SOCJOLOGIA EDUKACJI
Czynniki, które zadecydowały o powstaniu socjologii jako nauki:
-czynniki ekonomiczne(kształtuje się kapitalizm, migracje ludzi do miast, urbanizacja, masowa produkcja)
-czynniki polityczne(wielka rewolucja francuska 1789-1799)
-prąd filozoficzno- intelektualny-oświecenie(możliwy był rozwój nauk także tych zaniedbywanych jak matematyka, biologia)
Skumulowanie tych czynników spowodowało że ludzie zaczęli się zastanawiać nad skutkami zmian. Dążono do wyodrębnienie samodzielnej nauki, analizującej życie społ.
-A.COMTE- prekursor socjologii(socjologia królową nauk)
SOCJALIZACJA-proces wrastania jednostki w społeczeństwo(kulturę); to przyswajanie norm i wartości
KULTURA- to ogół wytworów człowieka(materialnych i niematerialnych)
-na to kim jesteśmy wpływa kultura oraz STRUKTURA SPOŁECZNA
INTERNALIZACJA- przyswajanie kodów kulturowych
ROLA SPOŁECZNA- zbiór funkcji i zadań, które jednostka musi wykonać w związku z przynależnością do danej struktury społ.
POTRZEBA- subiektywnie odczuwany stan braku czegoś(wpływają na nią czynniki jednostkowe)
POSTAWA- kształtują ją role społ. i potrzeby
Prekursorzy socjologii
Co sprawia że społ. się nie rozpada?
1.A.COMTE- (w społ. musza powstać idee akceptowane przez wszystkich)
3 fazy przez które ma przechodzić myśl społeczna:
I. faza teologiczna(myślenie ludzkie zdominowane przez to co ma charakter nadprzyrodzony)
II. faza metafizyczna(dociekania, przemyślenia filozoficzne nad istotą zjawisk, rozwija się matematyka, fizyka)
III. faza pozytywistyczna(dominującym sposobem gromadzenia wiedzy jest nauka-jako obserwacja faktów empirycznych, analizowanie ich i tworzenie systemów teorii ) socjologia powstała w fazie pozytywistycznej
2. H. SPENCER( pierwszy socjolog bryt.; rozwinął teorie organizacji społ. ludzkiego; uważał społeczeństwa składają się z jednostek, które nie rozpadają się gdyż wytwarzają się między nimi więzi, oraz istnieją wyspecjalizowane ośrodki władzy ,które koordynują działanie elementów; jeśli nie istnieją więzi i ośrodki władzy to społ. się rozpadnie; społ. jako organizm)
-Społeczeństwo musi spełniać zadania i funkcje żeby trwać(f. Reprodukcyjna; wytwarzanie odpowiedniej ilości dóbr; rozdział dóbr między sobą; koordynowanie działalności członków)
-3 zasady skupiające funkcje społeczne:
1.z.operacyjne(reprodukcja, produkcja)
2.z. dystrybucyjne( przepływ materiałów i informacji)
3.z.regulacyjna(koncentracja władzy w celi kontroli i koordynacji)
-był twórcą FUNKCJONALIZMU(funkcjonowanie życia społ. w sposób precyzyjny dla dobra całego społ.
