Formacje obronne świadome:

TOLERANCJA NA FRUSTRACJĘ:

Powstaje, gdy potrzeby podmiotu

I oczekiwania co do ról są z sobą

z reguły w konflikcie ze względu

na represyjność danej instytucji.

Mimo niewielkiej satysfakcji

Z bardzo wielu ról jednostka musi

podtrzymywać interakcję. Słabe

zaspokojenie własnych potrzeb

wymaga podstawowej klasyfikacji

do działania w rolach w sytuacji

ambiwalencji ról, którą jest

tolerancja na frustrację. Pozwoli

ona kontynuować interakcję mimo

niezaspokojonej potrzeby.

Tolerancja na frustrację jest

psychiczną równowartością

strukturalnego stanu niepokrywania

się oczekiwań odnośnie do ról

i dyspozycji oraz co do potrzeb.

TOLERANCJA NA WIELOZNACZ-

NOŚĆ: Powstaje, gdy istnieje rozbieżność

między oczekiwaniami co do ról a

faktycznym działaniem, co powoduje

napięcie. Ponieważ oczekiwania co do

ról nigdy nie są ustalone jednoznacz-

nie i sztywno, wobec tego działanie

w rolach wymaga interpretacji

oczekiwań. Niejasna sytuacja powo-

duje, że podmiot musi się ustosunko-

wać wobec przyjęcia roli. Słabe

zaspokojenie potrzeby zaprezento-

wania siebie jako niepowtarzalnego

indywiduum wymaga podstawowej

klasyfikacji do działania w rolach,

mimo niejasności i ambiwalencji.

DYSTANS WOBEC ROLI:

Powstaje jako refleksyjne

ustosunkowanie się wobec roli, od

której stopnia i sposobu internalizacji

zależy zachowanie zgodne z normami.

Aby podmiot mógł ustosunkować się

refleksyjnie wobec roli, kwalifikacją

do działania w rolach jest dystans wobec

niej. Brak zezwolenia lub nieumiejętność

przyjmowania w interakcji dystansu wobec

roli wskazuje na brak autonomii ze względu

na przyczyny zewnętrzne- sumienie.

Autonomiczne odgrywanie roli zakłada jej

znajomość i umiejętność zimnego

dystansowania się wobec niej.

Formacje obronne nieświadome:

Racjonalizacja - pozornie

racjonalne uzasadnianie po

fakcie swoich decyzji i postaw
Ascetyzm - Jest to mechanizm

zrodzony na bazie oporu wobec

własnej seksualności. Uzewnętrznia

się podczas okresu dorastania,

ale zaczyna się już we wczesnym

dzieciństwie pod wpływem braku

miłości i akceptacji ze strony

rodziców. Objawia się unikaniem

towarzystwa, brakiem akceptacji

własnego ciała, bulimią, anoreksją,

wzbranianiem się przed wypróżnieniem.
Izolacja - mechanizm obronny

polegający na oderwaniu emocji od

obiektów lub sytuacji wywołujących

te emocje.
Wyparcie lub represja- Jest to

usunięcie ze świadomości myśli,

uczuć, wspomnień, impulsów, fantazji,

pragnień itp., które przywołują bolesne

skojarzenia lub w inny sposób zagrażają

spójności osobowości danej jednostki .

Wyparcie zachodzi wtedy gdy

zaspokojenie może spowodować -

z uwagi na inne wymogi - przykrość.
Regresja - w psychologii powrót do

zachowania charakterystycznego dla

wcześniejszego okresu rozwojowego.

Podczas regresji człowiek czasem

przypomina sobie fakty od dawna

zapomniane. Bywa jednak i tak, że fakty

zasłyszane (np. treść książek), lub

kompletnie zmyślone objawiają mu

się jako autentyczne.
Intelektualizacja- Polega on na uciekaniu

od rzeczywistych przykrych zdarzeń do

przestrzeni abstrakcyjnej, dzięki czemu

następuje ich odrealnienie.
Projekcja— przypisywanie innym

własnych poglądów, zachowań lub

cech, najczęściej negatywnych.
Fantazjowanie - To co podmiot uważa za

swoje rzeczywiste wspomnienie jest jedynie

jego fantazją i nie musiało się wydarzyć w

rzeczywistości lub wydarzyło się inaczej niż

jest to relacjonowane przez podmiot.
Reakcja upozorowana (formacja reaktywna)-  

polegający na radzeniu sobie z nieakceptowanymi

impulsami przez wyrażanie przeciwstawnych im impulsów.
Idealizacja to jeden z narcystycznych

mechanizmów obronnych. polegający na tym,

że zewnętrzne obiekty są spostrzegane

jako wyposażone w nierealistycznie wielką

moc i albo jako całkowicie dobre,

albo całkiem złe.

