Mikroekonomia - patrzy na gospodarkę narodową przez pryzmat przedsiębiorstw i konsumentów z punktu widzenia maksymalizacji ich korzyści. Analizuje ona działania oraz zachowanie się na rynku poszczególnych producentów i konsumentów , sprzedawców i nabywców.

Zainteresowania mikroekonomii: gospodarstwa domowe , przedsiębiorstwa , polityka rządu , rynki kapitałowe , towarowe , pracy.

Konkurencja doskonała.

Punktem wyjścia działalności przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej jest założenie o racjonalności produkcji wg. tego założenia każdy producent dąży do maksymalizacji korzyści własnych co wiąże się z ponoszeniem przez niego kosztów. Osiąganie tych korzyści to maksymalizacja zysku czyli osiąganie jak największej różnicy miedzy przychodami ze sprzedaży a poniesionymi kosztami. Zysk jako kategoria ekonomiczna zależy od: kosztów produkcji , ilości sprzedanych produktów i od ceny sprzedaży.

Cechy charakterystyczne rynku konkurencji doskonałej:

- liczba producentów i konsumentów jest tak duża że siła ekonomiczna każdego z uczestników rynku w stosunku do wielkości rynku jest znikoma;

- produkt będący przedmiotem transakcji ma charakter homogeniczny czyli jednorodny ozn. to że każdy producent wytwarza taki sam wyrób o identycznych właściwościach i konsumentowi jest obojętne od jakiego producenta ten wyrób pochodzi;

- istnieje niebezpieczna swoboda wejścia i wyjścia producenta z rynku ozn. to że: nie ma żadnych ograniczeń by jakikolwiek przedsiębiorca podejmował dowolną produkcję (szczególnie brak ograniczeń prawnych) , nie ma też ograniczeń w sposobie i czasie likwidowania swojej firmy ozn. to pełną mobilność czynników produkcji;

- bierna rola rządu , który nie ingeruje w procesy gospodarcze a więc nie nakłada podatków oraz nie wspomaga producentów poprzez dotacje i subsydia;

- istnieje doskonała podzielność produktu tzn. może być sprzedawany w dowolnych ilościach;

- duża mobilność i podzielność czynników produkcji sprawia że czynniki mogą być przenoszone z jednej branży do drugiej;

- istnieje duża przejrzystość rynku polegająca na tym że każdy z uczestników rynku posiada pełną informację o sytuacji na rynku i informacje te uzyskuje za darmo;

WNIOSKI

1.Pojedyńczy producent nie wpływa na cenę która jest ceną równoważącą dany rynek , o producencie działającym na tego rodzaju rynku mówi się jako cenobiorca.

2.Każdy producent uważa iż po danej cenie równowagi może sprzedać każdą ilość swego towaru. Producent sądzi że popyt jest elastyczny i cena jest niezależna od ilości dostarczanych na rynek towarów.

Producent podejmując decyzję o działalności gospodarczej stara się uzyskać jak największe korzyści ze swej działalności. To wyraża się w następującym założeniu:

maxT_p = max[P•Q - TC•Q] T_p - wielkość produkcji (zysk)

Podstawowym założeniem producenta na rynku konkurencji doskonałej jest następująca konkluzja: P = AR = MR P - cena; Q - wielkość produkcji;

•Przychód całkowity TR - oznacza sumę pieniędzy jaką producent uzyskuje za sprzedane produkty TR = Q•P

•Przychód przeciętny AR - zw. przychodem jednostkowym oznacza wielkość przychodu całkowitego dzielonego przez wielkość produkcji

•Przychód marginalny MR - jest to przyrost przychodu całkowitego spowodowany przyrostem produkcji o jednostkę

Decyzje przedsiębiorcy uwzględniające powyższą zależność są decyzjami firmy w krótkim okresie. Z powyższej tabeli można wyciągnąć następujące wnioski:

- wielkość popytu dla pojedyńczej firmy jest jednocześnie wielkością przychodu przeciętnego i marginalnego.

Konsument na rynku jako przedstawiciel gosp. domowego może przyjąć następujący sposób zachowania się: wybiera między alternatywami konsumpcji i czyni to w sposób świadomy zgodnie z własnym interesem (jest to założenie o ekonomicznej racjonalności konsumenta) ; posiadając pełną i prawdziwą informację o produktach, konsument sam potrafi najlepiej ocenić na czym polegają jego korzyści, błędy w podejmowaniu decyzji są wynikiem braku odpowiednich informacji ; konsument decyduje sam o strukturze własnej konsumpcji zgodnie ze swoimi preferencjami jak również dochodami oraz cenami dóbr obowiązującymi w danym momencie na rynku, konsument zaspokajając własne potrzeby może zastępować jedne dobra drugimi (substytucyjność dóbr).

Użyteczność - suma zadowolenia (satysfakcji, przyjemności) jaką osiąga indywidualny konsument z posiadania lub konsumowania danego dobra, użyteczność ma charakter subiektywny i jest kategorią abstrakcyjną, wyróżniamy 3 użyteczności:

całkowita - oznacza stopień zadowolenia jaki posiada jednostka z konsumpcji lub posiadania określonej ilości danego dobra;

przeciętna - wielkość średnia;

krańcowa - (marginalna) jest to przyrost (wzrost lub spadek) zadowolenia jakie osiąga konsument ze zwiększania swojej konsumpcji (dobra lub usługi) o jednostkę; suma użyteczności krańcowych jest równa użyteczności całkowitej;

Krzywa obojętności konsumenta - przedstawia wszystkie kombinacje ilościowe konsumpcji dwóch dóbr, dające konsumentowi takie samo zadowolenie; mówiąc inaczej jednakowo preferowane przez konsumenta podstawowe cechy charakteryzujące krzywe obojętności -

1. krzywe obojętności mają nachylenie ujemne, co wynika z faktu, że w miarę konsumpcji jednego dobra zmniejsza się ilość konsumpcji drugiego dobra (zasada substytucyjności)

2. krzywe obojętności nie mogą się przecinać co wynika z założenia o przewodności preferencji

3. krzywych obojętności jest nieskończenie wiele, co oznacza, że istnieją różnice w poziomach zadowolenia z konsumpcji dwóch dóbr; krzywe leżące dalej od początku układu wskazują na większy poziom zadowolenia konsumenta; te które leżą bliżej wskazują na niższy poziom zadowolenia konsumenta; wynika z tego, że dla każdego konsumenta można zbudować mapę krzywych obojętności przesuwających się w górę w prawo, co świadczy o wzroście preferencji; w lewo w dół - spadek preferencji konsumenta.

