Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Marta Hasse-Ciesliriska, ZygmuntAdamski

Zakazenia skory i bton sluzowych wywotane

przez grzyby drozdzopodobne

Najcz^stszym grzybem drozdzopodobnym odpowiedzial-nym za rozwoj zakazen jest Candida albicans.

Kandydoza bton sluzowych

Drozdzakowe zapaleniejamy ustnej (Candidosis mucosae oris)

Odmiany kliniczne:

□ Ostre rzekomobtoniaste, tzw. plesniawki (Candidosis pseu-
domembranacea acuta, soor):

O Biatawe naloty, przypominaj^ce „sci^te mleko".

O Po usuni^ciu nalotu - zywoczerwony rumien z nadzer-

kami. O Lokalizacja: j^zyk, policzki, dzi^sta, podniebienie, gardto. O Wyst^powanie: cz^sto u dzieci, u pacjentow z cukrzyca^

u chorych z obnizon^ odpornosci^. O Dolegliwosci: pieczenie, uczucie palenia. a Ostre zanikowe (Candidosis acuta atrophicans): O Zywoczerwone rozlane plamy. O Zanik brodawek lisciastych i wygtadzenie powierzchni

j?zyka. O Dolegliwosci: uporczywy, pieka_cy bol. O Wyst^powanie: dorosli, najcze^ciej z cukrzyc^, w prze-

biegu antybiotykoterapii. n Przewlekte zanikowe (Candidosis chronica atrophicans): O Jest najcz^stsza, kandydoz^ o przewlektym przebiegu. O Rozwija s\q ona u 15-65% osob noszacych protezy z$-

bowe. O Czerwone plamy na powierzchni bton sluzowych

w miejscu styku z proteza_. O Dolegliwosci: bol i pieczenie. O Czasem obserwuje sie_ przerost brodawczakowaty zmian

chorobowych.

□ Przewlekle rozrostowe (Candidosis chronicapseudomem-
branacea):

O Biatoszare plamki i blaszki otoczone rumieniem. O Wystepuj^ u chorych z AIDS. O Charakterystyczna cecha: duza opornosc na leczenie przeciwgrzybicze.

Diagnostyka roznicowa:

• Leukoplakia.

• Afty.

• Liszaj ptaski.

• P^cherzyca.

• Kitawtorna.

Drozdzakowe zapalenie kqcikow ust, zajady (Angulus infectiosus oris candidamyceticus, Cheilitis angularis, Perleche)

Zapalenie drozdzakowe ka_cikow ust, zwane rowniez zaja-dami (perleche), jest wywotywane przez liczne gatunki grzy-bow drozdzopodobnych z rodzaju Candida: C. albicans, C guilliermondii, C. tropicalis, C pseudotropicalis, C parapsilosis i C. krusei.

Czynnikami sprzyjaja_cymi zakazeniu sa; cukrzyca, draznie-nie przez protezy i niedobory witamin z grupy B.

Obraz kliniczny:

□ Przewlekty stan zapalny kacikow ust z tworzeniem p§kni§c
naskorka, nadzerek, strupow w kqcikach ust.

n Objawy subiektywne: dolegliwosci bolowe, sw^dzenie, pie­czenie.

n Powstawaniu choroby moze sprzyjac maceracja spowodo-wana cz^stym oblizywaniem ust. W rozpoznaniu roznicowym nalezy uwzgl^dnic gtownie

stany zapalne na tie bakteryjnym. Rozstrzyga badanie bakte-

riologiczne.

Kandydoza pochwy i sromu (Candidosis vaginae et vulvae. Vulvovaginitis candidamycetica)

Etiologia

□ Najczcjsciej C albicans, ale mozliwe s^ rowniez zakazenia
innymi gatunkami, np.: C glabratalub C. tropicalis.

Obraz kliniczny:

n Rumieniowe ogniska zapalne, obrz^k i zaczerwienienie sro­mu z biatawymi nalotami na powierzchni.

• Zmiany moga^ przechodzic na wewne4rzna_ powierzchni^ ud.

• Serowate uptawy

• Dolegliwosci: pieczenie, swiad.

Malgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Marta Hasse-Cieslihska, Zygmunt Adamski

Rozdzial 5 Zakazenia grzybicze

Grzyby stanowia_ niezalezna_ grup^ systemowa, sktadaja_ si? z okoto 50 000-250 000 opisanych gatunkow, sposrod kto-rych okoto 200-300 gatunkow posiada wtasdwosci patogen-ne. Natomiast w codziennej praktyce klinicznej rzeczywiste znaczenie chorobotworcze ma kilka—kilkanascie gatunkow, z ktorych niektore wyst?puja_ kosmopolitycznie, inne w ograni-czeniu do stref klimatycznych lub kontynentow.

Grzyby stanowia_ zroznicowan^ grup? organizmow euka-riotycznych. Ogolnie dzieli si? je na dermatofity, grzyby droz­dzopodobne, grzyby plesniowe i inne. Z klinicznego punktu widzenia istotne znaczenie odgrywaja_ dermatofity oraz grzy­by drozdzopodobne z rodzaju Candida.

Dermatofity nie stanowia^ odr?bnej jednostki systemowej. Obejmuja, one grup? saprofitow, ktorych wtasciwoscia. jest zdolnosc do degradacji keratyny, zarowno ludzkiej, jak i zwie-rz?cej. Do tej grupy naleza. liczne gatunki naleza_ce do trzech rodzajow: Microsporum, Trichophyton] Epidermophyton. Nie-zaleznie od podziatu systemowego, dla celow praktycznych, dermatofity dzieli si? w oparciu o kryterium ich naturalnej przy-naleznosd ekologicznej (ontohabitat) oraz wymagania wobec zywidela. Na tej podstawie wyroznia si? dermatofity antropo-filne (naturalnym zywicielemjestcztowiek), zoofilne (zwierz?) i geofilne (bytuja.ce w glebie). Do wymienionych grup naleza. rozne gatunki wyszczegolnionych wyzej rodzajow.

Dermatofity sa. czynnikami etiologicznymi infekcji zwanych grzybicami wtasdwymi {tinea).

Grzyby drozdzopodobne z rodzaju Candida bytuja. w or-ganizmie zdrowego cztowieka jako egzogenne saprofity ko-lonizuja.ce btony sluzowe i skor?, nie wywotuja.c objawow choroby Wywotane przez nie zakazenia naleza. do tzw. za­kazen oportunistycznych. Rozwijaj^ si? one w warunkach zaburzonych mechanizmow obronnych gospodarza oraz w zmienionych warunkach srodowiskowych roznych okolic data ludzkiego. Czynniki usposabiaja.ee do oportunistycznych zakazen grzybami drozdzopodobnymi z rodzaju Candida dzieli si? na wewna_trzpochodne, uwzgl?dniaja.ce relacje mi-kroorganizm-gospodarz, oraz zewna_trzpochodne - jatro-genne i srodowiskowe.

Czynniki usposabiajace do wyst?powania zakazen grzybiczych

n Srodowiskowe:

• przebywanie w skupiskach ludzkich, takich jak interna-ty hotele robotnicze, koszary, sitownie, baseny gabinety odnowy biologicznej

• wysoka temperatura i wilgotnosc

• czynniki zywieniowe (dieta bogata w w?glowodany niedoborwitamin)

• grupy spoteczne szczegolnie narazone na zakazenia grzybicze, np. gornicy zotnierze, sportowcy (noszenie nieprzewiewnej odziezy i obuwia wykonanych z two-rzyw sztucznych i gumy)

• migracje ludnosci; a Miejscowe:

• nadmierna potliwosc

• przerwanie ci^gtosci tkanek (np. urazy skory, bton slu-zowych, oparzenia, maceracja tkanek, okluzja)

• suchoscskory

- zaburzenia ukrwienia kohczyn;
□ Ogolnoustrojowe:

• czynniki immunologiczne - niedobor neutrofilow we krwi obwodowej (np. ostra biataczka, CT- chemiotera-pia), niektore schorzenia prowadz^ce do braku limfocy-tow T, fagocytow jednojadrzastych (np. AIDS, CT), de-fekt uktadu siateczkowo-srodbtonkowego (wrodzony brak lub defekt sledziony, splenektomia)

• chemioterapia i radioterapia

• leki: immunosupresyjne (cytostatyki), antybiotyki, kor-tykosteroidy

• zabiegi chirurgiczne (np. sztuczne zastawki serca, intu-bacja, tracheostomia, endoskopia, przeszczepy nerek, przetaczanie krwi, operacje p. pokarmowego, serca, ginekologiczne)

• czynniki fizjologiczne (np. cia.za, okres noworodkowy)

• zaburzenia endokrynologiczne (np. cukrzyca)

• infekeje

• choroby nowotworowe.

Jednym z bardzo waznych czynnikow, predysponuja_cych do zakazen, jest noszenie ubrah i obuwia z materiatow synte-tycznych zwi?kszaja_cych potliwosc skory!

50

Dermatologia dla kosmetologow

Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Marta Hasse-Cieslihska, Zygmunt Adamski

□ W obrazie klinicznym typowy jest: obrzek, zaczerwienienie,
bolesnosc watu paznokciowego oraz obecnosc tresci rop-
nej mi^dzy watem a ptytka^ paznokciow^.

a Zakazenie macierzy paznokcia powodowac moze dystrofie_

ptytki, a powierzchnia jej staje sie^ szorstka, matowa z po-

przecznymi zagt^bieniami (linie Beau). n Drozdzyca wyst^powac moze jako choroba zawodowa,

np. u osob zatrudnionych w przemysle spozywczym czy

u praczek.

□ Zmiany chorobowe dotycza^ najcze^ciej r^k.

Zakazenia drozdzakami lipofilnymi

Drozdzaki z rodzaju Malassezia (dawniej Pityrosporum) S3 sktadnikiem prawidtowej komensalnej flory skory u ludzi, a takze u niektorych zwierzqt. W przypadku zaistnienia sprzy-jaja_cych warunkow, grzyby te moga^ stac sie_ jednak czynnikiem sprawczym roznych chorob skory

tupiez pstry (Pityriasis versicolor)

Etiologia:

□ Malassezia furfur (Pityrosporum ovale).

Czynniki sprzyjaj^ce rozwojowi choroby:

□ Otytosc, nadmierna potliwosc, niedozywienie, noszenie cia-
snej, nieprzewiewnej odziezy i nieprzestrzeganie higieny.

Obraz kliniczny:

D Zakazenie powierzchowne skory z obecnoscia^ odbarwio-nych i przebarwionych plam, z delikatnym ztuszczaniem na powierzchni.

□ Odbarwienia ognisk chorobowych {leucoderma mycoti-
cum) po ekspozycji na swiatto stoneczne. Uwaza si^, ze
zmiany zabarwienia skory wynikajq z zahamowania pro-
dukcji melaniny pod wptywem wydzielanego przez droz­
dzaki kwasu azelainowego.

I 1

Rycina 81. tupiez pstry.

Dermatologia dla kosmetologow

• Lokalizacja: kark, plecy, klatka piersiowa, ramiona.

• Zmiany majq tendencj^ do zlewania si§.

• Choroba wystejiuje najcz^sciej w klimacie cieptym, z duza^ wil-gotnosci^ powietrza (chorujetam nawet do 40% populacji).

n Choroba ma charakter przewlekty i nawrotowy.

□ Rozlegte zmiany w przebiegu tupiezu pstrego obserwuje
si§ u pacjentow z zaburzonym uktadem odpornosciowym,
leczonych przewlekle kortykosteroidami badz immunosu-
presja.

n Ceglasta fluorescencja w lampie Wooda.

Diagnostyka roznicowa:

• Bielactwo nabyte. D Bielactwo kitowe.

• tojotokowe zapalenie skory

• tupiez rozowy Giberta.

Dermatof itozy - zakazenia wywotane przez dermatof ity (tzw. grzybice wtasciwe)

Czynniki etiologiczne:

□ Dermatofity z rodzajow: Trichophyton, Epidermophyton
i Microsporum.

W zaleznosci od srodowiska, w jakim bytujq, wyrozniamy

3 grupy:

n Grzyby antropofilne - bytujace w organizmie cztowieka, wywotuj^ce zakazenie o tagodnym przewlektym przebie­gu. Przyktady: Trichophyton rubrum, Trichophyton menta-grophytes varietas interdigitale, Trichophyton schoenleinii, Epidermophyton floccosum, Microsporum audouinii.

□ Grzyby zoofilne - bytujace u zwierza_t, mog^ce zakazic
cztowieka, wywotuj^ce zakazenia z nasilon^ reakcja^ zapal-
na_. Przyktady: Microsporum canis, Trichophyton menta-
grophytes varietas granulosum.

a Grzyby geofilne - bytujace w glebie, wywotujace czasem zakazenia u cztowieka, przebiegajaxe z nasilonym odczy-nem zapalnym. Przyktady: Trichophyton terrestre, Micro­sporum gypseum. Dermatofity do wzrostu wymagaja^ keratyny! (kolonizuj^

struktury zawierajace keratyny - naskorek, wtosy paznokcie). W Polsce najcze^ciej izolowanym czynnikiem etiologicznym

grzybicy dermatofitowej skory i paznokci jest Trichophyton

rubrum, a najcz^stsz^ postacia^ kliniczny zakazeh dermatofi-

towych jest grzybica stop.

Grzybica stop (Tineapedum)

Etiologia:

□ Epidermophyton floccosum (antropofilny), Trichophyton
rubrum (antropofilny) 70%, Trichophyton mentagrophy-
tes var. interdigitale30%, Trichophyton tonsurans.

Wyst^powanie:

□ Wszyscy, szczegolnie osoby narazone na wilgoc i wysoka^
temperature^ (gornicy, sportowcy - „stopa atlety") oraz
osoby starsze.

Odmianykliniczne:

□ Mi^dzypalcowa (poczatkowo zaj^te sq III i IV przestrzeh
miejdzypalcowa, obserwuje sie_ rumien ze ztuszczaniem
oraz maceracja^ naskorka, zmiany maja^ tendencje_ do sze-

53

Zakazenia grzybicze

D Wyst^powanie: czejciej u kobiet w ciazy i u chorych z ob-nizona_ odpomoscia_.

Zapalenie drozdzakowe zotedzi i worka napletkowego (Balanitis et balanoposthitis candidamycetica)

• Spotyka sie_ znacznie rzadziej.

• Zmiany rumieniowe i biatawe naloty na btonie sluzowej cztonka, niekiedy z obecnoscia^ pexherzykow i ptytkich nadzerek.

n Wyst^puje swia_d i uczucie pieczenia.

Diagnostyka roznicowa:

□ Liszaj ptaski.

D Alergiczne reakcje kontaktowe.

□ Zakazenia bakteryjne, chlamydiami i rzejsistkiem pochwowym.

Nalezy pami^tac o leczeniu partnera seksualnego!

Kandydoza skory

Wyprzenia drozdzakowe (Intertrigo candidamycetica)

Obraz kliniczny:

□ Ostrozapalne, saczace ogniska rumieniowe, czasem pokry-
te biatawym nalotem z p^kni^ciami i maceracja_ naskorka.

n Wyraznie odgraniczone od skory zdrowej. n Na obwodzie zmian chorobowych obecne tzw. satelity (np. grudki, krosty).

□ Wyst^powanie: cz^sto u osob otytych i z cukrzyca_.

n Lokalizacja: okolice wyprzeniowe - rejony skory narazone na dziatanie ciepta, wilgoci lub otarcia naskorka (np. pa-chwiny, pachy, okolica podsutkowa, szpara mi^dzyposlad-kowa, przestrzenie mi^dzypalcowe, pejsek).

1 /*	*k
"^-x	:
• '40?	■pMH

Rycina 79. Wyprzenia drozdzakowe w fatdach podsutkowych.

Kandydoza miedzypalcowa (Intertrigo candidamycetica)

Obraz kliniczny:

□ Maceracja przestrzeni mi^dzypalcowych, z p^kni^ciami, nadzerkami, brzeznym odwarstwieniem naskorka.

n Wyst^powanie: cz^sto w klimacie gor^cym, cz^sciej u ko­biet, zwia_zek z narazeniem na wilgoc.

n Lokalizacja: czcjsciej na r^kach. D Cz^sto wspotistnieje z kandydoza_ paznokci i watow pa-znokciowych.

Kandydoza pieluszkowa (Diaper dermatitis, napkin rash)

Obraz kliniczny:

• Ostrozapalne zmiany rumieniowe, czasem z nadzerkami, z obecnoscia_ wykwitow satelitarnych.

• W miejscu przylegania pieluszki.

• Czynniki predysponuja_ce: wilgoc, brak dost^pu powietrza, draznia_cy wptyw amoniaku.

Diagnostyka roznicowa:

• Wyprzenie mechaniczne. a Wyprzenie bakteryjne.

• Grzybicapachwin.

• tuszczyca.

Drozdzyca mieszkow wtosowych (Folliculitis candidamycetica)

Czynnikiem etiologicznym jest Candida albicans. Schorze-nie dotyczy owtosionej skory brody, wyst^puje u meiczyzn, zwtaszcza z obnizon^ odpornoscia_.

Obraz kliniczny:

□ Przymieszkowe wykwity krostkowe.

