Marzena Archicińska

Nr albumu: 14955

Grupa FZ II

Mikroekonomia - wykłady

Prof. nadzw. Dr hab. Włodzimierz Rembisz

Rok akademicki 2008/2009

Ekonomia

1. Jest to dziedzina nauki zajmująca się teorią racjonalnego gospodarowania, wyboru w danych warunkach, zachowania się podmiotów tej gospodarki.

Racjonalne gospodarowanie przedstawia jak najlepiej wykorzystać środki dla osiągnięcia danych celów: wyboru i zachowania; w danych warunkach (warunki rynkowe: ceny, dochody, równowaga konkurencyjna; warunku regulacyjne: akty, normy itp.)

2. Teoria racjonalnego gospodarowania, zachowania i wyboru przez podmioty ekonomiczne w określonych warunkach rynkowych i regulacyjnych.

Racjonalne zachowanie dotyczy:

1. 
   konsumenta

rynek + regulacja + warunki

ograniczenia → funkcja celu

2. producenta

Nurty i szkoły ekonomii.

Twórcą myśli ekonomicznej jest Adam Smiths, ponieważ jako pierwszy zadał pytanie: co jest źródłem bogactwa narodów?.

Funkcją ekonomii jest poznanie i objaśnienie rzeczywistości. Dwa najgroźniejsze czynniki dla ekonomii jest:

Inflacja - utrata wartości pieniądza

Bezrobocie - dotyka wszystkich

1. Szkoła klasyczna.

1. Ricardo.

2. Say.

3. Utylitaryzm.

4. Historyczny.

2. Szkoła neoklasyczna.

1. Indywidualizm

2. Instytucjonalizm.

3. Postkeinsowska

4. Monetaryzm.

NURTY KLASYCZNE

Ricardo twierdził, że nie tylko ilość, ale przede wszystkim wartość.

Y - produkt

K - czynnik kapitału

L - czynnik ludzki (pracy)

C_Y - cena produktu

K+L Y

C_Y = ——— lub ———

Y K+L

Wartość produktu zmniejsza się tak samo jak zwiększa się jego ilość z danych czynników wytwórczych. Cena dóbr na rynku zależy od wartości nakładów pracy potrzebnej do wyprodukowania danego dobra. Im więcej produkujemy, tym to dobro ma niższą wartość i niższą cenę. Wartość dóbr zależy od wydajności pracy. Na tej teorii bazował również Marks - twórca ekonomii socjalizmu.

Say - wynagrodzenie każdego czynnika wytwórczego (pracy, kapitału, ziemi) wynika z jego wydajności. Czynnik pracy ma różną wydajność, więc różne wynagrodzenie. Czynnik kapitału ma większą wydajność, więc wyższe wynagrodzenie.

Dochód uzyskiwany przez czynnik twórczy tworzy jednocześnie popyt na te produkty, natomiast nie może tworzyć popytu bez produktywności (nie może być większe).

Utylitaryzm­ - produkujemy tylko to, co jest użyteczne. Weryfikatorem użyteczności, ceny i kosztów jest konsument. W związku z tym gospodarka jest w stanie równowagi.

Historyczne - posiadamy uwarunkowanie gospodarcze historyczne i narodowe.

NURTY NEOKLASYCZNE

Matematyka jest sposobem rozumowania . Konsument i producent maksymalizują swoje funkcje celu (użyteczności i zysku) w ramach regulacji rynkowej, gdzie występuje równowaga konkurencyjna (konsument na wybór, producent nie ma wpływu na cenę). Gospodarka osiąga stan równowagi ogólnej, dąży do stanu paraoptymalnego: poprawa jednej funkcji powoduje pogorszenie drugiej funkcji. Rynek jest regulatorem, a więc państwo jest maksymalnie ograniczone. Występuje egoizm konsumenta i producenta.

Y

———↑ maksymalizacja zysku

K + L

Y

—— ↑ - maksymalizacja produktywności

K

Y

——↑ - efektywność pracy

L

Y • C_Y C_Y ↑

——————— przychód ———— idealna sytuacja

C_K • K + C • C_L C_K, C_L ↓

C_Y dla producenta jest stała (nie ma na nią wpływu)

C_K rośnie

C_L w długim okresie rośnie (w krótkim może maleć)

Producent dąży do zwiększenia produktywności i efektywności, aby obniżyć koszty w celu maksymalizacji swojej funkcji zysku w warunkach równowagi rynkowej (rynek jest regulatorem → cena jest stała).

Jeżeli zwiększa się C_L i C_K, wtedy podnoszą się C_Y. Ostatecznym płatnikiem jest konsument.

Instytucjonalizm.

Niezbędny jest czynnik regulacyjny w postaci instytucji , które potrafią oddziaływać na gospodarkę. Występuję tu funkcja poznawcza (poznajemy jak funkcjonuje gospodarka) oraz funkcja aplikacyjna (jakie polityki mogą być zastosowane).

Teoria Postkeinsowska.