3. E. DURKHEIM(siłą integrującą społ. są idee, wierzenia, przekonania. Powstaje przez to ZBIOROWA ŚWIADOMOŚĆ(dogmaty religijne, przekonania). To poczucie wyższych sił sprawia, ze ludzie się integrują
4. K. MARKS(w społ. istnieją ciągłe napięcia i konflikty z powodu nierówności w dostępie do dóbr materialnych)
5. M.WEBER( podobnie jak Marks wyznawał teorię konfliktu)
6. J.H.MEAD(socjolog amerykański, interesowały go interakcje między jednostkami-twórca INTERAKCJONIZMU)
KONCEPCJE SOCJALIZACJI
1.G.H.MEAD(model stadiów socjalizacji)
-stadium zabawy(odczytywania gestów)
-faza gry(przewidywanie odpowiedzi)
-stadium uogólnionego innego(wspólnoty postaw)
2.J.PIAGET(w zgodzie z etapami rozwoju myślenia)
-etap sensomotoryczny(0-2 lat);wzrok-ruch
-faza przedoperacyjna(2-7 lat)
-faza operacji konkretnych(7-11)
-faza operacji formalnych(od 12 lat)
3.Z.FREUD(twórca psychoanalizy, model stłumionych potrzeb)
ID-popędy
EGO(jaźń)-normy, wartości
SUPEREGO-zawiera tabu
4.E.ERICKSON (psychoanaliza w ujęciu socjologicznym; wyróżniał stan optymalny i stan skrajnie odmienny w okresach rozwoju jednostki
-etap1 (wymóg: poczucie zaufania; opozycja: jego brak)
-etap2(wymóg: autonomia ; opozycja: niepewność, poczucie wstydu
-etap3(wymóg: inicjatywa; opozycja: poczucie winy; <4-6lat>
-etap4(wymóg: poczucie fachowości, chęć działania; opozycja: poczucie niższości;<6-14lat>
-etap5(wymóg: formowanie poczucia tożsamości; opozycja: zaburzenie tego poczucia
-etap6(wymóg: dojrzałość do intymności; opozycja: poczucie izolacji;
-etap7(wymóg: konieczność bycia twórczym, produktywnym; opozycja: koncentracja na sobie, stagnacja;
etap8(wymóg: poczucie integralności; opozycja: rozpacz;
W procesie wzrastania nabywamy istotne zdolności(rozwijają się cechy zakodowane w genach);socjalizacja jest niezbędna by wytworzyły się zdolności
ZDOLNOŚCI
-zdobycie motywów(aby człowiek chciał pełnić role społ.)
-zdolności mające charakter kulturowy(podzielanie wspólnych norm, wartości)
DYREKTYWY KULTUROWE-wspólne symbole kulturowe
-zdolność patrzenia na siebie jako na odrębny podmioty(każdy musi na podst. Kontaktów z innymi, wykształcić obraz własnego „ja”- to sprawia że człowiek staje się b. Przewidywalny)
-zestaw umiejętności związanych z pełnieniem ról społ.(każdy musi nauczyć się pełnić danej roli)
-umiejętności o charakterze emocjonalnym(uczymy się różnicować podstawowe emocje z którymi przychodzimy na świat)
ZASADY SOCJALIZACJI:
1.socjalizacja wczesna ma znacznie większy wpływ na formowanie się osobowości niż socjalizacja późniejsza
2.interakcja z osobami ważnymi jest dla nas znacznie ważniejsza niż relacje z osobami trzecimi
3.interakcja w grupach pierwotnych jest znacznie ważniejsza w kształtowaniu osobowości niż kontakty w grupach wtórnych
4.długotrwłe związki z innymi mają większy wpływ na naszą osobowość niż relacje krótkotrwałe czy przypadkowe
OSOBOWOŚC
Kształtują ją :
-cechy biogenne( płeć, wzrost...)
-czynniki psychologiczne(pamięć, wola, inteligencja)
-socjogenne czynniki osobowości
· kulturowy ideał osobowości
· role społeczne
· jaźń subiektywna i odzwierciedlona
ad1.
WZÓR KLTUROWY- określa sposób zachowania uznany w danym społ., to sposób dopuszczalny i skuteczny w danej sytuacji; wzory kulturowe stanowią dla człowieka SCHEMATY DZIAŁANIA, z którymi się identyfikujemy
INTERNALIZACJA-przyswajanie schematów
KONFORMIZM SPOŁECZNY-pewne zachowania, normy, wartości uznajemy za własne; ogranicza on naszą wolność, człowiek jest jednak aktywnym podmiotem życia społ.- mimo że nałożone są na niego pewne ograniczenia związane z kulturą; Gdy człowiek działa staje się podmiotem(PODMIOTOWOŚĆ)
Nasza tożsamość kształtuje się przez:
-mechanizm indywidualizacji(różnicowanie między własną świadomością a światem)
-mechanizm identyfikacji
Są to dwa przeciwstawne mechanizmy. Próbą pogodzenia ich jest KONFORMIZM; to zmiana zachowania w wyniku wpływu innych; oddziaływanie to może mieć charakter rzeczywisty lub wyimaginowany;
Typy zachowań konfomistycznych:
1.uleganie(zmiana zachowania jest efektem dążenia do uniknięcia kary lub zdobycia nagrody; gdy przestaje działać kara lub nagroda powracamy do dawnego zachowania)
2.identyfikacja( przynosi trwalsze efekty; motywem zmiany jest pragnienie jednostki aby być podobnym do osoby którą podziwiamy)
3.internalizacja(daje najtrwalsze efekty, motywem zmian jest przekonanie o słuszności danego zachowania
-E .Fromm „Ucieczka od wolności” (wybór między wolnością(być) a bezpieczeństwem(mieć));
ad2.
