1. Problematyka i przedmiot socjologii wychowania.

Przedmiot zainteresowania socjologii wychowania określić można jako procesy społeczne zachodzące w instytucjach wychowawczych i tych sytuacjach społecznych, które pełnią funkcje wychowawcze i socjalizacyjne ze szczególnym uwzględnieniem szkoły. Celem socjologii wychowania, a zarazem jej podstawą metodologiczną jest analiza wpływów

i czynności wychowawczych w środowiskach, grupach i instytucjach o tym charakterze,

a także efektów tych wpływów i działań.

2. Kontrowersje wokół nazwy -socjologia wychowania czy socjologia edukacji?

Edukacja nie oznacza tego samego co kształcenie, edukowanie. To raczej wynik tych procesów. W języku angielskim educating odnosi się do całokształtu zjawisk związanych z wychowaniem, uspołecznianiem.

Zbigniew Kwieciński -> edukacja jako ogół procesów rozwojowych, wpływów obejmujących wychowanie, jak i inne oddziaływania społeczne, które kształtują osobowość członków społeczeństwa.

Socjologia edukacji jest częścią szerszej wiedzy o społecznym kontekście kształcenia i wychowania, zawierając się w dyscyplinie znanej dotąd przez jej prekursorów jako socjologia wychowania. Rozróżnienie ma charakter umowny - socjologia edukacji to część socjologii wychowania. Jest nauką humanistyczną, empiryczną, teoretyczną, nie ma też w przeciwieństwie do pedagogiki charakteru normatywnego.

3. Metody badań i związki z innymi naukami (pedagogicznymi i społecznymi).

Podstawą metodologiczną jest analiza wpływów i czynności wychowawczych, w środowiskach, grupach i instytucjach o tym charakterze, a także efektów tych wpływów i działań. Techniki badań - obserwacja, wywiad, ankieta, analiza dokumentów, eksperyment.

Związki z innymi dyscyplinami:

a) Filozofia: sytuacja człowieka we współczesnym świecie, byt w perspektywie całościowej;

b) Antropologia: dostarcza narzędzi analitycznych pozwalających zajrzeć głębiej pod powierzchnię zjawisk zachodzących w klasie szkolnej i innych środowiskach wych.;

c) Pedagogika społeczna: obie zajmują się środowiskiem wychowawczym i jego wpływem na jednostkę, procesem uspołecznienia, ale pedagogika koncentruje się na przekształcaniu środowisk ich własnymi siłami, by służyły rozwojowi ludzi.

4. Przydatność wiedzy socjologicznej w pracy nauczyciela.

a) Wiedza socjologiczna wprowadza element relatywizmu w postrzeganiu świata;

b) Pozwala na poszerzanie horyzontów myślowych, rozwijanie zainteresowań, kwestionowanie podstaw wiedzy;

c) Może przyczyniać się do kształtowania nonkonformizmu;

d) Uświadamia nauczycielom, że na terenie szkoły tworzą wiedzę jak i tworzą ludzi nie tylko przez przekazywanie informacji, ale także przez interpretację zastanej rzeczywistości;

e) Socjologia jest formą refleksji o świecie.

5. Podstawowe pojęcia socjologii edukacji i ich zakresy : socjalizacja (etapy socjalizacji

i kompetencje społeczne w ich przebiegu ) wychowanie, nauczanie.

a) Socjalizacja: ogół wpływów oddziałujących na jednostkę w trakcie jej życia. Jest procesem, który prowadzi do pewnego efektu, pewnego wyniku. Wynikiem socjalizacji jest uspołecznienie. Ma dwa etapy 1 - socjalizacja pierwotna: przyjście na świat, koniec to pójście do szkoły; 2- socjalizacja wtórna: kończy się dopiero w czasie śmierci.

b) Kompetencje społeczne: kompetencja instrumentalna (zdobywana w szkole czyli wiedza). Izonomia rozwojowa- przeniesienie odpowiedzialności na inną osobę (rodzi postawy roszczeniowe- „mnie się należy”); - kompetencja komunikacyjna- umiejętności przekazu wiedzy którą uzyskaliśmy, umiejętność mówienia we własnym języku jest źle postrzegane przez nauczyciela; - kompetencja emancypacyjna czyli odwaga, to umiejętność radzenia sobie w sytuacjach trudnych.

c) Wychowanie: wpływy trwałe, społecznie pożądane, oddziaływanie skupione na kształtowaniu pozytywnym, wolne od ideologii, intencjonalne, zamierzone, świadome; ma cel (dyspozycje ideowe, kierunkowe).

d) Nauczanie: przekazywanie wiedzy, kształtowanie umiejętności i kompetencji (dyspozycje instrumentalne).