Diagnostyka roznicowa:

□ Zapalenie mieszkow wtosowych na tie bakteryjnym. Roz-
strzyga badanie bakteriologiczne.

Drozdzyca paznokci i watow paznokciowych (Parionychia et onychia candidamycetica, Onychia et perionychia candidamycetica)

Zdarza sie_ dose cz^sto i w ponad 70% przypadkow czynni­kiem sprawczym jest C albicans. Rzadziej natomiast przyczy-na_ tego zakazenia jest C. parapsilosis, C. tropicalis czy C. krusei. Drozdzyca paznokci wyst^puje 2-3-krotnie cze^ciej u kobiet.

Obraz kliniczny:

□ Zmiany dotyczqee ptytki paznokciowej poprzedzone s^ za-
paleniem watow paznokciowych, przebiegaja_cym z obrze^
kiem, bolesnoscia_, zaczerwienieniem oraz obecnoscia rop-
nej wydzieliny przy ucisku.

tt

Rycina 80. Drozdzyca watow okotopaznokciowych i paznokci.

Zakazenia grzybicze

rzenia si? na powierzchni? grzbietowq stopy, wykwitom

towarzyszy swiqd). 3 Potnicowa, dyshydrotyczna (zlewne ogniska rumieniowo-

-wysi?kowe z p?cherzykami, zmiany typowo zlokalizowa-

ne s^ w okolicy srodstopia, wykwitom towarzyszy swia_d). 3 Ztuszczaj^ca - tzw. stopa mokasynowa - (zmiany rumie-

niowo-ztuszczaj^ce z nadmiernym rogowaceniem zlokali-

zowane na podeszwie i bocznych cz?sciach stopy z p?kni?-

ciamiirozpadlinami).

Diagnostyka roznicowa:

D Odmiana mi?dzypalcowa - wyprzenia mechaniczne, droz-dzakowe i bakteryjne.

□ Odmiana potnicowa - wyprysk potnicowy, osutki poleko-
we, wyprysk kontaktowy, tuszczyca krostkowa dtoni i stop.

D Odmiana ztuszczaja_ca - rogowiec, -tuszczyca, kita wtorna.

Grzybica dtoni {Tineamanuum)

Dermatofitowa grzybica ra_k wyst?puje stosunkowo rzadko.

Etiologia:

□ Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale, Trichophy­
ton rubrum, czasem Epidermophyton floccosum,

Obraz kliniczny:

• Zmiany rumieniowo-ztuszczaja_ce, nadmierne rogowacenie, czasem grudki i p^cherzyki.

• Zmiany zlokalizowane na dtoniach cz?sto z czasem prze-chodzq na grzbiety ra_k.

D Przebieg przewlekty.

Roznicowanie:

□ Wyprysk.

D tuszczyca.

Grzybica pachwin (Tinea inquinalis)

Etiologia:

□ Epidermophyton floccosum (antropofilny), Trichophyton
rubrum (antropofilny), Trichophyton mentagrophytes var.
interdigitale.

Wyst^powanie:

□ Gtownie dorosli (cz?sciej m?zczyzni - „infekcja koszaro-
wa"), rzadko dzieci.

Obraz kliniczny:

D Ogniska rumieniowo-ztuszczajqce, szerzace si? obwodowo

z gt?bi fatdu. D Na obwodzie wykwity pecherzykowe, grudkowe i krostkowe. a Przebieg choroby jest przewlekty, zmiany moga_ przecho-

dzic na posladki, worek mosznowy, cztonek.

• ChoruJ3 gtownie m?zczyzni.

• Roznie nasilony swiad.

D Nie swieci w lampie Wooda.

□ Lokalizacja: tardy pachwin, ud, podbrzusza.

Diagnostyka roznicowa:

□ Wyprzenia drozdzakowe i bakteryjne.
D tupiez rumieniowy.

Grzybica skory gtadkiej (Tinea cutis glabrae)

Pod poj?ciem grzybicy skory gtadkiej rozumie si? derma-tofitowe zakazenie nieowtosionej skory twarzy, skory tutowia oraz kohczyn z wyt^czeniem rak, stop i pachwin.

Etiologia:

□ Wszystkie dermatofity antropofilne, jak i zoofilie.

Wyst^powanie:

n Dzieci i osoby doroste,

Obraz kliniczny:

• Ogniska dobrze ograniczone, okr^gte lub owalne rumienio-wo-ztuszczaja_ce, szerzace si? obwodowo, zanikaj^ce w cz?-sci srodkowej, wyraznie odgraniczone od skory zdrowej.

• Obwodowa aktywnosc zmian moze bye wyrazona obec-noscia_ grudek, p?cherzykow i krost.

• Przy zakazeniu wywotanym przez grzyby antropofilne ob-serwuje si? mniejszy odczyn zapalny, natomiast grzybice zoofilne cechuj^ si? znacznym nasileniem stanu zapalnego.

D Niekiedy zmianom chorobowym towarzyszy znaczny swiad.

□ Lokalizacja: gtownie skora odstoni?ta - twarz, r?ce, szyja.

Grzybica drobnozarodnikowa skory gtadkiej (Tinea microsporica cutis glabrae. Microsporiasis cutis glabrae)

Etiologia:

□ Microsporum con/5(zoofilny) - zakazenie najcz?sciej od
chorych psow i kotow.

Obraz kliniczny:

O Ogniska rumieniowo-obra_czkowe z grudkami i krostami

O Najcz?sciej znaczny odczyn zapalny.

□ Microsporum audouini (antropofilny)
Obraz kliniczny:

O Nieliczne zmiany w postaci rumieniowo-ztuszczaj^cych

ognisk. O Najcz?sciej bez wyraznego odczynu zapalnego.

Grzybica strzygqea skory gtadkiej (Tinea trichophytica cutis glabrae)

Etiologia:

D Tviolaceum, T. tonsurans, T.megninii(antropofilne).

□ T. verrucosum, T. mentagrophytes var. Granulosum (zoo­
filne).

Obraz kliniczny:

D Ogniska rumieniowe, rozrastaja^ si? odsrodkowo z wygasa-niem w centrum, tagodne ztuszczanie (zakazenie antropo­filne).

□ Owalne ogniska rumieniowo-ztuszczajace z wyraznym
odczynem zapalnym, cz?sto na obwodzie znaczna aktyw­
nosc procesu zapalnego z licznymi grudkami lub krostami
(zakazenie zoofilne).

Diagnostyka roznicowa:

• tupiez rozowy.

• tuszczyca.

D Wyprysk pieni^zkowaty.

54

Dertnatologia dla kosmetologow

Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Marta Hasse-Ciesliriska, Zygmunt Adamski

[

Rycina 82. Grzybica skory gtadkiej.

■te³**

Rycina 83. Grzybica drobnozarodnikowa skory gtadkiej.

Rycina 84. Grzybica strzygajia skory gtadkiej.

Przewlekta grzybica skory gtadkiej (Tinea chronica cutis glabrae)

Etiologia:

□ Trichophyton rubrum (antropofilny).

Obraz kliniczny:

a Sinoczerwone, rozlegte ogniska chorobowe bez wyraznie

zaznaczonej obwodowej aktywnosci zmian z otr^biastym

ztuszczaniem na powierzchni. n Zmiany najcze^ciej zlokalizowane s^ na konczynach dol-

nych i posladkach. a Choruj^ dorosli, zdecydowanie cze^ciej kobiety. D Zakazeniu sprzyjaj^ zaburzenia odpornosci, zaburzenia en-

dokrynologiczne, oraz uposledzenie ukrwieniatkanek.

Odrebnq postaciq grzybicy skory gtadkiej jest grzybica twarzy (Tinea faciei)

Czynnikiem etiologicznym s^ liczne gatunki dermatofitow antropofilnych: Trichophyton rubrum, Trichophyton menta­grophytes varietas interdigitale, Trichophyton tonsuraus, Mi-crosporum audouinih Epidermophyton fioccosum; zoofilnych: Trichophyton mentagrophytes varietas granulosum, Tricho­phyton mentagrophytes varietas guinckeanum, Trichophyton verrucosum i Microsporum canis; niekiedy takze geofilnych: Microsporum gypseum, Trichophyton terrestre.

Obraz kliniczny:

□ Dominujq zmiany rumieniowo-ztuszczajqce, wyraznie od-
graniczone od otoczenia, z wykwitami satelitarnymi na ob-
wodzie: grudkami, p^cherzykami i krostkami.

n Zmiany wywotane grzybami antropofilnymi s^ stabiej za-palne, natomiast wywotane grzybami zoofilnymi - bardziej nasiione.

n Grzybicy twarzy zwykle towarzyszy swiad.

a 0 rozpoznaniu decyduje badanie mikologiczne.

Diagnostyka roznicowa:

n Wyprysk tojotokowy skory twarzy [eczema seborrhoicum faciei) - ogniska mniej odgraniczone, brak wykwitow sa-telitarnych.

n tuszczyca (psoriasis) - pomocne jest stwierdzenie obja-wow tuszczycy w innych typowych okolicach.

□ Liszaj rumieniowaty (lupus erythematosus) - ognisko ru-
mieniowe zlokalizowane w centralnej cze^sci twarzy z bli-
znowaceniem w czejsci srodkowej i zaburzeniami rogowa-
cenia przymieszkowego.

Zakazenia grzybicze

Rycina 85. Grzybica skory owtosionej gtowy.

Rycina 86. Grzybica drobnozarodnikowa owlosionej skory gtowy.

Tabela 3. Grzyby najczejiciej wywotujace grzybice skory owlosionej gtowy

Antropofilne	Zoofilne	Geofilne
Miaosporum audouinii	Microsporum canis	Microsporum gypseum
Miaosporum ferrugineum	Trichophyton mentagrophytes
Trichophyton tonsurans	Trichophyton verrucosum
Trichophyton violaceum
Trichophyton sudanense
Trichophyton gourvilii
Trichophyton youndei
Trichophyton schoenleinii

Grzybica skory owtosionej gtowy {Tinea capitis)

Grzybica drobnozarodnikowa owtosionej skory gtowy (Tinea microsporica capitis)

Etiologia:

D Microsporum canis (zoofilny: koty, swinki morskie). D Microsporum audounini(antropofilny).

Wyst^powanie:

D U dzieci, cze^to w aglomeracjach miejskich („epidemie po-dworkowe").

Obraz kliniczny:

□ Nieliczne, owalne lub okra_gle ogniska chorobowe (do kilku

o Ogniska chorobowe na g/owie owtosionei ziokalizowane

s$ najczesciej w okolicy skroniowej lub potylicznej. n W obr^bie ognisk chorobowych wlosy s^ oblamane tUZ Had powierzchniq skory 1-2 mm, a dookota wtosow, przy ogla_-daniu w lupie, dostrzega si§ drobne grudeczki otaczajace wtosy, sktadaja_ce si? z drobnych srebrzystychlusek. n Zielonkawa fluorescencja w lampie Wooda.

Grzybica wywotana przez grzyby zoofilne np. Microsporum canis charakteryzuje si? wyraznym stanem zapalnym. Choruja, najczesciej dzieci, zakazajac sie_ od chorego zwierzexia (ende­mie podworkowe). Grzybice^ wywolana_ przez grzyby antro­pofilne np. Microsporum audouinii charakteryzuje niewielki odczyn zapalny. Zakazenie szerzy si? wsrod dzieci (endemie szkolne), moga, chorowac osoby doroste.

Diagnostyka roznicowa:

D Grzybica strzygaca powierzchowna. D tupiez zwykly.

• tuszczyca.

• tojotokowe zapalenie skory.

• tysienie plackowate.

Grzybica strzygqca powierzchowna owtosionej skory gtowy (Tinea trichophytica superficialis)

Etiologia:

D Trychophyton tonsurans (antropofilny).

□ Trychophyton violaceum (antropofilny).

Wyst^powanie:

□ Dzieci i dorosli.

Obraz kliniczny:

• Ogniska zwykle liczne i drobne o ztuszczajacej si? otr^bia-sto powierzchni.

• W obrebie ognisk chorobowych wlosy odtamane na pozio-mie mieszkow wtosowych, na roznej wysokosci.

D Nieznaczne zmiany zapalne. n Brak swiecenia w lampie Wooda.

Diagnostyka roznicowa:

D Grzybica drobnozarodnikowa, D tupiez zwykty.

□ tuszczyca.

D tojotokowe zapalenie skory. D tysienie plackowate.

Grzybica strzygqca gteboka owtosionej skory gtowy (Tinea trichophitica profunda)

Etiologia:

D Trichophyton veruccosum (zoofilny).

a Trichophyton mentagrophytes var. granulosum (zoofilny).

Wyst^powanie:

□ Wszyscy.

56

Dermatologia dla kosmetologow

Maigorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Maria Hasse-Cieslinska, Zygmunt Adamski

Rycina 87. Grzybica strzyg^ca powierzchowna owtosionej skory gtowy.

Obraz kliniczny:

D Zapalne guzy ze sktonnoscia_ do rozmi^kania z wyptywaja_-

ca_ trescia, ropna_. n W obr^bie zmian chorobowych wtosy moga_ samoistnie

wypadac. n Przy ucisku wyciek tresci ropnej z ujsc mieszkow wtoso-

wych - objaw sita.

□ Przebieg cze^sto z gora_czka_ i limfocytoza_.

n Silnie nasilone zmiany zapalne (grzybica zoofilna). D Brak swiecenia w lampie Wooda.

Diagnostyka roznicowa:

D Czyracznosc.

Grzybica woszczynowa (Tinea favosa)

Etiologia:

□ Trichophyton Schoenleini (antropofilny).

Wyst^powanie:

D Obecnie bardzo rzadko.

Obraz kliniczny:

□ Ogniska chorobowe pokryte zottymi strupami (tarczkami
woszczynowymi) utworzonymi przez grzybnie_ Trichopyton
schoenleinii, a takze ztuszczony naskorek i tresc wysi?kowa_.

n Charakterystyczny zapach mysich nor,

• Po wygojeniu pozostaja, blizny z trwatym wytysieniem.

• W swietle lampy Wooda wyst^puje charakterystyczna sza-rozielona fluorescencja ognisk chorobowych.

Grzybica brody (Tinea barbae)

Jest choroba. dojrzatych m^zczyzn, zlokalizowana, w okoli-cy owtosionej skory brody i wa_sow. Czynnikiem etiologicznym sa_ dermatofity, gtownie gatunki zoofilne: Trichophyton men-tagrophytes varietas granulosum, Trichophyton verrucosum i Microsporum canis; rzadziej przez gatunki antropofilne: Tri­chophyton rubrumi Trichophyton violaceum.

Grzybica strzyg^ca brody powierzchowna (Tinea trichophytica barbae superficialis)

□ Etiologia:

O T. violaceum, T. tonsurans (gatunki antropofilne).

□ Obraz kliniczny:

O Ogniska nierowno wystrzyzonych wtosow.

O Uporczywe zmiany ztuszczaja_ce lub obrqczkowate.

O Zmiany nieznacznie zapalne.

Grzybica strzyg^ca brody gt^boka (Tinea trichophytica barbae profunda)

□ Etiologia:

O T. verrucosum, T mentagrophytes var. granulosum (ga­tunki zoofilne).

□ Obraz kliniczny:

O Ostro zapalne guzy lub nacieki zapalne z tendency do zlewania sie_ zlokalizowane najcze^ciej w okolicy brody, policzkowiwargigornej.

O Wtosy w obr^bie ognisk chorobowych tatwe do usuni^cia.

O Zropieniu ulega wi^kszosc mieszkow wtosowych wobrejaie guza, sa_cza_ca sie_ tresc ropna, zasycha w zottawe strupy

O Proces chorobowy przebiega gwattownie, zmianom skornym cz^sto towarzysza. objawy ogolne w postaci gora_czki i uczucia rozbicia, a takze powi^kszenie regio-nalnych w^ztow chtonnych.

Diagnostyka roznicowa:

• Figowka gronkowcowa.

• Czyrak.

• Czyracznosc.

• Tra_dzik guzkowo-cystowy (Acne nodulocystica).

Rycina 88. Grzybica strzyga_ca brody gt^boka.

Grzybica paznokci (Onychomycosis)

Etiologia:

□ T. rubrum, T mentagrophytes v. interdigitale i inne.

Objaw siatki gata.zkowatej i poprzecznej (!):

a Jest to obraz patognomiczny dla grzybicy dermatofitowej paznokci.

□ Powstaje w wyniku draienia przez dermatofity kanatow
w keratynie paznokcia.

a Oceniany pod lupa_.

Zakazenia grzybicze

Rycina 89. Grzybica paznokci.

Rycina 90. Grzybica paznokci u dziecka.

Postacie kliniczne grzybicy paznokci:

• DLSO - dalsza i boczna podptytkowa grzybica paznokci.

• PSO - blizsza podptytkowa grzybica paznokci.

• WSO - biata powierzchowna grzybica paznokci.

• EO - wewnatrzptytkowa grzybica paznokci.

• TDO - catkowita dystroficzna grzybica paznokci. Dermatofity wnikaja_ najczejciej od wolnego brzegu pa-

znokcia lub bocznych watow paznokciowych wywotujqc dy-stalna i bocznq podpaznokciowa_ onychomykoz^.