ROLA SPOŁECZNA-to względnie stały , wew. spójny system zachowań i cech, będących reakcjami na zachowanie innych ludzi i przebiegający według bardziej lub mniej określonego wzoru;
3 podstawowe mechanizmy motywujące działanie i integrujące osobowość:
1.dążenie do utrzymania poczucia własnej tożsamości
2.dążenie do utrzymania i wzrostu poczucia własnej kontroli nad rzeczywistością
3.dążenie do utrzymania i wzrostu poczucia własnej wartości
ad3.
JAŹŃ SUBIEKTYWNA- zespół naszych wyobrażeń o sobie; rozwija się pod wpływem rodziny, rówieśników
JAŹŃ ODZWIERCIEDLONA- to zespół naszych wyobrażeń o tym, co myślą o nas inni ludzie
Systemy oświatowe XX wieku
Wiek XX to wiek eksplozji oświatowej (mimo dynamicznego rozwoju pojawiły się też kryzysy oświatowe). Cechą charakterystyczną edukacji była jej demokratyzacja i upowszechnienie.
Pedagogika porównawcza-porównuje organizację i funkcjonowanie systemów oświatowych w różnych krajach(komparatystyka pedagogiczna);
-dążenie do tworzenia jednolitych systemów szkolnych
-demokratyzacja oświaty ,co ma się przejawiać głównie w równości szans oświatowych(odpowiednia sieć szkolna, bezpłatność nauki , system stypendiów oraz bezpłatnych internatów)
-istotne są rozwiązania zapobiegające selekcji( późne odgałęzianie szkół typu średniego od szkół podstawowych oraz możliwie jak najdalej posunięta drożność między poszczególnymi typami szkół)
-tworzenie instytucji dających możliwość kształcenia się dorosłym(uzupełnienie wykształcenia, zmiana kwalifikacji, zaspokojenie indywidualnych zainteresowań)
-szkolnictwu ma przyświecać idea humanizmu(przezwyciężenie rasizmu itp.)
Schemat ustroju szkolnictwa w XX w
1.wychowanie przedszkolne
2.edukacja wczesnoszkolna( pierwszy obowiązkowy szczebel szkolny)
3. pierwszy szczebel szkoły średniej (obowiązkowy; orientacja psychologiczna, zawodowa )
4.drugi szczebel szkoły średniej( obserwuje się tendencje do obowiązkowości; szkoły ogólnokształcące, zawodowe o różnym profilu;)
5.studia wyższe( trzeba posiadać maturę; szczebel nieobowiązkowy; szkoły akademickie, wyższe szkoły zawodowe np. szkoły nauczycielskie)
System szkolny w Polsce w XX w
Przebudowy systemu szkolnego:
I. 1918
II. po II wojnie
III. 1989 (ustawa z 1991)
I.
-pierwszym oficjalnym aktem ustawodawczym zmierzającym do ujednolicenia systemu był dekret z 7.II. 1919( nie udało się stworzyć 7-letniego obowiązku szkolnego; sprawy oświatowe były regulowane innymi aktami cząstkowymi np. ustawa o zakładach i utrzymaniu publicznych szkół powszechnych z 1922; obowiązkowość, powszechność i dostępność do oświaty była fikcją)
-wciąż trwały jednak dyskusje oświatowe( Falski, Nawroczyński, Grabski, Radwan, Rowid)
-generalnej reformy(strukturalnej i programowej) dokonała dopiero ustawa o ustroju szkolnictwa z 11.III. 1932 -była jedyną komplementarną ustawą w całym XX- leciu; Została uzupełniona w 1933 ustawą o prywatnych szkołach i zakładach naukowych i wychowawczych oraz ustawą o szkołach akademickich;
Wprowadziła jednolity system oświatowy:
1. przdszkole(od 3 roku)
2. szkoła powszechna(7-letnia; obowiązkowa; dalsze obowiązkowe dokształcanie do 18 r.ż -w szkołach lub na kursach dokształcających)
3. 4-letnie gimnazjum kończące się małą maturą(ogólnokształcące, zawodowe);ustawa mówiła też o zawodowych szkołach dokształcających
4. 2-letnie liceum ogólnokształcące(lub profilowane) lub 3-letnie liceum zawodowe
5. szkoły wyższe(politechniki, uniwersytety, akademie)
II.
