych trzech płaszczyznach funkcji społeczne wymagania co do reprodukcji i indywidualna potrzeba do działania mogą popaść w konflikt;

Socjalizacja szkolna z interakcjonistycznego punktu widzenia.

teoria ta opisuje proces komunikowania się podmiotów jako społeczny „proces, w którym rozwija się tożsamość”; konieczne dla rozwoju osobowości są dwa stany rzeczy: to, że jednostka dzieli się z innymi wspólny system symboli umożliwiający wzajemne porozumienie, oraz to, że jednostka jest konfrontowana z ustabilizowanymi oczekiwaniami co do zachowań, kierowanymi do niej ze strony innych;

interakcja opisywana jest jako „wzajemne odnoszenie się do siebie aktorów poprzez oczekiwania co do zachowań innych osób oraz antycypujące oczekiwanie co do własnego zachowania;

podstawowe struktury interakcji: ego próbuje się dowiedzieć, kim jest alter; przy tym w dużej mierze to od samego ego zależy, kim może być alter, gdyż może on wystąpić tylko w takiej roli jaką akceptuje ego;

wzajemne wnoszenie części tożsamości do procesu komunikowania się opisuje się w nawiązaniu do prac Meada i Turnera za pomocą pojęć role- making i role- taking; role nie są tu- jak w teorii strukturalno- funkcjonalnej- ustalonymi z zewnątrz wymaganiami co do zachowań, raczej podmioty ustalają je między sobą i indywidualnie kształtują w procesie komunikowania się;

role- taking oznacza, że ego może postawić się w roli alter, może patrzeć na komunikowanie się oczami kogoś innego (przejęcie perspektywy); ego może wtedy rozpoznać oczekiwania alter wobec niego, może je spełnić, odgrywając zaproponowaną przez alter rolę i zarazem potwierdzając koncepcję swojej tożsamości, jaką ma alter; ego może też odrzucić tą rolę, narażając się na przerwanie komunikowania się; powinno jednak dojść do zaakceptowania roli przez ego, które potem poprzez swoje zachowanie wnosi własną koncepcję swojej tożsamości, które nie zawsze będzie się pokrywać z rolą wymaganą przez alter (role- making); alter musi się nastawić na owo role-making ego i odpowiednio reagować; akcent spoczywa już nie na zwykłym procesie wykonywaniu roli, ale na sposobie, w jaki się planuje i obmyśla własne działąnie na bazie roli przypisywanej komuś innemu;

interakcjonistyczny model wymiany między ego i alter, zachodzącej w toku komunikowania się, zakłada równouprawnienie i równoważność między partnerami w procesie role- taking i role- making; mogą wynegocjować wzajemne role lub przerwać komunikowanie się;

oczekiwania wobec podmiotów działających w ramach instytucji są obliczane na dłuższy czas; oznacza to, że proces negocjowania ról jest wprawdzie ograniczony, ale w żadnym wypadku nie wykluczony;

przedstawianie i modyfikowanie tożsamości ściśle wiąże się z codziennym komunikowaniem się; tożsamość wg. Meada to zdolność jednostki do refleksyjnego wyjścia poza siebie i stania się przedmiotem-> zdolność do stworzenia obrazu samego siebie; wyizolowana jednostka nie jest zdolna do stworzenia obrazu samego siebie; wg. Goffmana: tożsamość, która może stać się przedmiotem dla samej siebie, jest strukturą społeczną i wyrasta ze społecznego doświadczenia; oczekiwania, które napotyka podmiot przy samoprezentacji, dają się rozróżnić w dwóch wymiarach: w przestrzeni czasowej jednostka dysponuje biografią, której samointerpretacja określana jest jako tożsamość osobowa, gdzie oczekuje się od jednostki by była niepowtarzalna i jedyna w swoim rodzaju; w aktualnej sytuacji jednostka uwikłana jest w rozmaite struktury grupowe i struktury ról, a odnosząca się do nich samointerpretacja jest tożsamością społeczną, gdzie jednostka powinna kierować się unormowanymi oczekiwaniami co do zachowań- być taki sam jak każdy inny; z ich równowagi wynika z kolei tożsamość „ja” opisywana jako równowaga, którą musi się osiągnąć w każdej interakcji; nie spełnienie któregoś z warunków powoduje wyłączenie się jednostki z procesu komunikowania się, uchodzi ona za „dziwaka”, jeśli w ogóle nie spełnia oczekiwań społecznych; zdolny do komunikowania się jest ten, kto w każdej sytuacji potrafi obronić swoją tożsamość przed oczekiwaniami społecznymi- część procesu, w którym podmiot dokonuje autorefleksji;

z punktu widzenia teorii socjalizacji duże znaczenie ma ujmowanie procesu rozwoju osobowości jako jedności socjalizacji i indywidualizacji: jednostka przyswajając sobie w świadomy sposób symbole językowe, wartości i normy swojego otoczenia społecznego staje się zdolnym do działania członkiem społeczeństwa i zarazem niepowtarzalnym, jedynym w swoim rodzaju indywiduum, a skoro tak rozumiana tożsamość „ja” musi być w procesach interakcyjnych ciągle na nowo negocjowana i utrzymywana w równowadze, znaczenia nabiera wymiar biograficzny: wczesne dzieciństwo, rodzice, rodzina, szkoła, studia, małżeństwo itp. są kolejnymi doświadczeniami, w których tożsamość ulega reinterpretacji i dalszemu rozwojowi;

podmioty potrzebują pewnych umiejętności, tworzyć tożsamość w codziennej interakcji: umiejętności językowe, empatii, zdolność poznawczą, im lepiej rozwinięte tolerancja na frustrację, na dwuznaczność i dystans wobec ról, tym łatwiej obronić swoją tożsamość=> interakcjonistyczne podstawowe kwalifikacje do działania w rolach;

Habermas przyjmuje interakcjonistyczny opis działania w rolach jako sytuację niejasną, wymagającą interpretacji i stale zagrożoną; tę strukturę przedstawia na trzech płaszczyznach, łącząc przy tym systematyczny opis struktur interakcjonistycznego działania w rolach z krytyką części teorii strukturalno- funkcjonalnej, która opisuje działanie w rolach; pokazuje jakich podstawowych kwalifikacji potrzebują podmioty; 3 płaszczyzny:

Między oczekiwaniami co do ról, a potrzebami podmiotów z reguły nie ma zgodności, raczej dochodzi do konfliktu: bardzo wiele ról daje jednemu z aktorów niewielką satysfakcję, mimo to musi on podtrzymywać interakcję; takiemu aktorowi potrzebna jest tolerancja na frustrację, zdolność do kontynuowania interakcji mimo słabego zaspokojenia własnych potrzeb; przeciwstawia się to teorii Parsonsa, że w idealnym przypadku działania w rolach obaj aktorzy spełniając oczekiwania co do ról zaspokajają swoje potrzeby; kontrargument Habermasa: we wszystkich znanych dotychczas społeczeństwach istniała fundamentalna dysproporcja między zinterpretowanymi potrzebami a społecznie licencjowanymi, zinstytucjonalizowanymi jako role co do wartości; stopień w jakim część działających podmiotów odmawia innym zaspokojenia ich potrzeb, pozwala na rozpoznanie stopnia represji w danej sytuacji;

Oczekiwania co do ról nie pokrywają się dokładnie z faktycznym działaniem- czyli z interpretacjami ról- lecz występuje między nimi zasadnicze napięcie: oczekiwania co do ról nigdy nie są ustalone jednoznacznie i sztywno, wobec czego działanie w rolach zawsze wymaga interpretacji oczekiwań; łączy się to z potrzebą działających podmiotów, by móc się jednocześnie zaprezentować jako niepowtarzalne indywiduum podczas przyjmowania roli; wymagane jest więc od podmiotu, by w sytuacji niejasnej (wieloznaczność ról) ustosunkował się odpowiednio wobec przejęcia roli i do jej koncepcji=> tolerancja na wieloznaczność; ta analiza skierowana jest przeciw tezie Parsonsa, że w trwale ustalonych interakcjach po obu stronach istnieje podobieństwo między definicjami ról i ich interpretacjami; Habermas zarzuca mu, że kompletna definicja roli, która przesądza, że interpretacje wszystkich uczestników pokrywają się, jest możliwa do realizacji jedynie w urzeczowionych, wykluczających samoprezentację, stosunkach; stopień w jakim interakcje zbliżają się do tej sytuacji, pozwala rozpoznać sztywność systemu ról;

Założenie teorii strukturalno- funkcjonalnej, że społecznie obowiązujące normy i subiektywne przyjmowane wartości w dużym stopniu pokrywają się, jest ostro krytykowane: zachowanie zgodne z normami nie jest refleksem danych oczekiwań, to jak podmiot zachowuje się wobec roli, zależy raczej od stopnia i sposobu jej internalizacji; podmioty ustosunkowują się refleksyjnie wobec roli, a związaną z tym umiejętność określa się jako dystans wobec roli; autonomiczne odgrywanie roli zakłada, że jest ona znana i dana jest umiejętność chłodnego dystansowania się wobec niej; jeśli podmiotom nie wolno lub nie potrafią przyjmować w interakcji tego dystansu wobec roli, wskazuje to na brak autonomii, co można tłumaczyć przyczynami zewnętrznymi (represyjna kontrola społeczna) lub przymusem wewnętrznym )sztywne superego);

teoria ta z jednej strony, jest w stanie przedstawić socjalizację jako jedność uspołecznienia i indywidualizacji, z drugiej zaś ukazuje podmioty jako aktywnie działające i współkształtujące własny rozwój; za jej pomocą możemy połączyć rozwój tożsamości z warunkami społecznymi, w które systemy ról są wpisane; dla teorii socjalizacji duże też znaczenie ma zawarty w niej składnik normatywny: stabilna osobowość- podstawowe kwalifikacje do działania w rolach, dzięki którym podmiot może w zorientowany na potrzeby sposób brać udział w społecznej interakcji;

tożsamość „ja” i związane z nią podstawowe kwalifikacje pojmuje się jako naczelne cele wychowania, tak że podejście to można rozumieć jako „normatywną teorię socjalizacji; dzięki tym normatywnym składnikom symboliczny interakcjonizm otrzymuje ważny wymiar krytyczny: może pytać o to, które systemy ról uniemożliwiają lub utrudniają tworzenie i wypróbowywanie przez dorastającą młodzież własnej tożsamości, rozwój empatii i dystansu wobec roli oraz wyćwiczenie w autonomicznym działaniu; by to zbadać, podejście dysponuje strukturalnym instrumentem analizy: idealnej koncepcji wolnej od represji interakcji przeciwstawia się opis powszechnego stłumienia potrzeb w represyjnych systemach ról;

struktura szkolnego komunikowania się: komunikowanie się przebiega przeważnie w sformalizowanej formie lekcji; charakteryzuje się ono dwoma dominującymi atrybutami instytucjonalnymi: hierarchią i przymusem, osiągnięciami i konkurencją; udział w lekcjach nie jest dobrowolny- ani dla uczniów, ani dla nauczycieli, którzy mają nieproporcjonalnie większą władzę definiowania: mogą forsować interpretacje ról i wyjaśnienia sytuacji; z tym wiąże się ekonomia komunikowania się, wedle której postępują nauczyciele: w ograniczonym czasie mają „przerobić materiał”; ponieważ działania uczniów nie są nastawione na przyswajanie materiału, a prawie zawsze uchodzą za niepożądane, nauczyciel stara się uniemożliwić takie działania lub je stłumić=> nauczyciel przedstawia ustalone instytucjonalne wymagania, a w razie potrzeby je wymusza, zaś uczeń ma jedynie ograniczoną szansę przedstawienia własnych interpretacji ról i koncepcji tożsamości; komunikowanie się na lekcji zorientowane jest głównie na zasadę osiągnięć, a to co można uznać za indywidualne osiągnięcie również jest ustalone w programie nauczania, czyli przyswajanie treści i ich reprodukowanie jest uznawane w kontekście szkolnym za osiągnięcie; mechanizmy, w jakie wyposażony jest nauczyciel: stopnie, świadectwa, rzeczywiście umożliwiają mu ukierunkowanie komunikowania sie na lekcji na osiągnięcia; to z kolei stawia uczniów w sytuacji konkurowania ze sobą; instytucja zatem ogranicza możliwości działania w różnych rolach zarówno nauczycielom, jak i uczniom; chociaż jeśli chodzi o nauczyciela można znaleźć szerokie możliwości interpretacji własnej roli: w zakresie realizacji wymagań, nauczyciel ma swobodę w określeniu metody opracowania danego materiału, sposobu zwracania się do uczniów, systemu oceniania; względnie szerokie możliwości interpretowania swoich ról przez nauczycieli i przez to prezentowania własnego modelu tożsamości stanowią dla uczniów rodzaj „drugiej płaszczyzny” instytucjonalnych wymagań wobec zachowań: mają nie tylko generalnie być dobrymi uczniami, ale również spełniać specyficzne wymagania poszczególnych nauczycieli, poruszają się więc w ramach lekcji w sieci częściowo trwałych, częściowo zmieniających sie wymagań wobec zachowań, które mają jedną wspólną cechę: są prezentowane z pozycji siły, a ich odrzucenie często bywa interpretowane jako łamanie reguł i może być karane;prezentowanie własnej tożsamości mimo ścisłej kontroli zachowań, demonstrowanie dystansu wobec roli jest dla ucznia jako aktora zasadniczym i za każdym razem bolesnym problemem; wynikiem tej sytuacji jest stworzenie przez uczniów strategii rozwiązywania tych problemów, które można nazwać „taktykami”; zostały one zbadane empirycznie m.in. przez Heinze: skrywane zajęcia uboczne (czytanie, gra w karty) zaliczają się do nich tak samo jak wyłudzanie dobrych stopni (przez ściąganie, drobne kłamstwa itp), zręczne, niewykrywalne przeszkadzanie podczas lekcji jest jako ukryty opór równie znane jak mądrze wykalkulowane nieobecności (np. na klasówkach); w tych taktykach wyraża się dystans wobec norm i ról, w ten sposób ukazane są trudne formy przystosowania i oporu, dzięki temu bronią własnych przestrzeni działania i własnych modeli tożsamości;

instytucja szkoły stawia swoich klientów w z góry ustrukturalizowanej sytuacji, w której panuje pewna hierarchia i którą określa przede wszystkim problematyka osiągnięć; uczniowie mają w odpowiedni sposób poruszać się wewnątrz takiej struktury komunikowania się i w tym kontekście kreować własną tożsamość;

między wymaganiami instytucjonalnymi a sposobami zachowania się aktorów przebiega proces interpretowania ról, tak że również uczniowie mają pewną wolną przestrzeń do role- making, lecz pomimo tej wolnej przestrzeni żaden uczeń nie jest w stanie wykreować obrazu własnej tożsamości bez uporania się przy tym w jakiś sposób z problematyką osiągnięć;

w analizie interakcjonistycznej socjalizacja szkolna postrzegana jest zarazem jako proces normalizowania i indywidualizowania: wszyscy uczniowie poprzez własną koncepcję tożsamości muszą zająć stanowisko wobec tej podstawowej problematyki szkolnej, ale dochodzi przy tym do różnych rozwiązań;

istnieją pewne regularne zależności między obiektywnym położeniem ucznia a jego subiektywną koncepcją tożsamości; młodzi ludzie, których dotychczasowa kariera szkolna była naznaczona głównie porażkami, ujmują w swojej koncepcji tożsamości zasadę osiągnięć i sukcesów w typowo inny sposób (przyswajają sobie instytucjonalną definicję osoby, która sobie nie radzi i tworzą naiwne teorie, które mają tłumaczyć ich słabe wyniki i zarazem chronić ich tożsamość; niektórzy chronią swój obraz obracając przegraną agresję przeciwko nauczycielom, inni dochodzą pod wrażeniem niepowodzeń do wniosku, że to raczej z własnej winy nie wykształcili niezbędnych zachowań przystosowawczych ) niż ci, którzy dotąd osiągali w szkole przeważnie dobre wyniki (krytykują pojedynczych nauczycieli, ale o generalnej konfrontacji z nauczycielami nie ma mowy; starają się raczej układać swoje stosunki z nauczycielami w miarę bezkonfliktowo, są więc gotowi przejść do porządku nad tymi sposobami ich zachowań, które uważają za nieodpowiednie, przyjmują postawę konstruktywno- przystosowawczą; swoje sukcesy przypisują w znacznym stopniu warunkom związanym z ich własną osobą; ambicja, pilność oraz zdolności są jakby ich własnym kapitałem, który wnoszą do szkoły i który określa ich obraz, są głęboko przekonani o swoim udziale w uzyskiwaniu dobrych stopni);

Projektgruppe Jugendburo ustalił, że stosunek uczniów szkół głównych do wymagań i oceniania ich osiągnięć jest silnie uzależniony od tego, czy orientują się oni na wartości rodzinne, czy raczej na subkulturowe wartości środowiska młodzieżowego;

sukces ew nieradzenie sobie stają się dla wszystkich centralnym stanem rzeczy, do którego trzeba się ustosunkować poprzez samointerpretację;o ile w przypadku słabych uczniów ten stan rzeczy jest raczej zagrożeniem dla tożsamości, o tyle w przypadku dobrych uczniów jest istotnym źródłem ich bezpieczeństwa; znajduje to wyraz w zachowaniu się w procesie komunikowania się na lekcji: osiągający dobre wyniki uczniowie mają bezbłędnie opanowaną autoprezentację i proces dopasowywania się, dzięki dystansowi wobec roli potrafią skutecznie się komunikować także w zhierarchizowanych i wyobcowanych warunkach; natomiast „słabi” uczniowie z reguły z większym trudem znoszą antynomię między aktualnymi potrzebami a wymaganiami w szkole, demonstracyjnie odmawiają przyswojenia swojej roli, co manifestują na lekcjach poprzez denerwowanie nauczycieli albo zgrywanie się; udawanie, że jest się pilnym uczniem, przy jednoczesnym manifestowaniu swojego dystansu wobec roli- to repertuar zachowań, który nie został przez nich opanowany, albo pozostaje w sprzeczności z ich antyszkolną postawą;

teoria interakcjonistyczna zajmowała się również kwestią, które procesy komunikowania się między uczniem a nauczycielem prowadzą do typizacji i etykietowania uczniów; głównie zajmowała się uczniami, którzy nie dają sobie rady, nie chcą się uczyć lub mają zaburzenia w zachowaniu, a przyczyn doszukiwała się w strukturze szkolnej interakcji;

labelling- approach lub teoria etykietowania- wychodzi z założenia, że wszystkie działające podmioty bardziej lub mniej odbiegają od norma społecznych; oczekiwanie przez instytucję normalności, jej władza definiowania i sieć kontroli społecznej są są nieodzownymi warunkami powstania dewiacyjnego zachowania; to czy ktoś jest dobrym czy złym uczniem zależy nie od jego uzdolnień lub jego pilności, ile od tego, czy nauczyciele postrzegają bądź traktują go jako dobrego lub złego ucznia; trzeba przy tym zaznaczyć, że nie ma dobrych czy złych uczniów, gdyż żaden uczeń nie spełnia wszystkich wymagań, natomiast wszyscy uczniowie rozwinęli określone techniki, aby ten fakt ukryć;

wiele badań analizowało procesy dewiacyjnego zachowania sie w szkole z interakcjonistycznego punktu widzenia: Brumlik i Holtappels stwierdzają, że dla inicjacji i kontynuacji tego procesu znaczenie mają przede wszystkim formy interakcji nauczycieli; ogólnie nauczyciele przypisują swoim partnerom interakcji cechy, które można nazwać typizacją- wywodzą się z obserwacji zachowań (głośne rozmawianie ucznia-> niespokojne zachowanie lub brak dyscypliny, albo potrzeba komunikowania sie itp.); nauczycielom łatwo przychodzi zakwalifikowanie takiego zachowania jako „przeszkadzanie”, potem pewne atrybuty przypisuje się nie tylko zachowaniom, ale osobom;

Hargreaves twierdzi, że uczniowie mają dwie możliwości pozbycia się etykiety we wczesnym stadium: mogą zachowywać się konformistycznie, a więc zaprzestać nagannego zachowania (taka reakcja występuje u uczniów, którzy w dużym stopniu zinternalizowali specyficzne dla szkoły normy i wartości i z tego powodu odczuwają winę lub lęk w przypadku ich naruszenia); uczniowie mogą też próbować publicznie podważać słuszność etykiety poprzez np. zaprzeczanie lub usprawiedliwianie się, poprzez podważanie prawomocności normy lub niepoczuwanie się do odpowiedzialności za czyny; jeśli obie próby obrony zawiodą rozpocznie się proces etykietowania;

osoba z przylepioną etykietą tworzy z czasem, wskutek przyswojenia sobie obcej definicji, dewiacyjny obraz samej siebie i pod względem zachowania się w coraz większym zakresie spełnia oczekiwania, że jest dewiantem; dotknięci etykietowaniem uczniowie czują się niesprawiedliwie traktowani i zarazem bezsilni; bunt i rezygnacja są odbierane jako potwierdzenie etykiety; poszczególni uczniowie przestają być tolerowani i albo zostają przesunięci w dół w hierarchicznie zbudowanym systemie szkolnym, albo zostają jako „przypadek” oddani do instytucji wychowawczych lub leczniczych, tam nierzadko kariera dewianta rozwija się aż do instancji więzienia;

Uporządkowanie, krytyka i kontynuacja:

- koncepcja ma swoją silną stronę w postaci analiz procesów socjalizacyjnych na płaszczyźnie mikro, gdzie chodzi o opis relacji między podmiotem a jego otoczeniem komunikacyjnym; rozumienie podmiotu zawarte jest w koncepcji tożsamości, zawierającą maksymę, której nie powinno się odrzucać: osobę socjalizowaną należy postrzegać jako całą i jedyną w swoim rodzaju, traktować poważnie jako podmiot oraz samemu interpretować i zastanawiać się nad jej działaniami; indywidualność uzasadnia się tu socjologicznie jako strukturalną konieczność procesu komunikacji;

- uwzględnia się biograficzny wymiar podmiotu w jego rozwoju;

- w pojmowaniu tożsamości unika się zarówno idealistycznego postulatu autonomicznego „ja”, jak i deterministycznego wyobrażenia o charakterze społecznym jako czymś produkowanym masowo;

-zróżnicowane rozumienie interakcji i tożsamości idzie w parze ze znacznymi deficytami teoretycznymi: w analizach interakcjonistycznych w dużym stopniu zaniedbuje się treści procesu komunikowania się, a ponieważ przyswajanie treści nauczania, zajmowanie się rzeczami i problemami znajdują się w szkole w centrum uwagi, to wyłącza się w ten sposób (podobnie jak Parsons) ważny wymiar procesu socjalizacji; jakie znacznie dla rozwoju podmiotowego uczniów może mieć zajmowanie się przez nich określonymi tekstami literackimi, faktami historycznymi lub systemami politycznymi- w interakcjonistycznej koncepcji jest nie do uchwycenia;

- koncentrując się na procesie komunikowania się podejście to pomija wszelkie inne formy „obiektywnej” rzeczywistości (praktyki przedmiotowej jak zabawa dzieci przedmiotami i związane z tym procesy socjalizacyjne, w kontekście dorosłych- praca);

- Ottomeyer szczegółowo przedstawił zalety i wady interakcjonistycznej teorii tożsamości i owe braki sprowadził do systematycznego błędu; wg niego czynności jednostek znajdują się w podwójnej relacji do środowiska, ściśle powiązanych, ale nie pokrywających się; są to: relacja ze środowiskiem przedmiotowym, w którym człowiek działa pracując i kształtując je, oraz relacja z innymi ludźmi, w której człowiek działa komunikując się i interpretując;

-teoria interakcjonistyczna w zróżnicowany sposób ujmuje proces kształtowania się tożsamości i komunikacyjnej wymiany między ludźmi, ale nie twierdzenia dotyczące struktury społecznej pozostają bardzo niejasne, a wynika to z jednostronności podejścia Meada, który całkowicie wyłączył ze swoich koncepcji funkcjonalne zróżnicowanie złożonych społeczeństw; nie wprowadzając również analitycznego narzędzia pozwalającego badać struktury władzy i wpływy oraz konflikty w społeczeństwach przemysłowych; jego następcy wprowadzili wymiar władzy i kontroli instytucji;

- teoria ta nie daje również odpowiedzi na pytanie w jakim związku pozostają wymogi instytucjonalne ze strukturami ogólnospołecznymi;

Teorie socjalizacji:

Marks
►Dynamika nowoczesnego rozwoju wynika przede wszystkim z mechanizmów gospodarki kapitalistycznej.
►Nowoczesne społeczeństwa są podzielone przez nierówności klasowe, które stanową ich istotę.
►Podstawowe nierówności władzy, jak różnice pozycji mężczyzn i kobiet, są bezpośrednim efektem nierówności ekonomicznych
►Nowoczesne społeczeństwa, jakie znamy (społeczeństwa kapitalistyczne), mają charakter ponadnarodowy i w przyszłości możemy się spodziewać ich radykalnej reorganizacji. Ostatecznie kapitalizm ustąpi jakiejś formie socjalizmu.
►Światowy zasięg wpływów świata zachodniego wynika przede wszystkim z ekspansjonizmu gospodarki kapitalistycznej

Max Weber►Dynamika nowoczesnego rozwoju wynika przede wszystkim z racjonalizacji produkcji.
►Podział społeczeństw na klasy jest jedną z wielu form nierówności, jak nierówność mężczyzn i kobiet, w nowoczesnych społeczeństwach.
►Władzę w polu gospodarczym można oddzielić od innych form władzy. Na przykład nierówności mężczyzn i kobiet nie daje się wytłumaczyć w kategoriach ekonomicznych.
►Racjonalizacja będzie postępowała we wszystkich sferach życia społecznego. Wszystkie społeczeństwa nowoczesne są oparte na tych samych zasadach organizacji społecznej i gospodarczej
►Globalny zasięg Zachodu wynika z jej panowania nad środkami produkcji oraz dominacji militarnej.

