Wykład VI Biochemia 6.11.2000

Opowiem państwu o tym, jakich szkód może narobić witamina D.

Jeżeli przekarmiamy kogoś witaminą D to może wystąpić proces miażdżycowy.

• Do najważniejszych efektów należy uwalnianie jonów wapnia, mamy wiec do czynienia z efektem osteolitycznym a nie z efektem osteogennym. Najpewniej jest to spowodowane tym, że dochodzi do zahamowania syntezy 1,25(OH)₂D₃ . W związku z tym, że enzym nie działa, mamy wiec do czynienia z hyperkalcemią i z hyperfosfatemią, która dodatkowo efekt hydroksylacji blokuje a wiec bodźcem adekwatnym jest w pozycji 1 daje efekt hypokalcemia i hypofosfatemia. Ten wysoki iloczyn jonów wapnia i jonów fosforowych prowadzi do powstania tzw. zwapnień przerzutowych, czyli w różnych narządach następuje zwapnienie, ale nie w efekcie ekspresji białek wiążących Ca, ale w sposób bierny powstają te złogi wapnia w rożnych tkankach

• Uwalnianie soli Mg z kości. Istnieje antagonizm funkcjonalny pomiędzy rożnymi jonami min. między sodem i potasem oraz między magnezem i wapniem hypomagnezemia jest częstą w Polsce w związku z tym, że mało jest magnezu w glebie do tego jony magnezu opuszczają organizm. Tu jest szereg niekorzystnych działań a mianowicie wzrost ilości magnezu powoduje wzrost wchłaniania metali ciężkich z atmosfery głównie ołowiu. Na śląsku gdzie endemicznie występują obszary ołowiu i cynku jest to istotne, szczególnie ważne u dzieci, czyli u tych u których przekarmianie witamina D najczęściej wstępuje.

Tu istnieje bardzo niekorzystne zjawisko mianowicie wchłanianie żelaza, przy omawianiu żelaza o tym wspomnę. Żelaza ma być tyle ile trzeba niedobrze jest jak jest za mało żelaza i jak jest go za dużo. Jony żelaza uczestniczą w szeregu procesach wolnorodnikowych stymulując powstawanie wolnych rodników i tu kobiety rzadziej zapadają na procesy miażdżycowe związane jest z tym, że kobiety maja fizjologicznie większą utratę krwi niż mężczyźni, bo miesiączkują a mężczyźni nie.

Kolejna witamina którą się zajmiemy to jest witamina K. - Witaminami K nazywamy grupę związków które maja wspólną budowę mianowicie maja rdzeń naftochinonu, który w pozycji drugiej jest metylowany. Wiec poszczególne postacie witaminy K różnią się tym co znajduje się w pozycji trzeciej.

• Pierwsza z witamin, witamina K₁ zwana filonadion lub filochinon posiada ona w pozycji trzeciej rodnik fitylowy.

• Druga z witamin naturalnych to jest witamina K₂ (Witaminy K₁ i K₂ to są naturalne witaminy) - nazwana jest farnochinonem lub menachinonem ma ona w pozycji trzeciej posiada rodnik difarnezylowy.

Są to witaminy naturalne a z tego wynika ze są witaminami rozpuszczalnymi w tłuszczach ale ze względu na wagę witaminy K w naszym organizmie fabryki wyprodukowały szereg witamin syntetycznych które maja taka przewagę, że są rozpuszczalne w wodzie, czyli w stanach niedoboru można te witaminy podawać pozajelitowo, czyli mamy szeroką rodzinę witamin które w pozycji trzeciej maja jednostkę izoprenoidowa i to są wszystko witaminy syntetyczne rozpuszczalne w wodzie w przeciwieństwie do witamin naturalnych.

Pochodzenie witaminy K głównie z roślin: kapusta, sałata, kalafior. Nawet jeśli przestaniemy spożywać jarzyny, to nie dostaniemy niedoboru z tego powodu ze witamina K₂ jest produkowana przez florę bakteryjna jelita grubego . Jeśli zjadamy jakieś zwierze, a zwłaszcza jego wątrobę, to zjadamy witaminę K wyprodukowana przez jelito grube zwierzęcia właśnie tam zmagazynowaną.

Funkcja biochemiczna wit. zostanie opisana przy okazji omawiania gammakarboksylacji oksydacyjnej niektórych białek. To są przede wszystkim czynniki krzepnięcia układu protrombiny, białko C i S które są inhibitorami krzepnięcia degradującymi aktywny czynnik V. Dalej poznane ostatnio białko osteokalcyna. Wyprodukowanie osteokalcyny zależne jest od wyprodukowania 1,25 diOHD₃, ta właśnie witamina aktywna czy jak kto woli cytokina czy hormon na etapie transkrypcji dokonuje ekspresji genu osteokalcyny; ta wyprodukowana pod wpływem wit. D3 jest osteokalcyną nie aktywna. Jej aktywacja następuje w obecności wit. K. Czyli do powstania aktywnej osteokalcyny potrzebne są dwie witaminy

• Wit. D do wyprodukowania

• Wit. K do modyfikacji posttranslacyjnej.

No i wreszcie mamy całą grupę białek wiążących wapń. To nie są te same białka wiążące Ca, które ulegają ekspresji pod wpływem witaminy D, one występują w nerkach, łożysku, śledzionie.

1. W łożysku - po to aby następował transfer jonów Ca przez łożysko.

2. W nerce - po to aby następowała resorpcja zwrotna jonów wapnia.

Druga istotna funkcja to udział w glikozylacji mianowicie w obecności wit. K dochodzi do syntezy dwóch składowych takich bardzo ciekawych wielocukrowców. (A*B)­­­­­ⁿ

A - może być wielocukrem

B - może być np. kwasem uronowym

Te polimery nazywamy glikozaminoglikanami.

Mechanizm działania wit. K zależy od wyprodukowanych białek bogatych w kwas glutaminowy, tu na naszym wykładzie jest preprotrombina czyli nieaktywny czynnik II z niego ma powstać protrombina i tu mamy kwas glutaminowy to jest reszta karboksylowa w pozycji gamma (w pozycji alfa jest tworzone wiązanie peptydowe) następnie w pozycję gamma zostaje wprowadzony CO₂ i powstaje Gla czyli kwas gamma-karboksyglutaminowy przy okazji co się dzieje z wit. K? w każdym układzie jak już wspomniałem zarówno w układzie protrombiny jak i w białkach kostnych osteokalcynie do tego jest potrzebna wit. K w formie hydrochinonu w tym procesie wprowadzania CO_2, ta witamina K w postaci hydrochinonowej przekształca się w formę epoksydową i żeby to wszystko trwało w kółko potrzebny jest cykl wit. K - pod tym pojęciem rozumiemy procesy, które doprowadzają do odtworzenia wit. K w formie hydrochinonu.