4. krzywe obojętności są wypukłe w stosunku do początku układu, nachylenie krzywych obojętności jest zawsze ujemne.

Krzywa zwana krańcową stopą substytucji (MRS) - określa z jakiej ilości dóbr Y należy zrezygnować w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę, w sytuacji pozostania konsumenta na tej samej krzywej obojętności;

Optimum konsumenta - punkt, w którym konsument maksymalizując zadowolenie z konsumpcji znajduje się na najwyżej położonej z możliwych do osiągnięcia krzywej obojętności. Jest to punkt, w którym krzywa obojętności jest styczna do danej linii budżetowej. W punkcie styczności krzywej obojętności z daną linią budżetową relacja wielkości konsumpcji dóbr X i Y oznacza, że stopa, z którą konsument jest skłonny zastąpić ilość konsumowanego dobra X dobrem Y jest równa stopie, która umożliwia tę substytucję przy istniejących ograniczeniach budżetowych.

•Podział kosztów w krótkim i długim okresie czasów.

W krótkim okresie:

- koszt stały całkowity (ponoszone niezależnie od wielkości produkcji ozn. FC);

- koszt stały przeciętny nazywany bywa kosztem stałym jednostkowym , powstaje z podzielenia kosztu całkowitego przez wielkość produkcji ozn. AFC;

- koszt zmienny całkowity ozn. VC , który wyraża zależność jaka zachodzi między zmianą wielkości produktu a zmianą nakładu czynników produkcji;

- koszt zmienny przeciętny AVC wyraża stosunek wielkości kosztu całkowitego zmiennego do wielkości produkcji;

Koszt całkowity produkcji jest sumą całkowitych kosztów zmiennych i stałych.

TC = VC + FC

Przeciętny koszt całkowity jest kosztem całkowitym przypadającym na jednostkę produktu.

Koszt marginalny jest to zmiana kosztu całkowitego spowodowana zmianą produkcji o jednostkę.

AFC + AVC = AC

Wykres patrz zeszyt!!!

Tempo w jakim wzrasta krzywa przeciętnych kosztów całkowitych jest wypadkową zarówno tempa spadku przeciętnych kosztów stałych jak i tempa wzrostu przeciętnych kosztów zmiennych. Krzywa kosztów marginalnych oraz przeciętnych kosztów stałych nie mają punktów wspólnych.

W długim okresie:

Koszty w długim okresie są kosztami zmiennymi. Przyczyną faktu ze wszystkie koszty mają charakter zmienny są następujące czynniki:

- w długim okresie czasu mogą ulegać rozmiary przedsiębiorstwa;

- mogą być zmienione metody produkcji;

- mogą być zatrudnieni nowi pracownicy;

- wynegocjonowane nowe umowy z dostawcami;

Długi okres określony jest horyzontem planowania. Producent wybiera najkorzystniejsze rozmiary przedsiębiorstwa , planuje powiększanie produkcji i zakładu z punktu minimalizacji kosztów. Mamy do czynienia z różnymi wielkościami produkcji co determinuje różne wielkości kosztów całkowitych.

Wykresy patrz zeszyt!!!

Krzywa LTC zw. długookresową krzywą kosztów całkowitych powstaje i przyjmuje charakter linii ciągłej w wyniku połączenia punktów znajdujących się na poszczególnych krzywych kosztu całkowitego w krótkim okresie czasu. LAC czyli długookresowa kosztów przeciętnych składa się z najniższych kosztów przeciętnych dla coraz to większych rozmiarów produkcji każdy punkt na tej krzywej najbardziej efektywne lub mniej kosztowne technologie produkcji dla poszczególnych wielkości tejże produkcji. Punkty powyżej LAC oraz na niej są dostępne dla przedsiębiorstwa przy danej technologii i cenach nakładu , punkty poniżej nie są osiągalne. Należy zauważyć że LAC nie jest styczna do każdej AC w jej punkcie minimalnym. Istnieje tylko jedna AC (AC₃) której minimum jest styczne do LAC i jest to pkt. A. W punkcie tym również LAC osiąga swoje minimum.

W gospodarce rynkowej przy istniejącej konkurencji przedsiębiorstwo jest zmuszone się rozwijać. Warunkiem koniecznym tego rozwoju jest przeznaczenie części zysku na inwestycje (zastępowanie maszyn itp., wprowadzanie nowych środków produkcji). Inwestycje tworzą podstawę dla osiągania bieżących i przyszłych zysków. Wyróżnia się zysk brutto i netto.

Zysk brutto - jest różnicą między przychodami uzyskanymi ze sprzedaży towarów i usług a kosztami sprzedaży tychże. Przychody ze sprzedaży - koszty produkcji i sprzedaży = zysk brutto

Zysk netto - jest różnicą pomiędzy zyskiem brutto a wielkością należnych podatków. Zysk brutto - podatki = zysk netto. Zysk netto nie jest w całości przekazywany właścicielom przedsiębiorstwa. Przed jego podziałem należy utworzyć tzw. rezerwy obowiązkowe (ustanowione prawnie w Polsce 8% zysku netto). Istnieją także rezerwy dobrowolne.

Zysk netto - rezerwy obowiązkowe i dobrowolne = zysk dla właścicieli

Wielkości nominalne i realne

Wielkości nominalne są to wielkości obliczane lub wyrażone w celach bieżących występujące w danym czasie.

Wielkości realne wyrażane są za pomocą cen stałych by wyeliminować wpływ ceny na kształtowanie się danej wielkości. Jako ceny stałe przyjmuje się ceny z początku lub końca badanego okresu. Rok lub okres z którego brane są dane ceny do obliczeń nazywamy okresem bazowym.

Wielkości przeciętne to średnia arytmetyczna i średnia arytmetyczna ważona.

Inflacja - stały wzrost ogólnego poziomu cen dóbr i usług nabywanych przez ludność.

Funkcje ekonomii :

1. Teoriopoznawcza - wyjaśnienie , określenie różnych zjawisk i ich przebiegu .

2. Aplikacyjna - próba formułowania wskazówek dla gospodarki .

MIKROEKONOMIA - ta część badań ekonomicznych , która skupia się na badaniu

poszczególnych podmiotów gospodarczych lub poszczególnych rynków .

Narzędzia : cena , popyt podaż , zysk .

MAKROEKONOMIA - badanie i interpretacja zjawisk zachodzących między podmiotami .

Badanie zależności całej gospodarki .

EKONOMIA POZYTYWNA - wypracowanie uniwersalnych narzędzi , polega na dokony -

waniu bezstronnych uogólnień systemów , obiektywizm , brak wartościowania .