Manuel Castellls►W początkach swojej kariery naukowej był marksista
►Po oddaleniu się od marksizmu zajął się rola mediów i środków komunikacji
►Społeczeństwo informacji oparte na nowej gospodarce siec, która jest możliwa dzięki połączeniom globalnych sieci telekomunikacyjnych i jest rzecz jasna gospodarką kapitalistyczną.
►Podstawę produkcji stanowi telekomunikacja i komputery.
►W społeczeństwie sieci tożsamość jednostki staje się kwestia otwartą, nie czerpiemy jej z przeszłości; musi być ona czynnie wytwarzana w naszych interakcjach interakcjach innymi. ►Globalna gospodarka- „automatom”; nie panujemy już nad światem, który stworzyliśmy.
►Można jednak zapanować nad globalnym rynkiem, nastąpi to nie poprzez rewolucje, ale zjednoczone starania organizacji międzynarodowych i krajów, których wspólnym interesem jest regulacja międzynarodowego kapitalizmu.
►Techniki informacyjne mogą służyć przejmowaniu kontroli przez środowisko lokalne i odnowie wspólnotowości.

Anthony Giddens►Żyjemy dziś w „uciekającym świecie”, świecie naznaczonym nowymi rodzajami ryzyka i niepewnością; ale obok ryzyka musimy umieścić pojęcie zaufania; zaufanie to wiara w innych ludzi albo w instytucje.
►Wśród gwałtownych zmian wyczerpują się tradycyjne formy zaufania; zaufanie oznacza wiarę w „systemy abstrakcyjne” - na przykład pewność co do funkcjonowania dostaw żywności, oczyszczalni wody czy działania systemów bankowych.
►Życie w epoce informacji wymaga refleksyjności; refleksyjność społeczna oznacza, że wciąż analizujemy okoliczności naszego życia
►Niekoniecznie bezpowrotnie przestaliśmy panować nad własna przyszłością; działając wspólnie, państwa mogą odzyskać panowanie nad uciekającym światem
►Demokracja wciąż jest sprawą decydująca , gdyż grupy należące do sfery „subpolityki” maja różne postulaty i interesy; rząd demokratyczny musi brać pod uwagę i odpowiadać na różne, rozbieżne i przeciwstawne postulaty i kwestie.
►Demokracja uczuć- odnosi się do nowego życia rodzinnego, w którym kobiety i mężczyźni uczestniczą na równych prawach; równość płci nie może się ograniczać do równych praw wyborczych, musi ona objąć również sferę osobista i intymną; z demokracją życia osobistego mamy do czynienia o tyle, o ile wzajemne relacje mężczyzn i kobiet są oparte na wzajemnym szacunku, porozumieniu i tolerancji.

• Młodzież

POKOLENIE- suma wszystkich należących do danego kręgu kulturowego osób w mniej więcej równym wieku, które na podstawie wspólnej sytuacji historyczno-społecznej wykazują podobieństwo postaw, motywacji, nastawień i systemów wartości. Pokolenia powstają dzięki przeobrażeniom warunków socjalizacji, które z kolei wywołane są przez zmianę. Pokolenia decydują o kształcie społeczeństwa, stają się siłami społecznie formującymi. Skutkiem istnienia pokoleń są znaczące zjawiska socjologiczne: ciągłe występowanie nowych i ciągłe odchodzenie starych sił tworzących i podtrzymujących kulturę; ograniczone w czasie uczestnictwo w procesie historycznym przedstawicieli danej wspólnoty pokoleniowej; stała konieczność przekazywania dóbr kultury; ustawiczność zmian w kulturze.

GENERACJA- (z łacińskiego), ogół ludzi żyjących i działających w tym samym czasie. Będących niemal w tym samym wieku. Pokolenie.
Generacja to zbiorowość ludzi, których postawy i światopogląd zostały ukształtowane przez wspólne doświadczenia życiowe, związane z ważkimi wydarzeniami historycznymi danej epoki.

generacja kolumbów - nazwa pokolenia młodzieży polskiej, urodzonej około roku 1920, dla której okres wchodzenia w dorosłość przypadł na lata II wojny światowej. Pokolenie to wzięło aktywny udział w ruchu oporu przeciwko okupantowi niemieckiemu oraz w powstaniu warszawskim. Nazwa pochodzi od tytułu książki Romana Bratnego Kolumbowie. Rocznik 20. Przedstawiciele owego pokolenia przesiąknięci byli katastrofizmem. Rzeczywistość wojenna nie pozwalała im cieszyć się młodością, szczęściem, miłością, czy też innymi istotnymi wartościami lub zjawiskami, zmuszeni byli uczestniczyć w straszliwej wojnie z okupantem. Wielu poświęciło dary młodości dla walki z ciemiężycielami, wielu również przypłaciło życiem (Baczyński, Gajcy, Trzebiński, Stroiński, Bojarski, Krahelska, Szczepański).

Beat Generation (Beatnicy, Bitnicy) - nieformalny ruch literacko-kulturowy propagujący idee anarchicznego indywidualizmu i nonkonformizmu, który powstał w latach 50. XX w. w USA. Jednym z najbardziej znanych beatników był Allen Ginsberg, autor tomiku Skowyt. Inną czołową postacią ruchu był Jack Kerouac (1922-1969), autor manifestu Beat Generation - powieści W Drodze (On the road, 1957), Podziemni 1958, Włóczędzy Dharmy 1958.
Beatnicy odrzucali styl życia amerykańskiego społeczeństwa konsumpcyjnego lat 50. Wyróżniali się niechlujnym ubiorem - przeciwstawienie "burżuazyjnej elegancji". Sensu życia poszukiwali w podróżach (W drodze), zażywaniu narkotyków (Ćpun Williama S. Burroughsa), rozmowach o filozofii (zwłaszcza Wschodu) oraz w jazzie (szczególnie stylu be-bop). Sami siebie określali uciekinierami wewnątrz amerykańskiej kultury. Występowali przeciw przyjętemu wzorowi życia i normom obyczajowym, czym wywoływali szok. Ich artystyczne i literackie dzieła-manifesty można uważać za zapowiedź ruchu hippisowskiego w latach 60.
Generacja X - pokolenie ludzi urodzonych między 1961 a 1981. X oznaczać ma niewiadomą, ludzi, którzy nie wiedzą dokąd mają zmierzać, społeczeństwo zagubione w chaosie współczesności, wykreowanych przez modę wzorców, szukające odpowiedzi na trudne pytania i sensu własnej egzystencji.

Pokolenie Jana Pawła II (Pokolenie JPII, Pokolenie 78) - nazwa określająca pokolenie osób (zwłaszcza młodzieży) z całego świata, skupione wokół nauk papieża Jana Pawła II.
O pokoleniu JP2 zaczęto mówić w mediach w kwietniu 2005 , aby opisać żywą reakcję młodych ludzi na śmierć papieża.
Inna nazwa Pokolenie 78 pochodzi od roku wyboru na papieża Karola Wojtyły. Wiąże się z 27 latami pontyfikatu, podczas którego papież przywiązywał szczególna wagę do spotkań z młodzieżą. Określenie to pojawiło się w ruchu oazowym.
Krytycy twierdzą, że "Pokolenie JP2" jest tworem medialnym (wirtualnym), który nie ma związku z rzeczywistością społeczną. Wersję tę potwierdzają socjolodzy i teolodzy.

WIĘŹ POKOLENIOWA- polega na pokrewnym położeniu w przestrzeni społecznej jednostek dających się zaliczyć do jakiegoś pokolenia. Fakt przynależności niektórych ludzi do podobnych roczników powoduje, że w granicach historycznej sytuacji społeczeństwa ludzie ci znajdują się w podobnym położeniu. Takie samo usytuowanie w przestrzeni społecznej (położenie pokoleniowe) powoduje, że jednostki wykazują specyficzny, wspólny rodzaj przeżywania, myślenia i postrzegania, redukuje zatem możliwości życiowe i, tak samo jak zakotwiczenie w jakiejś specyficznej kulturze, ogranicza mnogość możliwości myślenia i działania

PRZEŻYCIE POKOLENIOWE- możliwość uczestnictwa w tych samych wydarzeniach, treściach życia wynikająca z faktu narodzenia się w tym samym chronologicznie momencie, przeżywania w tym samym czasie młodości, dorosłości i starości. Uczestnictwo w tych przeżyciach odbywa się dzięki świadomości, której struktura ma cechy pokoleniowo podobne.

KONFLIKT POKOLEŃ- konflikt opierający się na odmiennych postawach, systemach wartości wzorach zachowań, które z kolei uzależnione są od rozmaitych faz wiekowych, odmiennych procesów socjalizacyjnych i innej społecznej sytuacji każdego pokolenia.

Konflikt pokoleń powstaje wówczas, kiedy do sytuacji odmiennych możliwości w zakresie sankcji, które rozdzielone są nieproporcjonalnie, dołącza się rywalizacja między grupami.
Można przyjąć, że utrata związanego z atrybutem wieku autorytetu i uprawnień władczych (w wyniku tendencji emancypacyjnych i oświeceniowych) prowadziła stopniowo do buntu młodego pokolenia, coraz głośniej kwestionującego style życiowe i wzorce świata dorosłych. Rezultatem takich konfliktów może być wymiana pokoleń, która oznacza przekazanie nowemu pokoleniu dominujących pozycji w społeczeństwie, co idzie w parze z przeobrażeniami strukturalnymi. Wraz ze wzrostem dynamiki społeczeństwa nasila się zwrotne działanie młodszych jego członków na starszych, zmuszając ich do większej otwartości.
MŁODZIEŻ- fenomen społeczno-kulturowy, który w swoich przejawach podporządkowany jest czynnikom historycznym i społecznym. Jest to zjawisko społeczne ściśle związane ze zmiennymi warunkami produkcji i egzystencji gatunku ludzkiego. Samo zjawisko ”młodzieży” często mylnie utożsamiane jest z wazą wiekową czy produktem natury. W aspekcie socjologicznym bowiem, młodzież nie jest wielkością uniwersalną, jej analiza zależy od charakterystyki społeczeństwa. Jest więc produktem społecznym i istnieje jako rezultat przemiany struktury ludzkiego współżycia.
DORASTANIE- adolescencja, czyli tak zwany wiek dorastania. Jest to przede wszystkim okres przejściowy, który wydaje się nieść ze sobą przeobrażenia szybsze i głębsze niż poprzedni etap życia. Okres dorastania cechują takie aspekty jak: wejście w region nieznany, zmiana przynależności grupowej, niepewność zachowania, poszerzanie przestrzeni życiowej. Utrata pewności siebie i narastanie konfliktów w wieku dorastania jest następstwem braku jasności poznawczej świata dorosłych.

DOJRZEWANIE-tok rozwoju osobniczego. Na dojrzewanie składają się przede wszystkim przeobrażenia fizyczne i psychiczne mające na celu osiągnięcie dojrzałości. Dojrzewanie to przejście z fazy dziecięcej do dorosłej. Dojrzewanie w przeciwieństwie do dorastania nie jest jedną faza rozwojową, ale ciągiem etapów rozwoju w ontogenezie. Ogólnie definiowane jest jako rozwój i dojrzewanie organizmu ludzkiego. Chodzi tu o rozwój zdolności poznawczych, moralnych czy motorycznych
MŁODOŚĆ-jest zjawiskiem uzależnionym od formy kultury, w której występuje. Według Margaret Mead istnieją trzy typy kultur w odniesieniu do młodzieży, łączone z młodością: postfiguratywna, kofiguratywna i prefiguratywna. W każdej z nich młodość cechuje się „problemem tożsamości”. Młodość jest więc okresem odnalezienia swojego miejsca w sprzecznych nurtach naszej kultury. Poszukiwanie tożsamości oznacza więc kompleks problemów i pytań, których rozwiązanie ma pomóc w określeniu swojego ja i odnalezieniu miejsca w świecie i kulturze. Okres młodości uchodzi za kryzysowy niejako z definicji. Jest się w prawdzie fizycznie dorosłym, ale nie spełnia się warunków, by być uznanym za dorosłego i jak dorosły traktowanym. Jest to okres dyfuzji tożsamości, gdy człowiek eksperymentując z rolami, szuka swojego miejsca w społeczeństwie.
WIEK MŁODZIEŃCZY- jest etapem w rozwoju człowieka. Jest to wiek dojrzewania. Określany jest (głównie przez Erikson`a) jako „normalna faza spotęgowanych konfliktów”. Przeobrażenia ciała, rozpoczynająca się dojrzałość płciowa, czy nowe reakcje otoczenia spadają bowiem na młodego człowieka zbyt bezpośrednio i bez ówczesnego przygotowania. Wiek młodzieńczy jest etapem, w którym człowiek przeżywa są młodość.
POKOLENIE- suma wszystkich należących do danego kręgu kulturowego osób w mniej więcej równym wieku, które na podstawie wspólnej sytuacji historyczno-społecznej wykazują podobieństwo postaw, motywacji, nastawień i systemów wartości. Pokolenia powstają dzięki przeobrażeniom warunków socjalizacji, które z kolei wywołane są przez zmianę. Pokolenia decydują o kształcie społeczeństwa, stają się siłami społecznie formującymi. Skutkiem istnienia pokoleń są znaczące zjawiska socjologiczne: ciągłe występowanie nowych i ciągłe odchodzenie starych sił tworzących i podtrzymujących kulturę; ograniczone w czasie uczestnictwo w procesie historycznym przedstawicieli danej wspólnoty pokoleniowej; stała konieczność przekazywania dóbr kultury; ustawiczność zmian w kulturze.

GENERACJA- (z łacińskiego), ogół ludzi żyjących i działających w tym samym czasie. Będących niemal w tym samym wieku. Pokolenie.
Generacja to zbiorowość ludzi, których postawy i światopogląd zostały ukształtowane przez wspólne doświadczenia życiowe, związane z ważkimi wydarzeniami historycznymi danej epoki.

• Barbara Fatyga „Polska młodzież w okresie przemian” w: Wymiary życia społecznego-M. Marody (red).

Dwa główne podejścia socjologicznych badań młodzieży:

nacisk na stałość pewnych cech socjodemograficznych i kulturowych młodzieży jako kategorii społecznej, obserwacja trendów występujących po 1989r. Badacze poszukują tego, co podobne, stabilne i trwałe. Do zmian podchodzą niechętnie. Narzędzia badaczy to ankieta i wywiad kwestionariuszowy, podstawa interpretacji danych- analiza statystyczna.

koncentracja na zmianie kontekstu społeczno-kulturowego sytuacji młodzieży. Traktowanie młodzieży jako grupy, zbioru różnorodnych jednostek, które należy badać tak, jakby niewiele o nich wiadomo. Badania mają charakter antropologiczno- socjologiczny (lub psychologiczno-socjologiczny), ich autorzy są otwarci na nowinki teoretyczne i metodologiczne. Interpretacje wyników zakorzenione są w konkretnych kontekstach temporalnych.

Główne tezy:

zróżnicowanie współczesnych środowisk młodzieżowych

Wymiary młodzieżowego życia:

usytuowanie przestrzenne (wieś- miasto, region, województwo, gmina)

status socjoekonomiczny rodziny pochodzenia

miejsce badanej grupy w systemie oświaty (zróżnicowanie sytuacji szkolnej)

płeć i wiek (dziewczęta i chłopcy, dzieci, młodsze nastolatki, starsze nastolatki, młodzi dorośli)

wpływy kultury popularnej

uczestnictwo w kulturze ludycznej

formy zagospodarowania czasu wolnego

narastanie dystansu międzygeneracyjnego w relacjach młodzieży i dorosłych

dorośli mają i będą mieć problemy z komunikacją w relacjach międzygeneracyjnych

Typologia środowisk młodzieżowych wg B. Fatygi. Podstawą rozróżniania była analiza układów wartości charakterystycznych dla pewnych grup młodzieży. Każdy z tych układów wartości miał widoczne:

Dominanty ideowe-główne cele życiowe

Dominanty regulatywne- wartości instrumentalne kierujące całym układem.

Młodzież miejska:

Normalsi- grupa najliczniejsza. Młodzież nienależąca do żadnej socjologicznej czy politycznej ekstremy. Pochodziła z rodzin robotniczych i z rodzin „średniej inteligencji technicznej i biurowej”: dzieci proletariatu i/lub sfery budżetowej. Ukończyli: szkoły średnie techniczne, licea: kierunki studiów: ekonomia, prawo, organizacja i zarządzanie, szkoły pomaturalne, niepubliczne wyższe uczelnie.

Najważniejsze dla nich były wartości rodzinne. Wartość pracy wysoko, gdyż praca zapewnia godziwe życie rodzinne. U chłopców kariera na 2 lub nawet 1 miejscu w ich układzie wartości, dla dziewcząt na dalszych pozycjach. Wzorce: amerykańskie filmy i seriale „klasy B”. Cenili kompetencję. Składały się na nią: dyplom wyższej uczelni, znajomość języka obcego i umiejętność pracy z komputerem. Chłopcy nie deklarowali skłonności prospołecznych, dziewczęta chętnie angażowałyby się w działalność charytatywną.

„normalność”- spokój, stabilizacja, poczucie bezpieczeństwa. Cenili również „radzenie sobie w życiu”, które nie powinno przekraczać granic „przyzwoitości”. Nie „młode wilki”, ale pracownicy najemni w dobrych (dobrze płacących) firmach.

Mniej ostentacyjny katolicyzm- niektóre nauki kościoła- „nieżyciowe”. Deklarowali przed wstąpieniem w związek małżeński (traktowany bardzo poważnie)-wspólne zamieszkanie przed ślubem. Przyznawali się do kontaktów seksualnych oraz eksperymentów z narkotykami.

Podsumowując: dominanta ideologiczna- prorodzinność, dominanta regulatywna- konformizm.

Młodzież inteligencka- szybkobieżne szczeniaki- pochodziła z rodzin, gdzie jedno z rodziców ma wyższe wykształcenie, i/bądź nienajgorszej sytuacji ekonomicznej towarzyszyły aspiracje do kształcenia dzieci. Wykształcenie elementem dziedziczonego etosu, czynnik zdobywania i podwyższania prestiżu rodziny. Typ wykształcenia: licealiści, studenci. Typ menadżera. Wykształcenie stało się wartością instrumentalną, niezbędną do osiągania wysokich pozycji w nowo tworzącej się hierarchii, idealnym kapitałem kulturowym szybko pomnażającym kapitał ekonomiczny. Dobre maniery i odpowiednie koneksje, które szybkobieżne szczeniaki zaczęły zawdzięczać sobie.

Podtyp: „pracoholicy”. Cenili kompetencje i profesjonalizm. Praca sensem życia. Wartości rodzinne na dalszych miejscach. Cenili życie pełne przygód, barwne i samotne. Udział w akcji charytatywnej skruputalnie odnotowywali w profesjonalnie napisanym CV. Orientacja polityczna liberalna lub łagodna wersja prawicy. W religijności- indyferentyzm, maskowany zewnętrzną pobożnością. Cenili przedsiębiorczość i indywidualną zaradność.

Podsumowując: dominanta ideologiczna- kariera zawodowa i wysoki prestiż oparty na dochodach, dominanta regulatywna- kompetencje i odziedziczony kapitał kulturowy.

Młodzi ludzie z zawodowych szkół zasadniczych i częściowo- techników. Dzieci drobnych przedsiębiorców. „Wszystko da się kupić”. „Interesy” nie zawsze zgodne z prawem i przyjemności. Pracę podejmowali wtedy, gdy nie dało się „zakombinować”. Wykształcenie nie było cenione. Środkiem do celu zawsze pieniądze. W stosunkach z innymi ludźmi przewaga oparta na dochodach i/lub sile fizycznej. Religia obojętna lub przeżywana płytko, zewnętrznie. „Polak- katolik” na uzasadnienie ksenofobii.

Typowo męski świat: kobieta w rolach tradycyjnych: żony i matki lub „odpoczynku wojownika”. Subkultura jumaczy- typowa subkultura przestępcza, pojawia się w liceach małych miast na zachodzie Polski. Juma czyli kradzież. Przenika się z subkulturą dresiarzy.

Podsumowując: dominanta ideologiczna- „moc pieniądza”, dominanta regulatywna- prymitywny hedonizm, spryt.

Nieudacznicy- uczniowie „zawodówek” i ci licealiści, których rodzice przeliczyli się z siłami, pragnąc kształcić swoje dzieci, a także wśród młodych bezrobotnych absolwentów szkół. Liczyło się przetrwanie i ograniczone, lecz silne więzi z innymi. Postawa roszczeniowa wobec państwa- wspierana przez rodziców równie przegranych jak ich dzieci. wykształcenie postrzegane jako „dobro rzadkie”, wysoko cenione jako wartość instrumentalna. Przechodzenie niektórych jednostek do agresywnych subkultur, u reszty obcość (wycofanie) w stosunku do systemu społecznego. Tradycyjna postać polskiej religijności.

Podsumowując: dominanta ideologiczna-spokój i poczucie bezpieczeństwa, dominanta regulatywna- praca (nieważne czy legalna, czy w szarej strefie).

Uczestnicy subkultur: adres społeczny wśród wszystkich warstw:

młodzież punktowa i anarchizująca; street punk, prezentowała wartości kontrkulturowe i alternatywne. Odrzucenie państwa, kontestacja oficjalnej religii, postawy prospołeczne i proekologiczne. Wartością tolerancja. Etos walki przeciw rasizmowi i nazizmowi, feminizm, protesty antyglobalizacyjne. Cenione: wolność, samorealizacja, indywidualizm, poczucie humoru.

Dwie odmiany: intelektualna (ideologiczna)-„intelektualiści”- poszukujący; plebejska-„plebejusze”-walczący.

Wartość ideologiczna- wolność, wartość regulatywna- działanie: „trzeba COŚ ROBIĆ”.

ruchy i subkultury prawicowe: m.in. skinheads, skini niepolityczni. Pochodzili ze szkół zawodowych, techników. U ich rodziców czasami występowały postawy antysemickie, w życiu bezradność. Cechował ich wysoki poziom frustracji, deprywacja potrzeb. Bunt. Dwie odmiany: „Intelektualiści”- tworzyli prawicowe partie polityczne; „Plebejusze”- pili piwo i byli „mięsem armatnim ”na demonstracjach, albo tworzyli grupy gangów ulicznych, grupy ludyczne i/lub przechodzili do subkultury kibiców.