Ten proces jest procesem dwuetapowym:

• Pierwszy etap - postać epoksydowa jest redukowana do postaci chinonu

• Drugi etap - postać chinonowa jest redukowana do postaci hydrochinonu

Z tego wynika ze wit. K nie tylko musi być w organizmie, ale musi być także sprawny proces jej reutylizacji, w przeciwnym razie dochodzi do niedoboru witaminy K. Jeśli nie ma wit. K to wątroba wciąż produkuje czynniki krzepnięcia ale będą one nieaktywne jeśli wit. K znajduje się w wątrobie wówczas te czynniki w posttranslacyjnej gammakarboksylacji ulegają modyfikacji, która sprawia, że są aktywne, czyli zyskują zdolność wiązania wapnia. Brak aktywnych czynników krzepnięcia zobaczymy gdy wątroba nie będzie tych czynników krzepnięcia produkować, czyli w sensie laboratoryjnym i klinicznym efekt będzie taki sam wtedy kiedy czynników nie będzie z powodu choroby wątroby, jak i wtedy kiedy nie będzie wit. K. W sensie biochemicznym nie będzie to to samo.

Cykl witaminy K, czyli jej metabolizm - forma epoksydowa przechodzi w procesie dwuetapowej redukcji:

1. do postaci hydrochinonowej - przebiega to pod wpływem nie do końca poznanych związków posiadających grupę tiolowa i ten właśnie etap jest blokowany przez grupę antywitamin K. Jedną z przedstawicielek tej grupy jest warfaryna. Uniemożliwia ona przekształcenie postaci epoksydowej w postać chinonową.

2. Drugi etap zależny od NADPH jest procesem przekształcenia formy chinonowej w formę hydrochinonową.

Anty wit. K należą do dwóch grup:

- pierwsza grupa to pochodne dikumarolu do nich należy warfaryna i acenokumarol

• druga grupa pochodnych to pochodne pochodne fenyloindandionu (podobnie jak fenindion) przedstawicielem jest np. anisindion.

Gdyby uszeregować mechanizm działania antywitamin K, to należą one do inhibitorów kompetycyjnych ich struktura przestrzenna cząsteczki jako żywo przypomina wit. K i stara się oszukać nasza reduktazę która stara się przekształcić postać epoksydowa w postać hydronchinonową. Tam się podstawia antywitamina K i uniemożliwią przebieg cyklu wit. K, czyli antywitaminy nie zaburzają procesu tworzenia aktywnych czynników, nie na tym etapie się włączają, natomiast zaburzają etap resyntezy reutylizacji aktywnej wit. K. Antywitaminy K maja szerokie zastosowanie praktyczne mianowicie zaburzają proces krzepnięcia są stosowane jako leki przeciwkrzepliwe. Osoby z incydentami zakrzepowo zatorowymi i z zwapniałymi zastawkami w sercu będącymi po wymianie, po to aby nie doszło do wykrzepiania krwi muszą w sposób przewlekły brać antywitaminy K.

Do naszego środowiska wprowadzamy antywitaminy K. Wówczas synteza czynników krzepnięcia pozostaje nie zaburzona, natomiast po ich zsyntetyzowaniu zostaje zaburzony proces zależny od wit. K, czyli proces posttranslacyjnej gammakarboksylacji i powstaje grupa czynników krzepnięcia które określamy wspólna nazwa PIVKA (białka indukowane niedoborem wit. K).

No i powstaje problem czy możemy takie białka rozpoznać? Innymi słowy czy można odróżnić stan w którym wątroba nie produkuje czynników krzepnięcia od sytuacji kiedy je produkuje ale występuje niedobór wit. K? Jeśli te procesy odróżnimy to możemy stwierdzić kiedy możemy wit. K podawać, a kiedy nie, pozajelitowo. W tym celu musimy się odnieść do naszych ostatnich rozważań o tym czy oznaczamy aktywność białka czy jego stężenie. Jeżeli będziemy oznaczać aktywność naszych nieaktywnych białek PIVKA (czyli te, które zamiast Gla maja wciąż Glu czyli kwas glutaminowy) metodami funkcjonalnymi czyli poprzez ich udział w procesach krzepnięcia to wynik mamy negatywny czyli one nie działają czyli posługując się tymi metodami mamy stan tak jak by ich nie było jak i wtedy kiedy są, ale są nieaktywne, dla tych metod jest to ganz egal. Natomiast jeśli posługujemy się metodami ilościowymi oznaczając ilość tych białek np. metodami immunoenzymatycznymi bowiem nasze przeciwciało nie rozpoznaje kwasu glutaminowego natomiast rozpoznaje inne determinanty antygenowe. Jeśli wątroba je produkuje ale są one nieaktywne stwierdzamy, że wszystko jest ok. białko jest tylko nie działa, natomiast w sytuacji kiedy wątroba tych białek nie produkuje (wskutek swojej dysfunkcji) białek nie wykrywamy. Czyli te metody ilościowe rozróżniają nam brak wit. K od choroby wątroby natomiast metody funkcjonalne tego stanu nie rozróżniają.

Przyczyny niedoboru wit. K. Wszystkie one są ważne.

• Najwcześniej spotykamy się z tym niedoborem u noworodków:

• Matka jest słabym źródłem wit. K, bowiem łożysko jest dla tej wit. K bardzo słabo przepuszczalne,

• Noworodek rodzi się z jałowym przewodem pokarmowym, czyli w pierwszych godzinach po urodzeniu ten układ pokarmowy nie dostarcza tej wit. K. Czyli witamina K wymaga suplementowania tuż po urodzeniu zwłaszcza u noworodków niedonoszonych, wtedy ryzyko krwawień zwłaszcza śródczaszkowych jest bardzo wysokie.

• U dorosłego przyczyną niedoboru jest:

• Cholestaza czyli zastój żółci, jest to kamica albo rak głowy trzustki, rak brodawki Vatera czyli stany które prowadza do zastoju żółci. Wskutek braku żółci nie ma emulgacji tłuszczy a przez to nie ma wchłaniania wit. K. Czyli pacjent „żółty” wymaga różnicowania na pacjenta z chorą wątrobą i na pacjenta z niedoborem wit. K. Tylko w drugim przypadku suplementacja pomaga w syntezie aktywnych czynników krzepnięcia.