Źródła powstawania tożsamości negatywnej:

MOTYWACJA ODWETOWA- są to próby

zapanowania nad sytuacją, w której elementy

tożsamości pozytywnej rozczarowują, a

społeczne instytucje , tj. rodzina i szkoła,

mające za zadanie potwierdzać i wspierać

młodego człowieka w jego działaniach i

decyzjach, przestają być przez niego

akceptowane i uznawane.

SYMULACJA ODWETOWA- polega na

fingowaniu w odwecie roli nieakceptowanej

przez siebie, która dość często zaczyna

wciągać młodego człowieka (także

poprzez mechanizm uznawania jej w oto-

czeniu za rzeczywisty odpowiednik granej roli).

BRUTALIZACJA- brutalne traktowanie w domu

rodzinnym, w szkole przez nauczycieli, jak i

kolegów powoduje również, że ofiara

brutalności sama zaczyna marzyć o własnej

brutalności, gdyż ta staje się kryterium własnej

siły i wartości.

NAZNACZENIE- przyjęcie treści etykiety

prowadzi do reinterpretacji obrazu samego

siebie, stając się składnikiem tworzącej się

tożsamości w zakresie koncepcji samej siebie.

Podobnie się dzieje w sytuacji pozbawienia

warunków normalnego funkcjonowania, np.

pobyt w szpitalu. Pełnione przez

„wykorzenionego” role społeczne podlegają

zdegradowaniu życiowemu. Odstawienie na

boczny tor, wykluczenie w warunkach

przedłużonej pasywności może powodować

poczucie, że jest się „pacjentem na całe życie”.

Naznaczenie może także wystąpić w wypadku

mechanizmów interpretacyjnych, powodujących

negatywne wartościowanie na wskutek

funkcjonowania tradycyjnych obrazów

(chuligan, słaby uczeń)

NIEADEKWATNOŚĆ PULI RÓL- młodzi ludzie,

którym przyszło żyć w konkretnym czasie splotu

procesów, wydarzeń, oceniają je w

perspektywie działania w obrębie zastanych

struktur społecznych. Niewystarczające możliwości

samorealizacji i ekspansji rozwojowej powodują w

odczuciu młodych ludzi brak motywacji do

uczestnictwa w działaniu na rzecz tych struktur.

A to z kolei powoduje, że rodzi się potrzeba

zwrócenia się do ról odrzuconych społecznie

bądź zepchniętych na margines życia zbiorowości.

SOCJALIZACJA PIERWOTNA

(odpowiada statusowi przedkonwencjonalnemu)

pojawiają się znaczący inni, którzy są narzuceni

jednostce i decydują o jej socjalizacji. Jednostka,

rodząc się, wchodzi nie tylko do obiektywnej

struktury społecznej, ale także do obiektywnego

społecznego świata. Jest on „zakorzeniony w

świadomości” poprzez role i postawy, które

przejmuje i czyni swoimi. Jednostka staje się tym,

za kogo ją uważają, w kontaktach z nią, jej znaczący

inni. Zakłócenia w tym świecie wywołują w niej lęk,

a „wiodącym sposobem adaptacji jest symbioza”.

Socjalizacja jest tu rozumiana jako przyswojenie

określonych przez daną kulturę zachowań

społecznych poprzez wpływ socjalizacyjny,

polegający na uleganiu naciskom zewn.(różnym

formom kar i nagród). Zachowanie małego

dziecka jest wówczas prostym odbiciem tego,

czego od niego oczekuje otoczenie ludzi dorosłych.