Obraz kliniczny:

n Rogowacenie podptytkowe, utrata przejrzystosci paznokci i onycholiza (oddzielenie ptytki paznokciowej od tozyska).

D Ptytka paznokciowa ulega przebarwieniu i pogrubieniu.

n Z czasem paznokiec staje s\§ kruchy i tamliwy, moze dojsc do catkowitej destrukcji ptytki paznokciowej.

Roznicowanie:

• tuszczyca. n Liszaj ptaski.

• Drozdzyca.

58

Zakazenia wywotane przez grzyby plesniowe

Plesnica paznokci (Acauliosis unguinum)

Etiologia:

□ Scopulariopsis brevicaulis.

Wyst^powanie:

• Dotyczy zwykle osob z zaburzeniami krazenia i zmianami troficznymi paznokci.

• Gtownie osoby starsze.

Obraz kliniczny:

• Dotyczy gtownie paznokcia palucha.

• Brak odczynu zapalnego w tkance okotopaznokciowej.

• Pod niezmieniona^ ptytka widoczne gromadz^ce si§ masy rogowe daja_ce obraz zotto-biatych pasm utozonych wzdtuz dtugiej osi palca (grzyb nie trawi twardej powierzchni pa­znokcia).

• Obraz kliniczny akauliozy odpowiada dalszej i bocznej grzy­bicy podpaznokciowej (DLSO).

□ tagodny lecz przewlekty, cze_ sto wieloletni przebieg choroby.
D Nie dochodzi do catkowitego zniszczenia ptytek paznok­
ciowych.

Elementy diagnostyki mikologicznej:

a Obraz kliniczny schorzenia - badanie podmiotowe (wy-wiad chorobowy) i badanie przedmiotowe.

• Ogl^dziny ognisk zmienionych pod lupa, np. objaw siatki gata_zkowatej lub poprzecznej.

• Ogladanie zmian chorobowych w swietle lampy Wooda (zotta fluorescencja w tupiezu pstrym, zielona w grzybicy drobnozarodnikowej owtosionej skory gtowy, matowozie-lona w grzybicy woszczynowej).

• Preparat bezposredni w odczynniku o wybitnych wtasci-wosciach rozjasniaja_cych komorki paznokcia zawierajqcym DMSO (dimetylosulfotlenek) i KOH.

n Hodowle na podtozu Sabouraud (klasyczne lub z dodat-kiem chloramfenikolu i aktidionu).

□ Hodowle na podtozach roznicuJ3CO-identyfikuja_cych, np.:

• test urazowy na podtozu Christensena

• hodowla na agarze chlamydiosporowym

• podtoze DTM.

• Mikrohodowle szkietkowe.

• Zymogramy. Auksogramy (w^glowodanowy i azotowy)

- do identyfikacji gatunkow drozdzakow.

□ Mykogram - ocena wrazliwosci na leki.

□ Badanie histopatologiczne.
D Badanie enzymatyczne.

Gtownym kryterium upowazniaja_cym do rozpoznania grzybicy i rozpocz^cia leczenia jest wyizolowanie i identyfika-cja grzyba od pacjenta!

Leczenie grzybic

Podziat lekow przeciwgrzybiczych: n Antyseptyki przeciwgrzybicze:

O Pochodne nienasyconych kwasowttuszczowych. D Antybiotyki przeciwgrzybicze:

O Niepolienowe-Gryzeofulwina (Gricin, Griseofulvin).

O Polienowe - Amfoterycyna B (Fungizone), Nystatyra (Pimafucin, Pimafucort).

□ Chemioterapeutyki przeciwgrzybicze:

Dermatologia dla kosmetologow

Mafgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

Rozdziat 7 Choroby tojotokowe skory

Choroby tojotokowe skory s^ zwi^zane z funkcjq gruczo­tow lojowych, naleza_cych do gruczotow holokrynowych, czyli takich, w ktorych wydzielanie toju jest zwi4zane z rozpadem komorek wydzielniczych. W zdecydowanej wi^kszosci gru­czoty tojowe S3 zwi^zane z mieszkiem wtosowym, wyj^tek stanowia_ tzw. gruczoty ektopowe, czyli wolne, wyst^puj^ce na wargach.

Gruczoty tojowe sa_ licznie reprezentowane w okolicach to-jotokowych:

• na skorze gtowy gdzie sq zwi^zane z mieszkiem wtosow terminalnych, dtugich, a gruczottojowyjest duzy

• na twarzy oraz w okolicy mostkowej i mi^dzytopatkowej; w tych miejscach s^ zwi^zane z mieszkiem tojowym przy wtosach posredniej wielkosci, a gruczoty sq duze i wyst^-pujajylkou ludzi.

Na przestrzeni zycia cztowieka czynnosc wydzielnicza gru­czotow tojowych ulega wahaniom, jest wysoka u noworod-kow, maleje w wieku wczesnodzieciecym i ponownie wzrasta w wieku pokwitania. Pod koniec okresu pokwitania stabilizuje si§, a w wieku dojrzatym powoli sie_ zmniejsza, wyrazniej u ko-biet. Wydzielanie toju stymuluj^ androgeny, natomiast hamuja_ estrogeny.

tojotok (Seborrhoea)

Istota^ tojotoku jest wzmozone wydzielanie toju skornego. W obr^bie twarzy zmiany obejmujq czoto, nos, fatdy nosowo--policzkowe oraz fatdy zauszne. Skora jest btyszcza_ca, ttusta, lepka, z rozszerzonymi ujsciami gruczotow tojowych i zalega-ja_cymi w nich masami tojowo-rogowymi. Do czynnikow usposabiaja_cych naleza;

• predyspozycja genetyczna

• zaburzenia hormonalne (zwtaszcza hiperandrogenizm oraz nadmierne wytwarzanie progesteronu u kobiet)

• zaburzenia uktadu nerwowego (choroba Parkinsona)

• czynniki klimatyczne (wysoka temperatura otoczenia)

• czynniki emocjonalne

• rolf patogenetyczna^ przypisuje si^ rowniez zakazeniu li-pofilnym drozdzakiem Pityrosporum ovale {Malassezia furfur).

tojotok stanowi podtoze dla nast^puj^cych chorob: tr^dzi-ku pospolitego, tr^dziku rozowatego, zapalenia skory wokot ust i tojotokowego zapalenia skory.

Tr^dzik pospolity (Acne vulgaris)

Trajdzik pospolity jest przewlektq, szeroko rozpowszech-niona^ chorobq stanowia^ duzy problem terapeutyczny, psy-chologiczny i spoteczny Dotyczy gtownie okolic tojotokowych, w 99% przypadkow wystejDuje na twarzy. Choroba dotyczy struktur anatomicznych zwia_zanych z wtosem: mieszka wto-sowego i gruczotu tojowego (jednostka mieszkowo-tojowa).

Epidemiologia:

Trajdzik pospolity nalezy do jednej z najcz^stszych chorob skory. Rozpoczyna sie^ gtownie w wieku pokwitania. Jako cho­roba wyst^puj^ca w mtodym wieku, a zarazem przewlekta, wywiera negatywny wptyw na aspekt emocjonalny i socjalny zycia. We wczesnym zyciu dorostym cz^stosc zachorowan spada, a nawet schorzenie moze ust^powac samoistnie, nie-kiedy jednak moze wystejiowac u osob starszych, jako tzw. tra_dzik pozny Generalnie kobiety i m^zczyzni zapadaj^ na trqdzik z rozna^ cz^stotliwosci^, jednak ci^zsze postacie wy-st^puja^ u m^zczyzn. Pierwsze objawy tr^dziku u dziewcza_t, w porownaniu do chtopcow, wyst^puja^ 1-2 lata wczesniej. Najcz^sciej obserwuje sie^ postac tagodna^ schorzenia (w oko-to 85%), natomiast postac cieika dotyczy 15% przypadkow. Szczyt zachorowan przypada na lata 14-17 r.z. u kobiet i 16-19 r.z. u m^zczyzn.

Etiopatogeneza:

□ Przerost gruczotow tojowych i zwi^kszona produkcja toju
(sebum).

a Nadmierne rogowacenie przewodow wyprowadzaj^cych

i ujsc gruczotow tojowych. D Kolonizacja przewodow wyprowadzaja_cych przez Propio-

nibacterium acnes. n Stan zapalny i odpowiedz immunologiczna. D Czynniki genetyczne (choroba poligenowa, u 45% chorych

jeden z rodzicow rowniez chorowat na tr^dzik).

□ Leki, kosmetyki (sterydy, lit, fenytoina, izoniazyd, dziegcie,
olejemineralne).

62

Dermatologia dla kosmetologow

Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

■

:

Rycina 94. Trqdzik mtodzienczy - liczne zaskorniki zamkniete i prosaki

szyi.

liczne krostki i zaskorniki na skorze

Rycina 93. Trqdzik pospolity.

Rycina 95. Tr^dzik mtodzienczy -czota.

• Higiena(czystoscskory).

• Zaburzenia hormonalne (androgeny zwi^kszaja^ wytwa-rzanie toju, pod ich wptywem dochodzi do powi^kszenia gruczotow tojowych).

Poszczegolne elementy etiopatogenetyczne moga^ bye roz-nie reprezentowane, na co maJ3 wptyw (z wyjatkiem czynni-kow srodowiskowych) sktonnosci osobniczo uwarunkowane genetycznie, co z kolei rzutuje na stan kliniczny chorych. Cecha^ charakterystyczna schorzenia jest bowiem wielopostaciowosc morfologii klinicznej.

Objawy kliniczne:

• Nasilony tojotok.

• Wykwity niezapalne: zaskorniki (comedones) otwarte lub zamkniete - tzw. wykwity pierwotne (drobne 1-2 mm grudki barwy skory z ciemnym czopem lub bez).

• Wykwity zapalne: grudki, krosty, nacieki zapalne, guzki, cysty.

D Zmiany pozapalne: blizny zanikowe, blizny przeroste, prze-

barwienia.

Pierwotne wykwity niezapalne maja^ pocz^tkowo postac mikrozaskornikow (microcomedones), nast^pnie zaskorni-kow zamkni^tych (closed comedones), tzw. biatych gtowek (white heads), w dalszej kolejnosci, na skutek rozszerzenia ujsc przewodow wyprowadzajacych i utleniania zawartych

w toju kwasow ttuszczowych przybieraj^ postac zaskornikow otwartych (open comedones) - czarnych gtowek (black he­ads), widocznych na skorze jako ciemne punkciki. Zawarte w zaskornikach otwartych czopy tojowe zawieraj^ bakterie zwia_zane z mieszkiem wtosowym, szczegolnie z rodzaju Pro-pionibacterium (P. acnes, Pgranulosum, P. avidum) oraz Sta­phylococcus (S. epidermidis).

Zaskorniki s^ punktem wyjscia wykwitow zapalnych, takich jak krosta, grudka, guzek, ropieh i przetoki, a w dalszej kolej­nosci - zmian pozapalnych, torbieli i blizn.

Lokalizacja zmian:

• 99%-twarz.

• 90%-plecy.

• 70% - klatka piersiowa.

Postacie kliniczne tradziku w zaleznosci od nasilenia zmian:

• Trajdzik tagodny (zaskornikowy, grudkowy, krostkowy).

• Umiarkowany (grudkowy/krostkowy, guzkowy).

O Ci^zki (guzkowy, ropowiczy, skupiony, bliznowaciejqcy, pio-runujacy, odwrocony).

Dermatologia dla kosmetologow

63

Choroby iojotokowe skory

Postacie kliniczne tradziku w zaleznosci od przewagi poszczegolnych elementow w obrazie klinicznym;

• Tradzik zaskornikowy {acne comedonica) - zmiany skorne w postaci zaskornikow.

• Grudkowy {acne papulosa) - zmiany skorne w postaci za­skornikow i grudek, stabo nasilone.

• Krostkowy {pustulosa) - zmiany skorne w postaci zaskor­nikow i krost, stabo nasilone.

• Grudkowo-krostkowy {papulo-pustulosa) - zmiany skorne w postaci zaskornikow, grudek i krost, stabo nasilone.

• Ropowiczy {phlegmonosa) - na obraz tradziku zwyktego naktadaj^ si? torbiele ropne, gojace si? z bliznowaceniem.

• Guzkowo-torbielowaty {nodulo-cystica) - zmiany skorne dodatkowo w postaci guzkow i torbieli.

• Skupiony (conglobata) - ciezka postac tradziku wyst?pu-jara czesciej u m?zczyzn, w obrazie klinicznym przewazajq torbiele i g+ejbokie ropnie gojace si? poprzez mostkowanie z wytworzeniem szpecacych blizn zarowno keloidalnych, jak i zanikowych. Ta postac tradziku ma sktonnosc do uogolniania zmian chorobowych z zajmowaniem okolic nietypowych {acneinversa).

• Bliznowcowy {keloidea) - z tendencja do tworzenia prze-roslych blizn.

n Odwrocony (acne inversa, hidradenitis suppurativa) - ci?z-ka odmiana tradziku o specyficznej lokalizacji w okolicy pach, pachwin, wokot odbytu, na wargach sromowych i na posladkach. Objawem pierwotnym jest bolesny guzek, ktory p?ka i dochodzi do powstania przetok, z ktorych wydobywa si? tresc ropna. Zmiany pozostawiaj^ po sobie pozaciagane blizny Dodatkowo moga^ wyst?powac objawy ogolne - zte samopoczucie, gor^czka.

Inne postacie trqdziku:

n Tradzik wywotany

Ust?puje po odstawieniu czynnikow wywotuja_cych. Przyktady:

• tradzik zawodowy - u osob majacych kontakt np. z ole-jami mineralnymi, chlorem, dziegciami

• tradzik polekowy - u osob stosuj^cych np. preparaty steroidowe, witaminy B6, B12, jod, barbiturany, cecha^ charakterystyczna^ jest niewyst?powanie typowych za­skornikow

• trqdzik kosmetyczny - u osob stosuj^cych kosmetyki zawieraja_ce lanolin?, wazelin?, oleje roslinne, najcz?st-szym umiejscowieniem s^ policzki, przewazaja wykwity zaskornikowe wywotane przez pudry zatykaja_ce ujscia gruczotowtojowych.

n Tradzik piorunujacy:

• zmiany skorne przypominaj^ tradzik skupiony, z tenden-CJ3 do tworzenia si? ropni i martwicy krwotocznej oraz znacznego bliznowacenia.

• gtownie wyst?puje u mtodych m?zczyzn (w wieku 13-16 lat)

• przebieg ostry z wysoka^ gor^czk^, ztym samopoczu-ciem, spadkiem masy data, bolami stawowo-mi?snio-wymi i hepatosplenomegali^

• w badaniach dodatkowych stwierdza si? wzrost OB, leukocytoz?, niedokrwistosc, biatkomocz, hipergamma-globulinemi?, krazace kompleksy immunologiczne oraz ogniska osteolityczne w rentgenogramach kosci

- Zmiany gojq si? z pozostawieniem blizn.
□ Tradzik wywotany (acne exco/vee)

Rycina 96. Tra_dzik ropowiczy bliznowacieja_cy.

Rycina 97. Tradzik ropowiczy karku.

• zmiany dotycza^ najczesdej kobiet z problemami psy-chologicznymi lub typu zaburzen osobowosci

• maja charakter drobnych nadzerek i przeczosow na sko-rze, bez lub z niewielkimi zmianami tra_dzikowymi.

Rycina 98. Tradzik ropowiczy - zmiany krostkowe na skorze szyi.

64

Dermatologia dla kosmetologow

Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

Rycina 99. Tra_dzik skupiony.

&

Tl

4

J

RjdraTO. Samousztodieraaskor*). Acne excoriee.

Rycina 100. Trqdzik ropowiczy i skupiony.

Rozpoznanie roznicowe:

Obraz tra_dziku jest na tyle charakterystyczny, ze rozpozna­nie na ogot nie nastrecza trudnosci. W niektorych przypadkach wymaga roznicowania z:

• ropnym zapaleniem mieszkow wtosowych {folliculitis) - brak zaskomikow

• tradzikiem rozowatym {rosacea) - rowniez brak zaskorni­kow, obecne objawy naczyniowe, starszy wiek chorych.

Leczenie tr^dziku pospolitego:

Istnieje wiele metod leczenia zaleznych od postaci klinicznej choroby

Rycina 102. Tra_dzik pozostawiaj^cy blizny zanikowe.

Leczenie miejscowe:

a Retinoidy: np. Tretinoin (Retin A), Adapalene (Differin), Taza-rotene (Tazorac).

Pochodne witaminy A, hamuja_ tworzenie i zmniejszaja_ liczbe_ i dojrzewanie mikrozaskornikow, zmniejszaja^ liczb? zmian zapalnych, umozliwiaj^ prawidlowe ztuszczanie na-skorka, niektore wykazujq rowniez dziatanie przeciwzapal-ne. Leki te sa_ preparatami pierwszego rzutu w tagodnym i srednio nasilonym trajdziku zapalnym. Przy nasilonym stanie zapalnym zaleca s\q stosowanie +a_czenie z antybio-tykami.

Dawkowanie: zwykle 1-2 razy dziennie. Leczenie rozpo-czyna si§ od nizszych ste^eii. Dzia+ania niepozadane: zaczerwienienie, pieczenie, ztusz­czanie skory.