6. Środowisko społeczne i wychowawcze - różnica.

Społeczne - typ otoczenia, na który jesteśmy skazani, całokształt wpływów działających na jednostkę celowo zlokalizowanych i spontanicznych.

Wychowawcze - występują bodźce kontrolowane i ukierunkowane, na realizację pewnych celów (bodźce kulturowe, społeczne, przyrodnicze, które kształtują nasze relacje ze środowiskiem).

7. Teorie socjalizacji ( stanowiska w ich obrębie i czynniki różnicujące).

8. Teorie rozwoju społecznego ( Szuman, Radlińska, Kunowski ).

a) Rozwój progresywny: zharmonizowany rozwój;

b) Rozwój dygresyjny: wrodzone czynniki, nie można przeskoczyć pewnych pułapów;

c) Rozwój regresyjny: proces rozpoczął się, trwał, ale zatrzymał się, uwstecznił; brak zabiegów wychowawczych, złe warunki środowiskowe;

• Szuman: dwuczynnikowa teoria -

czynniki wewnętrzne: autonomiczno-fizjologiczne wyposażenie organizmu; (czynniki psychiczne: motywy, dążenia, temperament)

czynniki zewnętrzne: wpływy nieświadome, oddziaływanie środowiska, normy i reguły życia społecznego (wpływy świadome: wychowanie, nauczanie, ustanowione wzorce)

• Radlińska: rozwój ma charakter warstwowy: wyróżniamy trzy sfery (cielesną, społeczną, intelektualną); rozwój ma charakter biosocjokulturalny.

Wzrost->wrastanie->wprowadzanie.

• Kunowski: czteroczynnikowa (różne czynniki w 4 strefach):

a) Bios - strefa biologiczna, popędowa, regulowana przez mechanizmy instynktowne;

b) Etos - oddziaływania społeczne, wpływy nieświadome w tym oddziaływania środowiska i otoczenia społecznego;

c) Agos -świadome oddziaływania pedagogiczne, w tym edukacja i inkulturacja;

d) Los - czynniki leżące poza naszą kontrolą i możliwościami (sytuacja biograficzna, uwarunkowania historyczne i gospodarcze).

‎9. Typy tożsamości jako odpowiedź na społeczną ofertę ról w koncepcji Erika Eriksona

Erik Erikson- norweski psychoanalityk; koncepcja- w procesie socjalizacji przyjmowane są statusy tożsamości, które są swego rodzaju odpowiedzą na społ. ofertę ról. Poza wynikami jej stadiami (toż, osiągnięta i negatywna), możemy jeszcze mieć do czynienia ze statusami pośrednimi:

a. Moratorium Psychospołeczne- odroczenie koniecznych i nieodwracalnych decyzji na przyszłość. Odroczenie to polega na próbnym niewiążącym odgrywaniu ról, eksplorowaniu ofert i eksperymentowaniu w różnych obszarach życia w zakresie związków, wykształcenia, profesjonalizacji i orientacji światopoglądowych etc. Moratorium rzadko bywa przeżywane świadomie (mimo to jest zjawiskiem pozytywnym pod warunkiem że ma określone ramy czasowe, cel i wynik). Nierzadko przybiera postać zinstytucjonalizowaną (podróże, służba wojskowa itd.)

b. Dyfuzja ról- rozproszenie w obrębie wyobrażenia o własnej przyszłości. Społeczna oferta ról, ich współistnienia i konfiguracji nie stanowi wartościowego projektu własnej aktywności, ale fragmentaryzowane składniki biografii społecznej innych osób, które mogą się jednostce wydawać nieatrakcyjne lub przeciwnie zbyt trudne do osiągnięcia.

c. Przedzamknięcie- podjęcie ważnych zadań życiowych pod wpływem nacisków otoczenia, przedstawiania przez nich oferty społecznych zadań i obowiązków jako jedynie słusznej i wiodącej do samorealizacji, bez prób dowiedzenia się co rzeczywiście mogłoby przynieść satysfakcję i stanowić rozwinięcie preferencji i uzdolnień młodego człowieka. Stanowi on zaburzenie tożsamości. ( wybór zawodu czy kierunków kształcenia przez członków rodziny, narzucenie określonych praktyk obyczajowych.)