Wartość ideologiczna-siła (pod przebraniem takich haseł jak: naród, biała rasa etc., wartością regulatywną jest działanie: przeciw domniemanym i rzeczywistym „wrogom”.

skejtowcy, technomani, środowisko hip-hopowe- „czysta ludyczność”. Ich ideologią zabawa, a nie próby naprawiania świata. W zasadzie brak agresji, za to narkotyki.

Wartość ideologiczna- zabawa, wartość regulatywna- wyłączenie spod presji codzienności

Młodzież z rodzin inteligenckich, zubożałych kosztem przemian. Po dobrych liceach. Oczytana, bywała w świecie. Tradycyjne inteligenckie wartości: ideał służby społecznej, egalitaryzm- równość szans, działanie na rzecz upośledzonych grup społecznych. Często uwewnętrzniony, odnowiony katolicyzm: nie było wśród nich zwolenników seksu przedmałżeńskiego, rozwodów czy aborcji. Kult perfekcjonizmu. Pieniądze: nie wypadało nie umieć ich zdobyć. Wartości rodzinne wysoko cenione, ale wiele osób z tej grupy to samotni „pracoholicy”. Jeśli założyli rodziny, to funkcjonowały one równie dobrze jak firmy, w których pracowali.

Wartość ideologiczna- kanon tradycyjnych „zasad moralnych”, wartość regulująca- sprawne działanie.

Młodzież wiejska:

Na wsi pozostają ludzie pochodzenia chłopskiego i robotniczego, słabo wykształceni. Dzieci wiejskie są upośledzone kulturowo, więzi społeczne z rówieśnikami są płytkie i powierzchowne. Czują się naznaczone przez szkołę (sukces szkolny lub jego brak wyrokuje o losach dziecka). Brak uzasadnień ideologicznych dla własnych dążeń ani w tradycji, ani w ideologii ogólnospołecznych przeobrażeń, ani w istniejących młodzieżowych kontrkulturach. Najważniejsza jest indywidualizacja dążeń do osobistego szczęścia i sukcesu.

Typologia stylów życia gimnazjalistów (młodszych nastolatków):

styl tradycyjny z elementami ponowoczesności; dziewczęta wiejskie-konserwatyzm postrzegania własnej roli, indywidualna energia i aspiracje oraz wpływ różnych przekazów popkultury

styl tradycyjny z elementami marginalizacji społecznej i kulturowej, wpływ „niskiego przekazu” popkultury- wiejscy chłopcy

styl nowoczesny z niewielką przymieszką tradycji oraz dominującym wpływem „wysokiego przekazu” kultury popularnej- dziewczęta miejskie-zbliżone do „globalnych nastolatków', mają wiele cech „klasy średniej- wyższej”.

styl ponowoczesny, skomercjalizowana młodzieżowa kontestacja-chłopcy z miast.

Wniosek: polska młodzież nie stanowi „jednolitego przedmiotu oddziaływań pedagogicznych”.

Główne tezy: Ad2.Żyjemy w czasie „nowego trybalizmu”. Młodzież jest upersonifikowaniem metafory „dzikiego”. To „dzicy współczesnego świata” dla dorosłych i w tym tkwi źródło dystansu międzypokoleniowego.

Młodzież jest grupą zmarginalizowaną. Dla ogółu młodzież jest grupą „bliskich-obcych”. 1.Telewizja, podobnie jak reszta społeczeństwa, boi się młodzieży „nieulizanej”, zwłaszcza subkultur i lubi „przyprawiać im gębę”.

2. dopuszcza się głosu przede wszystkim tych, którzy nie zrobią skandalu. Inni są traktowani jako sensacyjny news.

3. oglądając wizerunki punka, kibica, skinheada, hip-hopowca, ma się wrażenie, że to tylko medialnie wykreowane wizerunki, nie dopuszcza się myśli, że „to też ludzie”.

Młodzież jest grupą społecznie izolowaną. Najsłabiej izolowani są normalsi; najbardziej młodzież subkulturowa, szybkobieżne szczeniaki i niektórzy nieudacznicy.

Reakcja: „prefiguratywny nadkonformizm”- szybkobieżne szczeniaki

Akceptacja izolacji i wyzwanie do tworzenia alternatywnej kultury-orientacja punkowo-anarchistyczna

Wycofanie i resentyment- nieudacznicy

Otwarty bunt i łamanie wszelkich norm- subkultura przestępcza

Izolacja kulturowa młodzieży wyraża się przez systemy symbolicznych zróżnicowań: odmienność wyglądu, języka, zachowań, wytworów kulturowych (głównie muzyki).

Ze względu na posiadanie odmiennej od dominującej kultury, młodzież jest także grupą dla reszty społeczeństwa egzotyczną- zwłaszcza subkultury.

Główne tezy: Ad 3.

Dystans międzygeneracyjny nasila się w kulturach kofiguratywnych, w których młodzież lepiej niż dorośli zaczyna radzić sobie z rzeczywistością. Towarzyszy temu resentyment dorosłych i poczucie, że „świat wywraca się do góry nogami”.

Pokolenie- młodzież, której okres dojrzewania przebiegał w podobnej sytuacji społeczno- kulturowej. Tradycyjna koncepcja pokolenia zakłada, iż jest to grupa ukształtowana przez wspólnotę doświadczeń, zwłaszcza traumatycznych. Nie da się tego odnieść do współczesności.

Związane z nim pojęcia: przeżycie pokoleniowe, wspólnota pokoleniowa, legendy pokoleniowe.

Zewnętrznym wyrazem przeżycia pokoleniowego jest tzw. mentalność kombatancka.

Kluczowa jest tu kategoria protestu:

Rodzaj stylu i sprzeciwu i/lub protestu wyznaczały przynależność pokoleniową: polskie pokolenia kształtowały się wokół ważnych traumatycznych wydarzeń politycznych.

Pokolenie Kolumbów rocznik 20-walczyli w Powstaniu Warszawskim, byli w partyzantce

Pokolenie młodszych braci- zamiast partyzantki musieli pójść do szkoły i na wiele budowy socjalizmu-zwane także pokolenie ZMP

Pokolenie '56- podnieśli głowy po śmierci Stalina w 1953 r., ale zmian chcieli dokonywać w ramach realiów ustrojowych

Pokolenia marca '68- pokolenie nieudanej próby zreformowania socjalizmu, rozruchy na wyższych uczelniach.

Wielka wspólnota pokoleniowa- polscy hippisi, narodziny kultury młodzieżowej, koncepcja parateatralna Jerzego Grotowskiego i inne zjawiska lat 70-tych.

Pokolenie '80- NSZZ „Solidarność” liczył ok. 10 mln ludzi, symbolem protestu społecznego był młody robotnik- reprezentant wielkoprzemysłowej klasy robotniczej.

Pokolenie stanu wojennego- duże grupy młodzieży zajmowały się polityką i sztuką, naznaczoną politycznością

Pokolenie „dzieci Solidarności”- młodzież, przede wszystkim robotnicza, która wzięła udział w strajkach majowych 1988.

Nowe pokolenie może się ukształtować wokół buntu przeciwko kierunkowi przemian w Polsce- „ pokolenie pełzającej rewolucji”, nie wielkiej rewolty, ale wybuchających tu i ówdzie, ale stale wybuchów niezadowolenia, aktów destrukcji i przemocy. Być może „pokolenie wykorzystanej szansy” lub „budowniczych klasy średniej”. Nie wiadomo, ale blokowanie szans młodego pokolenia na pomyślny start życiowy, może skutkować wybuchem buntu i frustracji.

• Barbara Fatyga „Polska młodzież w okresie przemian”

Zakres badań nad młodzieżą - próby reprezentatywne i małe próby, tzw. jakościowe

Problematyka badań - od badań przekrojowych do badań koncentrujących się tylko na wybranych dziedzinach życia młodych ludzi

Dwa główne podejścia w badaniu młodzieży:

kładzie „nacisk na stałość przypisanych pewnych cech socjodemograficznych i kulturowych młodzieży jako kategorii społecznej”, poszukiwanie podobieństw, stałości i stabilności w życiu młodych ludzi, wszelkie nowe zjawiska muszą mieć odpowiednią statystyczną reprezentację, żeby w ogóle się nimi zajmować, najlepszym sposobem badań jest ankieta lub wywiad kwestionariuszowy, podstawa interpretacji to analizy statystyczne

skoncentrowane na zmianie kontekstu społeczno-kulturowego sytuacji młodzieży, badanie poprzez traktowanie młodzieży jak różnorodnej grupy, charakter badania - antropologiczno-socjologiczny lub psychologiczno-socjologiczny, otwarcie na „nowinki teoretyczne i metodologiczne”, interpretacja wyników na ogół bardziej uniwersalne, bardziej konkretne konteksty

Trzy główne tezy tekstu:

zróżnicowanie współczesnych środowisk młodzieżowych

należy pamiętać o różnorodności środowisk młodzieżowych (usytuowanie - miasto/wieś, status socjoekonomiczny rodziny, płeć, wiek, wpływy kultury popularnej i ludowej, przemiany obyczajowe i mentalne)

narastanie dystansu międzygeneracyjnego w relacjach młodzieży i dorosłych

praktyczne problemy wychowawcze, czy jest to przejściowe (wynik różnego kapitału symbolicznego), czy okaże się stałe, konsekwencją jest możliwości wyjaśnienia różnic słowami samej młodzieży

łączy dwie poprzednie, ze względu na postępujące subiektywne i obiektywne zróżnicowanie młodzieży, dorośli mają i będą mieć problemu z komunikacją w relacjach międzygeneracyjnych (niezależnie od buntu młodzieży)

Wybrane przykłady typologii środowisk młodzieżowych w okresie transformacji

Trzy kryteria wyznaczania nowych podziałów społecznych wg Jerzego Wertensteina-Żuławskiego:

Interes ekonomiczny (większość młodzieży uznaje, że niewiele się dla nich zmienia)

Ideowe i moralne kryterium (nie ma wyróżnienia na młodzież i dorosłych, wyłonił grupy „apologetów nowego ładu, rozczarowanych tokiem przemian, trzeźwych sceptyków i spokojnych optymistów”)

Akomodacja do nowego ładu („zadowolonych z odzyskanej wolności <elity>, przerażonych chaosem, `chcących powrotu do celi', dążących do poszerzenia wolności <niewielkie grupy o charakterze etosowym>”)

Podobne typologie wysunęła Kirsten Kaib w badaniach nad mobilnością młodzieży zachodnioniemieckiej. Oto jej grupy: pragmatyków, hedonistów, otwartych i ciekawych świata, osiadłych, zrezygnowanych, zaniedbanych.

Cztery typy idealne wg Hanny Świdy-Ziemby: typ autentycznego katolika, chłodno-rywalizacyjny, emocjonalnego indywidualisty i typ homeostatyczno-wspólnotowy.

Badani Fatygi:

Jedne z pierwszych wyłoniły kilka grup (ze względu na styl życia do jakiego aspirowała młodzież):

styl życia klasy średniej (znany z amerykańskich filmów typu B)

„postinteligencki”

styl nacechowany wycofaniem i mizantropią

styl życia „miejskiego cwaniaczka”

styl anarchistyczno-neohippisowski

styl etosowo-profesjonalny

W późniejszych pracach próba doprecyzowania kategorii typologicznych - wyszło, że każdy układ miał pewne cechy charakterystyczne tzw. dominanty ideowe (główne cele życiowe) i dominanty regulatywne (wartości instrumentalne kierujące całym układem).

Omówienie konkretnych układów z ich cechami charakterystycznymi:

normalsi - najliczniej reprezentowana kategoria, nienależną do żadnej politycznej czy socjologicznej ekstremy, pochodzą głównie z rodzin robotniczych i „średniej inteligencji technicznej i biurowej”, matki miały zazwyczaj wyższe wykształcenie niż ojcowie, sama młodzież pochodziła głównie ze szkół technicznych, jeśli liceów to wybierali studia, które zapewniały konkretny zawód np. prawo, ekonomia, najważniejsze są dla nich wartości rodzinne, pracę lokują wysoko, ma dostarczyć pieniądze i odpowiedni status społeczny, kompetencje są cenione jako wartość rynkowa, ważna jest „normalność”, stabilizacja, porządek, nowości owszem, jeśli inaczej się nie da, ważne jest radzenie sobie w życiu, o ile nie narusza przestrzeni innych, znacznie mniej ostentacyjny katolicyzm niż u starszych (np. dopuszczenie zamieszkania przed ślubem z partnerem dla wypróbowania), dominantą ideologiczną byłaby prorodzinność, zaś regulatywną - konformizm

tzw. młodzież inteligencka - pochodziła z rodzin, gdzie przynajmniej jedno z rodziców ma wyższe wykształcenie, wykształcenie jako ważny element etosu albo też podwyższania prestiżu rodziny, do grupy należą głównie licealiści i studenci, pieniądz jest ważny, a „'ruchy tektoniczne' w obrębie naczelnych wartości najbardziej dostrzegalne”. Podtypy pracoholicy - cenią kompetencje i profesjonalizm, praca staje się sensem życia, wartości rodzinne dalej. dominantą ideologiczną (wartościami dominującymi) byłaby kariera zawodowa i wysoki prestiż oparty na dochodach, zaś dominantą regulatywną - kompetencje i odziedziczony kapitał kulturowy

młodzi ludzie ze szkół zawodowych zasadniczych i techników - dzieci drobnych przedsiębiorców, dominuje przekonanie, że można kupić wszystko, nie ma dobrych manier czy przyzwoitości gdy mowa o pieniądzach, wykształcenie nie jest cenione, liczy się tylko pieniądz, religia i życie publiczne są traktowane płytko, prymitywnie rozumiane wartości rodzinne, typowo męski świat wartości, kobieta przyjmuje role tradycyjne - matki i żony. Układ funkcjonuje w oparciu o „moc pieniądza”, a regulują go prymitywny hedonizm i wysoko ceniony spryt.

nieudacznicy - uczniowie „zawodówek” i tych licealistów, których rodzice przeliczyli się pragnąc kształcić własne dzieci oraz młodych bezrobotnych absolwentów szkół, grupa jest na marginesie przemian, liczy się przetrwanie, bliskość i wymiana usług potrzebna do przetrwania, wykształcenie rzadkie i cenione jako wartość instrumentalna, bardziej tradycyjna religijność, praca najbardziej porządna wartość instrumentalna - od niej zależy bezpieczeństwo, wycofanie i bierność w życiu publicznym. Wartościami ideologicznie najbardziej cenionymi byłby spokój i poczucie bezpieczeństwa; wartością regulatywną - praca nieważne czy legalna czy w szarej strefie.

uczestnicy subkultur - podtypy:

młodzież punkowa i anarchizująca - wartości kontrkulturowe i alternatywne, odrzuca państwo, oficjalną religię, rozwija postawy prospołeczne i proekologiczne, deklarowana często jest tolerancja, rozwój feminizmu, wysoko cenione są wolność i wartość samorealizacji, indywidualizm i poczucie humoru, można mówić o 2 odmianach - poszukujących i walczących. Dominantą ideologiczną (wartością dominującą) byłaby wolność, zaś dominantą regulatywną - działanie i potrzeba dzialania

ruchy i subkultury prawicowe, przede wszystkim różne odłamy skinheads - głównie ze szkół zawodowych i techników - u rodziców często spotykana bezradność, duży poziom frustracji młodzieży, mają potrzebę działania i walki o przetrwanie. Trudno wykazać jedną nadrzędną wartość, ale mogłaby być nią siła, natomiast wartością regulatywną jest działanie przeciwko często domniemanym „wrogom”.

Przyjmowanie prawie wyłącznie wartości ludycznych - byliby to np. skejtowcy, technomiani - głównym celem jest zabawa a nie naprawianie świata, a wartością regulatywną wyłączenie spod presji codzienności.

młodzież z rodzin inteligenckich - przekazywanie tradycyjnych wartości inteligenckich, grupa dobrze wyposażona w kapitał kulturowy, uczniowie dobrych liceów, często odnowiony katolicyzm (bliższy w swej istocie protestantyzmowi - etos pracy, surowość względem ludyczności), jeśli byli wierzący to bardzo głęboko, wartości rodzinne wysoko cenione. Wartości ideologicze mieszczą się w kanonie tradycyjnych „zasad moralnych”, zaś dominantą regulatywną jest sprawne działanie.

To dotyczy głównie młodzieży miejskiej z wiejską jest nieco inaczej (odniesienie do badań Szafraniec) - mniejsza wartość edukacyjna, ogólna tendencja do dążenia do własnego szczęścia i zaspokojenia. Młodzież wiejska nie poszukuje uzasadnień ideowych w tradycji czy ideologii, ani w kontrkulturach, najważniejsza jest indywidualizacja osobistego szczęścia i sukcesu.

4 style życia młodzieży miejskiej i wiejskiej (gimnazjum):

styl tradycyjne z elementami ponowoczesności - konserwatyzm w postrzeganiu ról, ponowoczesność - indywidualna energia; głównie reprezentowany przez dziewczynki mieszkające na wsi

styl tradycyjny o syndromie marginalizacji społecznej i kulturowej oraz o wpływie „niskiego przekazu” kultury popularnej - wiejscy chłopcy

styl nowoczesny z niewielką domieszką tradycji, dominujący wpływ „wysokiego przekazu” kultury popularnej - dziewczęta z miast

styl ponowoczesny czerpiący ze skomercjalizowanej młodzieżowej kontestacji - chłopcy z miast

Młodzież jako plemiona współczesnego świata

Koncepcja „nowego trybalizmu” - poruszenie istnienia, pojęcie plemienności w odniesieniu do młodzieży (plemiona „medialne”, a nawet „wirtualne”)

Młodzież jako „dzicy współczesnego świata” dla dorosłych - główne źródło dystansu międzypokoleniowego

Młodzież jako grupa zagrożona marginalizacją. Wpływ telewizji, która podobnie do całego społeczeństwa woli przypisywać młodzieży maskę jako czemuś obcemu i wręcz przerażającemu - jako „obcych”, brak chęci dialogu oraz kreowanie wizerunków typowo medialnych, ale pozbawionych prawdy.

Młodzież jako grupa społecznie izolowana, dzieli się ją ze względu na wiek i aktywność, ew. płeć - najsłabiej izolowana grupa to normalsi, a najbardziej izolowane są grupy subkultur. Różne poziomy izolacji zw. z różnymi elementami życia (np. dobrowolne zamykanie się w gettach środowiskowych zw. elitami politycznymi)

Problem pokoleń i dystansu między nimi

Dystans międzygeneracyjny - nasilenie w kulturach kofiguratywnych (starsi tracą dominującą pozycję), a w kulturach prefiguratywnych (młodzież zaczyna lepiej radzić sobie z rzeczywistością) towarzyszy mu resentyment ze strony dorosłych 9”świat wywraca się do góry nogami”).

Poruszenie wątku przeżycia pokoleniowego czy też traumy pokoleniowej.

Przynależność do jednego pokolenia - Garewicz

Pokolenie w sensie wąskim - jako grupa ludzi zw. wspólnotą doświadczeń, które grupa potrafi tak opracować, że opowieści te stają się własnością niemal wszystkich jej rówieśników.

Pojęcie wspólnoty pokoleniowej - szersze zbiorowości, które nie identyfikują się z całością złożonego pokoleniowego przeżycia, lecz tylko z niektórymi ego elementami.

* legendy pokoleniowe - specyficzna forma transmisji kulturowej, przejmowane przez wspólnotę pokoleniową w całości lub we fragmentach, legendy funkcjonują w różnych planach społecznych i semiotycznych, część pozostaje własnością lokalnych grup, część zostaje szerzej przyswojona.

Koncepcja pokolenia może być niewystarczająca dla opisania współczesnych grup i wspólnot.

Protest jako kluczowa kategoria przeżycia pokoleniowego - rodzaj i styl protestu wyznacza przynależność pokoleniową - pokolenia protestu w Polsce od czasów II wojny światowej (Garewicz):

Pokolenie kolumbów rocznik 20.

Pokolenie młodszych braci - pokolenie ZMP

Pokolenie `56

Pokolenie marca `68

Wielką wspólnotę pokoleniową

Pokolenie `80

Często mówi się też o „pokoleniu stanu wojennego” i „dzieciach Solidarności”

Zakończenie

- młodzież dzisiaj nie będzie słuchała starszych tylko dlatego, że są starsi, czy tym bardziej się na nich wzorować, z tego samego powodu, lecz dorośli muszą zasłużyć na szacunek

- wszystko to ma wpływ na dystans międzygeneracyjny, lecz także trzeba pamiętać o narastaniu dystansu społeczno-kulturowego

• Marian Filipiak „Od subkultury do kultury alternatywnej” rozdz. Młodzież jako kategoria społeczna i czynnik zmian społecznych”

Socjologiczne ujęcie młodzieży w 2 perspektywach:

młodzież- jest traktowana jako społeczna kategoria obejmująca jednostki młode sensie chronologicznym i biologicznym, chociaż nie całkiem identyczne pod względem swoich cech społecznych;

młodzież- termin odnosi się do zbioru osobników określonej grupy wiekowej; młodzież kojarzy się z „młodością\ „młodość”- określa stan w jakim znajdują się młodzi ludzie lub fazę rozwojową jaką przeżywają

Kryteria potrzebne do zdefiniowania „młodzieży” jako kategorii społecznej:

wiek- kryterium najczęściej używane, ale nie wystarczające z dwóch powodów:

brak zgodności w określaniu lat na które przypada okres młodości;\ ogólnie przyjęto, że pojęcie „młodzież” wyraża okres zawarty między dzieciństwem, a wiekiem dojrzałym( nie ma sztywnych, jednoznacznych granic dzielących młodość od dzieciństwa i dojrzałości), np. „rytuały przejścia” inicjacji w społecznościach pierwotnych rozpiętość wieku uczestników wynosiła 4, a nawet 7 lat) tu główną rolę w tworzeniu generacji odgrywały czynniki społeczne: małżeństwo, narodziny pierwszego dziecka, czynny wojenne itd.

„młodzież”- to nie tylko osoby w określonym wieku(zakładając, że taki wiek można określić) , ale także jednostki, które mają właściwe sobie dążenia, wzory zachowań, język, prawa, obowiązki ubiór, sposób spędzania wolnego czasu itd. Cechy te są nie tylko zróżnicowane historycznie i geograficznie, ale ulegają modyfikacją pod wpływem zmian historycznych, cywilizacyjnych czy środowiskowych.

z punktu widzenia miejsca jakie zajmuje w społeczeństwie globalnym/ T. Paleczny definiuje „młodzież jako tę część grupy kulturowej, która ze względu na podleganie procesowi socjalizacji nie zinternalizowała( nie przyswoiła, opanowała) jeszcze w pełni wartości i norm kulturowych ani nie nabyła przepisów ról społecznych, przez co bardziej niż inni członkowie grupy podatna jest na sprzeciw wobec nich i ich odrzucenie.

młodzież charakteryzowana w dwóch kategoriach funkcjonalnych i strukturalnych:

kategorie funkcjonalne- młodzież określana jako ta część grupy, która nie posiada jasno określonych funkcji w obrębie grupy, a jej zadaniem jest nabywanie oraz internalizacja (przyswojenie, opanowanie) przepisów, ról, a także wartości i norm wyznaczających pozycje w grupie w przyszłości;

kategorie strukturalne- młodzież nie posiada ściśle określonego miejsca w systemie zależności stojąc niejako w sytuacji przedmiotu oddziaływania kultury, a nie jej współuczestnika i podmiotu(człowiek jest przedmiotem kultury, ale w żaden sposób na nią nie wpływa nic nie wnosi, nie tworzy jej). Sam proces socjalizacji postrzegany bywa przez uczestników jako przymusowy, represyjny, kierowany od górnie przez wyposażone w sankcje instytucje do tego powołane.

Wniosek (def. wg. T. Paleczny):

*młodzież odrębna kategoria społeczna nacechowana: niepełnym dostępem do społecznych uprawnień, nie podporządkowana jeszcze w pełni społecznym obowiązkom.