EKONOMIA NORMATYWNA - sądy wartościujące , umożliwiające budowę ideologii .

Kierunki ekonomii :

1. Merkantylizm - ( Montchretien ) utożsamiała gromadzenie bogactwa z gromadzeniem

pieniądza pełnowartościowego .

2. Fizjokratyzm - ( Quesnay , Keney ) podstawową dziedziną gospodarki jest rolnictwo .

3. Ekonomia klasyczna - ( Ricardo , Smith , Say ) - apologezja prywatnej własności

i rynku .

Prawo rynków Saya - każdy popyt rodzi swoją podaż , a każda podaż rodzi swój popyt ,

4. Leseferyzm - okres nie ingerencji państwa w gospodarkę .

5. Keynesizm - ( twórcą Keynes - twórca interwencjonalizmu państwowego ) ekonomia

popytowa , prawo Saya jest niesłuszne gdyż zdarzają się takie okresy , że

państwo musi pomóc gospodarce , mikroekonomiczna polityka państwa .

Keynes - 1936 -

6. Neoklasyczna ekonomia - poprawienie klasycznej , synteza neoklasyczna Marshalla .

7. Ekonomia marksistowska - ( czyli gospodarka rynkowa jest zła ) kładzie nacisk na

sprawiedliwość społeczną , naczelną kategorią jest człowiek i jego potrzeby .

8. Ekonomia podażowa - co robić aby pobudzać podaż :

• Monetaryzm - Milton Friedman

• Teoria racjonalnych oczekiwań

Zasady Marshalla :

5. Pożywienie

6. Ubranie

7. Mieszkanie

8. Zaspakajanie wszelkiej działalności

Cech potrzeb :

1. Obiektywizm

2. Subiektywizm i indywidualizm

3. Konkurencyjność

4. Substytucyjność

5. Nieograniczoność co do liczby ( teoria wyboru konsumenta )

6. Ograniczoność co do pojemności

7. Odnawialność

8. Społeczny charakter ( miejsce w strukturze społecznej )

9. Komplementarność

Historycznie zmienny charakter - wraz ze zmianą ustroju potrzeby ulegają modyfikacji

PRODUKCJA oddziaływanie człowieka na przyrodę w celu uzyskania dobra gospodarczego

W aspekcie ekonomicznym proces produkcji polega na zastosowaniu czynników produkcji

i przetwarzaniu ich w produkt .

Czynniki produkcji - są to wszystkie środki użyte w produkcji .

Czynniki produkcji :

1. Dobra pierwotne - surowce mineralne , wody , lasy , ziemia ( renta gruntowa ,

czynsz dzierżawny ) , rośliny , zwierzęta .

2. Praca człowieka

3. Ekonomiczne dobra produkcyjne ( dobra kapitałowe ) - maszyny , budynki , licencje

znaki firmowe , kapitał pieniężny ( gotówka , akcje , obligacje i należności ) .

4. Technologia - sposób wytwarzania

5. Talent przedsiębiorczości - umiejętność łączenia wszystkich czynników produkcji w

jednym procesie wytwarzania dóbr i usług , przynosi maksymalne efekty .

Podstawowe czynniki produkcji - ziemia , kapitał , praca ( zdolności fizyczne i umysłowe

człowieka które może on dać ) .

Krzywa możliwości produkcyjnych

CENA - informuje nas o relacji między produktami

3. relatywna , informacyjna mówi nam o rzadkości produktu

4. żywiołowa , administrowana

5. funkcja agregacyjna - pozwala nam na przejście od systemu ilościowego do

jakościowego

6. ma zdolność równoważenia popytu i podaży

7. funkcja kosztowa - wchodzi w skład produktów jako koszt

8. nie jest wielkością jednorodną :

9. elementem ceny są koszty nabywania czynników produkcji np. maszyny , surowce

10. zawiera obciążenia prawne - podatki

11. zysk

9. funkcja dochodowa - pokazuje ona wartość naszego dochodu ( możemy za jej pomocą

wyliczyć siłę nabywczą pieniądza - wartość realna - ilość dóbr i usług

które możemy za nią nabyć )

Cena sprawiedliwa - św. Tomasz z Akwinu - powinna być ustalana zgodnie z wartościami

chrześcijańskimi .

Milton Friedman - monetaryzm - Cena jest czynnikiem motywującym do aktywności

gospodarczej . Po to aby można było posiadać pewne produkty -

motywuje do działania .

POPYT - zapotrzebowanie zgłoszone na dobra i usługi na rynek przez nabywców ( rynek

konsumpcji , rynek czynników produkcji )

NABYWCY

KONSUMENCI PRODUCENCI

dobra finalne czynniki produkcji

Rodzaje popytu :

3. popyt efektywny - popyt poparty siłą nabywczą pieniądza

4. popyt potencjalny - ( co by było gdyby ) preferencje

5. popyt na dobra komplementarne - popyt na jedno dobro jest ograniczony popytem

na drugie dobro

9. popyt na dobra substytucyjne - potrzebę zaspokaja dobro A lub dobro B

10. popyt złożony - popyt na opony zależy od popytu na samochody

POPYT - elementy regulujące :

• Cena dobra

• cena substytutów

• ceny dóbr komplementarnych

• przewidywania co do kształtowania się cen w przyszłości

• zjawisko antypacji popytu - wyprzedzanie faktycznego popytu

• Dochód - ile mamy i ile możemy wziąć na kredyt - ujęcie statystyczne i dynamiczne

• Preferencje popytowe - upodobania indywidualne , tradycje , religia , moda

• warunki geograficzne - demograficzne

PODAŻ - ilość dóbr i usług zaoferowanych na rynek w danym czasie określonemu lub

nieokreślonemu nabywcy ( występuje dzisiaj częściej )

Czynniki motywujące podaż :

10. Cena produktu

6. cena dóbr substytucyjnych

7. cena dóbr komplementarnych

8. statystyczne i dynamiczne badania - kształtowanie się cen

9. cena czynników produkcji

10. technologia

11. ilość przedsiębiorstw w gałęzi - warunki konkurencji

12. warunki prawne

13. pomoc państwa ( dotacje , subwencje )

PODAŻ WIĄZANA
Podaż wiązana jest wynikiem nieuchronnej współzależności pomiędzy podażą dwóch dóbr (na przykład podaż benzyny i mazutu).
PODAŻ KONKURENCYJNA
Podaż konkurencyjna występuje, jeśli jest możliwa produkcja alternatywnych dóbr przy użyciu danego zasobu. Przykładowo, ziemia może być wykorzystana jako grunt orny, działka budowlana lub działka pod budowę drogi.