Przyczyna zachowań prow. Do przed zamknięcia: dominująca osobowość rodziców, zachowanie stabilności bytu i poczucia bezpieczeństwa.

tzw. „trudne czasy” - przesycenie socjalizacji w środowisku rodzinnym czy szkolnym treściami konserwatywno-adaptacyjnymi bez przedstawienia przestrzeni dla transformacji, wyboru, samodzielnych działań.

10. Reprodukcja kulturowa.

Jest to transmisja istniejących wartości kulturowych oraz norm z pokolenia na pokolenie. Wiąże się z mechanizmami, poprzez które kontynuacja kulturowego doświadczenia jest podtrzymywana w czasie. Ma wpływ na reprodukcję społeczną czy też proces przekazywania pewnych aspektów społeczeństwa (np. klasa).Reprodukcja jest procesem, w którym pewne aspekty kultury przechodzą z jednej osoby na drugą, ze społeczeństwa na drugie. Przez wieki kulturowa reprodukcja występowała jako ukryty porządek. Przykładem kulturowej reprodukcji jest enkulturacja czy dyfuzja. Koncepcja kulturowej reprodukcji to dzieło P. Bourdieu. Początkowo interesowało go zjawisko edukacji w nowoczesnym społeczeństwie. Wierzył, że system edukacji jest używany w celu reprodukcji kultury klasy dominującej w porządku, w jakim klasa podtrzymuje i uwalnia władzę. Idea Bourdieu jest podobna do koncepcji ideologicznego aparatu państwa Louisa Althussera. Według Bourdieu nierówność społeczna jest przetwarzana, reprodukowana przez system edukacji i inne instytucje społeczne.

11. Przemiany kultury na przestrzeni dziejów i typy osobowości

a. Zmiana sposoby oddziaływania kultury na naszą osobowość - David Riesman

- kultura postfiguratywna- osobowość sterowania tradycją

-kultura- konfiguratywna- os. Wewnątrz sterowana

-kultura prefiguratywna- os. Zewnątrz sterowana

b. zmiana kierunku przekazu międzypokoleniowego - Margaret Mead

-Starsi młodsi (jednokierunkowy)- wszystko co jest ważne już było, młodsi mają się podporządkować

-starsi młodsi (dwukierunkowy)- starsi uczą młodszych, ale też

młodsi starsi(dwukierunkowy) i młodsi przekazują jakąś wiedzą starszym

-młodsi starsi (jednokierunkowy)- młodsi zaczynają przekazywać wiedzę i pokazywać świat starszym bo mają takie kompetencje, które zapewniają orientację w świecie.

12. Kryzys kultury i jego przejawy - kultura może być traktowana jako:

a. paideia- dobro samo w sobie, źródło wartości immanentnych (gotowe odwołania do celów wych.)

b. towar- rozwój gospodarki rynkowej wymusza traktowanie kultury w kategoriach ekonomicznych, jak jeden z wielu towarów dostępnych na rynku. Należy dążyć by produkt kultury był „ładnie opakowany”.

Konsekwencje traktowania kultury jako towaru są szerokie i obejmują:

-regres treści kultury jako niepraktycznej i nieopłacalnej

-niedostępność finansowa produktów pierwszego obiegu

-preferowanie funkcji ludyczno-rekreacyjnej

-dominacja treści kultury niskiej, popularnej nad kulturą wysoką

-blokada identyfikacji z kanonem treści kulturowych.

Postmodernistyczny kryzys kultury bywa także nazywany techno polem(Neil Postman)

Technopol- typ społeczeństwa, którym rządzi konsumpcja, przymus nabywania dóbr konsumpcyjnych bez względu na konsekwencje ekonomiczne i psychiczne powoduje, że „mieć” staje się ważniejsze nić „być” - Eric Fromm.

13. Media a socjalizacja we współczesnym świecie.

Wychowawcze konsekwencje rozwoju i powszechnej dostępności mediów:

Efekty oddziaływania przekazu telewizyjnego i reklamowego na świadomość odbiorców:

-estetyzacja- brzydota czy naturalny wygląd nie mają racji bytu, wszystko trzeba upięknić

-juwenalizacja- młodość, młody wygląd nadrzędnymi wartościami

-sakralizowanie rzeczywistości i mitologizowanie życia- inwersja symboliczna dot. Wartości- „kupujemy” pewien styl życia, a nie produkt którego potrzebujemy

-homogeniacja- - wszystko jest do siebie podobne i tak samo promowanego rodzi nie tylko trudność z wyborem ale miewa też poważne konsekwencje (np. zdrowotne), utrudnia też wyodrębnienie osobowości i poszanowani jej podmiotowości w powodzi ogólnie dostępnych dóbr konsumpcyjnych

-ewolucja sposobu percepcji- homo videns- człowiek patrzący, a nie homo sapiens- szerzenie wzorców kultury obrazowej, niewrażliwości na słowo

-zniekształcenie obrazu świata- specyficzny sposób montowania materiału, ekspozycja scen brutalnych, ukazywanie głównie tego co gwałtowne.