Różne definicje młodzieży ze względu na:

„*sytuacja społeczna młodzieży” -stan przejściowy, stan, niedojrzałości, nieodpowiedzialności, niepełni\ jako stan, który zapewnia otwarte perspektywy życiowe;

*młodzież jako pojęcie wartościujące- oznacza siłę witalną i źródło odnowy całego społeczeństwa;

*potrzeby okresu młodzieńczego, np: potrzeba bezpieczeństwa, miłości, szacunku, poczucia sukcesu, odkrywania sensu świata i sensu własnego życia, twórczości wyrażającej się w ciągły dążeniu do odkrywania czegoś nowego itp. Zaspokajanie tych potrzeb warunkuje nie tylko właściwy rozwój biologiczny, intelektualny, emocjonalny młodzieży, ale i ukierunkowuje młodą osobę jako istotę społeczną zdolną do podjęcia w przyszłości określonych ról społecznych;

* wyliczając kto do niej należy/ młodzież- to zarówno nastoletni uczniowie ostatnich klas szkoły podstawowej, uczniowie szkół średnich oraz studenci i inni młodzi dorośli, którzy mając nawet za sobą tzw. moment startu życiowego, nie zrywają związków z grupami subkulturowymi, w których koncentruje się przeważająca część lub- rzadziej całość ich aktywności życiowej (wg. B. Fatyga Analiza stanu badań nad kulturą młodzieżową i grupami subkulturowymi);

*pojęcie młodzieży jako kategorii społecznej- nie oznacza że jest ona zdolna do życia poza obrębem społeczeństwa globalnego ani też że społeczeństwo nie może mieć wpływu na wybór i realizacje dróg życiowych młodzieży. Jej funkcjonowanie w ramach społeczeństwa globalnego zależy od obowiązujących w danym społeczeństwie mechanizmów awansu społecznego pokolenia występującego;

*młodzież prezentuje etap w życiu jednostki w którym spełniają się doniosłe zmiany w jej rozwoju wyróżniamy 3 sposoby tych zmian:

1) Uniezależnienie się od rodziny.

2) Budowanie własnej autonomi .

3) Wzrost umiejętności społecznych.

*zadaniem każdego społeczeństwa jest troska o to aby zmiany dokonujące się w młodości dokonywały się bez zakłóceń. Zakłócenia te mogą mieć charakter psychologiczny bądź społeczny:

*zakłócenia psychologiczne ich źródłem są ludzie dorośli i sami młodzi to przebiega w dwojaki sposób np.; wyręczając ich we wszystkich możliwych czynnościach nie dopuszczając do samodzielności (czyniąc z nich dorosłymi tylko z nazwy), albo odwrotnie uważając że szkoda czasu na zabawę wycieczki poznawanie świata itd. chcą jak najszybciej wprowadzić młodych w dorosłe życie „niszczą ich młodość” np.; niechciane ciąże itd.

*Młodzież jako czynnik przemian społecznych (hipoteza według Augusta Comta) tempo zmian społecznych zależne jest od rotacji pokoleń, im krótsze trwanie generacji tym większe dążenie dynamiki społecznej. Młodzież stanowi więc czynnik zmian społecznych nie jest tylko biernym przedmiotem socjalizacyjnego oddziaływania dorosłych świata. Socjalizacja i personalizacja to dwie różne fazy rozwoju:

Socjalizacje łączymy z dzieciństwem, a personalizacje umieszczamy zaś w fazie młodości.

*(według Erica Eriksona)- młodość stanowi okres w którym indywidualna historia życia przecina się z historią polega to na tym że zdania innych charakterystyczny dal okresu dzieciństwa zostaje uzupełniony wpływem znaczącej ideologia znaczącego historycznego doświadczenia.

wg. A. Kłosowskiej) /”młodość- stanowi kategorię socjokulturalną nadbudowaną na podstawie uniwersalnych mechanizmów fizjologicznych. Mechanizmy fizjologiczne są fundamentem, ale to wszystko, co nadbudowuje się na tym fundamencie jest zmienne uwarunkowane czynnikami społecznymi.

*(według J. Chałasińskiego) młodość to nie naturalny stan fizjologiczny i hormonalny lecz element kultury i instytucja społeczna.

Społeczeństwo określa długość młodości, wzory osobowe. W młodości tkwi siła wiecznego odnawiani się społeczeństwa i jego kultury. I dlatego społeczeństwa kultywują młodość taka, jaką sobie wyobrażają, a nie jako fizjologiczny stan pokwitania. Młodość jest jednym z centralnych tematów kultury wszystkich czasów.

Jakie wartości wnosi młodzież do życia społecznego?

Bunt przeciw złu

Refleksja nad światem

Wola naprawiania życia

Dążenie do zmian

czynnikami społecznymi.

Dlaczego młodzież jest skłonna sympatyzować z wszelkimi ruchami ideologicznymi występującymi przeciw naszej rzeczywistości? Jakie są tego konsekwencje?

CZĘŚĆ PODSTAWOWA:

(Struktura społeczna  całość, zasada, która pozwala wyodrębnić elementy z jakich składa się społ.,określanie więzi między wyodrębnionymi elementami (funkcjonalizm- grupy współdziałają ze sobą; Marks- konflikt między grupami, wyzyskujący i wyzyskiwani; Weber- społeczeństwo jako „drabina”, bo jest w nim hierarchia.))

Warstwy społeczne  wg Webera, społeczeństwo dzielimy ze względu na: prestiż, wykształcenia, dochód, typ pracy; prestiż zależy od tego w jaki sposób konsumujemy dobra; może występować niezgodność statusu społecznego, kiedy w różnych wymiarach jeteśmy na różnym poziomie- np. inne miejsce na drabinie władzy i prestiżu (w teroii Marksa czasami pojęcie warstw jest zastępowane pojęciem klasy).

Klasa społeczna  brak jednej definicji wśród socjologów. Wg Marksa jest to grupa ludzi o podobnym stosunku do środków produkcji. Również Weber postrzegał klasę w kategoriach ekonomicznych, ale podkreślał związek ze statsuem społecznym i sympatyzowaniem „partii”. Część współczesnych socjologów za podstawowy wyznacznik przynależności klasowej uznaje zawód, inna kładzie nacisk na stan posiadania, styl życia czy też poziom zamożności; np. klasa robotnicz- klasa społeczna złożona z ludzi pracujących w zawodach fizycznych (niebieskie kołnierzyki), klasa średnia- może stanowić większość populacji, w PL dopiero się wwyodrębnia.

Ruchliwość społeczna  zmiana pozycji społecznej; rodzaje ruchliwości społecznej:

Pionowa i pozioma, między i wewnątrzpokoleniowa.

R. pionowa- przenoszenie się na wyższą lub niższą pozycję społ.

R. pozioma - zmiana zawodu, profesji, ale bez zmiany pozycji społecznej

R. międzypokoleniowa- porównanie pozycji społ. kilku pokoleń (w znaczeniu potocznym np. ja ojciec  dziadek)

R. wewnątrzpokoleniowa- jednostka (w przeciągu jendego pokolenia) zmienia swoją pozycję społeczną np.od pucybuta do właściciela firmy.

R. w wielu krajach Europy polega na zwiększaniu ilości inteligencji,a maleniu liczby robotników. Odmienna jeste ruchliowść kobiet i mężczyzn.

Konsekwencje dużej ruchliowści : społ. mniej stabilne, bez barier społecznych

Konsekwencje małej ruchliwości: społ. stabilne, dane grupy mają określone gusta, poglądy, tradycje.

Społeczeństwo otwarte- z dużą ruchliwością społ.

Społ. zamknięte- z małą ruchliwością społ., np. społ. kastowe, stanowe.

Co do kodu organicznego i kodu rozwiniętego wg B. Bersnsteina i reprodukcji kulturowej wg Bourdieu  nie ogarnęłam lektury, którą nam pani zadala i ponieżej jest to, co znam z innych książek… więć za to nie ręczę  ale generalnie o to chodzi, bo wydaje mi się, że mimo wszystko autorzy podręczników nie zmienią teorii i sensu wypowiedzi tych, którzy byli przed nimi. A propos ideologii I teorii nierówności nic nie pisze, bo nie czytalam zadanej lektury na ten temat, wiec nie wiem ktore mam opisac. Ale generalnie chyba wszyscy kojarza z zeszlorocznej socjologii teorie centrow I pery. Itd. Wierze w was :) hihihihhiih

Bourdieu- jego pojęcie klasy zancznie różnie się od sposóbu w jaki rozumiał to Marks; kładzie on większy nacisk na różnice kulturowe, choć nie neguje istnienia I znaczenia tych ekonomicznych; w centrum jego uwagi znajdowały się nierówności w dostępie do dóbr symbolicznych np. wykształcenie, reputacja, układy itp., które to w dużej mierze decydują o przynależności jednostki do wysokiego lub nieskiego szczebla hierrachii społecznej. Klasa społ. jest więć zbiorem ludzi którzy posiadają wspólny habitus, podobne pozycje w przetrzeni społ., podobne dyspozycje itp. czyli całokształt społecznych cech jednostki.

Habitus jest jednocześnie wytworem życia społecznego i tym co je wciąż od nowa wytwarza. „Jest to rezultat oddziaływań socjalizacyjnych, jakim podlega jednostka, rezultat interioryzowania przez nią norm i watości tj. całokształt nabtych przez nią i utrwalonych dysozycji do postrzegania , oceniania i reagowania na świat zgodnie z ustalonymi w danycm środowisku schematami” ( z Szackiego).

B. Bernstein (z Giddensa)

Kod ograniczony sposób mówienia ściśle osadzony w danym kontekście kulturowym, tak że wiele idei nie musi być wyrażanych (i nie jest) słowami.

Mówiący robi wiele ukrytych założeń, co do których jest przekonany, że jego rozmówcy je znają. Kod ten jest związany z określonym środowiskiem kulturowym. Np. kultura robotnicza.

Kod rozwinięty  sposób mówienia polegający na celowym i przemyślanym stosowaniu słów mających nieść określone znaczenie, z uwzględnieniem specyfiki różnych warunków kulturowych. Podczas socjaliacji czy wychowania  matki zwracają uwagę swoich dzieci na powody, dlaczego tak a nie inaczej mają się zachowywać, dlaczego czegoś robić nie wolno itp. Dzieci takie lepiej radzą sobie w szkole, podczas nauki formalnej.

Pojęcia te pochodzą z teorii kodów językowych Bernsteina , jak można się domyślić 

Jest to jedna z teorii współczesnej oświaty i jej wpływu na nierówności społ. Kładzie ona nacisk na umiejętność posługiwania się językiem. Dzieci poznają różne kody językowe czyli odmiany mowy (w zależności od swego pochodzenia), które mają wpływ na ich naukę w szkole.

ROZSZERZONA CZĘŚĆ:

Podklasy => część społeczeństwa, której sytuacja życiowa jest wyjątkowo trudna (np. bezrobocie)

Wykluczenie społeczne ≈ podkasa, ale wykluczenie społeczne > podkasa

Wykluczenie => odnośnie jednostek pozbawionych pełnego uczestnictwa w życiu społecznym. Jest to pojęcie szersze od podklasy. Akcentuje aspek procesu, mechanizmy wykluczenia, czynniki przez które jednostka traci szanse jakie posiada reszta społeczenstwa.

Wykluczenie społeczne ≠ ubóstwo

Wykluczenie:

ekonomiczne (odzwierciedlone we wzorach konsumpcji; wykluczonym z rynku pracy jest trudno na niego powrócić)

polityczne (nie zabieranie głosu w swoich sprawach, więc problemy nie stają się przedmiotem debaty politycznej)

społeczne (izolacja, osłabienie kontaktów z innymi)

!!! Spirala wykluczenia !!! => wzajemne nakręcanie => zamknięte koło => trudnościu w wydostaniu się z wykluczenia

Ludzie sami mogą się wykluczać. Ich wykluczenie społeczne nie musi wynikać z tego, że KTOŚ ich wykluczył.

Wzory wykluczenia w krajach uprzemysłowionych (USA, UK) :

warunki mieszkaniowe, okolica itp.; mogą być wykluczone jednostki lub całe społeczności np. dzielnice i wtedy wykluczenie przybiera formę przestrzenną.

problemy młodzieży => chwiejny rynek pracy, warunki pomocy socjalnej, uzależnienie od rodziny, wykluczenie z systemu edukacji, bezdomność, trudności na rynku mieszkaniowym.

wieś ≠ miasto => różny stopień dostępu do dóbr, usług, obiektów użyteczności społecznej, transportu.

Bezdomość =>skrajna forma wykluczenia większa część bezdomych to osoby po osobistej tragedii, ale także uzależnieni od narkotyków, alkoholu, chronicznie chorzy psychicznie-odnośnie UK, długotrwale pozbawieni pracy, osoby, które utraciły kontakt z rodziną.

!!! Związek między wykluczeniem a przestępczością !!!

droga przestępcza zastępuje inne drogi działania.

• KULTURA ZAUFANIA

Teoria zaufania pojawia się jako osobne zagadnienie w socjologii dopiero pod koniec lat 70-tych XX wieku.

1979 - Niklas Luhmann publikuje esej, w którym opisuje zaufanie jako zjawisko niezbędne w nowoczesnych społeczeństwach, które cechuje niepewność i dominacja ryzyka.

1983 - Bernard Barber analizuje obecność zaufania w różnych domenach instytucjonalnych: polityce, medycynie itp. wiążąc je z ideą opieki, powiernictwa i reprezentacji

1990 - James Coleman redefiniuje zaufanie w „teorii racjonalnego wyboru”

Do Luhmanna nawiązuje Giddens, który dostrzega istotną rolę zaufania w fazie „późnej nowoczesności”

Ponieważ każdy jest na swój sposób wolny i podejmuje indywidualne decyzje, to nie jest się w stanie do końca przewidzieć jego zachowania. Może być ono dla nas korzystne, ale i wręcz przeciwnie. Ryzyko tego, że ktoś zadziała na naszą niekorzyść zwiększa się wraz z ilością potencjalnych partnerów, ich zróżnicowaniem czy odległością w przestrzeni. Takie poszerzanie się relacji jest typowe dla skomplikowanego środowiska społecznego. Wobec tego nieustannie podejmujemy grę i czynimy zakłady, stawiając na takie albo inne zachowanie innych. Te zakłady to nic innego jak zaufanie i nieufność.

Zaufanie pozwala na zredukowanie niepewności, na spokojniejsze i swobodniejsze działanie, natomiast nieufność prowadzi do bierności, zachowania dystansu i czujności. Redukuje się w ten sposób niebezpieczeństwo, ale traci szanse na korzyści płynące z interakcji.

Kategorie oczekiwań wobec partnerów w interakcji:

● efektywnościowe - dotyczące instrumentalnych właściwości działań innych; oczekujemy, że partner będzie regularny i przewidywalny, że będzie podejmował decyzje racjonalnie i z wyobraźnią (oczekiwanie mocniejsze) oraz, że będzie kompetentny i skuteczny (najmocniejsze)

● aksjologiczne - dotyczące właściwości działań; chcielibyśmy przy tego typu oczekiwaniu, żeby partner zachowywał się sprawiedliwie, żeby był szczery i moralny

● opiekuńcze - dotyczące działań zwanych „reprezentacyjnymi”; liczymy, na to, że inni będą bezinteresownie dbać o nasze sprawy, że będą szlachetni i altruistyczni

W tej kolejności rośnie właśnie prawdopodobieństwo zawodu naszego zaufania.

Zawód może doprowadzić do sytuacji tzw. uogólnionej nieufności. O uogólnionym zaufaniu mówi się gdy doświadczenie pozytywne wywołane niesprawdzoną nieufnością wobec innych przeradza się w wiarę w rzetelność innych ludzi i instytucji.

Zaufanie lub nieufność mogą być kierowane ku różnym obiektom:

● zaufanie / nieufność osobiste (a) - w stosunku do konkretnych, znajomych osób

● zaufanie / nieufność pozycyjne (a) - kierowane do określonych ról społecznych, zawodów, urzędów (policjant, lekarz, polityk, duchowny) etc. , bez względu na to, kto je konkretnie wykonuje

● zaufanie / nieufność komercyjne (a) - kierowane do towarów określonej marki, pochodzących z określonego kraju etc.

● zaufanie / nieufność technologiczne (a) - do różnych skomplikowanych systemów technicznych, np. komputerów, które stanowią nieodłączny element naszego codziennego życia

● zaufanie / nieufność instytucjonalne (a) - do złożonych struktur administracyjnych angażujących liczne zbiorowości anonimowych uczestników, np. uniwersytetu, banku

● zaufanie / nieufność systemowe (a) - kierowane pod adresem całego systemu społecznego

Każdy człowiek ma swój prywatny bilans zaufania, czyli zestaw obiektów i osób, którym ufa bądź nie. Jeżeli atmosfera wzajemnego zaufania staje się powszechna, wówczas mówi się o kulturze zaufania. Kultura nieufności pojawia się, gdy zbiorowość charakteryzuje dystans i niepewność.

Kryteria zachowań godnych zaufania

Immanentne (dotyczące bezpośrednio obiektów czy osób):

reputacja - znana nam historia czyichś działań wcześniejszych, konsekwentnie i w rozmaitych sytuacjach przejawiających oczekiwane przez nas walory.

● osiągnięcia - nie muszą reprezentować stałego profilu działań, mogą być sporadyczne, lub przypadkowe, przez co w mniejszym niż reputacja stopniu upoważniają do ekstrapolacji zaufania w przyszłość

● fizjonomia - najmniej pewne kryterium obejmujące rozmaite przedmioty mające świadczyć o czyjejś przynależności do określonej grupy społecznej

Pośrednie

czyli kontekst sytuacyjny, w którym działa osoba lub instytucja obdarzona przez nas zaufaniem. Chodzi o to, czy jej zachowanie jest skutecznie monitorowane i kontrolowane, a w konsekwencji zagrożone negatywnymi sankcjami w razie naruszenia zaufania.

Niezależnie od cech partnera, istotnym czynnikiem decydującym o zaufaniu lub nieufności jest nasza własna skłonność do udzielenia lub odmowy zaufania czyli tzw. osobista ufność lub nieufność, wykształcana w procesie socjalizacji.

Kulturowe

Rozumiane jako pochodna faktu społecznego Durkheima reguły społeczne i normatywne oczekiwania, typowe dla pewnych społeczeństw (na przykład Polacy ufający księżom a nie ufający politykom, ufający Amerykanom ale nigdy Rosjanom, kupujący raczej zachodnie produkty niż własne)

Strukturalne źródła kultury zaufania

Determinantami uogólnionego „klimatu” zaufania bądź nieufności cechującymi dane społeczeństwo mogą być następujące czynniki:

● dziedzictwo historyczne - wywodząca się z dziejów danego społeczeństwa zgeneralizowana tendencja do wyrażania zaufania lub nieufności

● kontekst strukturalny

stabilność normatywna; jeżeli system reguł społecznych regulujący wzajemne stosunki ludzi jestwyraźnie artykułowany, spójny i przejrzysty wówczas wytwarza się poczucie porządku i bezpieczeństwa egzystencjalnego, co automatycznie rodzi zaufanie typu instrumentalnego - do instytucji i ról. Jeżeli do tego reguły prawne i moralne gwarantują sprawiedliwość i ochronę obywateli to wytwarza się uogólnione zaufanie typu aksjologicznego

anomia; słabo legitymizowane reguły czynią działania przypadkowymi i nieprzewidywalnymi, tworząc poczucie zagrożenia i nieufności

● trwałość porządku społecznego - jeżeli organizacja społeczna, struktury instytucji itp. są trwałe i niezmienne, lub, co najwyżej, ulegają powolnym, stopniowym zmianom - poczucie bezpieczeństwa wyraża się w uogólnionym zaufaniu. Szybka zmiana, przychodząca nagle i przypadkowo sprawia, że bezpieczeństwo zostaje zachwiane i pojawia się uogólniona nieufność, co widać na przykładach wielkich społecznych rewolucji.

● podporządkowanie władzy regułom prawa - nadzór i kontrola nad urzędnikami, wieloinstancyjność, możliwość odwołania się od decyzji - takie warunki sprzyjają zaufaniu. Władza nieprzewidywalna, despotyczna, skorumpowana i niekontrolowana budzi strach i w konsekwencji uogólnioną nieufność.

● realizowanie uprawnień i egzekwowanie obowiązków - istnienie sprawnie działających odpowiednich instytucji, chroniących prawa obywateli daje im poczucie bezpieczeństwa i wzmaga zaufanie. Instytucje działające jedynie na swoją korzyść przyczyniają się do wytworzenia atmosfery podejrzliwości, niechęci i nieufności.

Podmiotowe czynniki kultury zaufania

Czynniki podmiotowe czyli pewne zestawy cech poszczególnych jednostek mają również niemały wpływ na ich tendencję do obdarzania innych zaufaniem lub nieufnością. Można wyróżnić dwa typy tych czynników:

● rysy osobowościowe - osoby optymistyczne, prospołeczne i o wysokiej aktywności nastawiają się do świata raczej pozytywnie i ufnie. Z kolei osoby przybite, bierne, pragnące zachować status quo będą zorientowane raczej nieufnie.

● zasoby kapitałowe - majątek, kontakty, oparcie rodzinne, dobry stan zdrowia są czynnikami stanowiącymi swoiste ubezpieczenie, które pozwala na otwartą postawę i podejmowanie ryzyka, co jest cechą orientacji ufnej. Brak takich zasobów sprawia, że udzielenie komukolwiek zaufania może być balansowaniem na granicy, czego większość woli uniknąć i przyjąć postawę nieufną.

O ile epistemologicznie ugruntowane nie tylko zaufanie ale i nieufność może mieć swoje dobre strony.

W przypadku zaufania sprawa jest prosta: jest ono korzystne zarówno dla obdarzającego jak i obdarzanego. Nieufność może prowadzić do ostrożności, która przy ważnych życiowych decyzjach może okazać się szalenie ważna. Przysłowiowe „patrzenie komuś na ręce” i pewna doza nieufności mogą być w takiej sytuacji kluczowe.

Przesłanie dla praktyki

Konsekwentna aktywność normotwórcza i porządkowanie istniejącego prawa, odsłanianie tajników organizacji społecznej, wytwarzanie poczucia stabilności i ciągłości procesów gospodarczych oraz przedsięwzięć politycznych, rozbudowa instytucji chroniących prawa obywateli i porządek publiczny - to niektóre ze strategii prowadzące do wytworzenia kultury zaufania.

Jeżeli chodzi o członków społeczeństwa, to niezbędne jest powiększanie ich zasobów kapitałowych - edukacji, więzi, stanu zdrowia etc., kształtowanie w nich aktywistycznych i prospołecznych postaw oraz przeciwdziałanie patologii rodziny, aby zapewnić korzystne warunki wczesnej socjalizacji.

Pojawienie się kultury zaufania jest niewątpliwie korzystne dla społeczeństwa. Prowadzi do innowacyjnych, spontanicznych działań i podnosi poziom aktywności, mobilizacji i wolności społeczeństwa.

• R. Dahrendorf - O pojęciu szans życiowych

„. ..nawet najłagodniejsze wymagania wobec nich

odbierają niewłaściwie jako stres nie do zniesienia.”

Społeczeństwa:

- to pola ról społecznych,

- to twór namacalny za sprawą sąsiadów i kolegów, biur i sądów,

itd.

- to struktura, reguły i strzeżenie tych reguł

- są procesem, ciągle się zmieniają

- nie istnieją bez władzy

- ma u swojego podłoża intencje, interesy, potrzeby,

instynkty, życzenia ludzi którzy zawarli umowę społeczną i

akceptują ją

Ludzie:

- są podmiotami struktury społecznej

- są konfrontowani z oczekiwaniami, których nie wymyślili

- nie są w stanie uciec przed pełnieniem ról i pozycji

społecznych (mężczyzny, ojca, nauczyciela)

Role społeczne:

- to oczekiwania wobec pełnionej pozycji społecznej (np.

pozycja: nauczyciel, rola: nauczanie)

- są częścią „w iększych całości”, czyli pól (np. nauczyciel jest

częścią grona pedagogicznego, szkoły, systemu edukacji itd.)