• Kwas salicylowy (roztwor 2%) stosowany 2-3 razy dzien­nie w celu usunicecia nadmiaru toju oraz udroznienia zaskor­nikow.

• Kwas azelainowy (np. Skinoren, Hascoderm)

Lek II rzutu, zalecany w tra_dziku zaskornikowym i tagod-nych postaciach tra_dziku grudkowo-krostkowego. Wy-kazuje dzialanie przeciwbakteryjne, keratolityczne, prze-ciwtojotokowe oraz przeciwzapalne. Preparat dodatkowo zmniejsza hiperpigmentacj^ pozapalna_, dlatego tez jest wykorzystywany w leczeniu przebarwieh pozapalnych.

Dermatologia dla kosmetoiogow

65

Choroby tojotokowe skory

Rycina 103. Trqdzik odwrocony (okolica pachowa).

Rycina 104. Tradzik posterydowy.

n Antybiotyki: np. Erytromycyna (Davercin, Aknemycin) i Klindamycyna (Dalacin T).

□ Nadtlenek benzoilu (np. Acne-Fug, Benzacne, Oxy-5,
Oxy-10, OxyWash).

O Dziata komedolitycznie, keratolitycznie, przeciwzapalnie

i przeciwbakteryjnie. O Dziatania niepozadane: wysuszenie, podraznienie skory.

□ Preparaty ztozone np.

O Isotrexin (izotretinoina + erytromycyna). O Zineryt (cynk + erytromycyna).

• Krioterapia np. ciektym azotem.

• Glikokortykosteroidy podawane doogniskowo O Wskazania: g+^bokie nacieki i cysty.

O Dawkowanie: 0,1-0,2 ml triamcynolonu w stezeniu 2-4 mg/ml.

• Peelingi chemiczne.

• Fototerapia, helioterapia.

Leczenie ogolne:

□ Antybiotyki: np. Tetracyklina, Doksycyklina, Limecyklina,
Erytromycyna, Minocyklina, Biseptol.

Antybiotyki redukuja_ liczb? bakterii, zaleca si$ ich stosowa-nie w umiarkowanym i ci^zkim tra_dziku, niektore dodatko-wo zmniejszaJ3 stan zapalny n Retinoidy: Isotretinoin (Roaccutane)

Izotretynoina jest podstaw^ w leczeniu ci^zkiego tradziku, obecnie tez stosowana w tra_dziku srednim nieodpowiada-j^cym na inne leczenie. Dziata keratolitycznie, przeciwto-jotokowo, przeciwbakteryjnie i przeciwzapalnie. Leczenie trwa srednio 16-20 tygodni, do osia_gni^cia kumulacyjnej dawki leku -120 mg/kg m.c. Dziatania niepozadane:

O Objawy skorne: wysychanie Won sluzowych (np. krwa-wienia z nosa), zapalenie czerwieni warg, rumieh twarzy, zapalenie skory twarzy, zapalenie spojowek i brzegow powiek, suchosc skory, wyprysk, przerzedzenie wtosow, granuloma telangiectodes. O Objawy narza_dowe: bole stawow, bole mi^sni, zaburze-nia psychiatryczne, bole gfowy - pseudotumor cerebri, zaburzenia biochemiczne - wzrost poziomu transami-naz AST, ALT, fosfatazy alkalicznej, hiperlipidemia, hi-perbilirubinemia, spadek RBC, WBC, wzrost PLT. O Wazna jest edukacja pacjentow (ryzyko dzia+ah niepo-za_danych, teratogennosc! - koniecznosc antykoncepcji w trakcie leczenia i 2 miesia_ce po jego zakonczeniu, mo-nitorowanieleczenia).

□ Terapia hormonalna: srodki antykoncepcyjne, Spironolac-
ton, Flutamid.

Piel^gnacja skory trqdzikowej

Podstawowym Modern w piel^gnacji skory ttustej jest sto-sowanie zbyt intensywnie dziafaja_cych prepartatow wysusza-ja_cych i odttuszczaja_cych skore^ (np. spirytus wysusza skor§, aleniehamujetojotoku!).

Nalezy stosowac tzw. „mydta" medyczne (z nadtlenkiem benzoilu, siarka_, rezorcyna_, triclosanem), ptyny tonizuj^ce za-wieraja_ce ekstrakty z roslin bogatych w kwasy owocowe (mle-kowy i cytrynowy), kosmetyki z kwasem salicylowym 2-4%, kremy z AHA, BHA i LHA (tzw. chemiczna kosmetyczka), tzw. peelingi enzymatyczne, lekkie, matujace formuty kosmetykow piel^gnacyjnych oraz w+asciwie dobierac kosmetyki kolorowe (nie powinny miec wtasciwosci komedogennych).

W piel^gnacji eery ttustej wykorzystuje si§ rowniez talk, skrobie^ kaolin, pochodne cynku, miedzi, witamine_ B6 oraz substancje ziotowe - dziurawiec, pokrzyw^, topian, liscie chmielu oraz sok z cytryny i borowek.

Tradzik rozowaty (Rosacea)

Tradzik rozowaty jest choroby przewlekt^, ograniczon^ do skory twarzy, rozwijajaca, sie_ na podtozu zaburzeii naczy-niowych i lojotoku. Cz^stosc wyst^powania wynosi 10-15% populacji, cze^ciej choruja^ kobiety, natomiast ci^zsze postacie wystepuja_ u m^zczyzn. Jest dermatoz^ o wieloletnim przebie-gu wyst^pujax^ u ludzi dojrzatych, najcze^ciej po 30. r.z.

6.6

Dermatologia dla kosmetologow

Mafgorzata Deja, Agnieszka Zawirska,

Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

Etiologia;

1: ":■ genetyczne-jasnakarnacjafcz^sciejchoruj^oso-

by pochodzenia celtyckiego - anglicy szkoci, rzadko osoby

-- : :zarnej i zoitej), cz^ste rodzinne wyst^powanie scho-

Z-.' I

z ^:cdfozetojotokowe.

z Zaburzenia naczyniowe (rumien, teleangiektazje).

z Zaburzenia hormonalne (zaostrzenia wyst^puja_ cze^to rzec ~;esia_czka_).

z Czynniki infekcyjne miejscowe (zakazenie nuzehcem ludz-kim Demodex folliculorum oraz lipofilnym drozdzakiem Pi-tyrosporum ovale), ze zmian skornych izolowano rowniez inna^ flore_ bakteryjn^ nalezqcq do rodzajow Staphylococ­cus, Fusobacterium, Klebsiella, Enterobacter, Escherichia i Proteus (jednakze bakterie te posiadaja^ raczej charakter wtorny).

z Czynniki infekcyjne ogolne (utajone ogniska zakazenia, przewlekty niezyt zo^dka, zakazenie Helicobacter pylori, choroby pasozytnicze, zakazenie przewodu pokarmowego pierwotniakiem Lamblia intestinalis).

z Czynniki pokarmowe (alkohol, kawa, herbata, ostre przy-prawy).

z Czynniki psychogenne(stres).

z Aktywnosc fizyczna.

z Czynniki atmosferyczne (zaostrza stance, wilgoc, podwyz-szona temperatura otoczenia, zimno).

z Nieodpowiedniapielejnacja skory (kremynawilzaja_ce,ktore mog3 podrazniac skor^ i sprzyjac rozwojowi drobnoustro-jow, srodki drazni^ce, np. niektore mydta i kosmetyki).

z Rozpatruje s\q nawet mozliwosc zaostrzenia zmian trajdziku rozowatego pod wptywem dtugotrwalej ekspozycji na pole elektromagnetyczne emitowane przez monitory telewizyj-ne i komputerowe.

□ Zmiany w tra_dziku rozowatym mogq bye rowniez indu-
kowane przez niektore leki: sterydy (zwtaszcza na skutek
przewlektej aplikaqi miejscowej), wazodilatatory, inhibitory
konwertazy angiotensyny, statyny, niektore leki przeciwza-
palne i antybiotyki.

Trqdzik rozowaty rozpoczyna s\q okoto 30. roku zycia, a najwi^ksze nasilenie przypada na 40.-60. rok zycia. Zmiany chorobowe rozpoczynaja^ sie_ w centralnej czejsci twarzy - na nosie, nastepnie szerza^ sie^ na policzki, czoto, podbrodek, po-wierzehnie boczne szyi i dekolt, rzadziej w fatdy zauszne.

Okresy choroby:

□ Rumieniowy - pocz^tkowo przemijaja_cy, polega na wyste^
powaniu okresowego zaczerwienienia skory twarzy z uczu-
ciem pieczenia, palenia, uczuciem napi^cia skory; z czasem
przechodzi w utrwalony z obecnosci^ rumienia skory twa­
rzy oraz licznych rozszezrzeh naczyn - tzw teleangiektazji.

a Grudkowo-krostkowy - zmiany o charakterze wykwitow rumieniowo-grudkowo-krostkowych, z delikatnym ztusz-czaniem, cecha^ odrozniaja_c3 od tra_dziku pospolitego jest brak zaskornikow.

□ Zmiany przerostowe, naciekowe - prawie wytqeznie
u m^zczyzn, 40.-60. r.z, wystepuja_ zapalne guzki i blaszki
z tendencJ3 do zlewania sie^ oraz ze sktonnoscia_ do prze-
rostu i wtoknienia gruczotow tojowych (phyma - np, rhi-
nophyma - zmiany przerostowe nosa, blepharophyma
- zmiany przerostowe powiek, otophyma - zmiany prze-

Dermatologia dla kosmetologow

Rycina 105. Tra_dzik rozowaty.

Rycina 106. Tr^dzik rozowaty - postac grudkowo-krostkowa.

Rycina 107. Tra_dzik rozowaty.

67

Choroby tojotokowe skory

Rycina 109. Tradzik rozowaty skupiony z przerostem gruczotow to­jowych nosa.

1 ' f

f> 4

Rycina 108. Rhinophyma.

rostowe uszu, gnatophyma - zmiany przerostowe brody, metophyma- zmiany przerostowe czota). D W ciezkich przypadkach moze dochodzic do powiktah ocznych: zapalenie spojowek {conjunctivitis), brzegow po-wiek {blepharitis) lub nawet rogowki {keratitis) i t^czowki {iritis); wymienione objawy sa_ wyodr^bniane w odreJana_ postac - tradzik rozowaty oczny {ocular rosacea, ophtal-mic rosacea).

Lokalizacja zmian skornych:

D Twarz (gt. czoto, nos, fatdy nosowo-policzkowe, broda,

policzki). D Rzadziej gorna cz?sc dekoltu i plecow.

Prerosacea- nadmierna wrazliwosc skory ze sktonnoscia do wystejiowania nagtych zaczerwieh u osob mtodych, ok. 20. r.z.

Tradzik rozowaty moze przebiegac w sposob nietypowy.

Najwazniejsze nietypowe postacie kliniczne:

D Postac przerosta tradziku rozowatego, cechujaca si? zmia-nami guzowatymi, wyst?pujacymi na skutek przerostu i zwtoknienia gruczotow tojowych, oraz licznych telean-giektazji. Najcz?stszym umiejscowieniem jest nos {rhino­phyma).

□ Tra_dzik rozowaty skupiony {rosacea conglobata) - zmiany
chorobowe rowniez ograniczone do twarzy maja^ przebieg
ci?zszy, wyst?puja krwotoczne lub martwicze guzki ze
sktonnoscia^ do zlewania si?, saczenia i tworzenia przetok.
Rozpoznanie roznicowe tradziku rozowatego na ogot nie

nastrexza trudnosci. W niektorych przypadkach wymaga roz-nicowania przede wszystkim z:

• toczniem rumieniowatym (DLE) - obecne jest rogowace-nie przymieszkowe i bliznowacenie, natomiast brak grudek i krostek

• tradzikiem pospolitym - obecne zaskorniki, inny uktad zmian chorobowych.

Leczenie tradziku rozowatego:

□ Przyczynowe:

- unikanie stohca, alkoholu, papierosow, kawy, mocnej
herbaty, czekolady, stresu, zmian temperatury, goracych
kapieli, intensywnych cwiczeh fizycznych.

□ Ogolne:

• antybiotyki - tetracykliny, erytromycyna, metronidazol

• retinoidy-isotretinoina

• leki przedwzimnicze (hydroksychlorochina)

• sulfony. D Miejscowe:

• antybiotyki (erytromycyna, klindamycyna, metronidazol)

Rycina 110. Tradzik rozowaty skupiony.

• kwas azelainowy

• retinoidy

• przy obecnosci Demodex folliculorum - Crotamiton, Ja-cutin, Lindan

• zawiesina siarkowo-ichtiolowa.

□ Inne metody

• chirurgiczne

• laserowe

• dermabrazja, elektrokoagulacja

• fizykoterapia - naswietlanie lampa_ Solux (niebieskie swiatto),jontoforeza

• witaminy PP i B2

• leki naczyniowe - Detralex, Venescin.

Pielejjnacja skory

• Kosmetyki dla eery wrazliwej ze sktonnoscia do rozszerza-nia i p?kania naczyii - kremy z witaminami C, E, K, z ole;e~ z wiesiotka, z avokado, z kwasem hialuronowym, z natura -nym czynnikiem nawilzajacym, d-pantenolem.

• Fotoprotekcja, np. Photoderm Flush.

• Stosowanie preparatow hipoalergiczych, tonikow bezalkc-holowych, wod termalnych, tagodnych emulsji i kremow

n Unikanie kosmetykow z alkoholem, mentolem, lanolina i o.e -kami roslinnymi.

68

Dermatologia dla kosmetologow

Matgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

t" :zne - nasaz twarzy utatwiaj^cy drenaz :~,-,iejszajacy obrz^k twarzy.

Zapalenie skory wokotust

De r mat it is peri oral is)

-:::': reba mieszkow wtosowych, o etiologii nie do kohca wyjasnionej, wyst^puja_ca_ szczegolnie u mlodych kobiet.

Przyczyny:

z ^:ea<qa na podraznienie (preparaty nawilzajace u osob z suchq skor^, w tym z atopowym zapaleniem skory, flu-orowane pasty do z?bow, ptyny do ptukania ust, perfumo-wane mydta lub chusteczki higieniczne).

z Reakcje na swiatto stoneczne (zaostrzenie zmian w lecie, chociaz u cz^sci chorych w zimie), przewlekte miejscowe aplikacje preparatow zawieraja_cych kortykosteroidy.

z Wptyw hormonow (chorujq przewaznie kobiety).

Objawy kliniczne:

z Wyst^powanie drobnych czerwonobrunatnych grudek z tendency do zlewania si?, umiejscowionych na podtozu rumieniowym.

Typowalokalizacja:

z Okolicawokotjamyustnej,jakkolwiekprzestrzennajblizsza czerwieni wargowej jest wolna, poza tym moga^ bye zajete fatdy nosowo-policzkowe, okolice oczodotowe, podbrodek i szyja.

Rozpoznanie roznicowe:

□ Tra_dzik rozowaty - decyduje rozny wiek chorych, charak-
ter wykwitow i ich odmienna lokalizacja w obrebie skory
twarzy.

Leczenie:

□ Odpowiednia piel?gnacja skory
z Fotoprotekcja.

D Zakaz stosowania srodkow zawierajaxych glikokortykoste-

roidy! n Leczenie zewn?trzne - jak przy trqdziku rozowatym (anty-

biotyki, np. metronidazol, srodki z ichtiolem i cynkiem). n Leczenie ogolne - antybiotyki, np. tetracykliny.

tojotokowe zapalenie skory, wyprysk tojotokowy (Dermatitisseborrhoica, Eczema seborrhoicum, Unna disease)

Przewlekte, nawrotowe schorzenie, w ktorym wyst?puje stan zapalny i ztuszczanie skory, obejmuj^ce okolice zawie-raja_ce gruczoty lojowe, okolice wyprzeniowe oraz owtosionq skor? gfowy

Epidemiologia:

Stanowi okoto 10% wszystkich dermatoz. W USA wyst?-puje u 1-3% populacji, a u osob mtodych dotyczy 3-5%. Cz?-sciej wyst?puje u meiczyzn.

Etiologia:

• Czynniki genetyczne.

• Nadmierna aktywnosc gruczotow lojowych.

n Zakazenie Malasseziafurfur(Pityrosporum ovale) - wyka-zano zwi?kszona_ liczb? drodzakow lipofilnych w okolicach tojotokowych, korelacj? miedzy nasileniem stanu chorobo-wego a liczba_ drodzakow lipofilnych, wyzsze miano prze-ciweiat p/w P. ovale w surowicy u chorych na tojotokowe zapalenie skory, korzystny wptyw lekow przeciwgrzybiczych na zmniejszenie liczby P. ovale po kuracji przeciwgrzybiczej. Badanie z 2005 r., oceniaja_ce role_ grzybow Malassezia w patogenezie tojotokowego zapalenia skory wykazato, ze kolonizacja skory przez drozdzaki lipofilne byta znacz^co wyzsza u chorych na tojotokowe zapalenie skory (86%) niz u osob zdrowych z grupy kontrolnej (44%).

z Czynniki hormonalne - wzrost zachorowalnosci u nowo-rodkow (gdy poziom androgenow wtasnych lub matki jest podwyzszony), spadek w cia_gu 8-12 miesi^cy (wraz z obnizeniem poziomu androgenow) oraz ponowny wzrost w okresie pokwitania.

n Dieta (zaostrza alkohol, niedobor cynku, niedobor wita-min, wymieniane jako jedno ze schorzeh wyst?puja_cych wzaburzeniach odzywiania (np. anorexia nervosa, bulimia nervosa).