• Długotrwała antybiotykoterapia w której naturalnia flora bakteryjna przewodu pokarmowego jest niszczona.

• Niewydolność części egzokrynowej trzustki czyli przewlekle zapalenie trzustki.

• Celowa przyczyna, to jest stosowanie w terapii antagonistów wit. K.

Objawem niedoboru jest: skaza krwotoczna czyli rozmaite wylewy dostawowe, przedłużone krwawienie przy drobnych urazach to czasem może się okazać stanem zagrożenia życia jeśli towarzyszy to pacjentowi z nadciśnieniem tętniczym kiedy łatwo o drobne uszkodzenia naczyń.

Diagnostyka wit. K. Musimy się przyjrzeć naszemu ulubionemu schematowi drogi wewnątrzpochodnej i zewnątrzpochodnej krzepnięcia krwi. Układ jest tak słaby jak najsłabsze jest jego ogniwo a tym ogniwem najsłabszym jest oczywiście czynnik VII który ma najkrótszy okres półtrwania wynoszący kilka godzin czyli jako pierwszy wysiądzie. Upośledzeniu ulegnie droga zewnątrzpochodna. Tym badaniom określającym stan drogi zewnątrzpochodnej jest czas protrombinowy, przy dłużej działającym niedoborze wit. K również dysfunkcji ulęgną kolejne czynniki krzepnięcia mianowicie czynnik IX, X, II czyli protrombina w efekcie ulegnie zaburzeniu nie tylko droga zewnątrz ale również wewnątrzpochodna której markerem jest ocena czasu kaolinowo - kefalinowego.

Ale jak w przypadku każdej witaminy rozpuszczalnej w tłuszczach można ją przedawkować, efektem tego jest uszkodzenie erytrocytów w skutek nadmiaru wit. K w ich błonach, co powoduje żółtaczkę hemolityczna, może także dojść do uszkodzenia hepatocytów, z powodu nadmiernego wykorzystania tej witaminy przez wątrobę, ale podkreślam są to rozważania czysto teoretyczne. Natomiast w patologii wit. K główne znaczenie ma jej niedobór, a nie nadmiar.

Kolejna witamina rozpuszczalna w tłuszczach to witamina E - jest to duża grupa związków określana mianem tokoferoli i tokotrienoli. Najaktywniejsza postacią tych związków jest alfa tokoferol. Jednakże wszystkie poniżej wspomniane właściwości są jednakowe dla tokoferoli jak i tokotrienoli.

Najważniejszym źródłem są: pokarmy pochodzenia zwierzęcego: pokarmy tłuste, mięsne, oraz narządy aktywne metabolicznie do nich należy min. mięso, jaja (nie należy tego źródła jaja propagować bo samo żółtko jaja to nic innego jak cholesterol), wątroba ryb i drobiu. Oprócz tego mamy pokarmy pochodzenia roślinnego przede wszystkim są to: kiełkujące zboża, mąka owsiana, oraz w olejach rzepakowym, oraz sojowym.

Funkcja biochemiczna to min. działanie antyoksydacyjne jest to najważniejszy antyoksydant z dwóch powodów: jest to antyoksydant który jako pierwszy bierze na siebie atak wolnorodnikowy, jak na komórkę czy na związek zadziałają wolne rodniki to od momentu zadziałania wolnych rodników do momentu utlenienia związku występuje tzw. faza opóźnienia, w tej fazie opóźnienia działa pierwsza linia obrony. Jakby się przyjrzeć wszystkim antyoksydantom to jako pierwszy zanika tokoferol czyli on bierze na siebie atak wolnych rodników. Szczególnie utleniają się w naszym organizmie składniki lipidowe błon a wśród nich szczególnie wielonienasycone kwasy tłuszczowe, powstają nadtlenki kwasów tłuszczowych, które z jednej strony maja szereg działań toksycznych dla komórki a z drugiej w wyniku utlenienia składnika lipidowego błon właściwości błon się zmieniają zarówno w zakresie przepuszczalności tych błon jak i odpowiedzi na czynniki działające na błony itd. W wyniku wzięcia na siebie ataku wolnych rodników wit. E ulega utlenieniu i to utlenienie jest utlenieniem nieodwracalnym nie ma sposobu żeby witaminę E przywrócić do stanu pierwotnego, nie ma recyclingu czyli na miejsce wit. utlenionej musi być dostarczona nowa wit. E. Możecie państwo przeczytać w podręcznikach że jest inaczej ale jest na pewno tak jak mowię. Miejscem w którym działa wit. E są lipoproteiny, które są szczególnie wrażliwe na działanie wolnych rodników, a wit. E przy pomocy tego wehikułu podróżuje w osoczu. Druga ważna funkcja wit. E to funkcja wazodilatacyjna, czyli rozszerzenie naczyń. To następuje wskutek zwiększenia syntezy prostaglandyny E, i ochrony prostaglandyny E przed jej inaktywacją. Atak reaktywnych form tlenu bierze na siebie wit. E. Najważniejsze działanie antyoksydacyjne zachodzi w osoczu. Takimi cząstkami niekorzystnie działającymi w organizmie sa lipoproteiny o malej gęstości czyli LDL-e, to jest wehikuł za pomocą którego cholesterol z wątroby dociera do tkanek obwodowych jeśli LDL-i jest za dużo to powoduje to gromadzenie się nadmiaru cholesterolu w tkankach. Wit. E chroni cząstki LDL-i przed utlenieniem. Po tym swoim działaniu staje się nieaktywna, a co się dzieje jeśli witaminy E jest za mało? Wówczas cząstki LDL-i ulegają utlenieniu staja się oksydowanymi LDL-ami, a takie LDL-e nie idą potulnie jak baranki do tkanek obwodowych gdzie potrafimy sobie z nimi poradzić, ale wchodzą pod śródbłonek tam na nie czekają monocyty, makrofagi, objadają się tymi oksydowanymi LDL-ami i przekształcają się w komórki piankowate. Z komórek piankowatych uwalniają się enzymy proteolityczne i doprowadzają do degradacji tkanki łącznej w naczyniach krwionośnych. Im większe stężenie wit. E w osoczu tym mniejsza podatność LDL-i na oksydacje. Podobne działanie ma beta karoten ale jego powinowactwo do LDL-i jest znacznie mniejsze niż wit. E. Zawsze zadawano sobie pytanie czy wit. E chroni przed zawałem serca? Badania populacyjne pokazują ze populacje spożywające dużo antyoksydantów pokarmowych, czyli dieta śródziemnomorska: jarzyny, olej z oliwek, wino, ryby pokazuje ze populacja taka rzadziej zapada na chorobę wieńcowa. Niestety suplementacja witaminy E nie chroni przed zawałem serca. Jedno tylko badanie CHAOS, w którym stosowano duże dawki rzędu 400 - 800 U/dobę przez około 500 dni były to osoby z dużego ryzyka już po zawałach dało redukcje zawałów o ok. 44% z powikłaniem zgonu oraz o 77% w zawałach nie powikłanych zgonem. Wszystkie inne badania pokazują brak skuteczności suplemntacji witamina E natomiast pokazują skuteczność diety bogatej w antyoksydanty.