- ciągle się zmieniają (np. nieustannie zmieniają się oczekiwania

wobec roli nauczyciela)

- nie są tylko odbiciem norm społecznych, lecz także interesów

grup (np. nie tylko społeczeństwo jako całość ustala oczekiwania

wobec nauczyciela, ale także sami nauczyciele mają na to

wpływ)

- są strukturyzowane w polach (w „w iększych całościach”) w

zgodzie z władzą (np. nauczyciel ma pewne pole manewru, ale

zatrudnia go ministerstwo, czyli władza)

Pozycje społeczne:

- są chronione sankcjami

Konflikty społeczne:

- zawsze dotyczą utrzymania lub zdobycia władzy

- to walki grup interesów

- są siłą produktywna, bo powodują zmianę

- gdy są zaniedbywane prowadzą do rewolucji, czyli „r adykalnego

procesu transformacji”

- powodują zmianę przeważających norm (wg. Marksa zmianę

stosunków produkcji)

- dotyczą szans życiowych lub obrony poziomu, które te

szanse osiągnęły (np. nauczyciele bronią osiągniętych

zapisów w karcie nauczyciela, ale chcą też podwyżki)

Władza:

- staje się słabsza im bardziej próbuje obronić przestarzałe

struktury społeczne

- służy osiągnięciu postawionego celu

- sama w sobie nie wydaje się pożądana, lecz pożądane jest to co

można z nią zrobić

Szanse życiowe:

- to potencjał osiągnięcia szczęścia, użyteczności, dobrobytu

- dotyczą albo filozofii pieniądza albo filozofii szczęścia

• Giddens r. 16 ppkt. Teorie nauczania a problem nierówności [w:] Socjologia

Kody językowe Bernstein

Istnieje kilka teorii współczesnej oświaty i jej wpływu na nierówności społeczne. Ta z nich kładzie nacisk na umiejętność posługiwanie się językiem. W latach '70 Basil Bernstein zauważył, że dzieci o różnym pochodzeniu społecznym w pierwszych latach życia poznają różne kody językowe, czyli odmiany mowy, mające wpływ na ich naukę w szkole.

Przedmiotem zainteresowanie Bernsteina są konsekwentne różnice w sposobie posługiwania się językiem, szczególnie zaznaczone w przypadku dzieci z uboższych i zamożniejszych rodzin. Rozróżnia ona dwa kody językowe:

kod ograniczony - na którym opiera się mowa dzieci robotniczych i rówieśników, z którymi spędzają czas. To taki sposób posługiwania się jeżykiem, w którym mówiący robi wiele ukrytych założeń, oczekując, że inni je znają. Wynika to z tego, iż kultura robotnicza najczęściej opiera się na bliskich więziach i stosunkach sąsiedzkich, w których wszyscy uznają te same wartości i normy i nie ma potrzeby ich wypowiadania. Przez co kod ten nadaje się bardziej do wymiany praktycznych informacji, niż do dyskusji na tematy abstrakcyjne.

Dziecko nie otrzymuje w domu odpowiedzi na swoje pytania, przez co ma mniejszą wiedzę i jest mniej ciekawe świata

Trudno mu będzie reagować na abstrakcyjny język nauczania

Trudności z uchwyceniem rozróżnień pojęciowych wymagających abstrakcyjnego myślenia

Większość przekazu nauczyciela będzie dla dziecka niezrozumiała

kod rozwinięty - na którym opiera się mowa dzieci z klasy średniej. Obejmuje posługiwanie się językiem w taki sposób, że

znaczenia poszczególnych słów zostają wyodrębnione i dopasowane do wymagań określonej sytuacji

Język jest słabiej związany z określonymi kontekstami

Łatwiej jest uogólniać i używać pojęć abstrakcyjnych

Wynika to z tego, iż matki wychowujące dzieci w klasie średniej często tłumaczą im powody i zasady, jakimi kierują się, nakazując im coś lub czegoś zabraniając.

Dzieci, które opanowały kod rozwinięty lepiej radzą sobie z formalnymi wymaganiami szkolnymi i lepiej odnajdują się w środowisku szkolnym, natomiast język dzieci posługujących się kodem ograniczonym jest „niepełny”, co oznacza jedynie, że kłóci się z akademicka kulturą szkoły.

Wyniki badań Joan Tough nad językiem dzieci z klasy robotniczej i średniej potwierdzają istnienie różnic. Zgadza się, że dzieci robotnicze z reguły rzadziej uzyskują odpowiedzi na swoje pytania i słyszą uzasadnienia tego, co ktoś ma im do powiedzenia.

Ukryty program szkolenia - Illich

van Illich - jeden z najbardziej kontrowersyjnych teoretyków systemu edukacyjnego. Jego zdaniem szkoły powstały dla realizacji czterech celów:

zapewnienia dzieciom opieki

przypisania ludzi zawodom

wdrażania dominujących wartości

przekazywanie społecznie uznawanych umiejętności i wiedzy

Według niego ukrytym programem szkolenia jest wdrażanie dzieciom przekonania, że ich zadanie w życiu to „znać swoje miejsce i siedzieć cicho”.

Postulował „odszkolnienie” społeczeństwa. Każdy kto chce się uczyć powinien mieć taką możliwość w każdym okresie życia. System taki sprzyjałby upowszechnieniu wiedzy, która przestała by być domeną specjalistów. Osoby chcące się uczyć nie musiałyby realizować znormalizowanego programu nauczania, lecz same decydować o tym, czego chcą się uczyć.

Proponował stworzenie tzw. Ram oświatowych. Materiały naukowe znajdowałyby się w bibliotekach, agencjach wynajmu, laboratoriach, bankach danych i byłyby powszechnie udostępniane. Studenci dostawaliby karnety uprawniające do korzystania z usług oświatowych w dowolnej formie i w dowolnym czasie.

Idee Illicha zrodzone w latach siedemdziesiątych, w latach dziewięćdziesiątych wraz z nastaniem nowych technik komputerowych znów zyskały popularność.

Edukacja a reprodukcja kulturowa - Bourdieu

Reprodukcja kulturowa - proces, w którym szkoły wraz z innymi instytucjami społecznymi utrwalają nierówności społeczne i ekonomiczne z pokolenia na pokolenie

Koncepcja reprodukcji kulturowej odnosi się do zawartych w ukrytym programie nauczania sposobów za pomocą których szkoły uczą wartości, postaw i nawyków.

Analiza reprodukcji społecznej - Willis

Na ogół uważa się, że w procesie szkolnym dzieci z klas niższych po prostu przekonują się, że „nie są dość zdolne”, żeby w przyszłości dostać dobrze płatną lub dającą wysoki status materialny pracę. Doświadczenie porażki szkolnej uświadamia im własne ograniczenia intelektualne, a przyjąwszy do wiadomości, że są gorsze od innych, podejmują pracę w zawodach nie dających szansy na większą karierę. Wg. Wiliisa powyższa interpretacja nijak ma się do życia i rzeczywistości. Bo zbadaniu grupy chłopców ze środowiska robotniczego, tworzących gang „chłopaków” doszedł do wniosku, iż sposób traktowania pracy przed te środowiska jest taki sam jak traktowanie przez nich szkoły w młodszych latach życia. Szkoła jest dla nich miejscem walki, a nieustanny konflikt z nauczycielami sprawiaprawdziwą przyjemność. Nie mogli się doczekać pójścia do pracy, nie ze względu na to że spodziewali się po niej satysfakcji, ale dla zarobków. Swoich zawodów, nie wybierali z poczucia niższości, ale do pracy mieli taki sam lekceważący stosunek jak do szkoły, cieszył ich jedynie status osoby dorosłej a zupełnie nie pociągało robienie kariery.

Szkolni „macho” lat dziewięćdziesiątych

Dwadzieścia lat po badaniu Willysa, M.M. an Ghaill badał doświadczenia młodzieży robotniczej w Parnell School w West Midlands. Interesowało go w jaki sposób uczniowie wykształcają w szkole, w ramach stawania się mężczyznami specyficzne formy męskości.

Wyróżnił on grupę szkolnych macho, która najbardziej przypominała robotniczą młodzież szkolną. Mieli najgorsze oceny ze wszystkich przedmiotów, byli wrogo nastawieni do nauki, szkoła na wzór ulicy stała się terenem walki, podstawowymi wartościami było „wspierać kumpli” i „trzymać się razem”. Była to grupa najbardziej niebezpieczna i nadzorowana przez nauczycieli. Nauka i osiągnięcia szkolne były w oczach macho, podobnie jak dla chłopaków Willysa, czymś poniżającym i świadczącym o zniewieścieniu..

Praca Mac an Ghaulla pokazuje jak szkolni macho przechodzą pewien „kryzys męskości” i dlaczego jest on dla nich trudniejszy niż dla rówieśników. Dzieje się tak, ponieważ czynnie pracują nad wykreowaniem „staroświeckiej” robociarskiej męskości, opartej na pracy fizycznej - ale w czasach gdy nie czeka ich bezpieczna przyszłość na rynku pracy fizycznej. Żyją oni iluzją społeczeństwa, w którym panuje pełne zatrudnienie, w jakim żyli ich ojcowie i wujowie.

• WYKLUCZENIE

ZAKRES PODSTAWOWY (wymagania: efekt Pigmaliona, Galatei, Golema)

ZAKRES ROZSZERZONY (wymagania: młodzież miast a młodzież wsi - wyniki badań Z. Kwiecińskiego)

Próba porównania regionów o różnym zaawansowaniu rozwoju

„niższe rezultaty, ostrzejsze selekcje”

Grupa badawcza: próba reprezentatywna uczniów klas pierwszych szkół ponadpodstawowych (LO p, T+LZ, ZSZ) województwa toruńskiego (o wyższym poziomie rozwoju) i byłego olsztyńskiego poddanych testowi cichego czytania ze zrozumieniem UNESCO (TCC). Rok badań: 1998r.

„wyniki przeciętne”

Średnia arytmetyczna wyników testu całej próby olsztyńskiej wyniosła 20,73p. (odchyl. Stand. 5,84), a próby toruńskiej 21,6p (odchyl. Stand. 4,99).

→ Wniosek1: opóźnienie regionu olsztyńskiego o ok. 13 w stosunku z regionem toruńskim będącym na wyższym poziomie rozwoju (większy stopień skupienia wokół dużego miasta uniwersyteckiego, wielość wykonywanych zawodów, mniejszy stopień bezrobocia, większy dochód na 1 mieszkańca)

→ Wniosek2: na umiejętności szkolne młodzieży i wynikające z nich selekcje społeczne na progu szkolnictwa ponadpodstawowego ma wpływ poziom rozwoju zamieszkiwanego regionu.

„środowisko zamieszkania a poziom alfabetyzacji”

Podział środowiska zamieszkania młodzieży na: duże miasto; małe miasto; miasteczko; wieś

Przeciętne wyniki (wszystkie trzy typy szkół ponadpodstawowych, czyli: LO, T+LZ, ZSZ) uzyskane przez młodzież z dużego miasta i młodzież ze wsi okazały się takie same (równo 19,67p). Najlepsze wyniki: młodzież małych miast i miasteczek (odpowiednio: 21,8p. i 21,16p).

→ Wniosek1: powolna akceleracja rozwojowa mieszkańców wsi i miasteczek; zastój, regres kulturowy mieszkańców dużych miast.

Wyniki tylko w obrębie LO p: podobne wyniki młodzieży z różnych środowisk z niewielką przewaga młodzieży z dużego miasta i wsi (odpowiednio 25,37p. i 25.30p.) nad młodzieżą z małych miast i miasteczek (odpowiednio 24,54p. i 24,79p.)

Przekładalność wyników z TCC na wybór szkoły

Wyniki:

→ dobre wyniki w Teście Cichego Czytania (mierzącego poziom alfabetyzacji) uczniów z małych miast i miasteczek przełożyła się na nadreprezentację tamtejszej młodzieży w szeregach LO

→ niskie wyniki w TCC młodzieży dużego miasta pociągnęły za sobą niedoreprezentowanie (mniejszy procent w grupie uczniów niż w całej zbiorowości) ich w składzie LO

ale adekwatny (co do reprezentacji w całej grupie młodzieży w badanym regionie) poziom reprezentacji uczniów ZSZ.

→ porównywalne wyniki w teście młodzieży z dużych miast i młodzieży ze wsi nie zapewniły tym drugim równej stosunkowo ilości miejsc w liceach ogólnokształcących (znaczne niedoreprezentowanie młodzieży ze wsi wśród licealistów i duża ich nadreprezentacja w ZSZ)

Wnioski:

→ Równy poziom alfabetyzacji młodzieży dużych miast i wsi nie oznacza równych szans do mobilności społecznej w górę (poprzez liceum i studia wyższe).

→ Zrównanie się poziomu alfabetyzacji uczniów gimnazjów z dużych miast i ze wsi (inne badania: woj. pomorskie 2001r.) spowodowane silniejszym oddziaływaniem kultury masowej na młodzież w dużych miastach i osłabiony kontakt z kulturą słowa pisanego.

„typ szkoły”

W Olsztyńskiem jest większe niż w Toruńskiem zróżnicowanie rozrzutu uczniów z dobrymi i niskimi wynikami. Występuje większa współzbieżność rozrzutu uczniów w typach szkół z poziomem ich wyników w teście. Również oceny szkolne mają tu ostrzejszy charakter selekcyjny.

dziewczęta i chłopcy na odmiennych drogach edukacyjnych

Przewaga dziewcząt nad chłopcami w wynikach TCC (większa w byłym woj. opolskim niż w woj. toruńskim)

Ponad 2/3 uczniów LO (woj. oposkie) to dziewczynki a 1/3 to chłopcy

Wnioski:

→ Przewaga stopnia alfabetyzacji dziewcząt nad chłopcami w byłym woj. opolskim i woj. toruńskim wynikający z nieświadomych preferencji socjalizacyjnych częstszych w obszarach większego opóźnienia rozwojowego. (Większe różnice w wychowaniu dziewczynek i chłopców - dziewczynki są pod większą kontrolą matek, więcej czasu poświęcają na naukę, nauczycielki chętniej je nagradzają; zaś chłopcy posiadają większą swobodę a w szkole są karani za nadmierną ruchliwość i hałaśliwość)

rozbieżność profili ocen szkolnych i statusów rodzinnych

Wyniki:

→ zrównoważone co do rozkładu wyniki w teście cichego czytania (niski wynik w TCC: 31,5% uczniów; średni wynik: 33,5%; wysoki wynik: 35%)

→ silne zróżnicowanie statusowe rodziców uczniów (niski status rodziców: 56,5%; średni: 31,2; wysoki: 12,4)

→ podobieństwo profilu ocen szkolnych do profilu statusów rodzinnych, brak podobieństwa do profilu wyników w teście (niskie oceny szkolne: 50% uczniów; średnie: 31%; wysokie19%)

Wnioski:

→ Występowanie efektu Pigmaliona

→ ZSZ: efekt Golema. Skutek: zagrożenie wykluczeniem społecznym ze względu na oceny szkolne, marginalizacja kulturalna i zawodowa.

→ LO: efekt Galatei (zgodność statusów młodzieży - habitusów, kodów językowych- z oczekiwaniami kulturowymi)

→ T+LZ: w umiarkowanym stopniu efekt Golema (zawyżanie liczby osób z ocenami niskimi i zaniżenie ilości ocen wysokich)

aspiracje edukacyjne

Wyniki:

→ wyższe aspiracje do dalszej nauki na studiach wyższych uczniów LO i T+LZ wystąpiły w Olsztyńskiem niż w Toruńskiem

→ dalsze plany edukacyjne uczniów ZSZ w obydwu regionach są takie same (mimo gorszych wyników w TCC w Warmii i większej tam liczebności młodzieży)

Wnioski:

→ znacznie zawyżone aspiracje do studiów wyższych uczniów rejonu warmińskiego i brak adekwatnej samooceny własnych możliwości (rozbieżność aspiracji i kompetencji.

Skutek: mniejsze szanse młodzieży z Olsztyńskiego w konkurencji z młodzieżą z regionu o wyższym poziomie rozwoju - z Toruńskiego oraz presja młodzieży na znajdujące się w regionie szkoły wyższe i dostosowanie poziomu tych uczelni do kandydatów.

planowane zawody

LO: głównie zawody wymagające wyższego wykształcenia, długotrwałego wysiłku oraz takie, które należą do zawodów modnych i obleganych przez młodzież

Licea niepubliczne: w największym stopniu zawody atrakcyjne, związane z prestiżem społecznym, sławą, wysokodochodowe

LZ: najczęściej wymieniane zawody to te z zakresu wykwalifikowanych usług, niekiedy wskazywane były zawody daleko wykraczające poza kompetencje absolwenta LZ, świadomość niewielkich możliwości na warmińskim rynku pracy

ZSZ: konkretne zawody oferowane przez ten typ szkół, zawody nierealne dla młodzieży o takim poziomie alfabetyzacji, zawody wskazujące na chęć zarobienia za wszelką cenę nawet nielegalnie

trwałość aspiracji edukacyjnych

Wyniki:

→ Duża trwałość planów edukacyjnych w ciągu trwania nauki w szkołach maturalnych

→ Silne stygnięcie aspiracji do studiowania u uczniów ZSZ

szkoła zasadnicza jako szansa czy pułapka dla osób o wyższym poziomie alfabetyzacji

Wyniki:

→ Osoby, o dobrym i wysokim poziomie alfabetyzacji, które znalazły się w ZSZ charakteryzują się dużymi ambicjami życiowymi, własną wizją swojego życia i umiejętnościami przystosowawczymi do trudnych warunków

Wnioski:

→ ZSZ nie będzie pułapką dla młodych zdolnych ludzi, jeśli będą mieli wsparcie otoczenia szkolnego, rodzinnego, kulturowego, dostępność instytucji zapewniających kontynuację nauki.

WNIOSKI OGÓLNE z badań:

na przestrzeni lat 1972 - 1998 - znaczne zmiany strukturalne:

- zmniejszenie liczby ZSZ na korzyść LO

zmiany charakteru selekcji

- z selekcji inkluzyjnych na selekcje ekskluzyjne

zmiany w zakresie zjawiska analfabetyzmu funkcjonalnego i półanalfabetyzmu wśród absolwentów szkół podstawowych

(1972 - 1986) zmniejszenie tego zjawiska

(1986 - 1998) zatrzymanie się akceleracji w tym zakresie,

relatywne zmniejszenie wyników w TCC

zmniejszenie się różnicy pomiędzy miastem i wsią w wyniku regresu młodzieży miejskiej i powolnego rozwoju młodzieży wiejskiej

istnieje stały związek pomiędzy czynnikami statusu i situsu pierwotnego rodziny pochodzenia (środowisko zamieszkania, wykształcenie, pozycja społeczno-zawodowa) a ocenami szkolnymi a planowanym przez młodzież jej statusem własnym. Jest to tzw. spirala wykluczenia kulturowego i społeczno-zawodowego, któremu nie towarzyszy świadomość tego procesu u jego „ofiar”.

Powszechnie występuje efekt Pigmaliona, w obrębie którego rozróżnia się: efekt Golema i efekt Galatei

Nieliczni chętni do zawodów rolniczych

Wysokie osiągnięcia, wysoki status - aspiracje do zawodów nowych i modnych

Uczniowie LO, wyższe niż dobre wyniki w TCC i oceny szkolne, średni status - aspiracje do zawodu nauczyciela

W uboższym regionie wykluczenie społeczne i kulturowe młodzieży z udziałem szkoły ma szerszy zasięg i głębsze skutki.

Brak istotnych różnic w kompetencjach szkolnych i kulturowych (wskaźnikiem jest tu TCC) pomiędzy młodzieżą z dużego miasta i ze wsi. Najlepsze wyniki osiąga młodzież z małych miast i miasteczek.

Dziewczynki osiągają lepsze wyniki niż chłopcy. (Płeć związana jest z odmiennym przebiegiem socjalizacji)

Szkoła jest medium tworzącym podklasy

Młodzież jest zagubiona, nieświadoma realnych szans i możliwości awansu społecznego. Częste kierowanie się tym co modne w wyborze drogi życiowej.

Dla kohorty 15-latków przebadanej w 1972r. a potem w 1998 w wieku 40 lat niskie wyniki w teście cichego czytania nie były ostatecznym wyrokiem wykluczenia społecznego. Było to pokolenie przełomu formacyjnego, które zyskało n procesach po1989. Pokolenie ich dzieci, poddanych opisanym powyżej badaniom najprawdopodobniej takiej szansy nie dostanie, co pociąga za sobą stałe wykluczenie z pracy, kultury, uczestnictwa społecznego.

• Giddens r. 16. ppkt. Oświata a etniczność [w:] Socjologia;

Naukowcy przeprowadzili wiele badań nad przebiegiem edukacji mniejszości etnicznych w Wielkiej Brytanii. Z raport Komitetu Swanna „Education for All” wynika, że istnieją duże różnice w zakresie osiągnięć szkolnych między grupami o różnym pochodzeniu etnicznym.

Dzieci z rodzin pochodzących z Indii Zachodnich na ogół gorzej radzą sobie w szkole

Dzieci z rodzin azjatyckich uczą się tak samo jak białe dzieci, mimo że na ogół pochodzą z uboższych rodzin

Dzieci pochodzące ze wszystkich grup mniejszościowych częściej niż białe dzieci kontynuują naukę w pełnym wymiarze (w latach 1988-1990 dalszą naukę wybrało tylko 37 % białych dzieci o 43% z Indii Zachodnich, 50% z rodzin południowoazjatyckich i 77% z rodzin chińskich)

Członkowie grup mniejszościowych uczą się nadal, ponieważ nie mogą znaleźć pracy

Generalnie członkowie grup etnicznych są proporcjonalnie reprezentowani na studiach wyższych (w 1998 roku 13% osób poniżej 20go roku życia, które dostały się na studia, należało do mniejszości etnicznych)

Wykluczenie społeczne z procesu nauczania

W ciągu ostatnich dziesięciu lat przedmiotem wielkiego zainteresowania socjologów stało się wykluczenie społeczne. Socjologia edukacji często wiąże wykluczenie ze szkoły z innymi zjawiskami, jak wagarowanie, przestępczość nieletnich, ubóstwo, brak opieki rodzicielskiej i brak zainteresowania nauką.

Wskaźniki wykluczenia w ostatnich latach rosły. W roku 1998 całkowity współczynnik wykluczenia był równy 0,18%, w grupie czarnych Karaibów wynosił 0,76%, chińskiej 0,05% i indyjskiej 0,09%. Na przyczynę tak wysokich wskaźników wykluczenia wśród czarnych uczniów składa się wiele czynników. W niektórych przypadkach mamy do czynienia z dyskryminacją rasową, może to być również odzwierciedlenie wzorów wykluczenia i niekorzystnej sytuacji społecznej - dorastanie w trudnych warunkach, brak wskazówek i oparcia dorosłych. Zagrożone jest tradycyjne rozumienie męskości i brak stabilnej wizji przyszłości. Młodym ludziom, szkoły wydają się instytucjami nieadekwatnymi lub zbyt autorytarnymi a nie szansą na rozwój i lepsze życie.

• E. Tarkowska

• „Młodzież z byłych PGR-ów”

Cele i założenia badania

pogłębienie wiedzy na temat obecnej sytuacji oraz perspektyw na przyszłość młodzieży z byłych PGR-ów - dzieci byłych pracowników tych zakładów;

określenie co można i co trzeba zrobić dla przeciwdziałania procesom marginalizacji i wykluczenia młodzieży dawnych PGR-ów, dla wyrównywania ich szans, w dostępie do edukacji, kultury, pracy, do różnych innych dóbr i możliwości;

badanie przeprowadzone w czerwcu i lipcu 2001 r. pt. „Młodzież z byłych PGR-ów wobec zagrożeń dziedziczenia ubóstwa i marginalizacji” z inspiracji i starań Instytutu Spraw Publicznych i Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa

realizacja: przebadano 27 młodych ludzi, pochodzących z rodzin byłych pracowników PGR-ów w trzech osiedlach popegeerowskich, które znajdują się w różnych regionach Polski- wszystkie z terenów o wysokich wskaźnikach bezrobocia; wytypowane 3 kategorie osób obu płci: 1.- uczących się, 2- pracujących, 3. - tych, którzy się nie uczą i nie pracują; przy okazji pojawiła się 4. kat.: pracujących i uczących się równocześnie

badanie miało charakter jakościowy i eksploracyjno- rozpoznawczy, jego celem nie było zweryfikowanie żadnej tezy, a raczej rozpoznanie problemu.