PRAWO POPYTU ( Zależności na rynku konkurencyjnym , produkt jest jednorodny , ilość

produktu jest ograniczona , konsumenci i producenci decydują na

podstawie swoich korzyści . Nabywcy podejmują decyzję niezależnie

od siebie . Rynek dotyczy dóbr konsumpcyjnych , ceteris paribus . )

- mówi ono że , wraz ze wzrostem ceny danego dobra lub usługi w

sytuacji ceteris paribus spada zapotrzebowanie na to dobro lub usługę .

Funkcja jednoczynnikowa

cena

wg Marshalla

popyt

POPYT :

• potencjalny , efektywny

• komplementarny

• substytucyjny

• złożony , ograniczony

Dobra substytucyjne - cena B spada popyt A spada

Dobra komplementarne - cena B rośnie popyt A i B spada

PRAWO PODAŻY ( Celem producentów jest maksymalizacja zysków . Producenci są

niezależni od siebie - rynek konkurencyjny . Producenci są sprzedawcami

ceteris paribus . )

- wraz ze wzrostem ceny wzrasta ilość produktu czy usługi oferowana

przez producentów na rynek .

cena

wg Marshalla

podaż

Mechanizm równoważenia rynku - cena , popyt , podaż .

CENA RÓWNOWAGI RYNKOWEJ - cena czyszcząca rynek , pozwala ona na uwolnienie

rynku z nadmiernej ilości popytu lub podaży .

RÓWNOWAGA RYNKOWA

Cena równowagi - sytuacja modelowa

Flubturencje - ruch wokół ceny równowagi

Procesy dostosowawcze - krótko lub długo okresowe

Krótki okres czasu - przynajmniej jeden czynnik constans ( technologia ) - podaż jest

mało elastyczna - limituje nas wielkość produkcji

Długi okres czasu - wszystkie czynniki produkcji są zmienne

Bardzo krótki okres czasu - tylko cena się zmienia

Ex - ante -działanie wyprzedzające

Ex - post - działanie po wystąpieniu jakiegoś czynnika

MODEL PAJĘCZYNY - opisuje opóźnione dostosowanie podaży w stosunku do zmian

popytu na rynku ( rolnictwo - opóźnienie jednoroczne )

Dostosowanie ekstrapolacyjne - dostosowanie z opóźnieniem , podaż w danym okresie

dostosowuje się do podaży bazowej ( rok poprzedni)

Cena absolutna - ilość jednostek pieniężnych przypisywanych danemu przedmiotowi .

Cena relatywna - ilość jednostek dobra A z konsumpcji której musi zrezygnować aby

nabyć jedną jednostkę dobra B ( niezbędna do analizy ekonomicznej )

Dwa mechanizmy cen :

11. ceny żywiołowe , rynkowe - cena tworzona tylko w oparciu o rynek jako mechanizm

alokacji ( raczej model )

• cena administrowana

11. Podmiot gospodarczy który ma silną pozycję na rynku ( monopol ) .

12. Państwo jako podmiot gospodarczy może administrować ceną .

Cena administracyjna - socjalizm , cena ustalana nakazowo , od góry .

Gospodarka rynkowa - oddziaływanie na cenę za pomocą podatków , ceł ,oprocentowanie

kredytów , ulgi , subwencje .

ELASTYCZNOŚĆ - miara zmian względnych ( pokazuje nam jak zmienia się dana wielkość

pod wpływem danego czynnika .

Elastyczność POPYTU :

E= % zmiana wielkości popytu / % zmiana wielkości czynnika wpływającego na popyt

14. 
    Cenowa

15. 
    Dochodowa ( + dobra normalne , - dobra niższego rzędu )

16. Mieszana ( krzyżowa ) ( + dobra substytucyjne , - dobra komplementarne )

Krzywe popytu przy różnych poziomach elastyczności cenowej .

elastyczny E > 1 jednostkowy E = 1 nieelastyczny E < 1

sztywny E = 0 doskonale elastyczny

Produkty spożywcze - niska elastyczność , mniej niż jednostka

Produkty przemysłowe - wyższa elastyczność , prawie jednostkowa

Usługi - wysoka elastyczność , więcej niż jednostkowa

Elastyczność PODAŻY

Ec = % zmiana wielkości podaży / % zmiana wielkości ceny

Wzdłuż całej krzywej popytu i podaży nie ma elastyczności takiej samej , może ona się

zmieniać .

Elastyczność :

• punktowa

• łukowa ( konkretny odcinek krzywej )

Ekspansybilność ceny - jak zmieni się cena jeżeli podaż zmieni się o jednostkę .

Fleksybilność cenowa - jak zmieni się cena jeżeli popyt zmieni się o jednostkę .

PODMIOTY W GOSPODARCE RYNKOWEJ

Struktura gospodarki rynkowej .

PODMIOTEM GOSPODARCZYM - nazywamy każdą formę organizacji , każdego aktywnego

uczestnika gry rynkowej podejmującego samodzielne decyzje , kierującego się

własnym interesem i związanym z tym ryzykiem .

Celem konsumenta jest maksymalizacja zadowolenia z konsumpcji

Ograniczenia :

1. Dochody ( dochód realny )

2. Ceny dóbr i usług ( dochód realny )

Efekt substytucyjności - sytuacja, gdy przy wzroście ceny dobra x konsument zastępuje je innym dobrem substytucyjnym

Efekt dochodowy - obrazuje wpływ spadku siły nabywczej konsumenta na wielkość zakupów dobra X,

Całkowita decyzja konsumenta jest efektem substytucyjności i dochodowości konsumenta w sytuacji wzrostu cen, doznaje on ograniczenia budżetowego, dlatego szuka innej kombinacji dóbr, bo zmieniła się ich substytucyjność.