-ukryty program.

14. Teorie roli społecznej ( Turner, Szmatka, Znaniecki, Goffman)

Turner:

W poglądach Turnera role są odpowiedzią na społeczne oczekiwania i wzorce zachowań przyjęte w społeczeństwie (szerokie ujęcie). Dotyczą one wszystkich sfer działania społecznego jednostki i wszystkich środowisk (rodzina, grupy odniesienia, instytucje edukacyjne, miejsce pracy).

Wąskie ujęcie - role rozumiane, jako określone zadania życiowe.

Schematy zachowań składających się na role opanowywane są w przebiegu socjalizacji wtórnej, choć początek tego procesu można odnieść do socjalizacji pierwotnej. Role można rozpatrywać na dwóch zintegrpowanych ze sobą poziomach jako:

a) role przypisane - wzorzec, społecznie przyjęty zespół zachowan, oczekiwania i wymogi społeczeństwa

b) role subiektywne - sposób rozumienia wymogów przez jednostkę, interpretacja ról przypisanych.

c)role spełnione - poziom wykonania

zawsze przypisane dominują nad spełnionymi. Przypisanie roli to proces ponadjednostkowy - nie mamy zbyt dużego wpływu. Ale to, co my z tymi przypisanymi wymogami zrobimy,to już nasza sprawa.

Szmatka:

Oprócz poziomów, na jakich przyswajamy rolę można mówić o jej tworzeniu, modyfikowaniu i negacji.

Tworzenie: kreacja, twórcze i innowacyjne przetworzenie relacji jednostki i otoczenia społecznego w wyniku którego pojawiają się role dotąd nieznane, wykreowane przez nowe warunki społeczne np. rola maklera giełdowego, rola bezrobotnego absolwenta uczelni.

Modyfikowane i negocjacja ról: oparte są na ich przymierzaniu, dopasowywaniu do sytuacji w zależności od warunków zewnętrznych i wewnętrznych procesów interakcji.

Znaniecki:

Rola, jako działaniowy (performatywny) aspekt wzoru osobowego umożliwiający wyodrębnienie osoby społecznej.

działaniowy aspekt - naśladowanie innych twórców.

osoba społ - wyuczone schematy zachowań, ktoś nowy.

Wzór osobowy utrwalony jest w tradycji kulturowej danych grup.

Na rolę składają się:

* jaźń odzwierciedlona - sposób w jaki członek grupy społecznej bądź kandydat na niego wyobraża sobie, że jest przez członków tej grupy postrzegany.

* stan socjalny - przywileje, uprawnienia, prestiż - związane z pełnieniem przez jednostkę określonej roli.

* funkcja społeczna - obowiązki wynikające z podjęcia się określonej roli ub jej odrzucenia w przypadku tzw. ról rekrutacyjnych.

* znaczenie życiowe - wpływ jaki pełnienie danej roli wywiera na życie środowiska.

Najpierw jest jaźń odzwierdziedlona, a później subiektywna. Bo żeby myśleć coś o sobie, muszę się najpierw odnieść do innych, do tego,co oni o mnie pomyślą.

Znaczenie życiowe:

- na ile jestem w sensie społecznym i podmiotowym ważny dla innych, co oni z tego mają

- na ile ja jestem ważna/y dla siebie, co ja mam z tego że jestem osobą X/Y/Z..

Goffman:

Ujęcie dramaturgiczne.

Rola to inaczej punkt programu. Wszystko jest rolą. Nie ma możliwości wyjścia poza rolę. Jej tłem jest każda interakcja, sytuacja, w której podejmowane jest świadome, określone działanie.

Rola społeczna - jakiś wzór działania odgrywany przez wykonawcę przed publicznością tego samego rodzaju i dostatecznie często, aby ta powtarzalność stała się zauważalna dla obserwatorów i samego odgrywającego.

Na rolę składają się:

*zaufanie do roli - stopień utożsamienia się z nią dla odgrywającej ją jednostki

* fasada - standardowe środki wyrazu, które jednostka stosuje celowo lub mimowolnie podczas występu.