• Leki: psolareny, metyldopa, haloperidol, sole Au, Li, buspi-ron, chloropromazyna.

• Choroby nowotworowe (szczegolnie gornych drag odde-chowych i przewodu pokarmowego).

• Zwi^zek z tuszczyca_ {Sebopsoriasis).

Rycina 111. Zapalenie okotoustne - dermatitisperioralis.

Rycina 112. Wykwity w tojotokowym zapaleniu skory.

Dermatologia dla kosmetologow

69

Choroby tojotokowe skory

Rycina 113. tojotokowe zapalenie skory - rozlegle zmiany na twarzy w miejscach typowych.

.-"•"""••.

Rycina 114. tojotokowe zapaienie skory - zmiany rumieniowo-ztusz-czaja.ce w fa+dach nosowo-policzkowych.

□ Zwiazek z uktadem nerwowym (np. padaczka, porazenie
nerwu twarzowego, choroba Parkinsona).

D Zwiazek z obecnoscia zaburzen psychicznych (np. depresja).

• Zwiazek z zaburzeniami immunologicznymi - osoby zaka-zone wirusem HIV, przewlekle chore, w grupie pacjentow z AIDS choroba dotyczy znacznej cz^sci populacji (nawet 34-83%).

• Czynniki zewnejrzne (mechaniczne, fizyczne, chemiczne i infekcyjne).

• Brak ekspozycji na swiatto stoneczne (sezonowosc - na-wrotyjesieniaizima).

Lokalizacja zmian:

n Owtosiona skora gtowy.

n Okolice tojotokowe na skorze twarzy (czoto, brwi, fatdy nosowo-policzkowe, baczki, okolice wasow, matzowiny uszne) oraz w obr^bie tutowia (okolica mostkowa i mk?-dzytopatkowa).

n Okolice wyprzeniowe, draznione (fatdy skorne i okolice zgiexiowe).

n Sporadycznie moze bye zaj^ta cata skora.

Obraz kliniczny:

□ Cz^sto pierwszym objawem jest tupiez owtosionej skory
gtowy.

D Zmiany skorne dotaczaja_ sie_ stopniowo.

• Charakterystyczna jest lokalizacja - na skorze na granicy wtosow nad czotem i za uszami.

• Rozny stopieii nasilenia stanu zapalnego.

• Przy duzym nasileniu stanu zapalnego badac w kierunku zakazenia wirusem HIV.

• Zmiany rumieniowo-ztuszczajace, wysi^kowe, wyraznie odgraniczone od skory zdrowej.

• Zottestrupy.

D Roznie nasilony swiad. n Przerzedzenie wtosow brwi.

Korzystny wptyw stohca!

Odmiany tojotokowego zapalenia skory (wg Braun-Falo):

D Rozsiane tojotokowe zapalenie skory:

O Etiologia: samoistna postac - w wyniku zbyt agresy ;ra

terapii miejscowej, u chorych z immunosupresja^. O Cie^zki przebieg.

O Sa_cza.ee wykwity, pokrytestrupami. O Lokalizacja moze dodatkowo dotyczyc brodawek sut-

kowych i okolic zgi^ciowych. O Zawsze swiad.

□ tupiezopodobne tojotokowe zapalenie skory [Pityriasifc"~
seborrhoid):

O Zmiany rumieniowe i ogniska tuszczenia naskc"-;

o ksztatcie obraczkowatym, przypominaj^cym zr 5".

wtupiezu rozowym Giberta. O Lokalizacja: gtownie tutow, tez szyja, koiiczyny O Schorzenie uporczywe, ale ma tendenqe do sa^: r.'z

go ograniczania s\q. a Seborrheic erythroderma:

O Najcz^stsza przyczyna erytrodermii u osob sta^rsz.:~

oraz u chorych naAIDS. O Nalezy wykluczyc erytrodermi^ polekowa., chtoniaki

skory (zespot Sezary'ego). O Cz^sto wyraz zbyt ostrego leczenia lub braku leczenia.

□ tojotokowe zapalenie powiek (Seborrheic blepharitis):
O Rumieh.

O Swiad.

O Delikatne ztuszczanie naskorka powiek.

Diagnostyka roznicowa:

• tuszczyca zwykta.

• Grzybica dermatofitowa powierzehowna.

• Wyprzenie.

• tupiez rozowy Giberta.

70

Dermatologia dla kosmetologow

Mafgorzata Deja, Agnieszka Zawirska, Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba, Zygmunt Adamski

Zcraz klinicznytojotokowego zapalenia skory

. -iemowlat:

z Choroba rozpoczyna si? bardzo wczesnie (najczeiciej 2-10 tydzien zycia)

z Etiologia: nadmierne wytwarzanie toju w wyniku oddziaty-■vania androgenow matki, zakazenie drozdzakowe (Can­dida abicans) skory i przewodu pokarmowego.

z Skora gtadka - zmiany rumieniowo-ztuszczajace dotyczace catego tutowia, drobne czerwone grudki przymieszkowe, w okolicach fatdow, pachwin, narza_dow ptciowych, ud i podudzi - skora rumieniowo zmieniona, Isniaca, gtadka, naskorek rozpulchniony z pej<nieaami, nadzerki. Roznico-wanie: kandydoza skory g+adkiej.

z Owtosiona skora gtowy - nawarstwione miejdie strupy to-jotokowe na podtozu rumieniowym -tzw. „ciemieniucha", z-ruszczanie jest intensywne, tuski ttuste, zotte, wtosy zbite, spla_tane - tzw. „czepek niemowl^cy".

z Przebieg kilkutygodniowy, zmiany cz^sto ust^puj^ samoist-nie i nie nawracaja.

z Bonifazi i wsp. podaj^, ze 5% niemowlaj i dzieci, u ktorych wysta_pito tZS w okolicy pachwin i narzadow ptciowych za-choruje w da_gu 10 lat na tuszczyc?.

z Roznicowanie: atopowe zapalenie skory, tuszczyca, histio-cytoza X, swierzb, erytrodermiczne tojotokowe zapalenie skory (erythrodermia Leinera).

Rycina 115. Wyprysk tojotokowy u noworodka.

Leczenie:

□ Kortykosteroidy

O Powodujq szybkie ustejxiwanie stanu zapalnego i swiadu.

O Ryzyko dziatah niepoza_danych!

O Nie wptywaja_ na Malassezia (P. ovale), moga^ nawet utatwiac proliferate, drozdzaka z Substanqe o potwierdzonym dziataniu na Malassezia (R

ovale):

O Siarka.

O Pirytonian cynku.

O Dziegcie.

O Kwas salicylowy.

O Ichtiol.

O Nystatyna.

O Leki imidazolowe:

• znajduja_ szerokie zastosowanie w leczeniu tojotoko-wego zapalenia skory

• powoduJ3 znaczna_ poprawe_ kliniczna_

• redukuja_ lub nawet catkowicie niszcza_ Rovale

• dziataja_ przeciwzapalnie

• przyktady: ketokonazol, flukonazol, itrakonazol, klo-trimazol, ekonazol, mikonazol.

a Antybiotyki: O Metronidazol. O Erytromycyna. z Inhibitory kalcyneuryny:

O Takrolimusjest makrolidem produkowanym przez Strep-

tomyces tsukubaensis, pochodnym askomycyny i miej-

scowym inhibitorem kalcyneuryny. O Pimekrolimus ma podobny mechanizm dziatania do ta-

krolimusu. O U dzieci pimekrolimus moze bye stosowany od 3. mies.

zycia, takrolimus jest zalecany od 2. roku zycia. O Leki te moga_ przyczynic s\q do ograniczenia stosowania

miejscowych steroidow. O Szczegolnie zalecane na twarz, powieki, w fa+dy skorne.

Owtosiona skora gtowy

z Cz^ste mycie gtowy.

z Usuwanie nawarstwieh strupow (szampony z siarczkiem selenu, z siarka^ dziegciami, pirytonianem cynku, ketoko­nazol 2%).

z Gdy duze ztuszczanie - oliwa salicylowa 2-5-10%.

z Rumieh, swiad - preparaty kortykosteroidowe.

Skora gtadka

z Leczenie zewnejrzne:

• glikokortykosteroidy (o stabej sile dziatania)

• preparaty odkazaj^ce

• leki przeciwgrzybicze

• antybiotyki

• inhibitory kalcyneuryny. z Leczenie ogolne:

• leki przeciwgrzybicze

• antybiotyki

• retinoidy

• krotkie kursy sterydow

• przy nasilonym swiadzie - leki przeciwhistaminowe. z Innemetody leczenia:

• helioterapia

• fototerapia - UVB, UVA, PUVA

• witaminy: wit. C, PP B2

• wapno

• preparaty cynku.

tupiez owtosionej skory gtowy

tupiez zwykfy (Pityriasis simplex capiliti s. sicca, furfuracea)

z Odmiana tojotokowego zapalenia skory, zlokalizowanego na skorze owtosionej gtowy, pod postacia_ nadmiernego tworzenia drobnych tusek barwy biato-szarej lub popielatej.

z Drobnootr^biaste tuski poczatkowo lokalizuj^ sie_ w okolicy srodkowej skory owtosionej gtowy, nastepnie przechodz^ na okolice ciemieniowe, skroniowe i okolicy potyliczna_.

Dermatologia dla kosmetologow

71

Choroby alergiczne skory

stancji drazni^cych, uszkadzaj^cych bariere^ ochronn^ naskor-ka, jaka^ 53 lipidy i kwasny odczyn. Lista substanqi drazniqcych jest dtuga i otwarta. Najbardziej powszechne, to woda, srodki pior^ce, detergenty a w warunkach zawodowych roztwory kwasow i zasad, cement, smary, kleje, rozpuszczalniki, i inne. Istotna^ role^ odgrywa sktonnosc osobnicza, zalezna mi^dzy innymi od nadmiernego wysuszenia skory, co ma miejsce np. w przebiegu atopowego zapalenia skory lub rybiej tuski.

Zmiany kliniczne maJ3 charakter przewlekty typu lichenifi-kacji, pogrubienia naskorka, ztuszczania i rozpadlin. W niekto­rych przypadkach, zwtaszcza przy ekspozycji na substancje pochodzenia roslinnego, zmiany skorne moga^ miec charakter ostry w postaci rumienia, obrz^ku, pe/:herzy i strupow.

Choroba ma charakter przewlekty, zalezy od czasu kontak-tu z czynnikami drazni^cymi. Lokalizacja zmian jest zalezna od narazenia, najcze^dej S3 to r§ce, w tym powierzchnia grzbie-towa, i przedramiona.

Rozpoznanie roznicowe dotyczy gtownie kontaktowego wyprysku alergicznego, w niektorych przypadkach grzybicy (rubrofytia).

Wyprysk fojotokowy, fojotokowe zapalenie skory (Eczema seborrhoicum, Dermatitis seborrhoica)

Wyprysk tojotokowy jest schorzeniem przewlektym, doty-cza_cym (w roznych odmianach) niemowl^t, osob dorostych i w podesztym wieku. Etiopatogeneza jest niewyjasniona. Schorzenie wykazuje zwi^zki z nadmiern^ aktywnosciq gru-czotow tojowych (chociaz wyst^puje rowniez w okolicach ubogich w gruczoty tojowe, jak pachy i pachwiny), czynnikami zakaznymi (Pityrosporum ovale), -fuszczyca_, zakazeniem HIV, uktadem nerwowym (choroba Parkinsona, stres, stany l^ko-we), pora^ roku (cze^ciej w zimie) i dieta^ (niedobory cynku, wolnych kwasow ttuszczowych i witaminy B).

Zmiany chorobowe S3 rumieniowe i ztuszczaj^ce, cz^sto wysi^kowe i pokryte nawarstwionymi zottymi strupami. Naj-cz^stsze umiejscowienie, to:

a Twarz i owtosiona skora gtowy: czoto, powieki, brwi, wokot skrzydetek nosa, uszy oraz skora gtowy, zwtaszcza wzdtuz linii wtosow. Mog3 bye zaj^te poszczegolne okolice lub wszystkie razem. Nie towarzyszy im swiqd. Na owtosionej skorze gtowy, wzmianach dtugotrwatych, mozedochodzic do przerzedzenia wtosow.

• Okolica mostkowa i mi^dzytopatkowa - wykwity S3 ru­mieniowe, ztuszczaj^ce, dose dobrze odgraniczone od otoczenia.

• Fatdy skorne i zgi^cia - pachy, pachwiny, p^pek, okolica pod-sutkowa u kobiet. Jest to postac rzadsza, dotycz^ca gtow­nie osob otytych. Zmiany maJ3 charakter wyprzeniowy. Rozpoznanie roznicowe dotyczy tuszczycy grzybicy skory

gtadkiej i owtosionej gtowy, wyprzenia bakteryjnego lub droz-dzakowego.

Wyprysk pieniqzkowaty (Wyprysk mikrobowy) Eczema nummulare (Eczema microbicum)

Etiopatogeneza choroby nie jest poznana. Rozwaza sie^ zwi^zek z atopia_ (gtownie u dzieci) oraz z wewnatrzustrojo-wymi ogniskami zakaznymi. Cze^dej chorujq m^zczyzni.

Zmiany chorobowe S3 rozsiane, obejmuJ3 tutow, kohczyny dolne, grzbiety stop i r^k. MaJ3 charakter dobrze odgrani-czonych wykwitow rumieniowych, poczatkowo niewielkich, a w petnym rozwoju choroby o srednicy do 5 centymetrow (wielkosc monety, sta_d nazwa wyprysk pieniqzkowaty). Po­wierzchnia jest sucha, szorstka, czasem pokryta drobnymi tu-skami. W przypadkach wtornego zakazenia zmiany staJ3 sie^ s^cz^ce i pokrywaja_ sie_ strupami. Towarzyszy im silny swi^d.

Rozpoznanie roznicowe obejmuje grzybicy skory gtadkiej, tuszczycy przytuszczyc? plackowat^ i tupiez rozowy

Wyprysk podudzia (Eczema cruris)

Schorzenie towarzyszy owrzodzeniom podudzi na tie zy-lakowatym. Czynnikami sprzyjajqeymi S3 obrzek, scienczenie skory i wzmozona podatnosc na urazy. Natomiast czynnikami wywotuja_cymi - gtownie zakazenia bakteryjne i stosowane zewn^trznie leki.

Zmiany chorobowe S3 umiejscowione na skorze zmienio-nej troficznie, mog3 dotyczyejednego podudzia lub obydwu. S3 dose wyraznie odgraniczone od otoczenia. MaJ3 charakter rumieniowo-ztuszczaj^cy. Towarzyszy im swi^d. U osob star-szych i w zmianach przewlektych moze dochodzic do rozsia-nych, uogolnionych zmian, dotycza_cych cze^sto twarzy. S3 to wykwity drobnogrudkowe, niekiedy 0 charakterze zlewnym.

Rozpoznanie roznicowe dotyczy tuszczycy wysi^kowej i grzybicy skory gtadkiej.

Rycina 128. Wyprysk podudzi.

Rycina 127. Wyprysk tojotokowy twarzy. Zapalenie tojotokowe skory.

78

Dermatologia dla kosmetologow

Choroby wtosow i owtosionej skory gtowy

Rycina 227. tupiez suchy.

zbyt wiele chloru, staby poziom higieny osobistej, zimny klimat, nadmierne suche ogrzewanie mieszkania, brak wypoczynku, stres emocjonalny, nadmierne spozycie cukru, ttuszczow nasyconych (mi^s i w^dlin), skrobii.

Epidemiologia:

□ tupiez wyst^puje u 50% ludnosci rasy bia+ej obojga ptci
miejdzy 10. a 20. r.z.

a Szczyt zachorowah oraz nasilenia wyst^puje u meiczyzn okoto 20. r.z., rzadziej wyst^puje u dziewczynek i kobiet.

□ tupiez zwykty owtosionej skory gtowy wyst^puje gtownie
mi^dzy 12. a 16. r.z., a nast^pnie z reguty przeksztatca sie_
w tupiez ttusty

Objawy:

n tupiez suchy:

O Drobnootr^biaste, suche, sypkie, szarobiate tuski, po-

cz^tkowo i w najwi^kszej ilosci wyste-puj^ na szczytowej

cz^sci gtowy, nast^pnie moga^ przechodzic na okolice

boczne ciemieniowe i skroniowe. O W bardzo nasilonych zmianach skora pokryta jest war-

stw3 suchych, zbitych tusek. O tuski odpadajq samoistnie lub pod wptywem czesania. O Wtosy wtupiezu suchym sa_ niezmienione, ale moga^ wy-

kazywac zwie^kszona_ suchosc i tamliwosc O Brak dolegliwosci subiektywnych lub swi^d okolic skory

objejych tupiezowym ztuszczaniem.