Zmieni się substytucyjność czyli i dochodowość, bo zmieni się cena

Konsument konsumuje cały dochód w danym czasie, ale gospodarując dochodem może rozkładać konsumpcje w czasie (konsumpcja bieżąca i k. przyszła)

KONSUMPCJA W CZASIE T = DOCHÓD W CZASIE T

ROZŁOŻENIE DOCHODÓW W CZASIE:

Gospodarstwo domowe spełnia 2 rolę na rynku kapitałowym:

• pożyczkodawca - wstrzymuje się z wydatkowaniem całego dochodu, oddaje go do dyspozycji w banku, on to może pożyczać innym podmiotom w następnym okresie, zwiększa się konsumpcja przyszła, a ogranicza się konsumpcja bieżąca

• pożyczkobiorca - korzysta z rynku kapitałowego, zwiększa konsumpcje bieżącą, kosztem konsumpcji przyszłej

Konsument zdecyduję się być pożyczkobiorcą lub pożyczkodawcą pod wpływem:

• stopy wkładów długoterminowych

• poziomu dochodów bieżących i przyszłych

• dostępności dóbr w okresie bieżącym i przyszłym

(nie zawsze czysto fizycznie, ale może to być relacja cena - dostępność fizyczna dla konsumenta (antycypacja popytu)). Konsument ocenia dostępność produktów w czasie i bada stopę preferencji w okresie bieżącym i przyszłym oraz określa sobie indywidualną stopę preferencji czasowych i na tej podstawie decyduję się, czy opłaca mu się oszczędzać czy nie:

np. 1) może samochody stanieją - warto oszczędzać

2) dobra drożeją szybciej niż oprocentowanie - opłaca się wziąć kredyt

Im wyższy poziom dochodu - tym większe możliwości rozłożenia konsumpcji w czasie

Im niższy poziom dochodu tym mniejsze możliwości

PRODUCENT - zorganizowany w formie przedsiębiorstwa. Powstał w drodze ewolucji. To podmiot sfery realnej. Aktywny uczestnik procesów rynkowych. Realizuje swoje cele i podejmuje ryzyko, cechy:

• odrębność ekonomiczna

• odrębność organizacyjna

• odrębność prawna

Producent może:

13. obniżać koszty transakcji (pozyskiwanie i przetwarzanie informacji)

14. odnosić korzyści skali produkcji, przy masowej produkcji, im wyższa produkcja, tym lepiej rozkładają się koszty stałe

15. odnosić korzyści zespołowego wytwarzania - może zastosować specjalizację, która doprowadza do ciągu produkcyjnego - wyższa efektywność

Funkcje przedsiębiorstwa:

• Funkcja podażowa

• Funkcja popytowa

• Funkcja społeczna

DUDŻET KONSUMENTA :

12. Dochody :

6. płacowe

7. pozapłacowe

8. stałe ( regularne )

9. sporadyczne ( nieregularne )

13. Wydatki

12. konsumpcja bieżąca

13. oszczędności

Płaca jest najpowszechniejszym dochodem ale nie jest jedynym źródłem .

Źródła pozapłacowe :

• działalność państwa : stypendia , renty ,zasiłki , pomoc społeczna

• wygrane - gry liczbowe , spadki

• oszczędności

Dochody:

• regularne - podstawowe : płaca , stypendium , renta , wyniki z ubezpieczeń społ.

• sporadyczne - wygrane , spadki

Dochód z okresu T = konsumpcja z okresu T ale istnieje też ograniczenie z konsumpcji

bieżącej na korzyść konsumpcji przyszłej ( oszczędności ) .

Rentier - osoba żyjąca z kapitału , ma dosyć środków na życie .

Transfery rzeczowe - pieniądze trafiające z pomocy społecznej

KONKURENCJA

Konkurencja eliminuje grupy słabsze z rynku , objawia się obniżeniem poziomu życia grup , warstw i krajów najsłabszych . Konkurencja zapewnia postęp , ale nie zawsze daje efekty pożądane . Rynek jest narzędziem efektywnościowym , nie zapewnia stabilizacji , równowagi długookresowej .

Państwo musi działać ( ingerować ) bo mechanizmy rynkowe nie zawsze mogą

funkcjonować same , pewne problemy nie mogą być rozwiązane przez konkurencje .

Jakie to problemy :

14. Demografia ( konieczność regulowania demografii )

15. Bogactwo ( konieczność regulowania aby nie tworzyły się dwa bieguny - bieda i bogactwo)

16. Opieka nad krajami słabszymi

Gospodarka dostarcza takich mechanizmów konkurencyjnych , które nie zawsze są uczciwe .

Konkurencja nieuczciwa - cena dobra niższa od kosztów ich wytworzenia ( urząd

ochronny konsumenta )

Konkurencja jest narzędziem pożądanym , bo jest narzędziem innowacyjnym , pobudzającym gospodarkę .

Warunki istnienia konkurencji :

14. Muszą być co najmniej dwa podmioty w danej dziedzinie ( gałęzi )

15. Cele tych podmiotów muszą być wykluczające się , antagonistyczne

16. Między podmiotami musi istnieć wolna konkurencja

Jeżeli trzeci warunek nie jest spełniony ( nie ma konkurencji 0 to powstaje kooperacja , współpraca , firmy nie chcą ze sobą konkurować i zawierają porozumienia .

Zrzeszenia monopolistyczne nie zawsze są dopuszczalne .

Jeżeli drugi warunek nie jest spełniony , to powstaje sytuacja neutralności .

SYTUACJA KONKURENCJI

10. Konkurencja cenowa ( narzędziem konkurencji jest cena )

11. Konkurencja niecenowa - strategia marketingowa

• promocja

• reklama

• serwis

• usługi

Cenodawca - podmiot który dzięki swej sile ekonomicznej ustala cenę

Cenobiorca - podmiot , który musi akceptować cenę , dla niego cena jest wielkością zewnętrzną , dlatego musi ją przyjąć .

MONOPOL

• Naturalny ( związana np. z surowcami , czyli uwarunkowany czynnikami naturalnymi , geograficznymi , klimatycznymi )

• Państwowy ( państwowo - administracyjny ) związany z uwarunkowaniami prawnymi , uzasadniony prawem

• Techniczny , ekonomiczny lub techniczno - ekonomiczny ( wynika z działalności przedsiębiorstwa , dzięki szybszemu zdobyciu siły technicznej lub ekonomicznej )

KONKURENCJA DOSKONAŁA I MONOPOL PEŁNY

I Konkurencja doskonała

10. Jednorodność produktu

11. Pełna mobilność czynników

12. Duża liczba sprzedających i kupujących

13. Pełna , doskonała informacja o rynku

Siła wielu producentów jest wyrównana . Produkt nie różni się cechami jakościowymi wyrób jest standaryzowany , wybierany na podstawie ceny ( konkurencja cenowa )

Podmioty ( producent , sprzedawca ) pełnią role cenobiorcy , także kupujący pełni rolę cenobiorcy . Cenodawcą jest rynek . Każdy podmiot przyjmuje , akceptuje cenę która jest wynikiem gry rynkowej .

Nie każdy produkt może być spostrzegany jako jednorodny wówczas zmienia się model konkurencji .

Doskonała informacja o rynku jest założeniem modelowym , bo nigdy nie ma pełnej informacji . Gdy jest dużo podmiotów , to traci się możliwość dostania informacji o wszystkich produktach i podmiotach .