* idealizacja - próby pokazania się jednostki jako lepszej, niż ona jest faktycznie, w obrębie realizacji, mieszczą się odrebności między wrażeniem wywieranym przez jednostkę, a jej rzeczywistą działalnością

* kontrolowanie ekspresji - dbałość jednostki o to, by publiczność właściwie odczytywała znaczenia zawarte w występie, także tuszowanie nieumiejętności, stwarzanie wrażenia gotowości do odegrania roli.

* mistyfikacja, fałszywa prezentacja - stwarzanie dystansu np. poprzez stosowanie dobrych manier i innych rytuałów jako środków ukrywania siebie.

15. Specyfika roli nauczyciela.

-motywować uczniów do aktywnego zdobywania wiedzy i korzystania z różnych źródeł informacji,

-stwarzać uczniom możliwości analizowania i rozwijania umiejętności związanych z kształtowaniem postawy przedsiębiorczej,

-zachęcać uczniów do przyjmowania odpowiedzialności za wyniki swojej nauki oraz do określania, wspólnie z nauczycielem, dalszej ścieżki kształcenia,

-stosować metody skłaniające uczniów do aktywności oraz skutecznego współdziałania w zespole,

-być elastyczny w działaniu i otwarty na nowe pomysły oraz potrzeby uczniów, zachęcać ich do współdecydowania w planowaniu procesu nauczania,

-rozwijać i doskonalić swój warsztat pracy,

-działać z optymizmem.

16. Ukryty program:

Ukryty program (hidden curriculum) stanowi zespół kompetencji, umiejętności, wzorców zachowań, wartości i postaw nabytych podczas pobytu w szkole, ale przyswojonych poza czy też obok programu formalnego.

Ukryty program to czego uczy przebywanie w szkole a nie nauczyciel. Występuje obok oficjalnego programu. Uczniowie podchwytują pewne podejście do życia i pewną postawę w uczeniu się.

To czego uczy przebywanie w szkole a nie nauczyciel. Występuje obok oficjalnego programu. Uczniowie podchwytują pewne podejście do życia i pewną postawę w uczeniu się.

„Ukryty program” to pojecie niejasne, lecz za to uchwytujące związki miedzy zjawiskami a wydarzeniami, których często się nie rozpoznaje.

Podstawowa definicja „programu” jest najbardziej ogólna definicja jaka jest możliwa- program to wszystko to, czego rezultatem jest uczenie się. Jednak również najbardziej zawężona definicja określająca ów program jako zaplanowane działania mające na celu kształcenie, niesienie w sobie ukryty program.

Definicja „ukrytosci” często wskazuje motywy. Mogą one sięgać od celowej manipulacji, przez nieświadomość, uporczywość przekraczająca pierwotne potrzeby, Az po ironie skutków niezamierzonych.

De Bono klasyfikuje podobne pojęcia jako „słowa-kasza” czyli pojęcia niejasne, nieprecyzyjne.

Kilka prób zdefiniowania pojęcia „programu”:

1. definicje kładące nacisk na oficjalny rozkład zajęć: program widziany jest jako zaplanowana działalność kształceniowa szkoły, jako zasób wiedzy zaplanowanej do przekazania

2. definicje podkreślające intencje: program to wszystko to co zorganizowane przez nauczycieli włączając w to lekcje, kola zainteresowań, zajęcia pozaszkolne

3. definicje obejmujące wszystko to co związane jest ze szkoła i czego rezultatem jest uczenie się niezależnie od tego czy zamierzone czy nie

Eksperyment Lippitta i White'a organizacji grupy w systemie autorytarnym i demokratycznym ilustruje różnorodność typów uczenia się niejako „przy okazji” planowanych zadań.

W książkach ułomności, wady i uprzedzenia są trwałe obecne w tym co napisali, zaprojektowali zarówno tak jak w wypadku projektantów pomocy szkolnych i instytucji jaką jest szkoła mogą one przejść niezauważone i niezakwestionowane. W wypadku książek są one przyswajane razem z treściami uczenia zawartymi w programie szkolnym.