□ tupiez ttusty:

O Ttuste tuski tworza^ na szczycie gtowy 1-2 milimetrowy

poktad brudnozottych, kruchych tusek, przypominaj^cy

wosklubttuszcz. O Wyst^puje stan zapalny owtosionej skory gtowy, obja-

wiaj^cy sie_ zaczerwienieniem, s^czeniem, pota_czonym

z nasilonym swiadem. O Dochodzi do sciehczenia ttustych, lsnia_cych wtosow i do

rozwoju tysienia tojotokowego.

Roznicowanie:

n tuszczyca owtosionej skory gtowy.

• Liszaj ptaski.

• Wszawica gtowowa.

• Grzybica owtosionej skory gtowy.

Rozpoznanie:

□ Obraz kliniczny.

D W przypadku trudnosci diagnostycznych mozna sie_ po-sitkowac badaniem mikologicznym, badaniem w swietle lampy Wooda, a w skrajnych przypadkach badaniem hi-stopatologicznym.

Leczenie:

n Szampony przeciwtupiezowe zawieraj^ce srodki:

• keratolityczne (dziegcie, zwi^zki siarki, kwas salicylowy, kwas mlekowy, mocznik, tiosalicylan cynku)

• cytostatyczne (dziegcie, dwusiarczek selenu, pirocton olamine)

• przeciwgrzybicze (ketokonazol)

• parafarmaceutyki (pirytionian cynku, siarczek selenu).

□ W okresie zaostrzenia mozna stosowac przez krotki okres
preparat steroidowy.

Choroby skory obejmujace owtosion^ skor§

gtowy

W chorobach skory objawy zlokalizowane s^ najcze^dej w obrebie skory gtadkiej, czesto jednak wspotistnieja objawy w obrebie bton sluzowych, paznokci, a takze owtosionej skory gtowy.

Wybrane choroby skory obejmujace owtosion^ skorc? gtowy:

□ Choroby bakteryjne skory owtosionej:

O Zapalenie mieszkow wtosowych: krosty przebite wtosem (choroba powstaje w wyniku zakazenia gronkowcem zto-cistym); w odmianie wytysiajacej oraz w tradziku zgorze-linowym skory owtosionej dochodzi do bliznowacenia.

□ Grzybice wtasciwe skory owtosionej:

O Grzybica strzyga_ca powierzchowna owtosionej skory gtowy: liczne, drobne ogniska z nierowno utamanymi, szarawymi wtosami (choroba powstaje w wyniku zaka­zenia antropofilnymi grzybami Trichophyton violaceum, Trichophyton tonsurans).

O Grzybica drobnozarodnikowa powierzchowna owtosio­nej skory gtowy: mniej liczne, wi^ksze ogniska z rowno utamanymi wtosami (choroba powstaje w wyniku zaka­zenia zoofilnymi grzybami Microsporum canis, antropo­filnymi grzybami Microsporum audouinii).

O Grzybica woszczynowa owtosionej skory gtowy: zagtejbio-ne, zotte strupy srednicy do 2 cm, pozostawiaja_ce blizny

158

Dermatologia dla kosmetologow

Matgorzata Wilk, Zygmunt Adamski

i ogniska wytysienia (choroba powstaje w wyniku zakaze-nia antropofilnym grzybem Trichophyton schoenleinii).

O Grzybica strzygaxa gt^boka owtosionej skory gtowy: gtejaokie nacieki guzowate z ropnymi zmianami w uj-sciach mieszkow wtosowych; wtosy w obrebie naciekow sa_ tatwe do usuni^cia (choroba powstaje w wyniku za-kazenia zoofilnymi grzybami Trichophyton verrucosum, Trichophyton mentagrophytes var. granulosum). D Zakazeniadrozdzakowe:

O Ziarniniak drozdzakowy: guzowate, hiperkeratotyczne ogniska ziarniniakowe w obrebie owtosionej skory gto­wy u dzieci z zaburzeniami odpornosci i z zaburzeniami endokrynologicznymi.

O tupiez pstry: zottobrunatne plamy tuszcz^ce si§ po-wierzchownie oraz powstaja_ce pod wptywem stohca odbarwione plamy, ziokalizowane gtownie w obrebie klatki piersiowej, niekiedy rowniez w obrebie owtosio­nej skory gtowy (choroba powstaje w wyniku zakazenia drozdzakiem Malassezia furfur). 3 Choroby pasozytnicze skory:

O Wszawica gtowowa: zmiany swe^dza_ce powiktane nad-kazeniami oraz gnidy przytwierdzone do wtosow (cho­roby wywotuje wesz gtowowa). □ Choroby wirusowe skory:

O Potpasiec: zmiany p^cherzykowe o jednostronnym uktadzie z towarzysz^cymi objawami bolowymi, zio­kalizowane zazwyczaj na twarzy, klatce piersiowej, ale rowniez w owtosionej skorze gtowy; zmiany moga^ pozostawiac drobne blizenki (choroby wywotuje wirus Varicella zoster).

O Ospa wietrzna: rozsiane zmiany p^cherzykowo-krost-kowe ziokalizowane zazwyczaj w obrebie skory i bton sluzowych, ale rowniez w owtosionej skorze gtowy; zmiany moga^ pozostawiac drobne blizenki (choroby wywotuje wirus Varicella zoster). n Choroby alergiczne skory:

O Wyprysk kontaktowy: zmiany ostre o charakterze p$-cherzykow i grudek wysiekowych oraz zmiany przewle-kte z objawami lichenizacji, w obrebie owtosionej skory gtowy, wywotane farbami i kosmetykami do piel^gnacji wtosow.

O Wyprysk tojotokowy: zmiany rumieniowo-ztuszczaja_ce oraz wysi^kowe, cz^sto pokryte nawarstwionymi, zotty-mi strupami, ziokalizowane w okolicach tojotokowych, przede wszystkim w obrebie owtosionej skory gtowy.

O Atopowe zapalenie skory: suchosc i tamliwosc wtosow.

D Choroby tkankita_cznej:

O Uktadowy toczeh rumieniowaty: zmianom skornym mog3 towarzyszyc zmiany rumieniowe oraz rumienio-wo-obrz^kowe, niekiedy prowadza_ce do bliznowacenia i tysienia w obrebie owtosionej skory gtowy.

O Postac ogniskowa tocznia rumieniowatego: zmiany rumieniowo-naciekowe o chropowatej powierzchni, z zanikiem lub bliznowaceniem w cze^sci srodkowej ziokalizowane w obrebie skory gtadkiej oraz w obrebie owtosionej skory gtowy, gdzie prowadzq do trwatego wytysienia.

O Twardzina ograniczona: w odmianie sclerodermie en coup de sabre blizny jak po ci^ciu szablq, z trwatym wytysieniem, znajduja_ si$ w obrebie owtosionej skory gtowy.

• Liszaj ptaski: wieloboczne, czerwonawe, btyszcza_ce grudki ziokalizowane w obrebie skory i bton sluzowych, rowniez w obrebie owtosionej skory gtowy, gdzie moga^ prowadzic do bliznowacenia.

• tuszczyca: grudki i blaszki tuszczycowe ziokalizowane s^ zazwyczaj w okolicy kolan, tokci oraz owtosionej skory gtowy (w obrebie owtosionej skory gtowy zmiany maja_ charakter zlewnych ognisk pokrytych nawarstwionymi tu-skami, nie dochodzi do wytysienia); owtosiona skora gtowy jest najcz^stszym miejscem wyst^powaniatuszczycy.

Choroby wewn^trzne obejmuj^ce owtosion^ skor§ gtowy

• Nadczynnosc tarczycy: rozlane przerzedzenie wtosow w obrebie owtosionej skory gtowy.

• Niedoczynnosc tarczycy: wtosy cienkie, matowe, tamliwe.

• Guzy kory nadnerczy i hormonalnie czynne guzy jajnika: tysienie w obrebie owtosionej skory gtowy.

• Fenyloketonuria: bardzo jasna skora i wtosy.

Pismiennictwo

[1] Braun-FalcoQ, PlewigG., Wolff H.H., Burgdorf W.H.C.: Derma-tologia. Wydawnictwo Czelej, Lublin, 2002.

[2] Jabtonska S„ Chorzelski I: Choroby skory. PZWL, Warszawa, 2002.

[3] Jabtonska S„ Alkiewicz J., Koztowska J.: Choroby skory. PZWL, Warszawa, 1980.

[4] Goralska B., Nowicki R„ Piekarczyk E„ Rakowska A., Rudnicka L, Sicinska J., Szepietowski J., Szmurto A., Szamahska E, Taraj-kowska-Olejnik A., Zegadto-Mylik M.: Diagnostyka i leczenie chorob wtosow oraz paznokci. Zasady ich piel^gnacji. Konfe-rencja Szkoleniowa Kliniki Dematologii CSK MSWiA, Warsza­wa, 2003.

Dermatologia dla kosmetologow

159

Choroby skory z wytaczna, dominujqcq lub wspotistniejqcq lokalizacjq w obrebie twarzy i szyi

Wykwitem podstawowym s^ p^cherzyki umiejscowione na podtozu rumieniowym. P^cherzyki sa nietrwate, ich pokrywa ulega przerwaniu a ich wydzielina zasycha w miodowo-zotte strupy. Typowa^ lokalizacj^ na skorze twarzy jest okolica wokot nosa i ust z mozliwoscia zaj^cia kacikow ust jako zajady (per­leche).

Liszajec zakazny szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Zakazenia skory".

Zapalenie tkanki podskornej (Cellulitis)

Istota. choroby jest zapalenie skory i tkanki podskornej z mozliwoscia_ zaj^cia mi^sni, powi^zi i sci^gien. Czynnikiem etiologicznym s^ |3-hemolizujace paciorkowce grupy A {Strep­tococcus pyogenes) i gronkowce, zwtaszcza gronkowiec zto-cisty {Staphylococcus aureus).

Zapalenie tkanki podskornej nie jest choroby jednorodn^, moze dotyczyc wielu okolic data. Z lokalizacja na twarzy i szyi s^ zwiazane: □ Cellulitis okotooczodotowe - zakazenie moze sie_ przenosic

z zapalnie zmienionych zatok. D Cellulitis przestrzeni podzuchwowej, podj^zykowej i pod-szczetowej (angina Ludwiga) - punktem wyjscia sa cz^sto zmiany okotoz^bowe. Postac choroby moze sprawiac kto-poty oddechowe. Powiktaniem moze bye zaj^cie procesem chorobowym gt^biej lez^cych mi^sni i powi^zi lub posoczni-ca. Martwicze zapalenie powi^zi stanowi zagrozenie zycia.

Inne choroby bakteryjne skory

Zapalenie mieszkow wtosowych wywotane bakteriami Gram-ujemnymi (Gram-negativa folliculitis)

Schorzenie ma charakter przewlekty i nawrotowy Czynni-ki etiologiczne sa_ rozne, nalezace do wielu rodzajow bakterii Gram-ujemnych: Proteus(Pmirabilis, Pvulgaris), Klebsiella{K. pneumoniae, K. rhinoscleromatis), Enterobacter (E. aeroge-nes, E. cloacae) i Escherichia (E. coli).

Wykwity krostkowe, grudkowe lub guzkowe zlokalizowa-ne S3 w otoczeniu mieszkow wtosowych w centralnej cz^sci twarzy, wokot nosa i na wardze gornej. Czynnikami sprzyjaj^-cymi rozwojowi wykwitow s^tojotok, tradzik pospolity (acne vulgaris) i tradzik rozowaty (rosacea). Znaczenie patogene-tyczne moze miec przewlekta celowana antybiotykoterapia wymienionych stanow chorobowych, selekcjonuja_ca szczepy bakterii Gram-ujemnych.

Rozpoznanie roznicowe obejmuje tradzik zwykty, tradzik rozowaty oraz zapalenie mieszkow wtosowych wywotane gronkowcami.

Piodermia szankrowata

Jest najczejciej zlokalizowane w obrebie twarzy odmiana^ kliniczn^ piodermii. Czynnikiem etiologicznym sa_ rozne bak-terie, zwtaszcza gronkowce (Staphylococcus aureus), pacior­kowce (Streptococcuspyogenes) oraz Gram-ujemne pateczki jelitowe z rodziny Enterobacteriaceae. Najczejsciej jest to zaka­zenie mieszane. Dodatkowym czynnikiem patogenetycznym jest odpowiedz makroorganizmu w postaci nasilonej reakeji naskorkowej.

W obrejbie twarzy objawy chorobowe s^ zlokalizowane gtownie w okolicach brwi i powiek dolnych. Maja^ charakter wysztancowanych ubytkow naskorkowo-skornych, przypo-

minajacych kitowy objaw pierwotny umiejscowiony na podto­zu rumieniowo-obrzeiowym.

Rozpoznanie roznicowe dotyczy gtownie nietypowo umiej-scowionego kilowego objawu pierwotnego - rozstrzyga bada-nie serologiczne w kierunku kity.

Promienica (Actinomycosis)

Sposrod roznych odmian klinicznych promienicy (przewo-du pokarmowego, klatki piersiowej), odmiana szyjno-twarzo-wa jest najczQStsza. Dochodzi w niej do obrz^ku podskomego, ktory szerzac s\q obwodowo, przebija sie^ na powierzehni^ sko­ry wydzielaja_c wydzielin^ ropna^ oraz be^iace masami bakterii ztogi. W dalszym przebiegu dochodzi do tworzenia przetok. Zmiany zlokalizowane s^ gtownie w okolicy podzuchwowej, naszyi i karku.

Gtownym czynnikiem etiologicznym S3 Gram-dodatnie, beztlenowe promieniowce z gatunku Actinomyces Izraeli, pierwotnie zwiazane ze zmianami okotoz^bowymi.

Promienica szczegotowo zostata opisana w rozdziale „Za-kazenia skory".

Boreliozy (Lymphocytoma, Lymphadenosis benigna cutis, LABC)

Jest zmiany chorobow^ wyst^pujacq w miejscu uktucia przez kleszcza (Ixodes ricinus) i wprowadzeniu do tkanki by-tuj^cych wjego jelitach kre^tkow z gatunku Borrelia burgdorfe­ri. W wyniku inwazji kr^tkow moze rozwijac sie^ zespot borelioz noszaxy ogolnq nazwe, choroby z Lyme. Choroba z Lyme moze objawiac sie_ w roznych formach klinicznych, z ktorych Lym-phocytoma wykazuje predylekcj^ do skory twarzy.

Cze^stq lokalizacja Lymphocytoma jest twarz i obr^b mat-zowiny usznej. Wykwitem jest guzek, najcze^dej pojedynczy, dobrze odgraniczony od otoczenia, barwy sinoczerwonej i 0 mi^kkiej konsystencji; guzek nie ulega rozpadowi.

Boreliozy szczegotowo opisano w rozdziale „Zakazenia skory".

Zakazenia grzybicze skory

Grzybice wfasciwe - dermatofitozy (Tinea)

Grzybica brody (Tinea Barbar)

Zmiany skorne polegaje na wyst^powaniu odgraniczonych guzow oraz zlewajacych sie_ ze soba^ nacieczonych krost z ob-fitq trescia^ ropna^ zasychajax^ w strupy. W obrejbie ognisk cho­robowych wtosy dajq s\q tatwo usunac.

Grzybica brody jest choroby dojrzatych meiczyzn, zloka­lizowane w okolicy owtosionej skory brody i w^sow. Czyrr -kiem etiologicznym sq dermatofity, gtownie gatunki zoofike Trichophyton mentagrophytes varietas granulosum, Tricz-phyton verrucosum i Microsporum canis; rzadziej gatunki antropofilne: Trichophyton rubrumi Trichophyton violacez~ Przebieg infekqi zalezy od czynnika etiologicznego: grzyb> zoofilne powodujq nasilone, gt^bokie zmiany zapalne, w przy-padku grzybow antropofilnych przebieg jest tagodniejszy 0 rozpoznaniu decyduje badanie mikologiczne.

Grzybica brody szczegotowo zostata opisana w rozdziaie „Zakazenia skory".

Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba

1 : : :=twarzy (Tineafaciei) Twarz i szyja, jako miejsca odstoniete, s^ cz^sta^ lokalizacja^

: :: : : \. gtadkiej, chociaz nie jedyn^. Grzybic? twarzy ~'e: ;';;e;'; rozpoznaje si§ rowniez jako odrejana^ postac

: : : ;■ :\ gladkiej.

.'. oorazie klinicznym dominuja_ zmiany rumieniowo-ztusz-czajace, wyraznie odgraniczone od otoczenia, z wykwitami sa-". ~! na obwodzie: grudkami, pecherzykami i krostkami. 2kn any wywotane grzybami antropofilnymi sa stabiej zapalne, -\a:omiast wywotane grzybami zoofilnymi - bardziej nasilone. 3'zybicy twarzy zwykle towarzyszy swiad.

Qynnikiem etiologicznym s^ liczne gatunki dermatofitow i-vcpofilnych: Trichophyton rubrum, Trichophyton menta-j-ophytes varietas interdigitale, Trichophyton tonsuraus, Mi-:^rosporum audouiniii Epidermophyton floccosum; zoofilnych: ''chophyton mentagrophytes varietas granulosum, Tricho­phyton mentagrophytes varietasguinckeanum, Trichophyton verrucosum i Microsporum canis; niekiedy takze geofilnych: Microsporum gypseum, Trichophyton terrestre.