Dlaczego musi być konkurencja ?

Łączenie firm jest zbyt kosztowne , jest to mniej opłacalne .

Mniejsze koszty ponosi się przy działaniu samodzielnym , niezależnym , czyli przy pełnej mobilności , swobodzie przenoszenia kapitału .

Są to firmy, które nie wymagają dużych nakładów , nie są kapitałochłonne , niższe wymagania kwalifikacyjne pracowników . Dlatego decyzyjnym czynnikiem przenoszenia kapitału jest zysk , czyli rentowność .

Jeżeli cena się obniża , obniża się też rentowność , zmniejsza się opłacalność i następuje odpływ kapitału do innych gałęzi rynku . Alokacja dokonywana jest w zależności od efektywności działania kapitału .

Pełna konkurencja w ekonomii zapewnia najefektywniejsze wykorzystanie zysku .

Cena jest wielkością daną , dlatego aby zwiększyć zysk , przedsiębiorstwo nie zmienia ceny lecz zwiększa produkcję ( do wysokości swych możliwości )

Jeżeli zwiększymy cenę , ponad cenę rynkową to przedsiębiorstwo wypadnie z rynku bo wyprzedzi go konkurencja . Natomiast cena znacznie poniżej ceny rynkowej wskazuje na nieefektywne działanie .

Przedsiębiorstwo może zwiększać produkcje do chwili , gdy koszt marginalny równa się przychodowi marginalnemu .

PM = KM

Czyli koszty pokryły zyski ( jest to długoterminowy warunek efektywnego działania przedsiębiorstwa , minimalna akceptowana stopa zysku = 0 )

To była strategia maksymalizacji zysku .

Inna strategia - minimalizacja straty , jest to strategia naprawcza firmy

( krótkoterminowy warunek )

Cena P zapewnia zysk zerowy . Każda cena powyżej ceny P zapewnia strategię maksymalizacji zysku . Każda cena poniżej ceny P zapewni strategię min strat .

Od P do P' możemy prowadzić strategię min strat . Poziom odtworzenia kosztów poniżej P' nie funkcjonuje , dotarcie do punkt E' powoduje tzw. zamknięcie przedsiębiorstwa .

Zamkniecie przedsiębiorstwa ( koszty likwidacji ) jest bardzo złożone , należy zatrudnić prawników , kosztorysantów , rzeczoznawców . Należy upłynnić majątek , sprzedać go , zazwyczaj po niskich cenach .

Wtedy przedsiębiorstwo musi dokonać decyzji czy opłaca mu się zamknąć przedsiębiorstwo czy może dalej prowadzić strategię naprawczą ( min strat ) .

RÓWNOWAGA GAŁEZI

Ta sytuacja jest najkorzystniejsza ( najbardziej pożądana - niewystępująca ) na rynku z punktu widzenia makroekonomicznego .

Jest to równowaga idealna , czyli wszystkie czynniki zostały wykorzystane w sposób pełny . Nie ma kosztów monopolizacji .

Model konkurencji doskonałej został opisany przez ekonomie klasyczną ( Smith ) - opisy modelowe nie znajdują odzwierciedlenia w rzeczywistości gospodarczej .

II Monopol pełny

17. Jeden sprzedawca , wielu kupujących

18. Jednorodna lub zróżnicowana produkcja ale bez bliskich substytutów

19. Brak możliwości wejścia na rynek opanowany przez monopol

20. Doskonała informacja o rynku

Jest to odwrotność modelu konkurencji doskonałej . Brak tu koncepcji gałęzi . Jest jeden producent który stanowi gałąź .

Produkt zróżnicowany różni się cechami jakościowymi , czyli powstaje konkurencja pozacenowa ( możemy wprowadzić różne narzędzia konkurencyjne )

Producent jest pełnym cenodawcą ( narzuca cenę ) , nabywca może tylko przyjąć tę cenę lub zrezygnować z danego dobra .

Zdarzają się t.z.w. sytuacje pozorowane ( mimo że jest jeden producent pojawia się konkurencja )

Przy monopolu pełnym są bariery wejścia / wyjścia na rynek , mogą one miec charakter administracyjny .

Konkurencja pozacenowa :

12. reklama

13. promocja

14. usługi dodatkowe

15. serwis

Taka pozycja na rynku jest pożądana . Firma realizująca strategię maksymalizacji zysku może optymalizować swą sytuację posługując się kombinacją cena - wielkość produkcji . Te dwie wielkości nie są niezależne . Nie możemy dowolnie zmieniać jednej bez wpływu na drugą . Nie można zwiększyć np. tylko produkcji bo wtedy zmieni się krzywa popytu i zmieni się cena . Można wykorzystać te narzędzia ale trzeba pamiętać że są one ze sobą powiązane .

CENA MONOPOLOWA

Cena wyznaczona przez monopol jest ukształtowana przez kombinację

cena - wielkość produkcji ( poprzez popyt )

ZYSK DODATNI MONOPOLU

Skąd biorą się zyski przedsiębiorstwa monopolowego ?

Może ono stosować dyskryminację cenową - której istotą jest przejmowanie nadwyżki konsumenta przez producenta . nie zawsze ono może to robić . Może wtedy gdy konsument potrafi oddzielić na sztywno rynki ( czyli aby nie było przepływu miedzy rynkami ) , musi również wyodrębnić rynki o różnych elastycznościach .

Warianty dyskryminacji cenowej :

17. Ten sam produkt sprzedawany różnym odbiorcom po różnych cenach ( bilety PKP i autobusowe )

18. Temu samemu odbiorcy różne jednostki produktu sprzedawane po różnej cenie (taryfy - korzystanie z usług o różnych porach )

Dyskryminacja doskonała - producent przejmuje całą nadwyżkę konsumenta

( wynikającą z użyteczności ) , producent doskonale zna rynek

Sytuacja wynika z ingerencji rządu na rynku monopolowym np. :

• Cena minimalna - skup żywca ( rolnictwo )

Cena maksymalna - światło , prąd, gaz (aby było stać każdego na podstawowe dobra )

Producent - jest podmiotem gospodarczym który decyduje co ile i dla kogo produkować. Stosuje własną wybraną technologię oraz organizacje produkcji w efekcie czego dostarcza na rynek dobra kupowane przez konsumentów dóbr. Producent na rynku występuje w podwójnej roli : jako nabywca (zaopatrywanie w surowce ludzi itp.) , jako sprzedawca (oferuje swoje dobra).