Ukryte przesłania podręczników zdaniem A. Ornsteina i F. Hunkinsa, są odbiciem uznawanych wartości i poglądów na temat świata i ich autorów. Są one przyswajane razem z treściami uczenia się przewidzianymi przez program szkolny. W badaniach poświęconych analizie wizerunków kobiet i mężczyzn w teściach podręczników pod kątem stereotypów płciowych bardzo często jawi się seksizm. Wnioski które sformułowano w ich wyniku wskazywały na monopolizacje przez chłopców fizycznej przestrzeni szkoły oraz uwagi nauczycieli. Dowiodły one miedzy innymi ze w istniejących instytucjach edukacyjnych dziw czeta pozbawione są możliwości osiągnięcia sukcesu edukacyjnego w wymiarze, jaki dostępnym jest chłopcom. Kolejnym temat jak poruszymy to język, który jest jednym z głównych środków komunikacji stosowanych przez nauczycieli i uczniów. Jakiekolwiek jego rozpoznane ograniczenia, wypaczenia i zawarte w nim uprzedzenia są wchłaniane i przestają być świadomie kontrolowane i przezwyciężane. Za przykład można podać język angielski istnieje w nim tendencja do posługiwania się dychotomią np. czarny/biały, dobry/zły, konsekwencją tego jest częste nadmierne uproszczenie złożonych zjawisk. To ograniczenie rozszerza się również na socjologię np. nauczanie analizuje się tak, jakby istniały tylko dwa przeciwstawne jego typy: otwarte/zamknięte, tradycyjne/postępowe itp., a tak naprawdę istnieją bardziej różnorodne typy nauczania.

17. Typy grup rówieśniczych.

- Według Tadeusza Pilcha w oparciu o właściwości rozwojowe dzieci i młodzieży wyróżnia się trzy typy grup rówieśniczych:

1 dziecięce grupy zabawowe, bandy;

2) młodzieżowe paczki, kliki;

3) młodzieżowe grupy dewiacyjne (gangi, bandy przestępcze).

- Według Bronisława Misztala wyróżnia się cztery typy grup młodzieżowych, ze względu na ich cechy:

1) Wiek członków - ze względu na tą cechę można wyróżnić dwa związki: homogeniczne (składające się z osobników znajdujących się w tym samym wieku lub podobnym) i heterogeniczne (składające się z osobników różniących się wiekiem). W związkach heterogenicznych można wyodrębnić takie, w których np. osoba młodsza należy do grupy ludzi starszych (świadczy o pewnej dojrzałości i samodzielności tego osobnika) lub np. osoba starsza należy do grupy ludzi młodszych (świadczy o opóźnieniu rozwojowym tego osobnika).

2) Płeć członków - wyróżnić tu można: grupy jednorodne (składające się z samych chłopców albo dziewczynek) i grupy mieszane. Grupy chłopięce mają charakter zabawowo-rekreacyjny, zaś dziewczęce mają charakter zabawowo-konsumpcyjny.

3) Stopień spoistości - można określić przez częstotliwość kontaktów między członkami lub przez podanie struktury socjometrycznej. Wyróżniamy grupy zwarte i luźne. Grupy zwarte dążą do częstego widywania się w celu wymiany wrażeń, funkcjonują w pełni, spełniają funkcje zaplecza emocjonalnego i społecznego. Grupy luźne nie funkcjonują w całej pełni, ich uczestnicy spotykają się nieregularnie, spełniają funkcję zabawowo-rekreacyjną.

4) Społeczna podstawa funkcjonowania - wyodrębnić tu można związki celowe i związki spontaniczne. Te pierwsze prowadzą działalność na podstawie mniej lub bardziej sformalizowanych reguł, zasad i statusów, których przejawem zewnętrznym może być wydawanie swoim członkom np. legitymacji. Związki spontaniczne w pierwszym okresie działalności nie dysponują żadnymi zasadami, ale precyzują takie zasady z czasem. Można wyróżnić trzy rodzaje związków spontanicznych:

*zawiązujące się samorzutnie na gruncie szkolnym,

*powstałe dzięki faktowi wspólnego zamieszkiwania swych członków na terenie tego samego np. osiedla,

*członkowie odznaczają się określonym sposobem zachowania.

18. Cechy szkoły.

+ Prestiż szkoły

+ Ekologia szkoły i klasy

+ Struktura klasy

+ Klimat klasy

PRESTIŻ SZKOŁY

Usytuowanie szkoły w systemie oświatowo - zawodowym kraju w poważnym stopniu wpływa na uczniowskie interpretacje szkolnych zdarzeń. Usytuowanie to jest główną przesłanką prestiżu szkoły. Szkoła cieszy się wysokim prestiżem, jeśli jej ukończenie otwiera przed absolwentem cenione perspektywy zawodowe i możliwości społecznego awansu.