22.VII.1944 Polska została proklamowana jako państwo demokracji ludowej; szkolnictwo przejęło wzory radzieckie; szkoła miała realizować ideały wychowania komunistycznego; w lipcu 1961 sejm uchwalił ustawę o rozwoju systemu oświaty i wychowania(oświata i wychowanie stanowią podstawową dźwignię socjalizmu, system oświatowy ma przygotować wykwalifikowanych pracowników)
Schemat organizacyjny szkoły:
1. 8-klasowa szkoła podstawowa
2. zasadnicza szkoła zawodowa /szkoła przysposobienia rolniczego /szkoły średnie(4-letnie licea ogólnokształcące, 2,3 letnie licea zawodowe, 5-letnie technika); szkoły średnie kończyły się maturą, po zawodowej można było iść do 2-letniej szkoły średniej
3. szkolnictwo wyższe( ustawa z 1958):uniwersytety, politechniki, akademie, wyższe szkoły(np. pedagogiczna)
III.
Po 89 odrzucono ideologie komunistyczną, Polska stała się suwerennym demokratycznym państwem; Ustawa o systemie oświaty z 7.IX.1991, znowelizowana 1.IX.1999; wprowadzono nauczanie religii, możliwość realizacji programów autorskich, możliwość zakładania różnych szkół(wyznaniowych, prywatnych)
Schemat organizacyjny szkoły:
1. przedszkole
2. obowiązkowa zerówka
3. szkoła podstawowa 6-klasowa
4. 3-letnie gimnazjum
5. szkoła średnia trwa 3 lata( 3 letnie liceum profilowane lub 2 letnia szkoła zawodowa z możliwością kontynuowania nauki w 2 letnim liceum uzupełniającym);kończy się maturą
6. studia wyższe
Na przełomie XIX/XX wieku pojawiła się ostra krytyka szkoły(sztywna organizacja, bierność, brak twórczego podejścia...)
-NOWE WYCHOWANIE- ruch reformatorski pocz. XX wieku; żądano od szkoły indywidualizacji, rozwijania zainteresowań uczniów, ich samodzielności i aktywności; zgodne to było z obowiązującą doktryną LIBERALIZMU POL. I LESSEFERYZMU GOSP.(całkowita wolność, nieskrępowane działanie w ramach państwa)
-powyższym ruchom oświatowym patronowała MIĘDZYNARODOWA LIGA NOWEGO WYCHOWANIA(powstała na zjeździe w Kale w 1921,miała swą siedzibę w Londynie, Genewie, Berlinie; dewizą jej było budowanie przez wychowanie podstaw jednej społ. ludzkiej żyjącej w zgodzie i pokoju ). Z ruchem współpracowało MIĘDZYNARODOWE BIURO WYCHOWANIA( powstało w Genewie w 1925;od 29 kierował nim Piget; gromadziło dokumentacje pedagog., prowadziło badania porównawcze; od 1950 działa jako instytut UNESCO )
W drugiej połowie XX w krytyka się nasiliła. Krytykowano zw. Cywilizację przemysłową, społ. pozbawione wartości humanistycznych, technokratyzm(ślepe podporządkowanie technologii). Krytykę prowadziła NOWA LEWICA( przywódca był C. Mills-„Elita władzy” -szkolnictwo kapitalistyczne wycofało się z funkcji ogólno-kulturowych, skoncentrował się na podnoszeniu kwalifikacji.)
-powstawał wiele prac wyjaśniających zachodzące procesy społ.( D. Riesman „Samotny tłum”, E. Fromm „Mieć czy być”)
-w latach 70 że szkoła stworzy w efekcie cybernetycznego człowieka przyszłości(CYBERANTROPOS)
-głośne stały się prace( „Narzucona zła edukacja: Googman; „Jak się dzieciom nie powodzi” J.Hold; „Szkoła jest martwa: alternatywy oświaty” E. Reimer; „Pedagogika zniewolonych” Freire)
-IWAN ILLICH „Społeczeństwo bez szkoły”; szkoła kształci fałszywą świadomość, uczy przystosowania do środowiska a nie jak je przekształcać- deskolaryzacja społ.