Produkcja - polega na przetworzeniu zasobów w celu wytwarzania produktów i usług. Zasoby są łączone ze sobą w procesie produkcji w sposób umożliwiający otrzymanie danego dobra. Sposób łączenia ze sobą różnych zasobów to technologia produkcji. Producent stoi zawsze przed dylematem wyboru technologii.

Efektywność techniczna - oznacza iż producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia określonej wartości efektu. Wybór technologii jest również wyborem ekonomicznym. Kryterium efektywności ekonomicznej polega na takim wykorzystaniu nakładów aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.

•Funkcja Cooba - Douglasa

Funkcja ta przedstawia zależności między wielkością produkcji a wielkością zaangażowanego kapitału i pracy.

Y - wielkość produkcji; L - nakłady pracy; K - nakłady kapitału

Parametry A,alfa , beta informują nas o tym jaki wpływ na wielkość produkcji wywierają praca i kapitał.

•Prawo malejących przychodów; prawo to informuje nas o tym iż kolejnym nakładom zmiennych czynników wytwórczych towarzyszą nieproporcjonalne zmiany w przyrostach produkcji. Mówi też o tym że zwiększając nakład czynnika zmiennego , osiągamy taki punkt po którego przekroczeniu każda następna jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji.

•Produkt całkowity , przeciętny i marginalny (lub produkcja).

Produkt całkowity (produkcja całkowita TP) - oznacza całkowitą ilość dóbr i usług wytworzonych w danej jednostce czasu i mierzonej w jednostkach naturalnych.

Produkt marginalny (MP) - oznacza wydajność krańcową pracy polegającą na tym że przyrost produktu (produkcji) całkowitej wynika ze zwiększenia liczby zatrudnionych o jednego pracownika.

Produkt przeciętny (AP) - zwany inaczej wydajnością przeciętną , to miara ilości produktu całkowitego przypadającego na jednego pracownika.

•Krzywe jednakowe produktu zwane też izokwantami lub krzywymi obojętności producenta.

Biorąc pod uwagę kombinacje czynników (nakładów pracy żywej i kapitału) możemy dokonać wyboru metody wytwarzania za pomocą systemu krzywych jednakowego produktu. Krzywa jednakowego produktu jest krzywą ukazującą możliwości kombinacji pracy i kapitału które mogą być użyte do wytworzenia tej samej produkcji i które są w stosunku do siebie : komplementarne i substytucyjne. Kształt krzywej jednakowego produktu widocznej na wykresie przedstawia tzw. substytucje niepełną (krzywa nie dotyka osi układów współrzędnych co oznacza że osiągając poziom produkcji musimy stosować zarówno czynnik pracy jak i kapitału. Ten wykres przedstawia nam tzw. substytucje pełną (mającą raczej charakter teoretyczny) , którym osiągnięta produkcja zezwala na całkowite zastąpienie czynnika pracy przez kapitał i odwrotnie.

•Marginalna stopa technicznej substytucji MRTS.

MRTS oznacza stosunek w jakim jeden czynnik produkcji (kapitał) może być zastąpiony przez czynnik drugi bez zmiany wielkości produkcji. Oznacza on również nachylenie izokwanty produkcji tzn. tg kąta stycznej do krzywej z osią odciętych. Malejąca MRTS oznacza że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez czynnik pracy zmniejsza się ilość kapitału którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

•Optimum produkcji (producenta) - łącząc krzywe jednakowego produktu (izokwantu produkcji) z krzywymi jednakowego kosztu producent poszukuje optimum tzn.takiej kombinacji nakładów czynników , które określa najbardziej efektywną kombinacje czynnika pracy i kapitału dla danego poziomu środków finansowych przedsiębiorstwa. Dla danego kosztu całkowitego istnieje tylko jedna kombinacja nakładów czynnika i kapitału maksymalizującą wielkość produkcji.

Równowaga rynkowa. Elastyczność podaży i popytu.

Funkcjonowanie zależności pomiędzy popytem a podażą i ceną są zawarte w treści prawa popytu i podaży. Zasady działania tego prawa to: 1)wielkość popytu zmienia się z reguły w odwrotnym kierunku niż ceny; 2) wielkość podaży zmienia się na ogół w tym samym kierunku co ceny; 3) nadwyżka wielkości popytu nad wielkością podaży powoduje wzrost ceny; 4) nadwyżka wielkości podaży nad wielkością popytu powoduje z reguły spadek ceny. Punkt, w którym dochodzi do zrównania popytu i podaży nazywamy punktem równowagi (E), natomiast cena, przy której dochodzi do zrównania nazywa się ceną równowagi (cena czyszcząca rynek).

Wzajemne oddziaływanie popytu , podaż i ceny tworzy tzw. mechanizm rynkowy, który odpowiada na trzy podstawowe pytania gosp. rynkowej :1) co produkować (jaka powinna być struktura dóbr i usług oraz ich ilość); 2) jak produkować (za pomocą jakich metod i technik); 3) dla kogo produkować (kto będzie odbiorcą i konsumentem produkowanych dóbr);

Nadwyżka rynkowa - wielkość, o jaką wielkość podaży przewyższa wielkość popytu przy danej cenie Cp;

Niedobór - wielkość, o jaką wielkość popytu przewyższa wielkość podaży przy danej cenie, która jest zawsze niższa od ceny równowagi, natomiast przy nadwyżce rynkowej cena danego towaru jest zawsze wyższa od ceny równowagi.

Elastyczność popytu i podaży: miernik, który umożliwia określenie zmian (spadku lub wzrostu) popytu lub podaży w efekcie zmiany ceny, dochodów lub cen innych towarów (substytutów). Elastyczność ta pokazuje siłę i kierunek reakcji popytu i podaży na zmiany ceny, dochodów i cen innych towarów.

Cenowa elastyczność popytu - stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości popytu na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany jego ceny Cp.

Mieszana elastyczność popytu - miara procentowej względnej zmiany wielkości popytu na dane dobro w stosunku do procentowej względnej zmiany ceny innego dobra.

Elastyczność dochodowa - stosunek względnej zmiany popytu na dobro X do względnej zmiany dochodów konsumentów.