Cechy wewnętrzne szkoły:

-ostrość kryteriów rekrutacyjnych

-trudność egzaminów końcowych

-zróżnicowanie statusów uczniowskich

Zadania i wymagania stawiane przez szkołę prestiżową przedstawiają się uczniowi jako bardziej sensowne niż zadania stawiane przez szkołę nieważną. Prestiżowe szkoły dysponują atutami. Jednym z nich jest podziw, jakim darzy ucznia ważnej szkoły jego społeczność lokalna. Wszyscy ci ludzie okazują młodemu człowiekowi szacunek wprost proporcjonalny do trudności dostania się i utrzymania w szkole. Innym atutem jest pozycja wśród rówieśników. Szkoła o wysokim prestiżu przekreśla czy zmniejsza znaczenie pozaszkolnych oznak statusu ucznia tj. pochodzenie społeczne, zamożność rodziców, uroda itp.

EKOLOGIA SZKOŁY I KLASY

Cechy fizyczne:

Wielkość szkoły - ma stosunkowo małe znaczenie dla uczniów najmłodszych (większość ich życiowej aktywności przebiega w klasie). Na wyższych szczeblach edukacji wpływ ten jest wyraźniejszy. Obejmuje on nie tylko osiągnięcia szkolne uczniów, ale zachowania społeczne. W małych szkołach (mniej niż 500 uczniów) spotyka się więcej życzliwości we wzajemnych stosunkach, mniej agresji, wagarów, aktów wandalizmu. Im większa szkoła, tym większe poczucie anonimowości u każdego ucznia, a im większe poczucie anonimowości, tym większa skłonność do spostrzegania szkoły jako wrogiej i obcej.

Wielkość klasy - uważa się, że im liczniejsza klasa, tym gorsze postępy uczniów. Osiągnięcia uczniów zależą od czasu lekcji wykorzystywanego w celach merytorycznych oraz od tego, jak często nauczyciel dogląda pracy jednostek, koryguje ją i dostarcza informacji zwrotnych. Im liczniejsza klasa, tym więcej problemów na tle niewłaściwego zachowania. Zmusza to nauczyciela by poświęcał więcej czasu na przypominanie reguł porządkowych, uciszanie, ganienie. Im liczniejsza klasa, tym rzadsze są kontakty nauczyciela z pojedynczymi uczniami. W małych grupach istnieje współpraca ze sobą, uczniowie są bardziej skoncentrowani na pracy. W dużych grupach - więcej przyjaźni, bardziej bogate życie społeczne.

Ekologia klasy - na centralnym miejscu w klasie stoi stolik nauczyciela, za nim tablica, dalej przestrzeń uczniów. Kilka rzędów stolików, pod ścianami jakieś szafy, zwykle zamknięte albo puste. Podział przestrzeni na część nauczyciela i uczniów podkreśla dystans między tymi dwoma światami.

STRUKTURA KLASY

Dwa aspekty:

Każda klasa jest częścią składową szkoły będącej instytucja o określonych warunkach w społecznym podziale pracy i jako część składowa podlega świadomemu ustrukturowaniu odzwierciedlającemu ideologię systemu oświatowego - to struktura organizacyjna. Klasa to pewna losowo dobrana zbiorowość młodzieży w tym samym z grubsza wieku i tej samej przeszłości oświatowej, do której nauczyciel kieruje informacje, polecenia, napomnienia - te same dla wszystkich i tak samo oceniane. Ze względu na tryb doboru uczniów klasa jest zbiorowością zróżnicowaną, składa się z uczniów zdolnych i niezdolnych, pilnych i niedbałych. Z drugiej jednak strony ze względu na dominujący tryb pracy dydaktycznej klasa okazuje się całością niezróżnicowaną, wszystkim uczniom daje się to samo o od wszystkich tego samego się wymaga. Wyodrębnia się trzy główne typy struktury organizacyjnej klasy w szkole:

klasy homogeniczne

klasy heterogeniczne (nauczane „równym frontem”)

klasy heterogeniczne (nauczane we względnie wyrównanych grupach; nauczyciel może w nich prowadzić pewne fragmenty lekcji z całą klasą.

Drugi aspekt struktury to struktura społeczna, która odwołuje się do pojedynczej klasy jako względnie autonomicznego organizmu społecznego, który rozwija się i zmienia wg własnych praw. Wysiłek badaczy skupia się tu na odkrywaniu w klasie przywódców i poddanych: „gwiazd” - czyli uczniów cieszących się największą popularnością w klasie i uczniów odrzuconych przez rówieśników; tych, którzy są zawsze dobrze poinformowani, i tych, którzy o wszystkim dowiadują się ostatni. Mówi się więc o strukturze władzy, popularności czy komunikowania się w klasie. Bada się także podziały klasowej zbiorowości na mniejsze grupy. Istnieją dwa typy społecznej struktury klasy (wg R. Schumcka):

Struktura rozproszona - tzn. na każdego ucznia przypada mniej więcej tyle samo sympatii i antypatii. Nie ma tu „gwiazd”, nie ma „klik”, czyli małych grupek wybierających się wzajemnie i izolujących od reszty klasy, nie ma uczniów towarzysko obojętnych, których nikt nie wybiera ani nie odrzuca.