Narzędziem badawczym był wywiad swobodny, ukierunkowany, pogłębiony, zbliżony do długiej rozmowy, nagrywany na magnetofon. Dostosowany do osób badanych i przeprowadzony wg ściśle uporządkowanego scenariusza.

Jest to próba określenia syndromu „dziedziczenia” wśród badanych postawy oczekiwania, przechodzącej w bezradność.

Dawne PGR-y to obecnie miejsca kumulacji i nawarstwiania się wielu negatywnych zjawisk, tj. bezrobocie, nierzadko wieloletnie, jak ubóstwo, związane z brakiem pracy lub niskimi zarobkami oraz niewysokimi często remontami i emeryturami, stanowiącymi podstawę bytu bardzo licznych niekiedy rodzin, jak poczucie marginalizacji i braku perspektyw, a także patologie: wzrastający alkoholizm, różne formy łamania prawa. Niektóre zjawiska nabierają charakteru trwałego, mówi się np. o bezrobociu „rodzinnym”. Osiedla popegeerowskie mogą stać się obszarami trwałej marginalizacji i miejscem kształtowania się polskiej odmiany underclass, podklasy.

Miejsce i rola wykształcenia w biografiach młodych ludzi z byłych PGR-ów

Pamięć PGR-u jest zróżnicowana, chociaż zachowali zdecydowanie pozytywny obraz przeszłości. Dobrze oceniane były te warunki życia, których brak odczuwa się obecnie: praca, zarobki i dochody. Praca była największym plusem tamtych czasów, jest największą zaletą była stałość, pewność, powszechność i bliskość. Ceni się również dobra, które można było dostać za darmo. Przeszłość jawi się tu jako świat niemalże bez trosk, „komunistyczny raj”, w którym rządziła zasada „każdemu wg potrzeb”. Sposób myślenia polegający na „oczekiwaniu gotowego” pojawia się w wielu wypowiedziach badanych- nie ma tu miejsca na własną aktywność; oczekuje się, że ktoś zadba, załatwi, zorganizuje. Brak pracy i pieniędzy, generalny pesymizm to źródło m.in. alkoholizmu. Badani deklarują brak zainteresowania polityką i na ogół nie mają wyrobionego jeszcze zdania odnośnie najbliższych wyborów- m.in. dlatego przeszłość nie jest oceniana w kategoriach politycznych. Zdecydowana większość nie chciałaby pracować w zawodach rodziców i w rolnictwie- byłaby to dla nich ostateczność (na którą chętnie zgodziliby się pytani bez wykształcenia i pracy- dla nich każda praca przynosząca dochody byłaby rozwiązaniem problemów).

Pierwsze doświadczenia szkolne również uległy procesom idealizacji i mitologizacji. Rodzice badanych dbali o ich edukację, chodzili na wywiadówki, mimo trudności finansowych zdobywali pieniądze potrzebne na podręczniki i inne przybory szkolne. Rola rodziców, zwłaszcza matek, które często miały średnie wykształcenie jest bardzo wspierająca i pomocna. Krążenie podręczników - książek się właściwie nie kupowało, dziedziczyło się je po starszych uczniach, lub krążyły po rodzinie. Mimo to zaledwie 1/3 uczniów miała komplet podręczników. Problemy pogłębiają się w szkołach ponadpodstawowych. Reforma edukacji wzmocniła te problemy, nowe zróżnicowane programy i zmieniające się z roku na rok podręczniki oznaczają poważny wzrost kosztów nauki.

Jednym ze wskaźników dobrych lub złych warunków nauki jest posiadanie własnego miejsca do odrabiania lekcji. Często problem stanowił hałas w miejscu nauki- przeszkadzała duża rodzina, hałaśliwe młodsze rodzeństwo, dzieci dalszych członków rodziny, a niekiedy nawet goście. Ważną rolę w życiu badanych odgrywa rodzeństwo. Liczne rodziny to zjawisko typowe dla rodzin pegeerowskich. W rodzinach, których nie stać na korepetycje to właśnie starsze rodzeństwo i kuzyni pomagają w nauce. Praca zarobkowa nie przeszkadzała w nauce, była zajęciem sporadycznym, podejmowanym najczęściej w czasie wakacji.

Ze szkoły podstawowej młodzi ludzie wynieśli doświadczenie zarówno pomocy i przyjaźni jak i przemocy, niesprawiedliwości i upokorzenia. Pojawiły się wypowiedzi wskazujące na nierówne traktowanie uczniów w związku ze statusem materialnym i społecznym ich rodziców. Dzieci pegeerowskie uczą się, żeby wyrwać się z miejsca zamieszkania. „Marazm” jest najczęściej używanym określeniem atmosfery tam panującej. Nauczyciele uskarżają się, że praca z nimi jest wyjątkowa trudna ze względu na „czas wolny nieograniczony”, który nie przekłada się na lepsza naukę. Widać również przykłady obojętności nauczycieli, braku zrozumienia i wsparcia. Problemem jest też oferta zajęć pozalekcyjnych: uczniowie najczęściej korzystają z zajęć sportowych- z innych kółek, tylko w celu podniesienia się w przedmiotach, które sprawiają im problemy (najczęściej ścisłe). Problemem są również wycieczki, na które nikogo nie stać. Nierozwiązanym problemem bywają dojazdy do szkoły, które stworzyłyby uczniom równe szanse, np. dostępu do zajęć dodatkowych. Odrębną sprawą jest brak przygotowania nauczycieli do pracy z młodzieżą z biednych środowisk, ich niewiedza na temat na temat tych uczniów i ich problemów, brak zrozumienia a może i zainteresowania ich trudnościami.

Szkoła ponadpodstawowa: aspiracje, wybory, decyzje.

Według badanych rodzice przy wyborze szkoły dawali im wolną rękę, mimo to rola rodziców w decydowaniu o dalszej nauce jest dominująca i większa niż pomoc szkoły i organizowanych przez nią akcji, spotkań i działań. Wybór szkół ponadpodst. zależy od 3 czynników: możliwości finansowych rodziny (długość szkoły:3lata- zawodówka, 4- liceum zawodowe, 5-technikum), bliskości szkoły (im bliżej tym taniej) oraz możliwości intelektualnych dziecka. Ostatecznie oceny uczniów i ich samoocena mają wpływ na wybór szkoły- wybór ten to często rezygnacja z zainteresowań i z tego, co chciałoby się w przyszłości robić. Występuje duży opór przed wyborem liceum ogólnokształcącego. Powstaje błędne koło: młodzież wybiera szkoły, po których szybko można pójść do pracy, jednak szkoły te nie są dostosowane do rynku pracy i najczęściej pracy tej nie ma. Większość badanych nie pracuje w zawodzie, w jakim się kształciła. Wybór kierunku jest niekiedy bardzo przypadkowy- trudno mówić tu o rzeczywistym wyborze, (przy czym wielu z uczniów ma zaniżoną samoocenę, dlatego nie próbuje nawet startować do szkół średnich). Wybór szkoły nie jest wyborem zawodu.

Pierwsze doświadczenia w szkole ponadpodstawowej

Ankietowani opisują początek nauki w szkole ponadpodst. jako „szok”, „wstrząs”. Na nowo muszą budować swoją pozycję w klasie, co stanowi dużą trudność. Wiele osób ma trudności z nauką, ponieważ „w podstawówce nie nauczyli się jak się uczyć”. Pojawia się podział na „dojeżdżających” i „miejscowych”. Dojeżdżanie niesie ze sobą ogromne utrudnienia: stratę czasu, ograniczenie możliwości, jakie stwarza życie w mieście np. kontakty z kulturą, sprowadzanie do minimum kontaktu ze szkołą (nieraz to ograniczenie zajęć obowiązkowych nie mówiąc o dodatkowych), oraz brak integracji z kolegami ze środowiska szkolnego. W liceach i szkołach zawodowych dały się odczuć podziały na miejscowych i dojeżdżających (forma zależała od rodzaju szkoły- w liceach były to łagodne formy). Wielu badanych pracowali w czasie roku szkolnego, aby odciążyć rodziców finansowo. Na stypendia nie można było praktycznie liczyć, nie mówiąc już o pomocy w czasie studiów. Wykształcenie jest nie tylko szansą na pracę, o którą tak trudno, ale i na ucieczkę z dawnego PGR-u. Jednak nie ono waży na pracy, ale znajomości, koneksje, dzięki którym można ją załatwić. Credo życiowe jednej z badanych: „ więcej się uczyć, więcej pracować i więcej zarabiać”

Problem młodzieży z byłych PGR-ów

Badani nie dostrzegają żadnego zainteresowania ze strony osób, ani instytucji, które interesują się problemami młodzieży. Ich główne problemy to: warunki i trudności uczenia się, sprawa pracy, oraz brak możliwości aktywnego i ciekawego spędzania czasu. Mają poczucie, że nikt nie troszczy się o ich potrzeby i w trudnej dla nich sytuacji są pozostawieni sami sobie. Brak miejsca spotkań młodzieży, propozycji jakichkolwiek zajęć, sportu, rozrywki, a przy tym brak pieniędzy na istniejącą rozrywkę jest w ich przekonaniu jednym ze źródeł zjawisk patologicznych( pojawiają się opowieści o drobnych kradzieżach, nadużywaniu alkoholu przez młodych ludzi, próżniaczym wysiadywaniu pod sklepem i czekaniu nie wiadomo, na co). Charakterystyczne jest dla ludzi z byłych PGR-ów przekonanie, że za wszystko odpowiedzialny jest rząd i to on powinien zadbać o pracę dla nich.

Autorki pokazują, że reforma nie wzięła pod uwagę warunków, w jakich znajduje się młodzież z byłych PGR-ów. Nie mają oni szans na równy start i dopóki państwo nie zmieni swojej polityki w stosunku do nich nie ma możliwości poprawienia ich sytuacji.

Roland Robertson- globalizacja to zbiór procesów, które czynią świat społeczny jednym

Przyczyniają się do tego

- nowoczesne technologie oplatające świat siecią połączeń komunikacyjnych i telekomunikacyjnych

- rozbudowane zależności ekonomiczne, finansowe, polityczne, strategiczne, kulturowe

- formy organizacji o charakterze ponadnarodowym, oderwane od jakiegokolwiek kraju czy państwa (np. firmy handlowe, UNESCO, ONZ)

-grupy ludzi (kategorie społeczne), których praca i życie oderwane są od konkretnego miejsca(menedżerowie, finansiści, personel lotniczy)

Efektem procesu globalizacji jest uniformizacja(homogenizacja) świata. Najwcześniej opanowała rynek ekonomiczny.

W sferze kultury uniformizacja dotyczy

-język (rozpowszechnienie angielskiego)

-upodobnienie kultury materialnej, wzorów konsumpcyjnych, stylu życia

-upodobniają się obyczaje

w rezultacie pojawia się przeciwstawne reakcje

1.tożsamość regionalna vs wzmocnienie tożsamości lokalnej, etnicznej, religijnej

2.solidarność zbiorowa vs reakcja obronna na zanikającą odrębność kulturową

Teoria imperializmu

(J.A.Hobson potem Lenin)

1.imperializm to najwyższa faza rozwoju kapitalizmu

2.ekspansja kolonialna jako wyjście z kryzysu nadprodukcji i spadku zysku

3.podzial swiata na kraje panujące i podporządkowane

4.pogłębiająca się różnica między biedą a bogactwem

Teoria zależności

Okres postkolonialny

Rozróżnienie na centrum i peryferia(Paul Prebisch)

Czarna wizja (Andre Gunder Frank)	Optymistyczna wizja (Enriqe cardoso i Eduardo Faletto)
-Nieodwracalne zacofanie peryferiów -Zyski z surowców I siły roboczej od razu transferowane na zewnątrz -elity lokalne zabezpieczają swoje interesy(są realizatorami interesów obcych korporacji)	-koncepcja zależnego rozwoju -problemem biednych krajów jest brak technologii słaby sektor dóbr kapitałowych -ingerencja obcych inwestorów tworzy enklawy nowoczesności -szanse dla lokalnych firm -obserwacja obcego sukcesu mobilizuje własną przedsiębiorczość -rozrost klasy średniej -start do własnego rozwoju ekonomicznego -zależność ułatwia rozwój

Teoria systemu światowego

(Immanuel Wallersein)

3 stadia historii ludzkości:

1. epoka minisystemów

niewielkie samowystarczalne społeczności, wewnętrzny podział pracy i jednolita kultura, ekonomia łowiecko zbieracka

2. epoka imperiów światowych

gospodarka rolna, wchłaniają większość minisystemów, silna władza polityczna i militarna, podboje i wojny

3.epoka systemu światowego

początek z narodzinami kapitalizmu, gospodarkę reguluje rynek ekonomiczny a nie państwo, świat dzieli się na centra, peryferie i semiperyferie, Państwo reguluje przestrzeganie reguł wolnej przedsiębiorczości, rynku i konkurencji, siła ekonomiczna przekłada się na siłę militarną i ekspansję

GLOBALNA EKUMENA (Ulf Hannerz) - intensywne relacje i zależności w skali ponadlokalnej, nieustanna interakcja i wymiana treści kulturowych

- kultura tradycyjna- ekumena zamknięta, ograniczona czasowo i przestrzennie

- kultura nowoczesna- ekumena otwarta, przekracza ramy czasowe i przestrzenne, interakcje i przepływ treści na skalę globalną(cała społeczność ludzka)

wyróżniają się centra i peryferia, centra różne dla różnych treści kulturowych, centra regionalne-treści działają na pewną liczbę krajów,

przyszłość globalnej ekumeny kulturowej:

globalna homogenizacja

nasycenie kulturalne

deformacja kulturowa

amalgamacja kulturowa

Pierwsze przejawy globalizacji kultury to okres kolonizacji. Kraje kolonizujące narzucały krajom podbitym swoją kulturę. Traktowane to było jako

- misja cywilizacyjna

- kulturowy imperializm

współcześnie uniformizacja kultury za pośrednictwem: mass mediów, osobistych kontaktów masowych, łatwości podróżowania, masowo nabywanych produktów konsumpcyjnych

O kierunku przepływy wartości kulturowych decyduje siła ekonomiczna.

Dobra konsumpcyjne zawierają w sobie treści kulturowe płynące z kraju w którym zostały wyprodukowane.

Ujęcie jednoczynnikowe:

Globalizacja to proces o charakterze deterministycznym, teleologicznym, jako rezultat działania 1 z 4 czynników

-czynnik technologiczny

oddziałuje na różne sfery, technologie komunikacyjne umożliwiają szybką wymianę, ekspansja masowej kultury, społeczeństwo informacyjne, massmedia przyspieszają naśladowanie pewnych wzorców, umiarkowany determinizm technologiczny, rozwój konkurencji,

-czynnik ekonomiczny

rynek globalny, samoregulujący się, napędzany konkurencją, globalny kapitalizm

-czynnik polityczny

(USA jako lider globalizacji,) posiadanie przewagi, bycie mocarstwem daje możliwość do narzucania innym państwom swoich strategii rynkowych

-czynnik kulturowy

homogenizacja kultury lub różnorodność i bunt przeciw ujednoliceniu

system globalnej regulacji (Robert Giplin)

-neoliberalny instytucjonalizm

niezbędne są reżimy międzynarodowe i instytucje, państwo jest ważne(podkreślenie wagi konfliktów i rywalizacji lub umacnianie współpracy między państwami), najważniejsze są państwa i wspomagające je organizacje międzynarodowe, minusy to brak finansowej stabilności, słaba dbałość o wzrost ekonomiczny, deficyty demokracji,

-nowy mediewalizm

państwo przestaje być ważne, głównym aktorem jest globalne społeczeństwo obywatelskie i organizacje pozarządowe, władza jest zfragmentaryzowana i rozproszona, problemem jest odmienność kultur o obywatelskiej kultury zachodu

-ponadpaństwowość

rządy państwowe zmienią się w wyspecjalizowane organizacje będące częścią 1 systemu kontroli, który umożliwi lepszą współpracę

• I. Pojęcia globalizacji (wytłumaczenie trzech definicji)

1. Proces rozpowszechniania sie globalnego kapitalizmu, liberalizacji, prywatyzacji doprowadził do powstania globalnej społeczności i schyłku państwa narodowego (lata 90 te). Niektórzy uważają jednak, że przepływy ujmowane jako część dochodu narodowego nie są wcale intensywniejsze od tych sprzed I wojny światowej.

2. Globalizacja polega na wzrastaniu ilości powiązań dotyczących wszystkich dziedzin życia -polityki, bezpieczeństwa, kultury

„kurczenie się czasu i przestrzeni”

Wpływ na to mają zmiany technologiczne - ruch powietrzny, nowy system komunikacji, telewizja, Internet i takie tam...

Rysuje sie wyraźny podział na posiadających i nie posiadających czyli biorących udział w hiperalnym świecie albo nie biorących udziału.

3. Glob. odnosi się do wpływania globalnej świadomości. Polega na rozumieniu pewnej jakości życia, pojmowanie wszelkich relacji w kontekście całej ludzkości. W obecnym czasie społeczeństwa odnoszą się bardziej do społeczności globalnej niz do plemienia, narodu czy grupy plemiennej. Dysfunkcja ta uwypukla znaczenie społecznych całości jako podmiotów sprawczych zachodzących zmian oraz pojmuje globalne zjawiska jako coś znacznie więcej niż dotyczące relacji przestrzennych. W tej definicji ważne jest w jaki ssposob konflikty światowe wpłynęły na powstanie globalnej świadomości. Np I i II wojna światowa - Hiroszima, Holokaust - globalne doświadczenie „ustalenie prawa poralności na globalnym poziomie”. Wydażenia te wyznaczały wspólne cele np wzrastanie idei mających utrzymanie pokoju na świecie.

Po II wojnie światowej zmieniło się oblicze państwa. Stało się ono bardziej interwencjonistyczne, ingerując niemal w każdą sferę życia.

Na taki stan rzeczy wykształciły sie dwie reakcje obronne

1.Neoliberalizm - głosił, że interwencja państwa ma negatywny wpływ na rozwój rynku

2.Reakcja demokratyczna - sprzeciwiała sie autorytaryzmowi. Organizacje które powstawały w latach 80 tych zajmowały sie globalnymi kwestiami mającymi na celu demokratyzacje Europy wschodniej, Azji, Am. Łacińskiej i Afryki stanowiąc podstawę do powstania globalnego społ. obywatelskiego.

II. Zmiania podejścia do konfliktów zbrojnych

Rok 1989 należy uznać za początek globalnego społeczeństwa obywatelskiego. Niosło to za sobą fakt, że mniej ważne stało się prowadzenie wojen aniżeli wpływanie na relacje miedzy państwami, oraz kiedy pojedynczy ludzie oraz grupy obywateli mogły rozpocząć dzialania polityczne na globalną skale.

Nowe rodzaje wojen

1.Wojny sieciowe - ten rodzaj wojen nasilił się po upływie zimnej wojny. Przyczyną były nasilające się cierpienia jednostek

Wojny te przypominają wojny domowe, jednak nie rzadko przecinają granice, kiedy biorą w nich udział emigranci lub wysiedleńcy.

Zaangażowane są podmioty na globalną skale - zagraniczni najemnicy, ochotnicy, jak i organizacje wspierające lub media.

Prowadzone są w miejscach gdzie instytucje nowoczesnego panstwa są niespojne

Taka strategia ma na celu zdobycie politycznej wladzy poprzez sianie strachu i nienawisci. Ideologie odwolują sie do skrajnego nacjonalizmu. Środki do prowadzenia takiej wojny organizowane są z czarnego rynku. Powstaje gospodarka kierowana za pomocą przemocy i gwaltu.

2.Wojna okularowa - głównie prowadzona przez USA -> wojna na odległość, przy użyciu specjalnej armi powietrznej i zdalnie sterowanych pocisków, lub przy udziale zastępczych oddziałów utworzonych z miejscowej ludności (wyzwolenie Armi Kosowa czy Sojusz Północny w Afganistanie). Dobrym przykładem wojny okularowej może być wojna w zatoce perskiej.

Wojna okluarowa opiera sie na zdobyczach technologicznych, może być prowadzona przeciwko państwom sponsorującym terroryzm. Wojna ta z zalozenia ma niesc jaknajmniejsze straty w cywilnej ludnosci, jednak czesto dochodzi do pomylek w zlokalizowaniu celu ataku i goną niewinni ludzie. Bywa tak że dochodzi do celowego poparcia państwa graniczącego z wrogiem, co niesie kolejne konflikty i ofiary.

3.Wojny neonowoczesne - kontynuacja klasycznego sposobu myslenia o wojnie.

Prowadzona w państwach otwierających swą gospodarke na rynki zewnetrzne (Rosja, Indie, Chiny)

Polega na likwidowaniu przestepczych siatek. Ogranicza sie do działan skierowanych przeciw konkretnym państwom lub przeciw rebeliantom we własnym państwie -> ma na celu zlikwidowanie ekstermistycznych sieci (Czeczenia, Kaszmir), lub do obrony własnych granic (Indie, Pakistan)

W takiej wojny strony nie liczą sie z ofiarami (Czeczenia)

Reasumując: Wszystkie trzy typy wojen prowadzą do ogromu cierpień ludności cywilnej i są nieskuteczne. Wszystkie te trzy typy łączy wzmacnianie ekstermistycznych nastrojów po wszystkich stronach konfliktu, osłąbienie spoleczenstwa obywatelskiego i napedzanie kryminalnej dzialalnosci gospodarczej.

Sposoby ujmowania tego co globalne

globalizacja - dotyczy procesu rozprzestrzeniani się globalnego kapitalizmu oraz szeregu politycznych decyzji (liberalizacja, deregulacja, prywatyzacja ). Prowadzi to do powstania „globalnej społeczności”, a także do schyłku państwa narodowego

globalizacja jako wzrastająca ilość powiązań dotycząca wszystkich dziedzin życia. Pojmowana poprzez schemat - kurczenie się czasu i przestrzeni lub poszerzanie się zakresów międzyludzkich kontaktów . Ważną rolę odgrywają tu media : telewizja, Internet, a także dostępna dla wszystkich komunikacja . Można tu zauważyć podział na : 1) posiadających i 2) nieposiadajacych ( chodzi o istnienie albo nie - w świecie globalnej komunikacji ). W ujęciu tym dość istotna jest kwestia powiązań międzynarodowych ( międzynarodowe organizacje, traktaty ) ,równocześnie - powolna utrata autonomii przez państwa.

globalizacja jako proces wyłaniania się globalnej świadomości - powszechna świadomość istnienia ludzkości na całym świecie jako nowa jakość w życiu społecznym

W odniesieniu do ujęcia trzeciego ogromną rolę w wyłonieniu się tego zjawiska odegrały obie wojny światowe XX wieku , które równocześnie zakwestionowały ową globalną świadomość ( istnienie podziałów )

We wszystkich 3 wymienionych powyżej podejściach obecne jest założenie , iż globalizacja ma dalekosiężne skutki dla funkcjonowania państwa i władzy politycznej w ogóle . w Wersji nr 1) g. prowadzi do zmierzchu państwa, w nr 2) dochodzi do wzrostu ilości powiązań władzy państwowej z innymi podmiotami w nr. 3 ) wyłania się możliwość powstania globalnej wspólnoty politycznej

Globalna polityka - zarówno jednostki , jak i zbiorowości mają coraz większe możliwości uczestnictwa i wpływania na losy świata

Nowe rodzaje wojen

We współczesnym świecie mamy do czynienia z nowymi typami prowadzonych wojen niż tymi prowadzonymi przed zakończeniem „Zimnej Wojny”

WOJNA SIECIOWA - sieć zbrojeń obejmuje państwa oraz inne niepaństwowe całości. Do nich zaliczają się paramilitarne grupy skupione wokół charyzmatycznych przywódców , samozwańczych przywódców kontrolujących pewne obszary, jak i organizacje terrorystyczne, zorganizowane grupy przestępcze, a także najemnicy i prywatne armie

W.w. nowe wojny tworzą się na ogół na terenach gdzie instytucje nowoczesnego państwa są niespójne, gdzie podział na sprawy wewnętrzne i zagraniczne, publiczne i prywatne uległ rozmyciu - quasi państwa, państwa cienie .

Można do nich zaliczyć państwa autorytarne.