SOCJALIZACJA WTÓRNA

(poziom konwencjonalny) mamy do czynienia z

mechanizmami, których pomyślny przebieg jest

skierowany na nabywanie przez jednostkę wiedzy

związanej z rolami i „na wcielanie się w role i

przestrzeganie przypisanych jej konwencji i zadań”.

W tym czasie jednostka uzyskuje częściową

niezależność od wpływów otoczenia dzięki

nabywanym kompetencjom społecznym. Nie uczy

się już konkretnych zachowań, ale przyswaja

społeczne zasady regulujące jej postępowanie.

Socjalizacja wtórna jest internalizacją „subświatów”

instytucjonalnych lub wyrastających z instytucji.

Wpływ socjalizacyjny oznacza więc wprowadzenie

osobnika w możliwie wiele różnorodnych sytuacji

społecznych, dzięki czemu konkretne umiejętności

ulegają generalizacji. Nie zdaje on sobie sprawy, ze

przejawiane zachowania pełnią ważną rolę w

organizowaniu istniejącego porządku.

Heteronomia- różnorodności wpływów normatywnych,

człowiek zaczyna odczuwać sfery wpływów instytucji.

SOCJALIZACJA KRYTYCZNA

(poziom postkonwencjonalny) dochodzi do

„eliminowania środków i czynników blokujących

upominanie się jednostki o jej własną autonomię i

podmiotowość” oraz „promuje się kompetencje do

wejścia w konflikt” przy spełnieniu warunków

podmiotowości partnera. Dopiero rozwój jednostki do

„poziomu dyskursu znaczeń” w obrębie „uniwersum

wartości” wypracowanych w dziejach przez ludzkość i

świadome kształtowanie przez jednostkę odrębnej

tożsamości jest taką fazą rozwoju, w której

jednostka uzyskuje pełnię kompetencji

emancypacyjnych i komunikacyjnych.

Przemoc

-bezpośrednia (jawna): fizyczna, psychiczna

-pośrednia (ukryta): symboliczna, strukturalna

PRZEMOC SYMBOLICZNA:

Jest to miękka forma przemocy, która nie daje

po sobie poznać, że jest przemocą. Jest to

ograniczenie szans życiowych jednostki ze

względu na dziedzictwo kulturowe. Ujęcie

kulturowe przekazywane jest w szkole jako

jedyne i niepodlegające dyskusji, przez co

uznajemy je za naturalne. Na dziedzictwo

kulturowe składają się: symbole, pojęcia,

obyczaje, tradycje, modele życia, kody

językowe (otwarte-rozwinięte, elity;

zamknięte-ograniczone, klasa robotnicza),

i stereotypy. Koncepcja przemocy symbo-

licznej wiąże się z koncepcją HABITUSU,

wprowadzoną przez Pierre Bourdieu i Jeana

Claude Passeron. HABITUS (pochodzenie)

jest pierwotny (w rodzinie) i wtórny

(zdobywany poprzez instytucje).

PRZEMOC STRUKTURALNA:

Pojęcie to wprowadził John Galtung.

Przemoc strukturalna jest to ograniczenie

szans życiowych jednostki ze względu na

strukturalne ograniczenia systemowe, np.

ograniczenia programowe, wąskie

specjalizacje. Szkoła poprzez ocenę jest

pierwszym selekcjonerem, która prowadzi do

stratyfikacji (podziału na warstwy) społecznej.

Manipulacja w edukacji:
1)     organizacji w przestrzeni (Herbert

powiedział, że szkoła nie jest miejscem

twórczym, tylko miejscem do reprodukcji

wiedzy) np. klasa dzieli się na 3 strefy
I strefa-(pierwsze rzędy) siadają osoby,

które uważają, że pod latarnią jest

najciemniej, czyli że nikt ich nie spyta.

Siadają zazwyczaj dobrzy b. dobrzy

zazwyczaj chcą być bliżej nauczyciela.

Pozytywny stosunek wobec szkoły.