Przyczyny niedoboru witaminy E.

• Zła dieta, mało urozmaicona, nie posiadająca składników będących źródłem wit E.

• Zespoły złego wchłaniania wtedy jest niedobór witaminy E równocześnie z innymi niedoborami.

• Nadmierne zapotrzebowanie wtedy kiedy mamy nadmierną produkcja wolnych form tlenu, czyli procesy zapalne w organizmie, nadciśnienie, hypercholesterolemia.

Najlepiej niedobory wit. E poznano u zwierząt, u człowieka są one trudniejsze do zdefiniowania.

U ludzi niedobór witaminy E może powodować niedokrwistość hemolityczną (błona erytrocytów zmieniona). Może dochodzić do uszkodzenia mięśni poprzecznie prążkowanych co ogólnie nazywamy dystrofią. Jej niedobór może także wywołać przyspieszoną miażdżycę. U zwierząt dochodzi do zaburzeń płodności samców (u człowieka wit. E to nie afrodyzjak) dalej podobnie jak u człowieka występuje dystrofia. U ciężarnych samic u których deprywuje się wit. E można zaobserwować u ich potomstwa wady rozwojowe.

Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zaliczamy cały garnitur witamin z grupy B to są wszystkie witaminy poza witamina C (której tu nie umieściłem).

Mamy tu witaminę B₁ - czyli tiamine, B₂ - ryboflawina, B₆ - pirydoksyna, B₁₂ - cyjanokobalamina, B₁₅ - kwas pangamowy, kwas foliowy, kwas liponowy, kwas pantoenowy, PP - amid kwasu nikotynowego, H - biotyna, P - flawonoidy.

Będziemy je omawiać wg funkcji metabolicznych. To co jest wspólne dla grupy B witamin to jest to że poza witaminą B₁₂ nie potrafimy ich magazynować w przeciwieństwie do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dwa - trudno przedawkować witaminy rozpuszczalne w wodzie jest tylko jeden zespól związany z przedawkowaniem pirydoksyny.

Pierwsza z witamin to wit. B₁, czyli tiamina jest to witamina, która składa się z pierścienia tiazolowego i pochodnej pirymidynowej, jest w tym związku atom siarki, kluczowe znaczenie ma jej funkcja koenzymatyczna (jak wszystkich witamin z grupy B).

Witamina B₁ jest bardzo rozpowszechniona zarówno w pokarmach zwierzęcych jak i roślinnych: zboża nie łuskane, czyli pieczywo gruboziarniste i razowe, dalej w pokarmach pochodzenia zwierzęcego szczególniej w narządach aktywnych metabolicznie, wątroba, serce, nerki, no i wreszcie ważnym substratem witaminy B₁ jest flora bakteryjna przewodu pokarmowego.

Funkcja biochemiczna witaminy związana jest z jej koenzymem mianowicie pirofosforanem tiaminy. Przy udziale ATP do cząsteczki tiaminy zostaje wprowadzona grupa pirofosforanowa i to nazywamy TPP lub z angielskiego TDP, czyli pirofosforan tiaminy. Bierze on udział w istotnej reakcji dekarboksylacji oksydacyjnej -ketokwasów, w tej reakcji wit. B₁ jest tylko jednym z koenzymów. Pierwszy taki kluczowy moment spotkania z tym procesem to przekształcenie pirogronianu czyli alfa ketokwasu w acetylo koenzym A w końcowym etapie glikolizy. Drugim takim momentem jest przemiana kwasu -ketoglutarowego w bursztynylo koenzym A, z tą reakcją mamy do czynienia w cyklu Krebsa. Trzeci moment to jest przemiana aminokwasów rozgałęzionych do których należy walina, leucyna i izoleucyna. W pierwszym etapie te aminokwasy ulegają transaminacji i w wyniku tego powstają -ketokwasy. I w dalszym etapie przy obecności kompleksu enzymów z udziałem pirofosforan tiaminy ulęgają przekształceniu w odpowiednie pochodne koenzymu A, jeśli witaminy B₁ nie ma jednym z efektów gromadzenia -ketokwasów może powodować nabyte MSD (maleic sirup disease). Pirofosforan tiaminy uczestniczy w reakcjach transketolacji (reakcja występuje w cyklu pentozowym). Pirofosforan tiaminy poprzez połączenie z jednym z atomów węgla w pierścieniu tiazolowym przenosi aktywne aldehydy. Ponieważ cykl pentozowy, cykl Krebsa, czy glikoliza są głównymi drogami końcowymi w przemianie glukozy, to tym większe zapotrzebowanie na witaminę B₁ im więcej węglowodanów w diecie. Dalej w ciąży i w laktacji, stany związane z nadczynnością tarczycy, czyli wzmożonym metabolizmem (choroby gorączkowe), wysiłkiem - ciężka praca fizyczna, częste odwiedziny na siłowni powodują wzmożone zapotrzebowanie na witaminy.