Grzybica twarzy szczegotowo zostata opisana w rozdziale „Zakazenia skory".

BPfl

Rycina 231. Grzybica skory szyi wywotana dermatofitami.

Zakazenia drozdzakowe (Candidiasis)

Zapalenie drozdzakowe ka_cika ust (Angulus infectiosus oris candidamyceticus)

Zapalenie drozdzakowe k^cika ust, zwane rowniez zaja-dami {perleche) jest wywotywane przez liczne gatunki grzy-bow drozdzopodobnych z rodzaju Candida. C albicans, C. guilliermondii, C. tropicalis, C pseudotropicalis, C. parapsilosis i C krusei. Czynnikami sprzyjaj^cymi zakazeniu sa; cukrzyca, draznienie przez protezy i niedobory witamin z grupy B.

Zmiany kliniczne polegajq na przewlektym, dwustronnym stanie zapalnym kaxikow ust z tworzeniem si§ nadzerek i p^k-ni^c.

Zapalenie drozdzakowe kacika ust szczegotowo zostato opisane w rozdziale „Zakazenia skory".

Drozdzyca mieszkow wtosowych (Folliculitis candidamycetica)

Schorzenie dotyczy owtosionej skory brody, wyst^puje j m^zczyzn, zwtaszcza z obnizona^ odpornosci^. Objawy kli-

Dermatologia dla kosmetologow

niczne polegaj^ na wyst^powaniu przymieszkowych wykwi-tow krostkowych.

Czynnikiem etiologicznym jest Candida albicans.

Drozdzyca mieszkow wtosowych szczegotowo zostata opisana w rozdziale „Zakazenia skory".

Choroby wirusowe skory

Najcz^stsze infekcje wirusowe, manifestujace sie_ klinicznie w obrejsie skory twarzy i szyi, ze wzgledu na typy wirusow, naleza^ do trzech grup: D Brodawek: z lokalizacja_ na twarzy zwiqzane sq brodawki

zwykte i brodawki ptaskie.

□ Opryszczek: z lokalizacj^ na twarzy wiaia^ sie_ gtownie
opryszczka zwykta, wyprysk opryszczkowaty oraz potpa-
siec.

n Ospy: z lokalizacj^ na twarzy zwi^zany jest najcztjsciej mi§-czak zakazny

Brodawki

Brodawki zwykte (Verrucae vulgares)

Wykwitem pierwotnym jest hiperkeratotyczna grudka o srednicy kilku milimetrow, usadowiona na skorze niezmie-nionej. W poczajiowym okresie grudka jest koloru skory bro­dawki starsze, na skutek utleniania keratyny, s^ ciemniejsze. Powierzchniajest szorstka, chropowata, przebieg linii papilar-nychjestzaburzony.

Czynnikiem etiologicznym jest wirus HPV2, rzadziej HPV1, 4i7.

Z lokalizacja_ w obr^bie skory twarzy sa_ zwi^zane: n Brodawki umiejscowione na powiekach - najczesciej maJ3

ksztatt nitkowaty. n Brodawki umiejscowione na skorze brody - moga^ bye pta­skie lub nitkowate, u m^zczyzn S3 cz^sto liczne na skutek rozsiewu podczas golenia.

□ Brodawki umiejscowione na czerwieni wargowej - s^
ksztattu ptaskiego lub nitkowatego, maj^ biatawe zabar-
wienie.

:

Rycina 232. Brodawka skory policzka.
163

Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba

Rycina 235. Potpasiec oczny.

Poniewaz varicella-zoster virus ma wtasciwosci neurotro-powe, zmiany skorne dotycza_ segmentow unerwianych przez jeden lub kilka nerwowych korzeni tylnych lub zwojow czucio-wych nerwow czaszkowych (dermatomow), i nie przekracza-ja_ linii srodkowej ciata. W obrebie twarzy zmiany chorobowe obejmuja_ najczcjsciej okolice_ skroniowo-policzkowa_ (uner-wiana_ przez pierwsza_ gat^z nerwu trojdzielnego) oraz okoliccj oczodotowa_ - w ostatnim przypadku z mozliwoscia_ objcjcia procesem chorobowym rogowki i uposledzenia widzenia (Zo­ster ophtalmicus). Wyroznia si$ rowniez potpasiec uszny (ze-spot Ramseya-Hunta), w ktorym objawom skornym potpasca towarzyszy ostry bol uszu z mozliwoscia_ utraty stuchu.

Potpasiec szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Zaka-zenia skory".

Zakazenia wirusami grupy ospy

Mi^czak zakazny (Molluscum contagiosum)

Rycina 236. Mi?czak zakazny.

Zazwyczaj liczne zmiany o charakterze grudek lub guzkow, okra_gtych i kopulasto wysklepionych, z pepkowatym wgt^bie-niem w czcjsci srodkowej, barwy woskowobiatej, po naktuciu i ucisnieciu ktorych wydobywa sie_ tresc przypominaja_ca mase_ pertowa_. Objawy skorne miexzaka zakaznego s^ cz^sto zlo-

kalizowane na twarzy, w tym w obrebie powiek, oraz na szyi, jakkolwiek nie jest to lokalizacja wyta_czna.

Czynnikiem etiologicznym jest wirus mi^czaka zakaznego {Molluscum contagiosum virus).

Mi^czak zakazny szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Zakazenia skory".

Gruzlica skory

Gruzlica wtasciwa

Gruzlica toczniowa (Tuberculosis luposa)

Wykwitem pierwotnym sa_ zottobrunatne guzki o mi^k-kiej spoistosci, tworzqce ogniska szerza_ce si<? obwodowo. W obrebie twarzy charakterystyczna jest lokalizacja obwodo-wa (akralna): nos, policzki, krawejdzie matzowin usznych.

Gruzlica toczniowa szczegotowo zostata opisana w rozdzia­le „Zakazenia skory".

Gruzlica rozptywna (Tuberculosis colliquativa)

Wykwitem pierwotnym jest guzek lub guz umiejscowiony w tkance podskornej. Wykwity zrastaja_ sie ze skora_, rozmi^-kaj^ i przebijaja_ na powierzchnie_ skory. W wyniku tworza, si§ owrzodzenia, przetoki i pozacia_gane blizny

Najcz^stszq lokalizacja jest twarz powyzej ka_tow ust, oko-lica podzuchwowa i nadobojczykowa.

Gruzlica rozptywna szczegotowo zostata opisana w rozdziale „Zakazenia skory".

Zapalenie gruzlicze weztow chtonnych (Lymphadenitis tuberculosa)

Procesowi chorobowemu ulegaja_ gtownie w^zty chtonne podzuchwowe, ktore tworza_ pakiety z mozliwosciq rozmi^ka-nia i tworzenia przetok.

Zapalenie gruzlicze weztow chtonnych szczegotowo zosta-to opisane w rozdziale „Zakazenia skory".

Tuberkulidy

Lupoid prosowkowy rozsiany twarzy (Lipoidmiliaris disseminatus faciei)

Objawy skorne sa_ zlokalizowane wytqcznie na twarzy. Maja_ charakter drobnych guzkow, bez sktonnosci do grupowania s\q i zlewania. Przebieg jest przewlekty.

Lupoid prosowkowy rozsiany twarzy szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Zakazenia skory".

Choroby tojotokowe skory

W odniesieniu do skory twarzy choroby na podtozu tojo-tokowym mozna podzielic na dwie grupy: 1) wystej)uja_ce na skorze twarzy i szyi (chociaz nie jest to lokalizacja wytaxzna), do najwazniejszych naleza_ tojotok i tra_dzik pospolity; 2) cho­roby o wyta_cznej lokalizacji na twarzy - tra_dzik rozowaty oraz zapalenie skory wokot ust.

tojotok (Seborrhoea)

W obrebie twarzy zmiany obejmuj^ czoto, nos, fatdy no-sowo-policzkowe oraz fatdy zauszne. Skora jest btyszcz^ca, ttusta, lepka, z rozszerzonymi ujsciami gruczotow tojowych, i zalegaja_cymi w nich masami tojowo-rogowymi.

Dermatologia dla kosmetologow

165

Choroby skory z wylaczna, dominujaca lub wspolistniejaca lokalizacja wobrebie twarzyiszyi

tojotok szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Choroby tojotokowe skory".

Trqdzik pospolity (Acne vulgaris)

Trqdzik pospolity dotyczy gtownie okolic tojotokowych, w 99% przypadkow wyst^puje na twarzy. Wykwity skorne dzieli si$ na trzy grupy: pierwotne niezapalne, wtorne zapal-ne oraz zmiany pozapalne i blizny, a kazda z postaci choroby moze miec nasilenietagodne, umiarkowane lub ci^zkie.

Pierwotne wykwity niezapalne majq poczqtkowo postac mikrozaskornikow {microcomedones), nast^pnie zaskorni­kow zamkni^tych {closed comedones), tzw. biatych gtowek (white heads), w dalszej kolejnosci, na skutek rozszerzenia ujsc przewodow wyprowadzajqcych i utleniania zawartych w toju kwasow ttuszczowych przybierajq postac zaskornikow otwartych (open comedones) - czarnych gtowek (black he­ads), widocznych na skorze jako ciemne punkciki. Zawarte w zaskornikach otwartych czopy tojowe zawierajq bakterie zwiqzane z mieszkiem wtosowym, szczegolnie z rodzaju Pro-pionibacterium (P acnes, P granulosum, P. avidum) oraz Sta­phylococcus (S. epidermidis).

Zaskorniki sq punktem wyjscia wykwitow zapalnych, takich jak krosta, grudka, guzek, ropieh i przetoki, a w dalszej kolej­nosci - zmian pozapalnych, torbieli i blizn.

W zaleznosci od nasilenia stanu chorobowego oraz prze-wagi poszczegolnych wykwitow chorobowych, trqdzik pospo­lity moze przybierac rozne odmiany kliniczne:

□ Trqdzik mtodziehczy (Acnejuvenilis).

a Trqdzik ropowiczy (Acne phlegmonosa).

a Trqdzik skupiony (Acne conglobata).

D Trqdzik bliznowcowy (Acne keloidea).

• Trqdzik piorunujqcy (Acne fulminans).

• Trqdzik kosmetyczny (Acne cosmetica).

• Trqdzik wywotany (Acne excoriee).

a Trqdzik polekowy (Acne post medicamenthosa). a Trqdzik zawodowy (Acne professionale).

Trqdzik pospolity szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Choroby tojotokowe skory".

Rycina 238. Trqdzik ropowiczy.

Rycina 239. Trqdzik skupiony z obecnoscia_ licznych otwartych zaskor­nikow.

Rycina 237. Trqdzik mtodzienczy - wykwity grudkowe i krostkowe na policzkach.

Rycina 240. Acne excoriee.

166

Dermatologia dla kosmetologdw

■■^

Franciszek

;, Andrzej Kaszuba

Trqdzik rozowaty (Rosacea)

Tradzik rozowaty jest przewlekta_ choroby, ograniczon^ do skory twarzy, rozwijajax^ sie_ na podtozu zaburzeii naczynio-wychitojotoku.

Zmiany chorobowe rozpoczynaj^ sie_ w centralnej cze^ci twarzy - na nosie, nast^pnie szerza_ sie_ na policzki, czoto, pod-brodek, powierzchnie boczne szyi i dekolt, rzadziej w fatdy zauszne. Pierwszy okres tra_dziku rumieniowatego (rumienio-wy) polega na wystepowaniu przemijaja_cego zaczerwienienia skory twarzy. Drugi okres rozwoju choroby to rumieh trwaty oraz rozszerzenie drobnych naczyn krwionosnych (teleangiek-tazje), wystejpujace gtownie na policzkach. W okresie trzecim wyst$puja_ grudki, krostki z mozliwym delikatnym ztuszcza-niem. i wreszcie w okresie czwartym wyst?puja_ zapalne guzki i blaszki z tendency do zlewania sie_ oraz ze sktonnoscia^ do przerostu i wtoknienia gruczotow tojowych (phyma). W ci^z-kich przypadkach moze dochodzic do powiktan ocznych: zapalenie spojowek {conjunctivitis), brzegow powiek (ble­pharitis) lub nawet rogowki (keratitis) i t^czowki (iritis); wy-mienione objawy s^ wyodretiniane w odr^bna^ postac - tradzik rozowaty oczny (ocularrosacea, ophtalmicrosacea).

Tradzik rozowaty szczegotowo zostat opisany w rozdziale „Choroby tojotokowe skory".

Rycina 243. Trqdzik rozowaty - rinophyma.

Zapalenie skory wokot ust (Dermatitis perioral is)

Drobne czerwonobrunatne grudki z tendency do zlewania s\e., umiejscowione na podtozu rumieniowym. Typowa_ loka-lizacJ3 jest okolica wokot jamy ustnej, jakkolwiek przestrzeh najblizsza czerwieni wargowej jest wolna. Poza tym moga_ bye zaj^te fatdy nosowo-policzkowe, okolice oczodotowe, pod-brodek i szyja.

Przyczyna schorzenia nie jest do konca wyjasniona.

Zapalenie skory wokot ust szczegotowo zostato opisane w rozdziale „Choroby tojotokowe skory".

Rycina 241. Traxlzik rozowaty - rumien i liczne zapalne wykwity grud-kowe.

Rycina 244. Zapalenie skory wokot ust - dermatitisperioralis.

Rycina 242. Trqdzik rozowaty - rumien i liczne zapalne wykwity grud-kowe.

Dermatologia dla kosmetologow

167

Franciszek Seneczko, Andrzej Kaszuba

W obr?bie twarzy i szyi wyprysk kontaktowy moze obej-mowac rozne okolice, w szczegolnosci: n Czoto - alergenami kontaktowymi sa; nakrycia gtowy, far-

by do wtosow.

• Powieki - kosmetyki, perfumy, tusze do rz?s, leki stosowa-ne miejscowo.

• Uszy-oprawy okularow, kolczyki z zawartoscia^ niklu, chro-mu lub kobaltu, leki (krople z neomycyna).

• Nos - perfumy, chusteczki higieniczne, niektore leki (krople lubaerozole).

• Usta - pasty do z?bow, szminki; odr?bna_ jednostk? sta-nowi alergiczne (kontaktowe) zapalenie czerwieni warg (Cheilitis allergicct).

• Skora catej twarzy - kosmetyki, ptyny po goleniu, farby do wtosow, filtry przeciwstoneczne, substancje lotne (opary terpentyny).

• Szyja - bizuteria, kosmetyki, ubrania, farby do wtosow. Wyprysk kontaktowy szczegotowo opisano w rozdziale

„Choroby alergiczne skory".

Wyprysk tojotokowy, tojotokowe zapalenie skory (Eczema seborrhoicum, Dermatitis seborrhoica)

Wyprysk tojotokowy, zwany rowniez tojotokowym zapale-niem skory jest przewlektym zapaleniem skory rozwijaj^cym si? na podfozu tojotokowym z prawdopodobnq rolq patoge-netyczna^ lipofilnego drozdzaka Pityrosporum ovale.

Wykwity maja^ charakter rumieniowo-ztuszczajacy, czasem wysi?kowy, sa. wyraznie odgraniczone od otoczenia, z roznie nasilonym swia,dem.

W obr?bie twarzy zmiany obejmuja. gtownie czoto, brwi, fatdy nosowo-policzkowe i okolice zauszne.

Wyprysk tojotokowy szczegotowo opisano w rozdziale „Choroby alergiczne skory".

Rycina 248. Zapalenie tojotokowe skory twarzy - wyprysk tojotokowy.

tuszczyca

tuszczyca (psoriasis) jest genetycznie uwarunkowan^, przewlekt^ i nawrotow^ choroby skory o skomplikowanej, nie do konca wyjasnionej etiologii. Istnieje kilka odmian klinicznych tuszczycy. W najcz?sdej wyst?puja_cej tuszczycy zwyktej (Pso­riasis vulgaris) wykwitem pierwotnym jest parakeratotyczna grudka, dobrze odgraniczona od otoczenia, barwy czerwono-

Rycina 249. tuszczyca owtosionej skory gtowy i twarzy

brunatnej, ze ztuszczaniem na powierzchni. W miar? rozwoju choroby grudki wykazuja^ sktonnosc do zlewania si? tworz^c ogniska o nieregularnych ksztattach. Objawy skorne tuszczycy mog3 obejmowac kazdq okolic? ciata z predylekcja_ do tokci, kolan i owtosionej skory gtowy.

Wobr?bie skory twarzy tuszczyca obejmuje:1)wprzypadku zaj?cia owtosionej skory gtowy (co jest najcz?stsz3 lokalizacjq tuszczycy), zmiany chorobowe obejmuja lini? wtosow i szerza^ si? na czoto i skronie; 2) pozostate okolice tojotokowe: fatdy zauszne i matzowiny uszne (postac uszna), fatdy nosowo--policzkowe, skory brody i szyi. W tych przypadkach zmiany maJ3 charakter zlewnych ognisk rumieniowo-zapalnych po-krytych nawarstwionymi tuskami; w przypadku nasilonego tojotoku ztuszczanie moze bye mniejsze. 0 rozpoznaniu decy-duJ3 ogniska chorobowe w innych okolicach ciata.