Występuje tu emulacja, uczniowie są tacy

jak inni, ale są lepsi, chcą się z czymś pokazać.
II strefa-w tłumie najłatwiej jest się ukryć,

oceny są tu różne, czyli wszystkie stosunek

do szkoły-typ akomodacyjny-bierny,

czekają aż się cos skończy, liczą na

przetrwanie. Jest to mimetyzm-wtapiają się

w tłum, chcą być tacy jak wszyscy.
III strefa- turniwisiści; ludzie przybierający

postawę borową, daleko od nauczyciela

można robić różne rzeczy. Zawsze znajdzie

się osoba która komentuje słowa nauczyciela,

po to aby pokazać, że ma coś do powiedzenia,

ale nie nauczycielowi. Często pojawia się tam

tzw. Błazen klasowy który może być

zagrożeniem dla autorytetu nauczyciela.
Organizacja w przestrzeni- wpływa na to kim

jesteśmy. Jeśli chcemy uzyskać kontakt z

nauczycielem, trzeba zmienić układ klasowy z

klasycznego w ustawienie ławek w okrąg, gdzie

wszyscy są równi i mają kontakt z nauczycielem.
2)     w zachowaniu i oczekiwaniach nauczycieli
a)     fraternizacja-bratanie się, zniżanie do

poziomu tej osoby w celu uwiedzenia jej,

pokazywanie się z jaj najlepszej strony. Chodzi o

to żeby ta druga osoba się otworzyła. Następnie

wykorzystanie wiedzy przeciwko osobie, która

ma problemy. Często nauczyciele upodabniają się

do młodzieży, aby spodobać się im, uzyskać ich

uznanie. Np. mówią slangiem młodzieżowym,

ubierają się młodzieżowo. Mogą także

fraternizować własnym stażem, zainteresowaniami.
b)    Wycofywanie się i cząstkowa nieobecność-

nauczycielowi nie chcę przygotować do lekcji, więc

albo je opuszcza albo nie przygotowuje się do nich.

Daje jakieś zadanie i sam siedzi nic nie robiąc lub

dyktuje definicje z książki. Często też opowiada o

swoim życiu, albo kawały, a na sam koniec zdaje

zadanie domowe. WNIOSKI- stracony bezpowrotnie

czas, który uczniowie sami mogą nadrobić, ale kosztem

czasu, który można by przeznaczyć na coś innego;

- młodzież będąca w okresie dorastania uczy się od

nauczyciela bycia pozorantem, który się nie narobi, a zarobi.
c)     Terapia zajęciowa- ciągłe robienie czegoś bez względu

na to czy ma to sens. Stosuję się ja na tak zwanych

zastępstwach. Chodzi tu tu tylko o to aby mieć piecze nad

uczniami
d)    Rytuał i rutyna- różnego rodzaju tradycje, rytuały

szkolne np. zakończenie roku, apel itd. Te rytuały

powodują, że tak ma być, dają pewne poczucie

bezpieczeństwa. W zawodzie nauczyciela zmiany są

nieakceptowane. Potrzebuje on 10 lat aby pewne zmiany

uwewnętrznić. Bernet powiedział, że łatwiej jest wysłać

człowieka na księżyc, niż zmienić nauczyciela.
e)     Moralizowanie- strategia przetrwania, wszelkie

działania wobec ucznia są argumentowane względami

wychowawczymi dla jego dobra.
3)     w programach nauczania i podręcznikach- inicjatywę

rozpoczęli Anglicy, uznali, że w programach nauczania

historii mówi się nie tylko o prawdzie, sprawiedliwości ale

również nacjonalizacji, szowinizmie a przede wszystkim zła

interpretacja ze względu na sąsiedztwo, ideologię, Zła

interpretacja poezji. Nauczyciel , który sam się kiedyś

nauczył jednej interpretacji, uczy jej, chociaż interpretacja

ucznia może być zupełnie inna i niemniej trafna.
4)     W organizacji pracy- Np. w szkole najważniejsze są

przedmioty: j. polski, matematyka, a reszta to tak

zwane wypełniacze

MORATORIUM ROZWOJOWE:

- W okresie dorastania istnieje zaprogramowane

opóźnienie, zarówno w rozwoju osobowości,

jak i w statusie społecznym.

- Moratorium ma być instytucjonalnym sposobem

sankcjonowania przez społ., wobec dorastania

jednostek.

- Moratorium jest to okres oczekiwania przyznany

temu, kto potrzebuje czasu.

- Moratorium w różnych kulturach jest

Instytucjonalizowane w formie przedłużenia

Nauczania szkolnego, próbnego terminowania,

Służby wojskowej czy praktyk zawodowych.