Wiek XX
-nasilają się pytania o sens ludzkiej egzystencji
-w jaki sposób chronić dzieci przed wydarzeniami społ., jak wychowywać i kształcić
-złudzenia kultury europejskiej(P.Waler)
-dehumanizacja człowieka, człowiek może dokonać każdej zbrodni(K.Jaspers)
-zaczęły powstawać międzynarodowe organizacje do opieki nad dzieckiem
-wznowiły swą działalność MIĘDZYNARODOWE KONGRESY WYCHOWANIA MORALNEGO( idea jednej moralności dla wszystkich, hasła Nowego Wychowania )
-działały tez organizacje udzielające pomocy materialnej( AMERYKAŃSKI WYDZIAŁ RATUNKOWY, FUNDACJA DLA DZIECI EUROPY, MIĘDZYNARODOWA UNIA OPIEKI NAD DZIECKIEM)
-26.IX. 1923 Unia proklamowała DEKLARACJĘ PRAW DZIECKA(deklaracja genewska);ratyfikowana przez Ligę Narodów; pierwszy dokument domagający się respektowania praw dziecka
-po II wojnie wznowiła działalność UNESCO; opracowała NOWĄ DEKLARACJĘ PRAW DZIECKA- zatwierdzona 20listopada 1959r przez ogóle zgromadzenie ONZ( to samo zgromadzenie 20.IX.1989 uchwaliło KONWENCJE O PRAWACH DZIECKA-1991r-ratyfilowała ją Polska) ;określono obowiązki rządu wobec dzieci
-w II połowie XX wieku zaczyna buntować się młodzież;(ruchy młodzieżowe, sekty)Miało powstać społ. alternatywne, żyjące wg założeń kontrkultury(KONTRKULTURA-zbiór różnych nurtów myślenia i form działania kwestionujących zastaną kulturę jako całość);
3 TYPY KULTUR: (wg M. Mead)
1. postfiguratywna (pokolenie starsze przekazuje całą wiedzę młodszemu)
2. kofiguratywna( dzieci i rodzice uczą się od swoich rówieśników)
3. prefiguratwna( starsze pokolenie musi uczyć się od młodszego)
TEORIE OŚWIATOWE
1. troria kodów językowych B.Bernstein'a
Dzieci o różnym pochodzeniu społ. w pierwszych latach życia poznają różne kody językowe(kod- pewna specyficzna odmiana mowy). To zróżnicowanie ma daleko idące konsekwencje, wpływa na naukę szkolną dzieci. Mowa dzieci z ubogich rodzin opiera się na kodzie ograniczonym(to taki sposób posługiwania się językiem, w którym mówiący robi wiele ukrytych założeń, oczekując że inni te założenia znają).Inaczej kształtuje się mowa u dzieci z rodzin zamożnych. Dzieci te posługują się kodem rozwiniętym(znaczenie poszczególnych słów zostaje wyodrębnione i dopasowane do wymagań określonej sytuacji, język jest b. Abstrakcyjny, słabiej związany z określonym kontekstem. Dzieciom posługującym się takim kodem nauka nie sprawia większych trudności, gdyż przede wszystkim rozumieją język, którym posługuje się szkoła.
2. teoria „ukryty program szkolenia” I.Illicha
W szkole dzieci uczą się wielu rzeczy, które nie mają związku z treścią lekcji; dzieci uczą się m.in. dyscypliny i porządku, przez co dziecko uczy się BIERNEGO KONSUMPCJONIZMU, to postawa bezkrytycznej akceptacji istniejącego porządku społ. To przekazywanie ukrytych treści jest właśnie sensem szkolenia; postulował odszkolnienie społ.; nawoływał do likwidacji wszelkich organizacji oświatowych; kto chce się uczyć ten powinien mieć taką możliwość w każdym momencie życia; proponował stworzenie RAM OŚWIATOWYCH( w zastępstwie szkoły)-materiały naukowe miałyby znajdować się w specjalnych miejscach, miały powstać sieci komunikacyjne służące wymianie wiedzy;
3. teoria reprodukcji kulturowej(Bordier)
Reprodukcja kulturowa to proces, w którym szkoła i inne instytucje społ. utrwalają nierówności społ.; to swoistego rodzaju dziedziczenie , przenoszenie nierówności z pokolenia na pokolenie, rodzina determinuje dalsze losy. Szkoły utrwalają zróżnicowanie wartości, poglądów społ., które nabywamy we wczesnym okresie życia(trzymamy się razem tych, którzy są do nas podobni)
4. teoria reprodukcji społecznej(P.Willis)