W rzadkich przypadkach wykwity tuszczycowe moga^ wy-st?powac na btonach sluzowych jamy ustnej, sposrod nich najcz?stsze s^ wykwity krostkowe na wargach.

tuszczyca szczegotowo zostata opisana w rozdziale „Zabu-rzenia rogowacenia".

Choroby wywotywane przez swiatto stoneczne (fotodermatozy)

Fotodermatozy stanowia^ roznorodn^ patogenetycznie i klinicznie grup? chorob skory, ktorych cecha, wspolna^ jest nadwrazliwosc na promieniowanie UV swiatta stonecznego. Dominacja objawow klinicznych obejmuje zatem miejsca od-stoni?te, gtownie twarz i szyj?. Dzielq si? na fotodermatozy pierwotne (najcz?stsze postacie to, pokrzywka swietlna i wie-lopostaciowe osutki swietlne), odczyny fotoalergiczne i foto-toksyczne, fotodermatozy wtorne oraz dermatozy, w ktorych swiatto stoneczne jest czynnikiem wyzwalaj^cym lub zaostrza-

Dermatologia dla kosmetologow

169

Choroby skory z wylacznq, dominujacq lub wspdtistniejqcq lokalizacjq w obrebie twarzy i szyi

Choroby alergiczne skory

Wsrod alergicznych chorob skory z lokalizacjq wyta_czna_ lub dominuja_ca_ na skorze twarzy i szyi, zwia_zane sa_ gtownie: obrz^k naczynioruchowy (Quinckego), wyprysk kontaktowy oraz wyprysk tojotokowy, z lokalizacja_ wspotistnieja_ca_ - ato-powe zapalenie skory.

Atopowe zapalenie skory - AZS (Dermatitis atopica, Atopic dermatitis - AD)

Ze wzgl^du na przebieg choroby wyroznia sie_ atopowe za­palenie skory u niemowlat, dzieci i osob dorostych. W okresie niemowl^cym zmiany chorobowe o charakterze wyprysku zlokalizowane sa_ gtownie na twarzy (policzkach) oraz owto-sionej skorze gtowy W okresie dzieci^cym typowa lokalizacja to zgi^cia tokciowe i podkolanowe; zmiany chorobowe obej-muja_ rowniez twarz (policzki i powieki) oraz skore_ karku i szyi. W okresie dojrzewania i u osob dorostych dominuja_ objawy su-chej skory i lichenizacja. Poza typowymi okolicami w zgi^ciach tokciowych i podkolanowych, zmiany obejmuja_ skore- twarzy (powieki, czoto, okolica okotoustna), szyi i karku. Skora twa­rzy jest sucha, w centralnej cz^sci blada (na skutek skurczow naczyn) i zlichenizowana; powoduje to starczy wyglad twarzy. Na skorze wokot oczu wyste^puja_ pozapalne przebarwienia (objaw szopa pracza), a na bocznych powierzchniach szyi - szarobra_zowe siatkowanie (objaw brudnej szyi). Do innych objawow w okolicy oczodotowej naleza; nawracajace zapale­nie skory powiek z obrz^kiem i lichenifikacja., objaw Dennie--Morgana (dodatkowy fatd powieki dolnej) i objaw Herthoga (przerzedzenie bocznych odcinkow brwi).

Poza tym do objawow AZS w obrebie twarzy naleza; po-przeczna zmarszczka u nasady nosa (objaw salutuja_cego), stan zapalny, pej<niej:ia i strupy w miejscu pota_czenia ptatka usznego z szyjq, a takze suchosc i ztuszczanie warg (cheilitis sicca). Do wzmozonej lichenifikacji dochodzi rowniez na sko­rze karku.

Rycina 245. Atopowe zapalenie skory i przeczosy na skorze twarzy i szyi.

Atopowe zapalenie skory szczegotowo zostato opisane w rozdziale „Choroby alergiczne skory".

Obrzek naczynioruchowy (Quinckego) (Oedema angioneuroticum, Angioedema)

Obrzek naczynioruchowy jest gt^bokq odmiana_ pokrzywki, obejmuja_ca_ skor^, btony sluzowe i tkanke^ podskornq. U jego podtoza lezy gtownie reakeja alergiczna typu I. Mozliwyjest row­niez obrzek natychmiastowy o mechanizmie niealergicznym.

Obrzek wyst^puje nagle. W obrebie twarzy najcz^stszym jego umiejscowieniem sa_ wargi, jejyk, okolice oczodotow oraz btony sluzowe jamy ustnej, gardta i krtani. Objawy zlokalizo­wane w obrebie j^zyka, krtani i gardta, jesli sa_ znacznie na-silone, moga_ prowadzic do niedroznosci drog oddechowych, w skrajnych przypadkach nawet do zejscia smiertelnego.

Obrzek naczynioruchowy Quinckego szczegotowo opisano w rozdziale „Choroby alergiczne skory".

Rycina 246. Obrzek Quinckego okolic oczodotowych.

Wyprysk kontaktowy

(Contact dermatitis, Contact eczema)

Klinicznie wyprysk kontaktowy moze przybierac dwie postacie: ostrq {Contact deramatitis acuta) oraz przewlektq (Contact dermatitis chronica).

W postaci ostrej wykwitem pierwotnym sq grudki wysi^ko-we i pexherzyki umiejscowione na podtozu zapalnym. W po-czatkowym okresie zmiany obejmuja_ obszary skory, w ktorych doszto do kontaktu z alergenem, w dalszym przebiegu wy-kazuja, sktonnosc do rozszerzania s\q. W postaci przewlektej dominuja_ objawy lichenizacji.

Rycina 247. Kontaktowe zapalenie skory szyi po dezodorancie.

168

Dermatologia dla kosmetologow

Choroby skory rqk i stop

D Na obwodzie ognisk chorobowych zlokalizowane sa_ rozsia-ne wykwity grudkowe i p^cherzykowe, tzw. satelity

□ Lokalizacja: przestrzenie mi^dzypalcowe.

n Dolegliwosci subiektywne: swiad i pieczenie.

Diagnostyka:

□ Badanie podmiotowe i przedmiotowe.

D Badanie mikologiczne (gtownie hodowla i roznicowanie Candida).

Diagnostyka roznicowa:

a Wyprzenie bakteryjne.

□ Grzybica skory

Leczenie:

D Zwykle wystarczajace jest stosowanie miejscowych prepa-ratow przeciwgrzybiczych, najcz^sciej pochodnych imida-zolowych.

Rycina 271. Drozdzyca stop.

Skora ra.k

Kandydoza miedzypalcowa (Intertrigo candidamycetica)

Zakazenie drozdzakowe (najcze^ciej wywotane przez Can­dida albicans).

Obraz kliniczny:

□ Maceracja przestrzeni mi^dzypalcowych, z pfkni^ciami,
nadzerkami, brzeznym odwarstwieniem naskorka, z roznie
nasilonym stanem zapalnym.

a Dolegliwosci subiektywne: swiad i pieczenie.

Epidemiologia:

D Wyst^powanie: cz^sto w klimacie gor^cym, cz^sciej u ko-

biet, zwiazek z narazeniem na wilgoc. n Cz^sto wspotistnieje z kandydoz^ paznokci i watow pa-

znokciowych.

Leczenie:

□ Zwykle wystarczajace jest stosowanie miejscowych prepa-
ratow przeciwgrzybiczych, najcz^sciej pochodnych imida-
zolowych.

Grzybica dtoni (Tinea manuum)

Dermatofitowa grzybica rak wyst^puje stosunkowo rzadko.

Etiologia:

D Trichophyton mentagrophytes v. interdigitale.

a Trichophyton rubrum.

a Czasem Epidermophyton floccosum.

Obraz kliniczny:

• Zmiany rumieniowo-ztuszczajace, z nadmiernym rogowa-ceniem, czasem z obecnosci^ grudek i p^cherzykow.

• Zmiany zlokalizowane na dtoniach cz^sto z czasem prze-chodza_ na grzbiety rak.

• Przebieg przewlekty.

Leczenie:

□ Zwykle wystarczajace jest stosowanie miejscowych prepa-
ratow przeciwgrzybiczych, najcze.sciej pochodnych imida-
zolowych.

Zakazenia wirusowe

Skora stop

Brodawki stop (Verrucae pedum)

Skora stop jest narazona rowniez na wyst^powanie zaka-zeii wirusowych, czego przyktadem jest zakazenie wirusem brodawczaka ludzkiego (typ 1 i 2), odpowiedzialne za powsta-nie brodawek stop {verrucaepedum).

Epidemiologia:

□ W ostatnich latach obserwuje sie_ wzrost zachorowalnosci
na to schorzenie. Wiaie s\q to z faktem, iz brodawki stop s$
jednymi z najbardziej zakaznych typow brodawek.

Etiologia:

n Wirus HPV1 i2.

□ Do zakazenia dochodzi poprzez kontakt z osoba^ ze zmia-
nami wywotanymi przez te wirusy lub tez z materiatem bio-
logicznym (np. naskorek) zawierajacym DNAwirusa HPV.

Obraz kliniczny:

□ Moga^ bye to zmiany pojedyncze lub rozsiane.

n HPV 1 wywotuje zmiany o typie tzw. myrmeciasis, doty-czace gtownie dzieci i mtodziezy, be.da.ee tzw. „zakazeniem basenowym". Objawiaj^ sie_ bolem przy chodzeniu, co ma zwia_zek z gt^bokim wnikaniem zakazenia az do skory wta-sciwej i lokalizacja gtownie w miejscach urazu mechanicz-nego (nad gtowami kosci srodstopia). Brodawki te imituja^ odcisk. Po leczeniu (radykalnym usuniejiiu) - pozostaje trwata opornosc i nie obserwuje si? nawrotow schorzenia. Diagnostyka roznicowa: nagniotki.

□ HPV 2 wywotuje zmiany o charakterze brodawek mozai-
kowych, ktore s^ zmianami bardziej rozlegtymi i powierz-
chownymi. Nie daja. dolegliwosci bolowych. Obserwuje s\q
tu skupienie wielu brodawek na niewielkiej powierzehni, co
stwarza podobiehstwo do mozaiki. Majq tendencje, do na­
wrotow, gdyz nie daja^ trwatej opornosci.
Diagnostyka roznicowa: Gruzlica brodawkuj^ca.

Choroby paznokci

Leczenie:

• Nieskuteczne.

• Unikanie urazow, zwtaszcza manipulacji przy oskorku w trakcie manicure lub pedicure (zaleca sie^ usuwanie sko-rek removerem, a nie za pomoca^ c^zek).

n Stosowanie preparatow piel^gnacyjnych.

Bielactwo toksyczne paznokci (pasma Meesa)

Poprzeczne mlecznobiate smugi, pojawiaja_ce sie_ w obrebie p-rytek paznokciowych w wyniku nagtego uszkodzenia macierzy.

Etiopatogeneza:

Do uszkodzenia macierzy dochodzi w wyniku m.in.:

□ Zatrucia talem, arsenem itp.

□ Ci^zkiej choroby zakaznej lub innych ostrych chorob.
n Niedozywienia.

Objawy:

• Pojedyncze, poprzeczne smugi.

• Barwa smug jest mlecznobiata, zblizona do barwy lunuli.

□ Smugi rzadko si^gaja^ obu watow bocznych, a ich brzegi sa_
nieostre.

n Zmiany zazwyczaj wystepuja w tym samyrn miejscu na

kazdym paznokdu. n Przy wielokrotnych probach otrucia, powstaje szereg

pasm.

Leczenie:

• Nieskuteczne.

• Po wyeliminowaniu przyczyny zmiany znikaja_ samoistnie w czasie wzrostu paznokcia.

• Stosowanie preparatow pielejgnacyjnych.

Rycina 281. Bielactwo toksyczne paznokci.

Ciemna smuga na paznokciach

Ciemna smuga zlokalizowana na paznokciu.

Etiopatogeneza:

Ciemna smuga na paznokciu jest zazwyczaj oznaka; a Plamy soczewicowatej zwyktej.

□ Znamienia melanocytowego.

a tagodnej i atypowej hyperplazji melanocytow.

□ Czerniaka.

Objawy:

a Ciemna smuga na paznokciu.

□ Przebarwienie nieregularne, z wypustkami skierowanymi
zwtaszcza w kierunku oskorka moze bye oznaka_ czerniaka.

Rycina 282. Ciemna smuga na paznokciu.

Leczenie:

□ W przypadku podejrzenia czerniaka podpaznokciowego
(rozpoznanie na podstawie badania dermatoskopowego)
terapia_ z wyboru jest leczenie chirurgiczne.

Grzybica paznokci (Tinea unguinum)

Bia+e zabarwienie pfytek paznokciowych w przebiegu za-kazeii dermatofitami.

Etiopatogeneza:

Grzybice paznokci wywoluja_ dermatofity, przede wszyst-kim, takiejak:

• Trichophyton rubrum.

• Trichophyton mentagrophytes.

Objawy:

• Na p+ytkach paznokciowych znajduja_ si$ bia+e ogniska w ksztatcie plam lub poprzecznych pasm.

• W miare_ postepu choroby pfytki staja_ si§ kruche i tamliwe, na kraw^dziach ubytkow brudnoszare, wystepuje rogowa-cenie podpaznokciowe cz^sto z onycholiza_.

Rycina 283. Grzybica paznokci.

190

Dermatologia dla kosmetologdw

Matgorzata Wilk, Zygmunt Adamski

D Zmiany zaczynaja_ s\q najcze^ciej od wolnego brzegu pa-

znokcia. n Lokalizacja: paznokcie r^k i stop, cz^sciej stop.

Rozpoznanie:

n Badanie mikologiczne bezposrednie. D Badanie mikologiczne hodowlane. D Badanie w lampie Wooda.

Leczenie:

• Doustne leki przeciwgrzybicze.

• Miejscowe leki przeciwgrzybicze, np. w formie lakierow (preparaty najlepiej naktadac na ptytke^ paznokciowa, opito-wana_ gruboziarnistym blokiem poleruj^cym).

D Pielejgnacja: dopuszczalny jest manicure i pedicure w gabi-necie kosmetycznym, przy szczegolnym zachowaniu zasad dezynfekcji i sterylizacji (najlepiej uzywac jednorazowych narze.dzi), zakazanejest naktadanie tipsow.

Plesnica paznokci (Acauliosis unguium)

Podtuzne biatozottawe pasma, przeswituja_ce przez ptytk? paznokciowa., pojawiaj^ce si$ w przebiegu zakazenia grzyba-mi plesniowymi.

Etiopatogeneza:

Plesnice paznokci wywotuja_ grzyby plesniowe, przede wszystkim:

□ Scopulariopsis brevicaulis.

Objawy:

□ Ptytka paznokciowa jest koloru jasno- lub ciemnozottego, przeswituja_ przez nia_ biatozottawe pasma przebiegaj^ce wzdtuz osi dtugiej palca.

D Pasma s^ szerokie przy wolnym brzegu paznokcia, gdzie grzyb wnika do tozyska; nast^pnie zwe^zaja^ sie_ i przyjmuja_ ksztatt zaostrzony

D Pod ptytka^ paznokciowa_ obecne sa_ zottawe masy rogowe.

□ Ptytka paznokciowa moze bye cz^sciowo odwarstwiona.
n Lokalizacja: przede wszystkim paluchy stop osob starszych

z zaburzeniami krqzenia, gtownie kobiet.

Rozpoznanie:

a Badanie mikologiczne bezposrednie.

□ Badanie mikologiczne hodowlane.

Leczenie:

□ Miejscowe leki przeciwgrzybicze, np. w formie lakierow
stosowanych po usunicjeiu zmienionych fragmentow ptytki
paznokciowej.

□ Ewentualnie doustne leki przeciwgrzybicze.
D Pielejgnacja: patrz grzybica paznokci.

Zielone paznokcie

Zgrubiate ptytki paznokciowe o zielonkawym zabarwieniu powstaja_ce zazwyczaj w wyniku zakazenia bakteryjnego.

Etiopatogeneza:

Zielone paznokcie powstaj^ wskutek:

□ Zakazenia bakteriq Pseudomonas aeruginosa.

D Innymi czynnikami wywotujqcymi moga_ bye: Aspergillus

lub Epidermophyton. a Czynniki predysponuja.ee to m.in.: zaburzeniatroficzne, uraz

lub powtarzaja_ce s\q mikrourazy.

Objawy:

D Ptytki paznokciowe sq zgrubiate o nierownomiernym zielo-nymodcieniu.

□ Nierownomierna hiperkeratoza powoduje nieznaczne unie-
sienie ptytek.

Rozpoznanie:

• Badanie w lampie Wooda.

• Badanie bakteriologiczne.

Leczenie:

• Miejscowe leki przeciwbakteryjne i przeciwgrzybicze.

• Antybiotykoterapia doustna.

• Pielejgnacja: patrz grzybica paznokci.

y»S^Sf.-.

Rycina 285. Zielone paznokcie.

Rycina 284. Plesnica paznokci.

Dermatologia dla kosmetologow

191

---