- Moratorium pozwala na eksperymentowanie

Przez dziecko na rolach społecznych.

- Zaburzone moratorium może spowodować

powstanie tożsamości negatywnej.

- Moratorium daje szansę wykorzystania

możliwości tkwiących w człowieku poprzez

odroczenia i wyhamowani, pozwalające na

odroczenie zajęcia odpowiedzialnej postawy

wobec życia, co pomoże w uniknięciu szybkiego

określenia własnego miejsca i roli w świecie.

- Moratorium daje możliwość poradzenia sobie

z samym sobą i odbudowania inicjatywy życiowej.

- „Przedłużone dorastanie” pozwala na

„eksperymentowanie przez młodego człowieka

na rolach społecznych”.

DO ZABURZEŃ MORATORIUM MOŻE DOJŚĆ PRZEZ:

*przerwanie moratorium poprzez zmuszanie

Młodego człowieka do pełnienia ról bez doczekania

Momentu, w którym sam sobie określi satysfakcjo-

nujące go miejsce w życiu społecznym.

*przerwanie moratorium przez czynniki

administracyjne lub prawne, powodujące nieodwracalne

zepchnięcie w środowisko marginesu społecznego

i wtłoczenie w tożsamość negatywną.

*nadmierne przedłużanie moratorium, która może stać

się stylem życia młodego człowiek. Skazuje go na

trwanie w stagnacji, na bierne wyczekiwanie

i pasywność życiową, a nawet izolowanie się od

otoczenia, które nie prowadzi do zintegrowania

oryginalnej tożsamości.

KRYZYS ROŻSAMOŚCI W FAZACH:

1* ufność- nieufność

2* autonomia- wstyd i zwątpienie

3* inicjatywa - poczucie winy

4* aktywność- poczucie niższości

5* tożsamość- zakłócenie tożsamości

6* intymność- izolacja

7* działalność twórcza- stagnacja

8* integralność- zwątpienie.

OPÓR BIERNY: charakteryzuje się małym

zaangażowaniem w działania oporne. W

stosunku do szkoły uczeń przyjmuje postawę

bierną, obojętną. Jego zachowania, chociaż

opozycyjne, nie są jednak zbyt wyraziste.

Opór bierny jest częścią postawy biernej.

Uczeń bierny w okresie dorastania charakte-

ryzuje się brakiem zaufania do ludzi, rzeczy

i nowych sytuacji, nie podejmuje inicjatywy

w działaniu, łatwo ulega wpływom innych,

brakuje mu własnego zadnia, młodzież ta ma

skłonność do izolacji, wycofywania się, nie

włącza się w życie grupy rówieśniczej. Tacy

uczniowie nie sprawiają trudności

wychowawczych nauczycielom i rodzicom.

Tożsamość negatywna- dotyczy tego, iż w

pewnych sytuacjach społecznych ma

miejsce zjawisko dążenia do tego(lub pragnienia),

by ,,być tym wszystkim czego społeczeństwo

nie chce, czego ono życzy sobie unikać;
Młodzi ludzie chcą być wszystkim tym, co

im się kulturowo odradza. To zjawisko polega na

budowie ,,tożsamości pierwotnie opartej na wszystkich

identyfikacjach i rolach, które w pewnych stadiach

krytycznych jej rozwoju były jej przedstawiane jako

niepożądane czy niebezpieczne, choć bardzo
realne. Nikt nie chce być nikim, jeśli nie ma okazji, żeby
być kimś, kto chce być kimkolwiek, bo każdy chce być

kimś. Zjawisko nabywania tożsamości negatywnej

może dotyczyć jednostek i zbiorowości.

Typowe jest praktyczne identyfikowanie się z rolą

faktycznie nie akceptowaną przez siebie i jedynie

fingowaną. Dotyczy to np. demonstracyjnego

przejawiania swoją postawą Elementów zachowań

nieobyczajnych. Tożsamość negatywna to Konieczne

dopełnienie każdej tożsamości pozytywnej. Dziecku
zmuszanemu ze strachu udawać, że jest lepszym

pozostaje myśleć o dniu w którym samo będzie

miało brutalną władzę czynienia innych
Bardziej moralnymi niż samo chciało takim być.

---