Kraje te cechuje : ściąganie coraz mniejszych podatków, korupcja, uzależnienie się od sił zewnętrznych i prywatnych interesów, wzrost szarej strefy gospodarczej, a także wzrost nierówności społecznych , bezrobocie, migracje z wsi do miast

W konsekwencji prowadzi to do osłabienia państwa i wprowadzenia do niego przemocy poprzez wyłonienie się przestępczości zorganizowanej i grup paramilitarnych

Ograniczanie wydatków na bezpieczeństwo →

Nie wszystkie sieci zaangażowane w nowe wojny istnieją na terenie upadających państw , także w państwach wysoko rozwiniętych , dużych miastach

Tu ważna rolę odgrywa wspólnie podzielona narracja dotycząca tożsamości, etniczności i religii - podzielanie ekstremalnych politycznych ideologii związanych z nacjonalistycznymi czy religijnymi ruchami

W „nowych wojnach” wojna stanowi formę politycznej mobilizacji. - ma ona służyć prowadzeniu wojny, przemoc nie jest skierowana ku wrogowi, celem jest raczej ekspansja eksterminizmu. Celem jest kontrola nad terytorium poprzez użycie politycznych instrumentów, siłę stosuje się wobec tych którzy chcieliby tej kontroli zagrozić. ( terror, czystki etniczne, ludobójstwo ) przemoc skierowana głownie wobec ludności cywilnej., gwałcenie praw człowieka jako wiodący nurt. - Duża ilość uchodźców.

Zdobycie władzy poprzez sianie strachu i nienawiści , stwarzanie klimatu terroru, rugowanie tolerancji

Teza iż to wlaśnie wojny sa przyczyną powstawania skrajnych ideologii.

NW → specyficzny rodzaj gospodarki, niekapitalistyczna, gospodarka regulowana w sposób nieformalny, często przy użyciu przemocy. . Nowe źródła pozyskiwania pieniędzy ( stare źródła : zniszczone - infrastruktura, zaprzepaszczone - kontakty handlowe ) - teraz plądrowanie, rabunki, nielegalny handel narkotykami, emigrantami, papierosami i alkoholem, „opodatkowanie” pomocy humanitarnej. ---- NW jako główne źródło zglobalizowanej ,nieformalnej gospodarki - drugie dno globalizacji.

Konflikty w Afryce, na Środkowym Wschodzie, , Azja Centralna, , na Kaukazie, - odwrót demokratycznych procedur. Wytworzenie kultury przemocy ( culture of violence )

Powoływanie straży obywatelskiej w miastach dla obrony ludności lokalnej. Prywatne firmy ochroniarskie,

WOJNA OKULAROWA ( spectacle warfare ) - prowadzona głównie przez U.S.A a także przez Wielką Brytanię - wojna na odległość, przy użyciu specjalistycznej armii powietrznej i zdalnie sterowanych pocisków lub w celu uniknięcia ofiar w ludziach, przy pomocy zastępczych oddziałów ( utworzonych np. z lokalnej ludności ) ( z powodu braku akceptacji amerykanów wobec wysyłania swoich żołnierzy )

Rewolucja w dziedzinie wojskowości ( Revolution in Military Affairs ) - celem jest wyprodukowanie precyzyjnej broni dalekiego rażenia, z zastosowaniem nowoczesnej informatyki mającej zastąpić klasyczne uzbrojenie. . przykład - wojna w zatoce perskiej. Wojna Okularowa może być prowadzona przeciwko państwom sponsorującym terroryzm.

Narodowy program ochrony przeciwrakietowej ( national missle defence ) - cel: niszczenie pocisków wroga, zanim dotrą na terytorium na teren USA. → ma przynieść efekt odstraszenia. Prowadzenie wojen wolnych od ofiar.

Możliwe pomyłki - zniszczenie obiektów znajdujących się w pobliżu celu

Problem - nikt nie jest w stanie kontrolować terenu z powietrza. Wojna bez ofiar pokazuje iż życie amerykanów jest cenniejsze od życia przedstawicieli innych nacji i prowadzi do postrzegania USA jako globalnego tyrana ( global bully )

USA jako jedyne państwo w zglobalizowanym świecie , które w dziedzinach stosunków międzynarodowych nadal posiada zdolność do podejmowania jednostronnych działań.

„WOJNA NOWOCZESNA - ( neo modern warfare ) - stanowi kontynuacje klasycznego sposobu myślenia o wojskowości w dużych krajach przechodzących znaczące kierunkowe zmiany (Rosja , Indie , Chiny ) - nie są one jeszcze wystarczające silne by zagrozić USA. Doświadczają napięć i przeszkód z powodu globalizacji.

Przywódcy posługują się ideologiami eksterministycznymi przypominającymi ideologie ”nowych wojen” - często podejmowana wspołpraca z przestępczymi siatkami. Państwa te zachowały cały swój potencjał militarny łącznie z bronią nuklearną. . Adekwatny tutaj termin „wyścig zbrojeń”.

WN ogranicza się do działań skierowanych wobec konkretnym państwom lub do działań przeciwko rebeliantom we własnym kraju. Państwa te gotowe sa do ponoszenia ofiar wśród własnych żołnierzy . Złudzenie iż można odnieść zwycięstwo militarne

Wszystkie typy wojen powodują : ogrom cierpień ludności cywilnej, brak rozwiązania istniejących konfliktów, wzmacnianie eksterministycznych nastrojów po wszystkich stronach konfliktu, osłabienie społeczeństwa obywatelskiego , napędzanie kryminalnej działalności gospodarczej

Po 1989 wyłanianie się państw ponowoczesnych ( postmodern states ) - cecha : nie rządzą nimi już imperatyw terytorialny. Bezpieczeństwo : „przejżystość , otwarcie , współzależność i świadomość bezbronności każdej ze stron” - robią to z przekonania iż utrzymanie takiego kolektywnego systemu pozostaje w ich własnym interesie” - życie jednostki zyskuje na znaczeniu , większa świadomość moralna zarówno w wymiarze stosunków międzynarodowych jak i w odniesieniu do spraw wewnętrznych

państwo ponowoczesne to inaczej państwo wielostronne ( multilateral states ) - państwo zglobalizowane ( globalsed state )

Wielostronność - sposób uprawiania polityki w których państwa postrzegają swoje interesy w kategoriach wielostronnych umów czy wręcz systemu globalnych rządów ( global goverance ) , depozytariusze suwerenności, [posiadaja monopl na używanie przymusu, Stosowanie przemocy w rozwiązywaniu wewnętrznych konfliktów jest nadzorowane w kontekście obowiązujących praw człowieka. ,

humanitarny ustrój - naczelna zasadą jest zagwarantowanie bezpieczeństwa ludziom na całym świecie.

Państwo narodowe jest zastępowane przez państwo rynkowe

Trzy rodzaje państw rynkowychPaństwo przedsiębiorcze - uzasadnia wojskowe interwencje w sprawy wewnętrzne innych państw wedle własnych kryteriów legitymizacji ( USA , Wielka Brytania )

Państwo menedżerskie - w sytuacjach interwencji domaga się miedzynarodowej legitymizacji i międzynarodowych układów - jest to państwo wielostronne

Państwo merkantylne - sprzeciwia się interwencjom w imię obrony suwerenności - podlegające kierunkowej zmianie

• Poprzedniki macdonaldyzacji:

Biurokracja

Obszerna struktura organizacyjna składająca się z hierarchicznie powiązanych stanowisk.

Ludzie, którzy je zajmują, mają określone obowiązki i muszą postępować zgodnie z zasadami i przepisami oraz pod przymusem wywieranym przez tych, którzy są na wyższych szczeblach.

Struktura sformalizowana

Max Weber a biurokracja

Element racjonalizacji- podporządkowanie sprawności, przewidywalności, wymierności i środkom technicznym; ludzie opierają się na zasadach, przepisach i dużych strukturach społecznych.

Aspekty racjonalizacji:

najsprawniejsza struktura do wykonywania wielu zadań wymagających papierkowej roboty

kwantyfikacja ułatwiająca ocenę wydajności (minusem jest niewielka troska lub brak troski o jakość)

przewidywalność

sterowanie ludźmi przez zastępowanie ich osądu dyktatem zasad, przepisów i struktur

Nieracjonalność racjonalności- odczłowieczanie człowieka, niesprawność wynikająca z formalistyki, kwantyfikacja obniża jakość pracy, utrata kontroli nad pracownikami

„żelazna klatka” racjonalności- pozbawienie ludzi elementarnego człowieczeństwa.

Weber przewidywał postęp racjonalizacji obejmujący wszystkie dziedziny życia, nawet rekreację, która miała być odskocznią.

Holokaust

Miał wszystkie cechy macdonaldyzacji: był zracjonalizowany, sprawny, efektywny, zdehumanizowany, masowy, możliwy tylko w zracjonalizowanych społeczeństwach

naukowe zarządzanie

twórcą był Frederick Winslow Taylor, który opracował szereg zasad racjonalizujących pracę na podstawie badań czasu i ruchu; dążył do maksymalnej normalizacji narzędzi i ruchów, skutkującej zwiększeniu wydajności.

Taśma montażowa

Henry Ford i jego fabryka samochodów; robotnik wykonuje tylko jedną określoną czynność w określonym czasie, co zwiększa wydajność i ogranicza wymogi dotyczące kwalifikacji (zawężone) i umiejętności; robotyzacja pracy= zabijanie ludzkiego potencjału

Levittown

Levitt&Sons- firma budowlana; w latach 1947-51 zbudowała 17 447 domów na podstawie takich samych czynności wykonywanych jak przy taśmie montażowej przez robotników i skutkujących homogenizacją osiedli

Centra handlowe

Prekursorem Galeria Vittorio Emanuele w Mediolanie z 1877 roku; miejsca przewidywalne, jednolite i opłacalne

Mc Donalds

Twórca: Ray Kroc; 3 zasady: szybko, dużo, tanio; kontrola, standaryzacja, dokładne instrukcje- racjonalizacja.

Siły napędowe macdonaldyzacji:

interes materialny

do wyższej dochodowości często prowadzą środki zdehumanizowane, przewidywalność i zwiększona efektywność. Podlegają temu zarówno organizacje nastawione na zysk jak i te niekomercyjne (ułatwienia w pracy); kraje postkomunistyczne były nieefektywne, w związku z czym przechodziły kryzysy ekonomiczne

obyczajowość USA, gdzie macdonaldyzację ceni się jako wartość samą w sobie

sprawność, wymierność, przewidywalność i możliwość sterowania zaczęto cenić dla samych tych cech; twierdzi się nawet, że są to cechy pierwotne wobec samej macdonaldyzacji

dostosowywanie się macdonaldyzacji do istotnych zmian w społeczeństwie

brak czasu, mobilność, rosnąca zamożność społeczeństw, rozwój mediów, postęp techniczny

Sterowanie pracownikami, klientami, procesem i produktem

Technika obejmuje nie tylko maszyny i narzędzia, ale również materiały, umiejętności, zasady, przepisy, procedury i metody.

Sterowanie pracownikami

Praca polegająca na wykonywaniu kolejnych kroków, wykorzystywanie półproduktów, kontrola pracy przez urządzenia, komputeryzacja; ocenianie wymuszające zmiany metod, standaryzacja nauczania (programy, podręczniki), biurokratyzacja, scenariusze w telemarketingu

Sterowanie klientami

Dekoracje, informacje, napisy, niewygodne krzesła, ocenianie ku spełnianiu wymagań szkolnych, strategiczne rozmieszczenie produktów w sklepach, muzyka, promocje, opakowania cudne i błyszczące, reklamy, polityka i budowanie wizerunku, mass media

Sterowanie procesem i produktem

Usprawnia sterowanie ludźmi; automatyzacja systemów produkcyjnych; automatyzacja prezentacji i przemówień.

Coraz więcej ludzi będzie traciło świadomość i przestaniemy samodzielnie myśleć!!!!!Macdonaldyzacja a zmiany społeczne

To jest bajkopisarstwo i temat rzeka zarazem, więc pozwólcie, że daruję sobie opisywanie. Zarzucę tylko kilka wątków:

Fałszywa przyjacielskość

Homogenizacja- ze mc i w Pekinie i w Paryżu (tam ewentualnie mccroisant- regionalizacja), złudzenie realności, niesprawność, dehumanizacja, spłycanie żyia rodzinnego, macdonaldyzacja życia duchowego, i demagizacja

MC w każdej sferze życia!

To jest lanie wody cały ten temat- mam nadzieje, że ogarniecie o co mi chodziło

• Zagadnienia do kolokwium

Rodzina

Definicje pojęć: rodzina, więzy rodzinne, małżeństwo, rodzina nuklearna i poszerzona, monogamia, poligamia

Rodzina to grupa bezpośrednio spokrewnionych ze sobą osób, której dorośli członkowie przyjmują odpowiedzialność za opiekę nad dziećmi.

Więzy rodzinne to związki ustanowione między jednostkami poprzez małżeństwo lub pokrewieństwo (matki, ojcowie, rodzeństwo, potomstwo itd.)

Małżeństwo można zdefiniować jako uznany i aprobowany społecznie związek seksualny dwojga dorosłych ludzi.

Rodzina nuklearna składa się z dwojga dorosłych ludzi tworzących wraz z własnymi lub adoptowanymi dziećmi wspólne gospodarstwo domowe.

Kiedy bliscy krewni, nie tylko małżeństwo z dziećmi, stanowią jedno gospodarstwo domowe albo cały czas pozostają ze sobą w bliskich stosunkach, mówimy o rodzinie poszerzonej.

Monogamia - prawo zabrania mężczyznom i kobietom zawierania małżeństw z więcej niż jednym partnerem na raz.

Poligamia - możliwość posiadania przez męża lub żonę więcej niż jednego partnera.

Rodzina w teoriach: funkcjonalistycznej, feministycznych, Beck i Beck-Gernsheim

Funkcjonalizm - zgodnie z tą perspektywą rodzina wypełnia ważne zadania, które zaspokajają podstawowe potrzeby społeczeństwa i pomagają utrzymać porządek społeczny.

Według amerykańskiego socjologia Talcotta Parsonsa dwie główne funkcje rodziny to socjalizacja pierwotna i stabilizacja osobowości. Socjalizacja pierwotna to proces, w którym dzieci poznają normy kulturowe społeczeństwa, w jakim przyszły na świat. Stabilizacja osobowości dotyczy emocjonalnego wsparcia, jakiego rodzina udziela swoim dorosłym członkom.

Teorie feministyczne - rodzina może być miejscem wyzysku, samotności i rażących nierówności. Jednym z najważniejszych obszarów zainteresowań feministek był domowy podział pracy, czyli to, jak różne zadania są rozdzielone pomiędzy członków gospodarstwa domowego. Jeszcze do niedawna w większości społeczeństw przemysłowych był rozpowszechniony model mężczyzny-żywiciela rodziny.

Po drugie, feministki zwróciły uwagę na cechujące wiele rodzin nierówności w zakresie posiadanej przez ich członków władzy.

Trzecią sferą, w której zaznaczył się ważny wkład feministek, są badania czynności opiekuńczych.

Beck i Beck-Gernsheim - w książce The Normal Chaos of Love (1955) Ulrich Beck i Elisabeth Beck-Gernsheim przyglądają się niespokojnej naturze relacji osobistych, małżeństw I wzorów życia rodzinnego na tle gwałtownych przemian zachodzących w świecie. W naszym świecie niepewności i ryzyka prawdziwa jest tylko miłość:

Miłość jest poszukiwaniem siebie, żarliwym pragnieniem kontaktu między mną a tobą, wspólnotą ciał, wspólnotą myśli, spotkaniem dwojga ludzi, którzy nie mają przed sobą niczego do ukrycia, wyznaniem i odpuszczeniem, zrozumieniem, potwierdzeniem i pielęgnowaniem tego, co było, i tego, co jest, tęsknotą za domem i wiarą w pokonanie wątpliwości i niepokojów, w które3 obfituje współczesne życie. Kiedy nic nie wydaje się pewne i bezpieczne, kiedy świat jest tak zatruty, że człowiek boi się nawet oddychać, ludzie ścigają zwodnicze marzenia o miłości, dopóki te nie obrócą się w koszmar (ibid.: 175-176).

Rodzina tradycyjna a nowoczesna:

Strategia rozwiązania dylematów reprodukcji przez budowanie poszerzonej i stosunkowo samowystarczalnej sieci krewniaczej powołuje do życia rodzinę tradycyjną o silnie rozbudowanych funkcjach ekonomicznych (jednostka produkcyjna), społecznych (nepotyzm) i politycznych (despotyzm).

Strategia rozwiązywanie dylematów reprodukcji przez instrumentalne wykorzystanie rozbudowanej sfery publicznej powołuje do życia małą (nuclear) rodzinę nowoczesną o zredukowanych funkcjach.

Dane empiryczne wskazują wyraźnie, że zgodnie z przewidywaniami polska rodzina ewoluuje w stronę nowoczesnego modelu reprodukcji: spada skłonność do zawierania małżeństw, podnosi się przeciętny wiek ich zawierania zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, kobiety rodzą pierwsze dziecko coraz później oraz ograniczają dzietność.

Polityka społeczna w poprzednim ustroju w Polsce, postawy roszczeniowe:

Transformacja ustrojowa i przekształcenia w gospodarce, które nastąpiły na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych postawiły przed polityką społeczną nowe zadania. Do tego czasu polityka na rzecz rodziny w Polsce kształtowała się pod wpływem ustroju istniejącego od 1945 roku. Podporządkowana była ideologicznym zasadom ustrojowym i realnym procesom politycznym, ekonomicznym i społecznym tego okresu. Stopień aktywności państwa w formułowaniu i realizacji zadań polityki społecznej na rzecz rodziny był różny. Często uzależniony od sytuacji politycznej w kraju.

W okresach zagrożenia dla ówczesnego ustroju łatwo można zauważyć wzmożone działania i tworzenie nowych instrumentów polityki na rzecz rodziny, np. w okresie stanu wojennego ustalono bardzo korzystne rozwiązania w zakresie pomocy zakładów pracy w spłacaniu kredytów dla młodych małżeństw. Było to bez wątpienia posunięcie populistyczne. Miało na celu uzyskanie poparcia ze strony młodzieży.

W tamtym okresie wypracowano kilka znaczących rozwiązań i systemów świadczeń na rzecz rodziny, które dorównywały rozwiniętym krajom zachodnim. Niestety, zasady szczegółowe nie pozwalały na pełną skuteczność tych systemów. Ustrojowe zasady podziału wpływały negatywnie na znaczenie dochodów indywidualnych otrzymywanych z tytułu własnych starań (pracy) na rzecz dochodów uzyskiwanych w sposób pośredni, z funduszu spożycia społecznego.

W zakresie dostępu do świadczeń widoczne było stosowanie niejednorodnych kryteriów, co powodowało zróżnicowanie różnych grup rodzin. Widoczne to było szczególnie w praktyce, gdzie obok pełnej dostępności, np. szkolnictwa i służby zdrowia, istniała też dostępność ograniczona innymi kryteriami: wysokością dochodu, wielodzietnością, pochodzeniem społecznym, miejscem zamieszkania.

Łatwo zauważalne w tamtym okresie były rozbieżności między uprawnieniami a ich realizacją, wynikające zresztą z przyczyn subiektywnych. Część rodzin nie chciała korzystać z wielu świadczeń, zwłaszcza w naturze. Świadczenia pieniężne z kolei, po spełnieniu określonych warunków, miały charakter roszczeniowy.

Powstawaniu i utrwalaniu się postaw roszczeniowych sprzyjało przede wszystkim odgrywanie przez państwo roli wiodącego podmiotu polityki społecznej na rzecz rodziny. Było traktowane jako główny gwarant prawa do świadczeń. Sytuacja taka czyniła z obywateli jedynie odbiorców pomocy, nie dając możliwości wpływu na kształt polityki społecznej.

Zmiany w polityce społecznej Polski po 1989 r.:

Zmianie ustroju politycznego i systemu gospodarczego w Polsce towarzyszyły nowe deklaracje dotyczące kształtowania polityki społecznej, w tym polityki na rzecz rodziny. Pojawiło się pytanie o założenia i podstawy nowej polityki społecznej. Gdzie szukać jej głównego podmiotu, a może ma być ich kilka? Wg Ardelliego polityka ta nie powinna opierać się na założeniu wyraźniej dominacji państwa, jednostki lub grup i organizacji społecznych. W warunkach polskich oparcie jej na którymkolwiek z nich nie daje bowiem żadnej gwarancji efektywnego systemu zaspokajania potrzeb.

Stwierdzenie braku spójnej wizji pożądanej polityki społecznej wydaje się być uzasadnione. Trudno doszukać się konkretnego jej modelu utworzonego w oparciu o wyraźną hierarchię wartości. Mimo tych problemów, nastąpiła zmiana polityki społecznej, a w obrębie polityki na rzecz rodziny. Z tą różnicą, że wytyczały ją teraz nowe przesłanki, adekwatne do zachodzących przemian, a mianowicie:

Przesłanki ustrojowe i prawne (np. powstało wiele instytucji prawnych i o charakterze non-profit, które podejmowały działalność na rzecz określonych grup rodzin lub dzieci; rodzina jest chroniona przez Konstytucję RP i przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego)

Przesłanki ekonomiczne i społeczne (np. ograniczone zostały możliwości państwa w finansowaniu świadczeń pieniężnych i w naturze)

Przesłanki polityczne (np. to, że problemy społeczne, a co za tym idzie, zainteresowanie polityką społeczną jest fragmentaryczne lub ogólnikowe)

Wpływ uregulowań organizacji międzynarodowych (np. to, że zachodzące w Europie procesy integracyjne, w których uczestniczy również Polska, wymagają respektowania przez nią pewnych norm i zasad obowiązujących w Europie).

zynniki ograniczające zakładanie i rozwój rodziny:

Czynników ograniczających zakładanie i rozwój rodziny trzeba szukać w nowych uwarunkowaniachprocesów demograficznych, ekonomicznych i kulturalnych, wzajemnie ze sobą powiązanych.

Do niepokojących tendencji w procesach demograficznych zalicza się: spadek skłonności do zawierania małżeństwa w grupach największej aktywności matrymonialnej oraz obniżenie się ogólnego poziomi dzietności, co prowadzi do starzenia się społeczeństwa. Badacze społeczni dostrzegają wpływ zmian ekonomicznych na to zjawisko.

Bezrobocie już dzisiaj wielu młodym ludziom daje się we znaki. W przyszłości zapewnienie miejsc pracy może być zadaniem trudnym do wykonania. Trudności ekonomiczne stanowić mogą więc czynnik hamujący zawieranie związków małżeńskich i zakładanie rodziny.

Innym czynnikiem, ograniczającym rozwój rodziny, jest niekorzystna sytuacja z zakresie dostępności mieszkań. W sytuacji, gdy istnieje nawet odległa perspektywa jego uzyskania, nie ma to dużego wpływu na decyzję o zawarciu małżeństwa. Natomiast zupełnie inne znaczenie może mieć obecnie, kiedy koszt uzyskania mieszkania stanowić może nieprzekraczalną barierę dla młodego pokolenia.

• Giddens „Praca a rodzina”

• PRACA ZAWODOWA A OBOWIĄZKI DOMOWE

 zanik tradycyjnej rodziny ( z mężczyzną żywicielem)

 większe równouprawnienie kobiet w domu i w pracy

·powiększenie się dystansu między rodzinami „bogatymi w pracę” i „ubogimi w pracę” - wzrost polaryzacji społeczeństwa i ubóstwa

 dążenie firm do zwiększania wydajności i efektywności, ( co za tym idzie redukują etaty lub przeprowadzają restrukturyzację)

Podsum.

Pracownicy pracują ciężej i w większym wymiarze godzin - pochłania to coraz więcej czasu a tym samym pozostaje mniej czasu dla rodziny i na kontakty z dziećmi.

WYDŁUŻENIE CZASU PRACY

→ godziny pracy systematycznie pochłaniają „czas wyciszenia” potrzebny ludziom dla zachowania zdrowia

WPŁYW PRACY RODZICÓW NA ROZWÓJ DZIECI

Czy matki pracują zawodowo kosztem własnych dzieci?