Niedobór rozwija się w alkoholizmie - z kilku przyczyn: po pierwsze niedobór w diecie (marne odżywianie alkoholików), dwa wypłukiwanie wit. B₁ z organizmu i trzy dochodzi do zaburzeń wchłaniania wit. B1. uprzejmie proszę o nie opowiadanie o tiaminazie jako przyczynie niedoboru wit. B₁. Skąd biorą się objawy niedoboru witaminy B₁, brakuje związków wysokoenergetycznych, no bo skoro stanie nam na etapie kwasu pirogronowego glikoliza to nie nastąpi wprowadzenie acetylo koenzymu A do cyklu Krebsa. Najbardziej cierpią te tkanki które pracują na takim paliwie jakim jest glukoza, czyli ośrodkowy układ nerwowy, również z braku ATP może dochodzić do rozszerzenia naczyń krwionośnych, niewydolności mięśnia sercowego oraz zaburzonej biosyntezy acetylocholiny, bo acetylo CoA + cholina daje acetylocholinę. Niedobór wit. B1 może wystąpić jako ostry, kiedy za ostro poimprezujemy i będziemy mieć wtedy objawy syndromu drugiego dnia (second day syndrome). Generujemy dużo równoważników redukcyjnych czyli NADH. Dehydrogenaza mleczanowa redukuje pirogronian do mleczanu. Ale związane są z tym również inne rzeczy, mianowicie gromadzenie się kwasu mlekowego w naszym organizmie wpływa również na ośrodkowy układ nerwowy, i takim objawem są widoki białych myszek przelatujących przed oczyma. Jest to efekt toksyczny kwasu mlekowego na OUN i zaburzenie wykorzystania glukozy i brak energii stąd płynący. W przypadku przewlekłego niedoboru wit. B₁, jak to jest w przewlekłym alkoholizmie dochodzi do rozwoju choroby Beri - Beri (jest to nazwa historyczna) tak naprawdę występuje tutaj niedobór wielowitaminowy, tradycyjnie wyróżnia się postać suchą, mokrą i mieszaną. Sucha to głównie dotyczy OUN, są to rozmaite zaburzenia ruchowe, czuciowe, parestezja, niedowłady, rozkojarzenie. W postaci mokrej główne objawy występują ze strony układu krążenia, cierpi na niedobór energii mięsień sercowy, w efekcie dochodzi do niewydolności krążenia do obrzęków zarówno kończyn dolnych jak i w jamach ciała czyli wodobrzusza, lub w jamach opłucnowych i wreszcie może być to wszystko razem wzięte, czyli mamy postać mieszaną z objawami kombinowanymi z układu nerwowego jak i naczyniowego.

Kolejną witaminą jaką się zajmiemy to jest kwas liponowy, czyli kwas 6,8-ditiooktanowy, jego aktywna postać to jest amid kwasu liponowego w formie utlenionej. Kwas liponowy występuje wszędzie w związku z tym trudno o jego niedobory, funkcja biochemiczna związana z amidem kwasu liponowego w formie utlenionej to podobnie jak omówionej przed chwila wit. B₁ udział w karboksylacji oksydacyjnej alfa ketokwasów, w ten sposób poznajemy drugi koenzym uczestniczący w tych reakcjach (koniec glikolizy, cykl Krebsa, metabolizm aminowasów rozgałęzionych).

Kolejna wit. to kwas pantotenowy, podobnie jak kwas liponowy występuje wszędzie, więc trudno o jego niedobór, występuje w pokarmach. pochodzenia roślinnego - warzywa liściaste jak i w zbożach. Pochodzenia zwierzęcego - zwłaszcza z tych narządów w których następują aktywne przemiany metaboliczne.

Funkcja biochemiczna kwasu pantotenowego związana jest z jego udziałem w dwóch ważnych koenzymach. Mianowicie w koenzymie A, oraz drugim ważnym koenzymie czyli białku zwanym ACP czyli białko przenoszące acyl.

Budowa koenzymu A - składa się z kilku ważnych elementów, najpierw rozbierzmy na składowe: kwas pantotenowy, kwas pantotenowy zbudowany jest z kwasu pantoinowego, oraz beta alaniny, ale jest pewien problem mianowicie złożenie tych dwóch składowych w kwas pantotenowy w naszym organizmie jest niemożliwe. Dlatego jest to dla nas witamina, w innych organizmach może on być syntetyzowany, następnie kwas pantotenowy ulega ufosforylowaniu i powstaje fosfopantotenian i w ostatnim etapie dochodzi do najważniejszej rzeczy mianowicie do przyłączenia związku powstałego z dekarboksylacji cysteiny mianowicie tioetanoloaminy ona ulega przyłączeniu do beta alaniny.

Powstała nam w ten sposób pantoteina, czyli kwas pantotenowy z przyłączoną tioetanoloaminą, najbardziej aktywną grupą w CoA jest grupa tiolowa. Dalej znajdujemy tu adeninę, znajdujemy fosforybozę i dwie reszty kwasu fosforowego i to suma sumarum jest CoA(tioetanolamina - kwas pantotenowy - dwie reszty fosforanowe - fosforyboza - adenina). Pantoteina jest natomiast aktywną częścią ACP czyli białka przenoszącego acyl. CoA w przemianach pośrednich, czyli w przemianach węglowodanów , kwasów tłuszczowych jak i aminokwasów, przede wszystkim w dekarboksylacji oksydacyjnej alfa ketokwasów, czyli po pirofosforanie tiaminy, po kwasie ditiooktanowym, CoA jest kolejnym trzecim koenzymem w tej reakcji.

Utlenianie i synteza kwasów tłuszczowych - rozmaite acyle przyłączone do CoA w tym kwasy tłuszczowe przez to połączenie stają się kwasami aktywnymi, następnie wprowadzenie grupy acetylowej do szeregu leków i innych substancji trafiających do naszego organizmu, sprawia że stają się one bardziej rozpuszczalne w wodzie mogą być wydalone z organizmu i jest to etap biotransformacji ksenobiotyków. Powstawanie acetylocholiny to kolejna funkcja CoA, synteza cholesterolu, synteza sfingolipidów i biosynteza porfiryn gdzie mamy sukcynylo koenzym jako substrat wyjściowy, to są oczywiście tylko niektóre funkcje bo trudno znaleźć w organizmie jakieś szlaki gdzie nie było by pochodnych CoA, czyli związki aktywne bo połączenie z CoA powoduje, że związek staje się aktywny.

Natomiast drugi z koenzymów a ściślej białko transportujące acyl bierze

udział w syntezie kwasów tłuszczowych, czyli w syntezę kwasów tłuszczowych mamy zarówno zaangażowane zarówno ACP jak i pochodne acetylo CoAacylo CoA, czyli kolejne aktywowane kwasy tłuszczowe.

Teraz przyjrzyjmy się kolejnej wit. czyli wit. B₂ - ryboflawina - to jest kompozycja dwóch ważnych grup funkcyjnych, a mianowicie izoalloksazyny i alkoholu o nazwie rybitol, czyli izoalloksazylorybitol

Funkcja biochemiczna ryboflawiny wynika z udziału w dwóch koenzymach, jednym z koenzymów jest FMN czyli mononukleotyd flawinowy, drugim jest FAD czyli dinukleotyd flawinoadeninowy. Witamina B₂ jest wit. szeroko rozpowszechnioną, występuje zarówno w pokarmach pochodzenia roślinnego jak i zwierzęcego tak, że o niedobór witaminowy jest bardzo trudno.