Struktura centralna - tzn. można w niej wyodrębnić niewielką liczbę uczniów o najwyższej popularności i równie małą liczbę uczniów niepopularnych.

KLIMAT KLASY

To wszystkie reguły pracy i życia klasy, które nauczyciel faktycznie narzuca i wzmacnia przy okazji rozwiązywania bieżących sytuacji dydaktycznych i wychowawczych. W klimacie jaki tworzy nauczyciel odbij asie jego stosunek do ludzi w ogóle, do uczniów i do ich rodziców, jego przekonania o roli szkoły, jego samopoczucie. Istnieje opozycja „typów klimatycznych”, którą można traktować jako wymiar, na którym daje się usytuować konkretną klasę. W ten sposób można powiedzieć coś o pewnych jej aspektach. Dwa rodzaje opozycji:

Pierwsza dotyczy uczuciowego kolorytu interakcji między nauczycielem i uczniami. Na jednym biegunie - klimat ciepły (w którym uczniowie czują, że nauczyciel darzy ich zainteresowaniem i jest gotów to i owo poświęcić ze swojego czasu czy wygody dla ich dobra). Na przeciwnym biegunie - klimat zimny (nauczyciel skoncentrowany na swoich potrzebach, a uczeń taje się zbędnym elementem procesu kształcenia).

Druga dotyczy rozkładu władzy w klasie. Dobrze reprezentuje je przeciwstawienie klimatu autokratycznego i klimatu demokratycznego. W tym pierwszym decyzje są podejmowane przez nauczyciela, w drugim - przez całą zbiorowość klasową. Dzieci pracujące w klimacie autokratycznym osiągały w prostych, ale wykonywanych bez nadzoru nauczyciela zadania gorsze rezultaty, niż uczniowie pracujący w klimacie demokratycznym.

Cztery typy klimatu klasowego:

autokratyczno - życzliwy - nauczyciel sam podejmuje ważne decyzje, ale czyniąc to pragnie działać na korzyść ucznia

demokratyczno - życzliwy - polega na organizowaniu procesów zbiorowego podejmowania decyzji w intencji harmonizowania życia zbiorowości uczniowskiej

autokratyczno -wrogi - nauczyciel sam podejmuje decyzje z myślą o umocnieniu instytucjonalnego ładu

obojętnego leseferyzmu - „róbcie sobie jak chcecie”, nauczyciel wycofuje się z podejmowania decyzji dla świętego spokoju.

19. Rodzina-funkcje i typy rodzin

Rodzina: grupa osób połączonych stosunkiem małżeńskim i rodzicielskim.

W każdej kulturze rodzina ma jakąś formę , strukturę (podział ról, zadań, hierarchia).

Rodzina to - płaszczyzna bardzo różnych zarówno pozytywnych jak i negatywnych przeżyć emocjonalnych. Jest podstawą, podłożem socjalizacji (źródło wzorców działania, ról społecznych itd).

Funkcje rodziny:

1. prokreacyjna

2. ekonomiczna

3. socjalizacji i wychowania

4. zaspokojenia potrzeb emocjonalnych

5. kontroli zachowań członków

6. nadawania pozycji społecznej

Typy rodzin:

I. ze względu na wielkość (duże i małe)

II. ze względu na miejsce zamieszkania (wieś, miasto)

III. ze względu na pochodzenie małżonków (endogamiczna [do środka] - wiązanie się osób z tej samej klasy społecznej, egzogamiczna [na zewnątrz] - mezalians: wiążą się osoby z zupełnie różnych klas społecznych. W tych czasach trudno o egzogamię, bo klasy społeczne się ze sobą zrównują).

IV. ze względu na pochodzenie etniczne małżonków (jednorodne, mieszane).

V. Ze względu na podział władzy (egalitarna - wszyscy równi, patriarchalna - ojciec to głowa rodziny, matriarchalna - matka to głowa rodziny).

VI. ze względu na stopień pełnienia funkcji (prawidłowe, dysfunkcjonalne).

VII. Ze względu na strukturę (pełne, niepełne - w wyniku wdowieństwa, rozbite - w wyniku rozwodu).

VIII. ze względu na sposób rozwiązywania zaburzeń strukturalnych (zastępcza, adopcyjna).

---