Ogólne badania nad rozwojem dzieci (National Child Development Survey) - 11 tys. Osób urodzonych w 1958 oraz ich dzieci. Badanie dot. skutków powrotu do pracy matek przed ukończeniem przez dziecko pierwszego roku życia ( badania O'Brien i Jones)

→dzieci, które nie miały roku, kiedy ich matki wróciły do pracy, w wieku 8 lat czytały nieco gorzej niż inne dzieci; dzieci te w późniejszym życiu są lepiej przystosowane, mają niższy poziom lęku i są bardziej dojrzałe społ.

O'Brien i Jones wyróżniły kilka czynników o wynikach dzieci w nauce:

- sytuacja materialna

- aspiracje

pochwały ze strony matki

praca rodziców

Podsum

Dzieci lepiej radzą sobie w szkole, gdy obydwoje rodzice pracują, ale osiągają nieco słabsze wyniki , kiedy pracują w pełnym wymiarze godzin

PRACUJACE MATKI POD PRESJĄ

→Jak dowodzą badania, obciążenia wynikające z połączenia pracy zawodowej z obowiązkami domowymi zmusza wiele kobiet do rezygnacji z pracy w pełnym wymiarze godzin lub całkowitego wycofania się z pracy zawodowej.

„PRZYJAZNE RODZINIE” ROZWIĄZANIA ORGANIZACYJNE W PRACY

1.2.organizacja pracy powinna sprzyjać równouprawnieniu i podziałowi obowiązków domowych miedzy mężczyznę a kobietę

3.przyjete strategie organizacyjne powinny dotyczyć wszystkich na równi, stwarzać dobre warunki pracy i sprzyjać potrzebom pracownikom obarczonych obowiązkami domowymi

4.rozwiazania przyjazne rodzinie przyniosą pożądane skutki, pod warunkiem, że potrzeby pracowników i pracodawców zostaną dobrze wyważone

 elastyczny czas pracy → pracownicy sami, w określonych granicach decydują, w jakich godzinach wolą pracować; skracają sobie tydzień pracy z 5 do 4 dni - pracują w większym wymiarze godzin od poniedziałku do czwartku, a potem mają 3-dniowy weekend

 wspólne etaty

→ osoby pracujące na wspólnym etacie dzielą się obowiązkami i zarobkami przewidzianymi dla jednego stanowiska pracy; obie osoby muszą dbać o dobry przepływ informacji dot. tego, co zostało zrobione i co jeszcze jest do zrobienia; daje elastyczność zarówno firmom jak i pracownikom

 praca w domu / telepraca / „wired workers”

→ pracownicy wykonują swoje zadania częściowo lub w całości w domu, za pomocą komputera i modemu - trudniej jest wtedy pracodawcom kontrolować swoich pracowników

 urlopy wychowawcze

→dobrze wynagradzane urlopy wychowawcze dają ojcom i matkom równe szanse zachowania pracy, a zarazem zapewniają im dość czasu na wywiązanie się z obowiązków rodzicielskich

Podsum.

elastyczny czas pracy nie wchodzi w grę w wielu zakładach pracy i często jest przywilejem jedynie wybranych pracowników

same rozwiązania przyjazne rodzinie nie wystarczą, by kobiety funkcjonowały na rynku pracy na równi z mężczyznami i uzyskały pełną niezależność ekonomiczną

dopóki firma nie uzna stojących za tymi strategiami ideałów za własne cele i misję, zachodzi niebezpieczeństwo, że szanse, jakie oferują, pozostaną zarezerwowane tylko dla nielicznych

Teoria racjonalnego wyboru i jej założenia w kontekście teorii rodziny.

Teoria racjonalnego wyboru:

to współcześnie wspólna podstawa nauk społecznych,

to powiązanie różnych aspektów (ekonomicznego, socjologicznego, psychologicznego itd.) danego zjawiska;

dotyczy namysłu nad jednostką i jej decyzjami i strategiami działania.

Założenia teorii racjonalnego wyboru:

Indywidualizm - pojęcie grupy czy zbiorowości jest definiowane jako wspólny efekt działań jednostkowych.

Indywidualne działania członków rodziny są ujmowane w kategoriach kosztów i korzyści (zysk i strata). Wszystko kosztuje, a zasoby jednostki są ograniczone (np. rozwód, mezalians, urodzenie nieślubnego dziecka, a nawet małżeńską miłość również rozpatruje się w kategorii społecznych kosztów i korzyści). Koszty i korzyści można opisywać niezależnie od tego, czy jednostka brała je pod uwagę przy podejmowaniu decyzji.

Konkurencja - decyzje jednostki nie są niezależne od decyzji podejmowanych przez innych. Inni wywierają presję na jednostkę, chcą mieć wpływ na kształt decyzji. To, co robi jednostka ma wpływ na innych, nie tylko na jednostkę. Jednostka musi zdecydować czy współpracować z innymi czy izolować się, działać na własną rękę. Jednostka konkuruje z innymi. Istnieje rynek małżeński, rynek dzieci. Dochodzi do aliansów społecznych, które są w konkurencji z innymi grupami.

Stabilność układu - zrównoważenie układu, na który oddziałują sprzeczne presje (np. w sytuacji dużej śmiertelności dzieci spłodzenie właściwej ich liczby wymaga wzięcie pod uwagę dwóch krańcowych stwierdzeń: za mało dzieci - ryzyko, ze żadne nie dożyje pełnoletności; za dużo dzieci - rozdrobnienie majątku)

Rodzina w teorii racjonalnego wyboru:

to zróżnicowana wewnętrznie całość. Rodzinę budują jednostki, które podejmują decyzje na temat małżeństwa (zawarcie, rozwiązanie) i prokreacji (liczba dzieci). Jednostki „uwikłane” w rodzinę nie muszą mieć wspólnych celów i interesów.

to pojęcie, które bywa zastępowane w tej teorii stwierdzeniami typu: strategia formowania rodziny, cykl rodzinny, reprodukcja rodziny.

to efekt różnych decyzji jej członków (starszych i młodszych; dalszych i bliższych krewnych) w rolach, które pełnią jednocześnie (kobieta, matka, żona). Podejmowane decyzje są zorientowane na rozwiązanie problemów.

jest aktywnym aktorem procesów przemian społecznych. Zmienne strategie formowania rodziny wpływają na przemiany w skali makro, w tym na industrializację i urbanizację.

to funkcja indywidualnych decyzji podejmowanych przez jednostki o zróżnicowanych interesach, działające w sytuacji ograniczonej ilości dóbr, pod presją specyficznych dla miejsca i czasu warunków brzegowych oraz w warunkach konkurencji i zmierzające do rozwiązania dylematów procesu reprodukcji. Kształt rodziny wyznaczony jest przez strategie rozwiązywania dylematów.

jest procesem zmian, o czym świadczy cykl jej rozwoju:

para jednostek

pojawiają się dzieci

dzieci odchodzą, zostaje para

para umiera, w międzyczasie powstają nowe rodziny

Życie rodzinne:

wymaga dystrybucji ograniczonych zasobów, a każda decyzja pociąga za sobą korzystne i niekorzystne konsekwencje.

ma zawsze: aspekt ekonomiczny - dziedziczenie i zapewnienie środków na kryzysowe momenty cyklu rodzinnego; wymiar społeczny - konkurencja na rynku małżeńskim, konkurencja dziećmi, wnukami na rynku awansu społecznego (użyteczność dynastyczna dzieci).

Strategie formowania rodziny:

wymagają znalezienia i wyboru partnera. Konieczna jest też zgoda partnera na „kooperację”.

są różnicowane przez ustalone przez jednostki szczegóły związku (np. liczba dzieci, odstęp czasowy między dziećmi, definicja pokrewieństwa i powinowactwa itd.)

powodują powstawanie określonych modeli rodziny (np. model chłopski, robotniczy itp.) Dla analizy strategii formowania rodziny konieczne jest zrekonstruowanie warunków brzegowych i presji powodujących stabilizowanie się modelu rodziny.

Sytuacje konfliktowe:

powstają przy podejmowaniu decyzji składających się na strategię formowania rodziny. Tłem konfliktów są odmienne przekonania jednostek i indywidualne decyzje, które podejmują.

wynikają z problemów związanych z wieloaspektową reprodukcją:

biologiczną (np. znalezienie partnera),

społeczną (np. kooperacja, odtwarzanie strategii)

ekonomiczną (np. dziedziczenie, nakłady na rozwój).

Strategiczny model analizy rodziny.

Dylematy:

są powodowane przez nakładanie się na siebie różnych momentów cyklu reprodukcyjnego oraz zaangażowanie w niego różnych aktorów (rodziców, dzieci itd.)

dotyczą sfery ekonomicznej (ograniczone zasoby), społecznej (dobór małżeński, budowa pokrewieństwa i powinowactwa) i demograficznej (ilość dzieci, odstępy czasu między nimi)

Rodzina:

stanowi efekt strategii rozwiązywania dylematów

pełni wobec reprodukcji funkcje stabilizujące:

dostarcza zestawu norm

stabilizuje dostęp do zasobów (gospodarstwo domowe)

łagodzi momenty kryzysowe

„produkuje” dzieci

Rodzina tradycyjna:

posiada rozbudowane funkcje ekonomiczne, społeczne i polityczne

jest jednostką stabilizującą proces reprodukcyjny we wszystkich jego wymiarach

stanowi „wspólnotę reprodukcyjną” podporządkowującą sobie interesy członków

reprodukuje raczej rodziny niż jednostki

Rodzina nowoczesna:

jest stosunkowo mała i ma zredukowane funkcje - sektor publiczny pełni funkcje stabilizujące

„wspólnotą reprodukcji” staje się państwo

reprodukuje jednostki - jednostka rozwiązuje dylematy reprodukcji samotnie, posiłkując się sferą publiczną (w 1991 w Anglii 30 % dzieci urodziły samotne kobiety) lub z partnerem wyzwolonym spod presji rodzinnych

opiera się na sferze publicznej - ewentualny niedowład sfery publicznej będzie powodował powrót do strategii tradycyjnych

Rodzina przeszłości

średnia wielkość gospodarstw domowych to 6 osób

formy zróżnicowane w obrębie państwa

Strategie „elitarne”:

rodziny z klas rządzących

ważne zasady dziedziczenia i zachowanie pozycji społecznej

dużo osób bezżennych sposobem ochrony rozdrobnienia majątku

ograniczenie liczby dzieci, liczy się ich jakość

Strategie „mieszczańskie”:

odraczanie małżeństwa i ograniczenie liczby dzieci

młodzi, nieobciążeni rodziną poświęcają się pracy

podnoszenie wiedzy i kompetencji

Strategie „chłopskie”:

akumulacja zasobów, niechęć do rozdrabniania

ceniona duża liczba dzieci, gdyż potrzeba rąk do pracy

biedni chłopi podejmują wcześnie pracę najemną, nie czekają z małżeństwem, bo nie mają czego dziedziczyć, dzieci dziedziczą biedę.

Strategie „proletariackie”:

duża liczba dzieci,

duży popyt na tanią siłę roboczą, ograniczenie możliwości podejmowania pracy na roli.

Rodzina współczesna:

wiele osób decyduje się na samotność,

samotne wychowywanie dzieci,

brak legalizacji związków,

brak decyzji na posiadanie dzieci lub ograniczanie liczby dzieci,

duże różnice wieku rodzeństwa.

Rodzina polska - implikacje i prognozy.

Cechy rodziny polskiej w latach 80.:

małżeństwa zawierane w młodym wieku,

mało osób samotnych powyżej 30. r. ż.,

mało urodzeń pozamałżeńskich,

mało rozwodów,

dzietność bliska krajom wysoko rozwiniętym.

Rodzina polska (analiza normatywna):

silna, bo katolicka

katolicka, jej wartość wynika z religii,

ucieczką od sytemu komunistycznego,

ostoja wyższych wartości.

Rodzina polska (analiza strategiczna):

siła rodziny wynika ze słabości sfery publicznej

istniały siły, które zmuszały do takich a nie innych decyzji odnośnie ilości dzieci, wieku zawierania małżeństw.

Istotne siły, które wpływały na kształt socjalistycznego gospodarstwa domowego.

Twarde ograniczenia budżetowe (mały margines swobody w zakresie zarabiania i wydawania pieniędzy).

Powiązanie z państwem (upaństwowienie wszystkiego - mały margines swobody dla decyzji reprodukcyjnych).

Pozycja społeczne przestawała gwarantować stabilizację dostępu do zasobów.

Nieoznaczoność informacyjna (strategie reprodukcyjne zorientowane na godność społeczną - porównywanie się z innymi pod różnymi względami, wykształcenie było jednym z takich wskaźników).

Masowe otwarcie dla kobiet rynku pracy (przymus, bo mężczyźni sami nie byli w stanie utrzymać rodziny).

Wspomaganie rodzin wielodzietnych, rozbitych, patologicznych („normalna” rodzina nie miała szans na pomoc państwa - „obniżenie kosztów utrzymania dzieci niskiej jakości, podniesieni kosztów utrzymania dziecka wysokiej jakości).

Niska motywacja do pracy.

Połączenie trzech założeń na temat reprodukcji: ograniczenie płodności nie przynosi zysków strategicznych, bo koszty podnoszenia jakości niewielu dzieci trzeba ponosić samemu; jakość dzieci nie gwarantuje sukcesu.

Współpraca z innymi była niezbędna, aby przeżyć (wartość rodziny nie wynikała z aksjologicznego wyboru, tylko z instrumentalnej konieczności).

Transformacja systemowa w Polsce zmieniła sytuację rodziny polskiej.

Utrata oszczędności z poprzedniego systemu (hiperinflacja).

Utracenie nieformalnych zasobów (znajomości w sklepach, miejsca w kolejce).

Więzi nepotystyczne („po znajomości”) utraciły (zdaniem Gizy-Poleszczuk) jakąkolwiek rolę w dostępie do dóbr konsumpcyjnych.

Dzieci stały się kosztowne (drogie szkoły, dobrze odżywione, długo bezużyteczne ekonomicznie).

Transformacja uderza w ludzi już obciążonych rodziną.

Nowe warunki tworzą presję w kierunku bezżenności, opóźniania momentu urodzenia pierwszego dziecka, wydłużania czasu między kolejnymi dziećmi.

Polska rodzina ewoluuje w stronę nowoczesnego modelu reprodukcji.

Spada skłonność do zawierania małżeństw.

Podnosi się przeciętny wiek zawierania małżeństw.

Kobiety rodzą późno i ograniczają dzietność.

Wzrost niezalegalizowanych związków partnerskich.

Ujemny bilans zawartych małżeństw (w miastach).

Powody ewolucji nie wynikają z nieokreślonego upadku wartości, lecz są wynikiem presji społecznych i ekonomicznych.

Młodzi nie dysponują zasobami niezbędnymi do założenia rodziny.

Rośnie koszt wczesnego małżeństwa.

Wczesne zawarcie małżeństwa ogranicza perspektywy zawodowe, mobilność na rynku pracy.

Spada liczba rodzących się dzieci. Dochodzi do obniżenia płodności kobiet z powodu ich subiektywnych decyzji.

W 1985 r. współczynnik reprodukcji netto dla Polski oznaczał jeszcze reprodukcję rozszerzoną, a w 1990 r. już reprodukcję zawężoną. Obecnie reprodukcja nie gwarantuj pełnej zastępowalności pokoleń (0, 654)

Przyczyny obecnego stanu rzeczy nie leżą w narastającym egoizmie, kryzysie wartości, czy przejmowaniu wzorów zachodnich. Obecny stan rzeczy jest efektem indywidualnych decyzji będących efektem zmieniających się warunków społeczno-ekonomicznych.

THE END

Reforma egzaminu maturalnego- oceny i rekomendacje

R.5 „Rozwiązania nowej matury w świetle opinii nauczycieli szkół średnich” R.Dolata, E.Putkiewicz,

Celem badani było poznanie opinii nauczycieli i stopnia ich poparcia dla zmian MENiS związanych z nową maturą, która odbywała się w 2002 r.. W badaniu zastosowano metodę wywiadu standardowego z niewielką pulą pytań otwartych. Kwestionariusz zawierał 31 pytań zamkniętych i 6 otwartych. Sondaż prowadzony za pomocą metody czytanej: pytani musieli wybrać jedną z odpowiedzi typu: „zdecydowanie tak” lub „zdecydowanie nie” (istniała również opcja „nie mam zdania”). Próba stanowiła losowo dobranych nauczycieli szkół średnich ogólnokształcących i zawodowych.

Wnioski:

Stwierdzono wysoki poziom akceptacji dla nowej formuły matury

Większość N akceptuje ujednolicenie zewnętrznej, pisemnej części matury dla wszystkich szkół; również zasadę sprawdzania prac pisemnych przez zewnętrznych egzaminatorów (nie uważają, że może to świadczyć o braku zaufania do ich wiedzy i umiejętności)

Akceptują dobór większości przedmiotów maturalnych z zastrzeżeniem, iż na maturze powinna również pojawić się informatyka i filozofia (nie rozumieją, czemu pojawia się wśród nich wiedza o tańcu- niezbędna np. na artystyczne uczelnie, a nie te dwa przedmioty)

Pomimo, iż możemy stwierdzić, że wśród N istnieje pewien kapitał poparcia to jednak do nowej matury przystąpiło zaledwie 7 tys. maturzystów, (co oczywiście przekłada się na to jak nauczyciele wpływali na wybór licealistów). Z czego więc wynika rozbieżność? Z „urzędowego optymizmu”- respondenci utożsamiając się z rolą nauczyciela- urzędnika państwowego mogli czuć się zobowiązani popierać rozwiązanie ministerstwa. Poza tym w jakimś sensie odpowiada im ta sytuacja: matura jest już „nasza, szkolna”, „nie my jesteśmy winni”. To będzie ICH matura. Nauczyciele przyłączą się chętnie do obozu ofiar. MY-ONI. MY-nauczyciele, uczniowie, rodzice, ONI- bezosobowi egzaminatorzy, komisje, ministerstwo, państwo.

Wątpliwości N dotyczą minimalnego poziomu wymagań- zaliczające maturę 30% oznacza demobilizację zarówno dla uczniów jak i nauczycieli.

Problem stanowi również lista języków obcych (nauczyciele są niedoinformowani- ministerstwo powinno powiadomić nauczycieli o umowach międzynarodowych, którymi jesteśmy zobowiązani). N nie aprobują odejścia od certyfikatów zwalniających z matury (pomimo argumentu równości i sprawiedliwości społecznej).

Pojawia się sprzeczność dotycząca z jednej strony: bardzo szerokiego zakresu przedmiotów do wyboru, aby każdy uczeń mógł wybrać to, co go interesuje, a z drugiej: opanowania wspólnego dla wszystkich minimum programowego. N nie wiedzą jak rozwiązać ten problem. Wielu nie ma zdania na ten temat.

Gotowość poparcia egzaminu maturalnego takimi elementami jak: podstaw z prawnych funkcjonowania w życiu społecznym, czy z wiedzy o podstawach metodologii naukowej czy nawet poparcie obowiązkowych prac na rzecz wspólnoty lokalnej jest niska. Niechęć wynika z troski o główny sens matury.

N domagają się szkoleń i kursów związanych z nową maturą.

Z przeprowadzonych badań wynika, że szkoła średnia znalazła się na rozdrożu. Nauczyciele akceptują potrzebę wprowadzenia zmian w egzaminie maturalnym, ale trzeba pomóc im kontrolować te zmiany. Inaczej szkoła stanie się instytucją ONYCH.

R. 7. „Rozwiązania nowej matury w świetle opinii przedstawicieli władz uczelni wyższych” A.Wiłkomirska

Aby uzyskać opinię środowiska akademickiego o formule matury 2005 przeprowadzono wywiady z prorektorami czołowych polskich uczelni- 5 państwowych uniwersytetów i jednej szkoły prywatnej. Kwestionariusz zawierał 2 grupy pytań- pierwsza dotyczyła konkretnych rozwiązań matury, druga - projektów akademickiej rekrutacji. W czasie swobodnej rozmowy wiele pytań powstawało na bieżąco.

Matura, która nie posiada wartości prognostycznej pozostaje niewiarygodna jako podstawa rekrutacji na uczelnie wyższe. Jeżeli matura ma być egzaminem na zakończenie szkoły średniej powinna być obowiązkowa dla wszystkich uczniów i dotyczyć minimum programowego(przede wszystkim powinna być trudna). Co jest równoznaczne z tym, że nie może być egzaminem wstępnym na studia. A jeżeli w założeniu ministra edukacji ma zwalniać z egzaminów wstępnych rozwiązane powinny być kwestie:

30% zaliczających egzamin maturalny- to niewystarczające minimum, aby móc zdawać na studia i obniżające rangę tego egzaminu

należy wymagać od maturzystów zdających na studia egzaminów na poziomie rozszerzonym- dopiero taki poziom może zwolnić z egzaminów wstępnych

należy określić minimalny próg zaliczenia egzaminu na poziomie rozszerzonym

rektorzy uczelni wyższych są za matematyką jako przedmiotem obowiązkowym

fakt, że istnieje część wewnętrzna egzaminu wyklucza go jako obiektywnego i dającego się kontrolować z zewnątrz

Aby w jakiś sposób mieć wpływ na to kogo przyjmą na uczelnię rektorzy zastrzegli sobie prawo do wprowadzania wymagań takich jak:

testy ogólnych kompetencji akademickich

testy predyspozycji do studiowania na określonym kierunku

testy z zadanych lektur

egzaminy zintegrowane, obejmujące kilka przedmiotów szkolnych

rozmowy kwalifikacyjne badające wiedzę i motywację

Poparcie prorektorów stwierdzono dla:

części zewnętrznej, dość rzetelnej, dającej obiektywność i porównywalność wyników oraz wiarygodność- przez zewnętrznych egzaminatorów

pomimo dużej krytyki części wewn. uznano, że może być ona szansą dla uczniów mniej zdolnych

stwierdzono, iż zakres przedmiotów do wyboru powinien być szeroki, aby móc dokonać świadomej oceny swoich kompetencji i wybrać to, co go interesuje i w czym jest najlepszy (I stanowisko) LUB zakres przedmiotów powinien ograniczać się do przedmiotów akademickich (II stanowisko)

pozytywna ocena dla egzaminu z języka nowożytnego (możliwość korzystania z dorobku naukowego dzięki wspólnemu kodowi językowemu)

Warto wspomnieć o 2 rozwiązaniach, które rozważali rektorzy chcąc zrezygnować z matury w czasie rekrutacji:

Wszyscy maturzyści zdają taki sam egzamin- test badający sprawność myślenia, gotowość intelektualną do studiowania, i dopiero poziom wiedzy ogólnej. Wszyscy studiują na Uniwersytecie przez pierwszy rok, wybierając sobie zajęcia na różnych wydziałach i kierunkach. Następnie po spełnieniu wymogów programowo-egzaminacyjnych wybierają sobie konkretny kierunek do dalszej edukacji. Pierwszeństwo mają osoby z najlepszymi wynikami.

Uczelnia przyjmuje wszystkich chętnych, studiują przez jeden semestr lub rok (przedmioty ogólnouniwersyteckie, obowiązkowe dla wszystkich). Ci, którzy najlepiej poradzą sobie z wymaganiami akademickimi, są według rankingu przyjmowani na wybrane przez siebie wydziały.

Władze akademickie otwarte są na zmianę modelu rekrutacji, gotowe są nawet uczynić maturę podstawą systemu naboru na studia, ale chcą wypracować formułę weryfikacji wiedzy maturzystów, która przez środowiska akademickie będzie uznana za wiarygodną. Pomimo społecznej presji obniżania standardów nauczania wyższe uczelnie nigdy się nie zgodzą na obniżenie jakości kształcenia.

• EFEKT PIGMALIONA

„Efekt pozytywnego i negatywnego nastawienia nauczycieli wobec uczniów

EFEKT GOLEMA

Zaniżanie ocen dzieci z rodzin o niskich statusach

EFEKT GALATEI

Zawyżanie ocen dzieci z rodzin o wysokich statusach

PLATON

ARYSTOTELES

POLIS

STOICY

CHRZEŚCIJAŃSTWO

ŚREDNIOWIECZE

ODRODZENIE

MACHIAVELLI

JEAN BODIN

PRAWO NATURALNE

UMOWA SPOŁECZNA

---