• U zwierząt źródłem jest flora bakteryjna jelita, ryboflawina jest termostabilna, w procesie kulinarnej obróbki straty są spowodowane fotolabilnością, dalej szczególnie bogatymi narządami są: wątroba i nerki, są to organy zaangażowane w liczne przemiany metaboliczne.

Jak wspomniałem biochemia witaminy zależy od dwóch koenzymów FMN i FAD. FMN to jest ufosforylowana ryboflawina, natomiast FAD jest to koenzym zbudowany z kilku elementów: izoalloksazyna, rybitol, dwie reszty fosforanowe, ryboza i adenina.

Funkcja koenzymatyczna FAD-u związana jest z oksydoreduktazami, czyli z tego wynika, że FAD bierze udział w reakcjach redoks. Miejscem szczególnie istotnym dla funkcji koenzymu FAD są dwa atomy azotu w izoalloksazynie do których przyłączane są równoważniki redukcyjne. Następnie FADH₂ przekazuje te równoważniki redukcyjne na łańcuch oddechowy, w wyniku wędrówki elektronów i protonów następuje wytworzenie energii, która zostaje następnie w fosforylacji oksydacyjnej zmagazynowana w formie ATP.

Zdecydowanie więcej oksydoreduktaz współpracuje z innym koenzymem a mianowicie z dinukleotydem nikotynoamidoadeninowym czyli z NAD-em, a zdecydowanie mniej z FAD-em, gdzie możemy spotkać te zależne od FAD-u? Między innymi oksydaza ksantynowa, oksydaza aminokwasowa, dehydrogenaza aldehydowa, dehydrogenaza pirogronianowa, czyli nic innego jak już dobrze nam znany mechanizm dekarboksylacyjnej oksydacji alfa ketokwasu, bo inna nazwa tego kompleksu to dehydrogenaza pirogronianowa. Poznaliśmy więc pirofosforan tiaminy, kwas liponowy, CoA i FAD jest czwartym koenzymem niezbędnym dla prawidłowego przebiegu procesu przemiany pirogronianu do acetylo CoA, alfaketoglutaran- sukcynylo CoA i przemiane aminokwasów rozgałęzionych, dalej w cyklu Krebsa mamy dehydrogenazę bursztynianową, no i wreszcie dehydrogenazę zredukowanego NAD-u w łańcuchu oddechowym, to są wszystko dehydrogenazy współpracujace z FAD- em.

Wzrasta zapotrzebowanie na wit. B₂ wtedy kiedy nasileniom ulegają przemiany metaboliczne w organizmie, czyli wtedy kiedy więcej energii wytwarzamy, a więcej substratów w przemianach pośrednich zużywamy, czyli im dieta jest bardziej kaloryczna tym więcej potrzeba koenzymów aby ta energie móc uzyskać. Wysokie zapotrzebowanie na tę witaminę występuje w czasie ciąży i laktacji.

Niedobór występuje niezwykle rzadko bo ta witamina jest szeroko rozpowszechniona, jedynym takim praktycznym stanem jest wystąpienie niedoboru u noworodków, które poddane są fototerapii, nie po to są one poddawane fototerpii aby się ładnie opaliły, tylko dlatego, że w przypadku nadmiernej hyperbilirubinemii, która może wystąpić w wyniku żółtaczki fizjologicznej, ta bilirubina izomeryzuje w skórze w wyniku naświetlania noworodka promieniami UV do izomeru w postaci którego może być wydalona z moczem. W tym przypadku pod wpływem prom. UV może u noworodka dochodzić do degradacji witaminy B₂ w skórze.

Objawy niedoboru są mizerne w stosunku do tego czego należałoby oczekiwać. Bo skoro FAD jest zaangażowany w tyle procesów oksydacyjno redukcyjnych to należałoby się spodziewać, że taka osoba umrze. Objawy układają się w tak zwany zespół ustno - oczno - genitalny, charakterystycznymi objawami są zapalenia jamy ustnej, zmiany w kącikach ust, zajady, zapalenie języka, zapalenie spojówek, oraz do zapalenia skóry worka mosznowego. Objawy się cofają po wprowadzeniu wit. B₂, mogą występować zmiany łojotokowe skóry, sporadycznie może występować niedokrwistość normocytowa.

Kolejna witamina to witamina PP czyli amid kwasu nikotynowego, witamina PP może trafić do naszego organizmu jako

• Witamina preformowana

• Prowitamina. Prowitaminą dla witaminy PP jest tryptofan, jest aminokwasem egzogennym, czyli nie ma tu żadnej nieprawdy, że z prekursora może powstać witamina w naszym organizmie, bo sami tryptofanu nie jesteśmy sobie w stanie wyprodukować.

Występuje w pokarmach pochodzenia roślinnego, i pochodzenia zwierzęcego, jest wytwarzana przez florę bakteryjną jelita grubego, no i może wreszcie trafić z pokarmami zwierzęcymi jako tryptofan. Przyjmuje się że do wytworzenia 1 mg kwasu nikotynowego, czyli wit. PP potrzeba 60 - 70 mg tryptofanu.

Jaka jest struktura tego związku? Kwas nikotynowy a ściślej jego amid wchodzi w skład dwóch niezwykle istotnych koenzymów, a mianowicie dinukleotydu nikotynoamidoadeninowego (NAD) i jego fosforanu (NADP). Obok amidu kwasu nikotynowego znajdujemy w NADP rybozę, dwie reszty fosforanowe, rybozę i adeninę.

Dinukleotydnikotynamidoadeninowy jest koenzymem oksydoreduktaz, miejscem szczególnie istotnym funkcji koenzymatycznej tego koenzymu jest pozycja 4 w pierścieniu kwasu nikotynowego, do tego bowiem miejsca przyłącza się równoważnik redukcyjny. Z tego przyłączenia, czyli powstania zredukowanej formy NAD-u i NADP, co określamy kolejno jako NADH i NADPH wynika jeszcze jedna właściwość, a mianowicie taki zredukowany związek, wykazuje maksimum absorbancji przy 340 nm. Co jest podstawą laboratoryjnego testu optycznego.