Elastyczność cenowa popytu

│E_D│>1 - popyt elastyczny

0<│E_D│<1 - popyt nieelastyczny

│E_D│= 1 - popyt jednostkowy

│E_D│= ∞ - popyt doskonale elastyczny

│E_D│= 0 - popyt doskonale nieelastyczny (sztywny)

Elastyczność mieszana popytu

E_C < 0 - dla dóbr komplementarnych

E_C = 1 - dla dóbr niezależnych

E_C > 0 - dla dóbr substytucyjnych

Elastyczność dochodowa popytu

E₁ > 0 - dla dóbr normalnych

0 < E₁ < 1 - dla dóbr podstawowych

E₁ > 1 - dla dóbr luksusowych

E₁ < 0 - dla dóbr podrzędnych

Elastyczność cenowa podaży - współczynnik elastyczności cenowej podaży wyraża ( z pewnym uproszczeniem) relatywną zmianę wielkości podaży w stosunku do relatywnej zmiany ceny danego dobra.

cenowa elastyczność podaży

Elastyczność cenowa podaży

E_S > 1 - podaż elastyczna

0 < E_S < 1 - podaż nieelastyczna

E_S = 1 - podaż jednostkowa

E_S = 0 - podaż jednostkowa nieelastyczna

E_S = ∞ - podaż doskonale elastyczna

Determinanty elastyczności cenowej popytu: występowanie substytutów danego dobra; znaczenie dobra w strukturze konsumpcji konsumenta; charakter dobra; poziom ceny dobra; czas potrzebny konsumentowi na przystosowanie się do nowej sytuacji spowodowanej zmianą ceny.

Determinanty elastyczności cenowej podaży: możliwość magazynowania i składowania danego dobra; czas, w którym producent jest w stanie dostosować się do nowych warunków wywołanych zmianą ceny; technologia produkcji; dostępność do zasobów.

Zasada maksymalizacji satysfakcji

Jedna z podstawowych teorii, na której opiera się mikroekonomia stanowi, że konsumenci podejmują na rynku takie decyzje, które pozwalają im uzyskać maksymalną satysfakcję. Jest ona utożsamiona z użytecznością, czyli zadowoleniem, radością, przyjemnością, jakie uzyskuje pojedynczy człowiek w wyniku konsumpcji określonego dobra lub usługi.

Dla osiągnięcia tego celu niezbędne są trzy zasadnicze warunki:

1. Osoba musi mieć możliwość dokonania wyboru spośród wielu alternatyw, np. może kupić bilet do teatru albo kilogram wiśni, lub bilet do dyskoteki,

2. Dokonanie wyboru zawsze musi oznaczać rezygnację z co najmniej jednego wariantu alternatywnego, np. decydując się na bilet do teatru rezygnujemy z zakupu kilograma ulubionych wiśni.

3. Osoba musi kierować się w procesie podejmowania decyzji skalą korzyści, tzn. dokonywać takich wyborów, w efekcie których uzyskiwane korzyści przewyższają ponoszone koszty, np. decydujemy się w danym momencie na zakup biletu do teatru ponieważ uznajemy, że przyjemność z oglądania sztuki jest wyższa niż przyjemność zjedzenia wiśni.

Maksymalizacja satysfakcji jest efektem określonego zachowania konsumentów na rynku nazywanego postępowaniem racjonalnym.

Przyjmuje się, że człowiek może postępować racjonalnie, jeżeli:

* Potrafi określić swoje potrzeby oraz posiada system preferencji, czyli wie co dla niego w danym momencie jest bardzo ważne, a co mniej. Decyzja zakupu biletu do teatru jest wyrazem posiadania preferencji - przyjemność z oglądania przedstawienia jest wyższa niż przyjemność zjedzenia wiśni

* Potrafi uporządkować swoje potrzeby według własnego kryterium ważności. na przykład fakt ten ujawnia się w następującym stwierdzeniu: - zbieram pieniądze, aby kupić magnetofon, a później będę zbierał pieniądze na zakup roweru,

* Podejmuje takie decyzje o zaspokajaniu swoich potrzeb, które przynoszą mu maksymalną satysfakcję. W określonym czasie większą użyteczność dla danej osoby ma zakup magnetofonu niż roweru.

SŁOWNIK:

Zasada wydajności - maksymalne wykorzystanie środków na cele.

Gospodarka rynkowa - występuje, gdy podmioty gospodarcze podejmują decyzje samodzielnie na podstawie cen, stóp procentowych, podatków itp.

Rynek - proces, w którym dochodzi do kupna i sprzedaży (cena, popyt, podaż).

Cena - pieniężny wyraz wartości rynkowej. Funkcje ceny:

1. dochodowa

2. informacyjna

3. stymulacyjna

Popyt - relacje między dwiema zmiennymi, ilością, a ceną.

Funkcje popytu: cena, dochody i ilość nabywców.

Funkcje podaży: decyduje cena, technologia, koniunktura, ilość przedsiębiorców w danej branży.

Elastyczność - odzwierciedla reakcję konsumentów na zmianę cen i dochodów

Elastyczność cenowa popytu wskazuje relację pomiędzy procentową zmianą wielkości popytu, a procentową zmianą wielkości ceny.

Pojęcie użyteczności - zdolność do zaspokajania potrzeb.

Użyteczność - satysfakcja z tytułu konsumpcji danego dobra.

Prawo substytucji - im rzadsze dobro, tym wyższa jego wartość w procesie substytucji

Krańcowa stopa substytucji - ilość jednego dobra zastępowanego jednostką dobra drugiego gdy zmieniają się ich proporcje ilościowe, ale poziom satysfakcji nie zmienia się.

Malejąca krańcowa stopa zwrotu - w miarę ubytku jednego z dóbr, jednostka dobra drugiego rekompensuje coraz mniejsze ilości dobra ubywającego

Rosnąca krańcowa stopa zwrotu - w miarę jak zmniejsza się konsumpcja dobra Y, kolejne jednakowe przyrosty dobra X substytuują coraz większe ilości dobra Y.

Nachylenie krzywej obojętności jest równe stopie substytucji lub względnej użyteczności krańcowej obu dóbr.

Izokwanta - graficzna ilustracja kombinacyjnego wykorzystanie czynników wytwórczych przy założeniu tego samego poziomu produkcji.

Izokoszta - linie jednakowego kosztu.

Krótki okres rynkowy - czas, w którym nie zmienia się wielkość i ilość przedsiębiorstw i przedsiębiorca nie jest w stanie zmienić struktury wykorzystania czynników wytwórczych.

Długi okres rynkowy - zmienia się wielkość i ilość przedsiębiorców i przedsiębiorca ma czas na zmianę proporcji czynników wytwórczych.

Przychód marginalny - funkcja popytu, ale najczęściej jest pochodną funkcji popytu.

Konkurencja doskonała - cena jest dana przez rynek.

Monopol - jedyny podmiot występujący na rynku, krzywa popytu jest elastyczna, wyłączny oferent danego produktu, jest rynkiem producenta nie konsumenta

---