Funkcja biochemiczna zależy od udziału w oksydoreduktazach, ich jest więcej niż tych co współpracują z FAD-em i znajdujemy je w cyklicznych reakcjach przemian pośrednich czyli utylizacji glukozy, kwasów tłuszczowych i aminokwasów główną funkcją jest działanie NAD-u jako koenzym. Natomiast bardzo odmienna jest funkcja NADP, czyli formy ufosforylowanej, która pełni zarówno istotną funkcje jako forma utleniona, jak np. w dehydrogenazie glukozo-6-fosforanowej, która jest kluczowym produktem cyklu pentozowego.

Również istotna jest funkcja zredukowanej formy NADP czyli NADPH polega ona na tzw. syntezach redukcyjnych. Są to reakcje syntezy kwasów tłuszczowych lub syntezy steroidów, aminokwasów gdzie są potrzebne równoważniki redukcyjne. Źródłem tych równoważników jest właśnie NADPH.

Ostatnia funkcja NADPH to jest redukcja glutationu. Glutation aby działał musi być w formie zredukowanej, ale przez współprace np. z peroksydazą glutationową jednym z enzymatycznych zmiataczy wolnych rodników z glutationu zredukowanego, tworzy się glutation utleniony, który nie działa. Trzeba zmusić go aby z powrotem stał się formą zredukowaną i tym zmuszaczem jest reduktaza glutationowa, enzym niezwykle wybredny bowiem do swojego działania wyłącznie lubi mieć NADPH. Reduktaza glutationowa jest istotna w erytrocytach - brak prowadzi do hemolizy W erytrocytach gdzie jest duży nadmiar reaktywnych form tlenu i co za tym idzie możliwości utlenienia błony erytrocytu są bardzo duże ochrona jest zapewniona przez reduktazę glutationową współpracującą z NADPH. Podobnie jak w przypadku FAD-u im bardziej nasilone przemiany metaboliczne tym większe zapotrzebowanie na koenzym, czyli dieta wysokokaloryczna zmusza do zwiększenia podaży.

Objawy niedoboru są trudne do przewidzenia, rozwijają się i to jest ważne przy stosowaniu hydrazydu kwasu izonikotynowego, czyli izoniazydu, który jest powszechnie stosowanym lekiem przeciwgruźliczym, a ona jest powszechną chorobą trawiącą populacje polską. W związku z wprowadzeniem izoniazydu jak sama nazwa wskazuje w tej parze antywitamina będzie się stawiała w reakcji, w której ma uczestniczyć kwas nikotynowy, ale ponieważ z hydrazydu nie sposób zrobić NAD a tym samym NADP, to organizmowi na dobre to nie wychodzi.

• Dalej zwiększone zapotrzebowanie w stanach o których wspomniałem przed chwilą, niedobór w diecie wit. PP lub tryptofanu to jest przyczyna bardzo rzadka, u osób które spożywają bardzo dużo kukurydzy, ale jako jedyne źródło wit. PP może taki niedobór wystąpić ponieważ występuje ona w formie trudno przyswajalnej jako tzw. niacytyna, ona dopiero po długotrwałej obróbce termicznej staje się źródłem witaminy PP,

• Nadmierne zużycie tryptofanu do syntezy 5 hydroksytryptaminy, czyli serotoniny - ta przyczyna występuje u osób z nowotworem srebrzakiem (argentofinoma)w oskrzelu, lub w przewodzie pokarmowym. - Wydziela w nadmiarze serotonię.

• Równie abstrakcyjna jest choroba Hartnupów, polegajaca na defekcie wchłaniania jelitowego i nerkowego tryptofanu, w efekcie czego dochodzi do utraty z moczem i nie wchłaniania z przewodu pokarmowego. Dochodzi do zaburzeń przemiany pośredniej, bo jak mówiłem objawy z którymi jest to związane nie oddają tego czego byśmy się spodziewali.

Objawem niedoboru witaminy PP jest pellagra stąd nazwa witaminy, pelagra protective, ta choroba zwana jest inaczej rumieniem Lombardzkim, lub chorobą trzech D:

• Od zapalenia skóry Dermatitis, zmiany lokalizują się na odsłoniętych częściach ciała (dłonie, stopy, twarz) narażonych na działanie promieniowania UV występuje zarumienienie, pęcherze, zmiany zapalne.

• Druga sprawa to są zmiany w przewodzie pokarmowym w różnych odcinkach też dochodzi do zmian zapalnych nabłonka, do zapalenia jamy ustnej, języka, a w obrębie jelita występuje wydłużenie wchłaniania, czyli diarrhoea(biegunka).

• Trzecia grupa objawów wywodzi się z układu nerwowego, dochodzi do zmian w sferze ruchowej, czyli niedowłady i w sferze czuciowej czyli parestezie(przeczulica) - czuje się coś czego nie ma.

• Rodzi się wreszcie zmiana o charakterze demencji, czyli otępienia.

Zmiany cofają się po wprowadzeniu wit. PP ale lepiej do tego nie dopuszczać suplementując odpowiednio wcześnie wit. PP.

Omówiliśmy pięć koenzymów które biorą udział w dekarboksylacji oksydacyjnej alfa ketokwasów, co będę egzekwował wraz z reakcją, którą będę egzekwował przy cyklu Krebsa, przemianach aminokwasów rozgałęzionych oraz glikolizie.

Koenzymy: w

• Miejsce pierwsze - pirofosforan tiaminy

• Miejsce drugie - utleniona forma amidu kwasu liponowego

• Miejsce trzecie - CoA

• Miejsce czwarte - FAD

• Miejsce piąte - NAD

Jak to się wszystko po kolei odbywa? Kwas pirogronowy ulega dekarboksylacji (dekarboksylacja oksydacyjna) w wyniku oderwania CO₂ powstaje aktywny aldehyd octowy i dlatego ulega przyłączeniu do pirofosforanu tiaminy. W następnym etapie aktywny aldehyd octowy ulega przerzuceniu na utlenioną postać amidu kwasu liponowego, w wyniku tego ulega redukcji pierścień amidu kwasu liponowego, występuje w tej chwili w formie zredukowanej. W trzecim etapie ten aktywny aldehyd octowy ulega przerzuceniu na koenzym A, który wchodzi do reakcji, i tu wychodzi z reakcji acetylokoenzym A. Pozostałe reakcje służą do przywrócenia układu pierwotnego. Amid kwasu liponowego uległ redukcji czyli musi ulec utlenowaniu, za pośrednictwem FAD-u skoro coś się utlenia czyli amid kwasu liponowego, to coś się musi zredukować w tym przypadku FAD.

FAD działa z kolei jak jest utleniony, czyli musi ulec utlenieniu przez NAD. I powstaje zredukowany NAD, który przechodzi na łańcuch oddechowy i powstają równoważniki redukcyjne. I w łańcuchu oddechowym powstają trzy mole ATP, czyli mamy również oksydację i utworzenie energii, dekarboksylację oksydacyjną. Na tym również etapie chciałbym państwu pokazać, że ta reakcja możliwa jest wyłącznie w warunkach tlenowych, ta reakcja nie zachodzi np. w erytrocytach, które nie mają mitochondriów i koenzymy nie uległyby regeneracji, jedyny etap do którego potrzebny jest łańcuch oddechowy to ten ostatni etap regeneracja NAD. No i przypominam nasz CoA: grupa tiolowa, CoA.

Przechodzimy do kolejnej witaminy rozpuszczalnej w wodzie mianowicie wit. B₆. W tkankach znajduje się enzym kinaza pirydoksalu, który syntetyzuje aktywną formę enzymatyczną mianowicie fosforan pirydoksalu.

Wit. B₆ występuje wszędzie i trudno o jej niedobór pokarmowy, zarówno w pokarmach pochodzenia roślinnego takich jak ziarno zbóż jak i warzywa zielone jak i w pokarmach pochodzenia zwierzęcego, i wreszcie bardzo ważnym źródłem są bakterie przewodu pokarmowego.

Funkcja metaboliczna fosforanu pirydoksalu. Należy ten enzym kojarzyć z przemianami aminokwasów:

• do najważniejszych należy transaminacja,

• dezaminacja - w jej wyniku powstają alfa-ketokwasy,

• dekarboksylacja w wyniku, której powstają aminy biogenne, jedna nam już dzisiaj powstała z dekarboksylacji, z dekarboksylacji cysteiny powstała tioetanoloamina - składnik CoA

• transsulfuracja

• desulfuracja w przemianie aminokwasów siarkowych,

• działanie aldolazy treoninowej w przemianie aminokwasu treoniny,

• kinureninaza, która jest enzymem w przemianie tryptofanu, defekt tego enzymu w niedoborze wit. B₆ prowadzi do przejścia na szlak alterantywny i powstaje kwas ksanturenowy. Gromadzenie się tego produktu jest przydatne do diagnostyki niedoboru wit. B₆.

Oprócz tych ogólników kilka rzeczy szczegółowych:

• Biosynteza sfingozyny. Sfingozyna jest aminoalkoholem występującym w sfingolipidach. Czyli lipidy nie sterolowe, reakcją wyjściową jest reakcja palmitoilo-CoA z seryną,

• biosynteza porfiryn - reakcja podobna, sukcynylo CoA z glicyną

• Kolejna funkcja - jest to aktywny składnik fosforylazy glikogenu występującej w mięśniach, ale nie pełni tam funkcji koenzymatycznej.

Niedobór wit. B₆.

• Najważniejszą przyczyną jest alkoholizm, jak wszystkich wit. rozpuszczalnych w wodzie kiedy jest gorsze wchłanianie i niedobór w diecie,

• Bardzo ważne jest stosowanie leków tworzących nierozpuszczalne hydrazony z wit. B₆, no i tu co widzimy izoniazyd jej funkcja polega na wiązaniu wit. B₆ w kompleks. Podobnie się dzieje w przypadku hydrazynoftalazyn - leków nadciśnieniowych, na szczęście bardzo rzadko obecnie stosowanych.

Objawy niedoboru to są bardzo charakterystyczne napady padaczkowe w dekarboksylacji kwasu glutaminowego, tu działa dekarboksylaza, CO₂ idzie do nieba, fosforan pirydoksalu, powstaje GABA, czyli kwas gammaaminomasłowy, który jest przekaźnikiem hamującym. Jeśli jest jego brak to mogą wystąpić nadmierne wyładowania w obrębie kory mózgowej. Mamy niedokrwistość mikrocytarną, spowodowaną tym, że nie mogą być syntetyzowane porfiryny, przypominam sukcynylo CoA, ta pierwsza reakcja ulega zablokowaniu.

Kolejna witamina z grupy B to witamina H, czyli biotyna. Witamina H jest witaminą karboksylującą, występuje wszędzie, zarówno w pokarmach pochodzenia zwierzęcego jak i pochodzenia roślinnego, oraz produkowana jest przez florę bakteryjną jelita.

Jakie to są najważniejsze reakcje karboksylacji, które na już trzeba mieć w małym paluszku:

• Karboksylacja pirogronianu, w wyniku czego powstaje szczawiooctan o kultowym znaczeniu dla spalania tłuszczów, mamy w ten sposób akceptor dla acetylo CoA

• Karboksylaza propionylo koenzymu A, powstaje on w wyniku przemian kwasów tłuszczowych nieparzystowęglowych, propionylo-koenzym A ulega karboksylacji. Wprowadzenie CO₂ i powstaje metylomalomylo CoA.

• Karboksylacja acetylo CoA i kolejna karboksylaza metylokrotonylo koenzymu A, która jest niezbędna dla prawidłowej przeminy leucyny.

Niedobór wit. H występuje sporadycznie jedyną faktyczną jego przyczyną jest długotrwała antybiotykoterapia. Objawy są bardzo nietypowe bo czujemy się zaraz jak po obudzeniu. Jedyna rzecz o której nie chciał bym się dowiedzieć o wit. H to o tym że niedobór może być spowodowany spożywaniem białka jaja kurzego, czyli awidyny. Ma to jedynie znaczenie praktyczne w diagnostyce ponieważ występuje wysokie powinowactwo pomiędzy biotyną, a a awidyną porównywalne do powinowactwa antygen-przeciwciało. Powinowactwo to znalazło znaczenie w diagnostyce laboratoryjnej, w diagnostyce immunologicznej.

Momentem krytycznym reakcji ELISA, jest sprzęgnięcie enzymu przekaźnikowego z przeciwciałem. Stąd wprowadza się reakcje pośrednie po to aby przeciwciało nie było specyficzne, ale uniwersalne. Takie które stanie, i gdy się nie uda sprzęgnąć to do zlewu wylewamy. No i przede wszystkim żeby było bezpieczne to łączenie dla swoistości przeciwciała, mianowicie do przeciwciała do fragmentu FC przyłącza się biotynę czyli wit. H i takie przeciwciało od tego momentu nazywa się przeciwciałem biotynylowanym, a do enzymu naszego przyłącza się z kolei białko awidynę. Następnym razem zaczynamy od wit. C.

11

---