Rynek nie jest wystarczający, jest zawodnym regulatorem, ponieważ może prowadzić do nadprodukcji. Nie uwzględnia efektów zewnętrznych producenta i zachowań konsumenta. Państwo musi być uzupełnieniem regulacyjnych funkcji rynku, zwłaszcza w zakresie kreowania popytu, a także w dystrybucji dóbr publicznych (np. armia narodowa).

W przypadku nadprodukcji.

Nie prostej wykładni na rynku Say'a - nie ma zależności C_L od Y.

___

I. C_L - związki zawodowe generują poziom płac, wynagrodzenie nie jest

elastyczne - raz uzyskane jest stałe.

II. Wynagrodzenie C_L rośnie szybciej niż wydajność.

Jeśli jest sytuacja gdzie C_L rośnie to wydajność nie rośnie w takim samym tempie (rośnie wolniej). Koszty pracy będą się zwiększały, wtedy obniży się stopa zysku producentów. Producent musi się adoptować, więc jedyne co może zrobić to zmniejszyć zatrudnienie, aby sfinansować wzrost wynagrodzeń. Prowadzi to do bezrobocia, czyli popyt również spadnie. To zmniejsza produkcję, więc zwiększa ceny, aby uzyskać przychód, co również zmniejsza automatycznie popyt (konsumenci są zmuszeni do mniejszej ilości nabywania produktów).

Keins mówił, że potrzebna jest nowa instytucja - czyli państwo - do kreowania nowego, sztucznego popytu, aby doprowadzić do równowagi. Popyt ten musi być taki, aby nie był konkurencyjny i stwarzał szanse na podwyższenie produkcji (np. budowanie autostrad). Na to potrzebny jest budżet na sfinansowanie. Państwo porusza się jedynie w sferze dóbr publicznych, a nie konsumpcyjnych. Kiedy taki popyt istnieje przywracają się mechanizmy równowagi. Oczywiście nie można również przesadzić w drugą stronę, ponieważ może to doprowadzić do inflacji.

• Związki zawodowe są poważnym zagrożeniem chorobowym dla gospodarki.

Monetaryzm.

Kształtowanie stopy podaży. Podaż pieniądza musi być całkowicie niezależna od państwa, czyli czynnika politycznego.

Ekonomia w podziale na mikroekonomię, makroekonomię i mezoekonomię.

Makroekonomia - jest to cała gospodarka, zbiór konsumentów jako jeden agregat. Dotyczy zewnętrznych (endogennych)warunków dla konsumenta i producenta: inflacja, bezrobocie, polityka fiskalna, budżet, polityka monetarna.

Mikroekonomia.

1. Funkcja opisująca konsumenta i producenta, dotyczy ich zachowań, cech modelu w danych warunkach rynkowych. Konsument - każdy z nas lub gospodarstwo. Każdy konsument ma swoją funkcję użyteczności (funkcja celu).

2. Przedmiotem analizy jest konsument, producent i rynek jako regulator. Są różne typy rynku: konkurencyjny lub bezkonkurencyjny. Konsument jest dostawcą pracy fizycznej bądź umysłowej oraz dostawcą kapitału finansowego dla producenta. Przychodami dla niego są: wynagrodzenie za pracę oraz zwrot dla zaangażowania kapitału, czyli zysk. Konsument jest ostatecznym nabywcą wszystkich produktów oraz dóbr. Konsument ma określoną funkcję celu - użyteczność, a jego celem jest jej maksymalizacja w danych warunkach ograniczających bądź minimalizacja zasobów na uzyskanie danej jednostki użyteczności. Konsument jest zawsze na danej krzywej obojętności (każda kombinacja konsumpcji jest obojętna).

1. Każdy konsument ma podobną informację.

2. Każdy konsument zachowuję się racjonalnie.

3. Każdy konsument jest egoistą (maksymalizacja własnej funkcji użyteczności).

***

Funkcja celu producenta = maksymalizacja cen i przychodów.

***

4. Konsument zamienia potrzeby na popyt w miarę swoich możliwości.

5. Konsument ma tylko funkcję celu, czyli użyteczności U.

Konsument: U = f (x1,x2,…,xn) → max

funkcja użyteczności

Ograniczania: dochody i ceny w warunkach rynkowych.

Dochód Cena Dobra

↓ ↓ ↓

M = x₁ • P₁ + P₂• x₂ + x_n • P_n

Funkcja warunkowa

m

—— = x₁

P₁

Producent:

y - produkcja, przychód

y = f(x₁, x₂, x_n,…, P₁,P₂)

m^k - kapitał zakładowy

m^k = K • C_K + L • C_L

majątek

produkcyjny

(itd. maszyny, czynnik

materiały) ludzki

cena

czynnika cena

materialnego czynnika

ludzkiego

(cena pracy, itd.

wynagrodzenia)

Podejście i metody ekonomii.

Ekonomia

pozytywna normatywna

(tylko analizujemy związki (aspekt wartościujący - mówimy

Przyczynowo - skutkowe) czy jest dobre czy złe i jakie

powinno być)

Efektywność - jest to wielkość produkcji Przypadająca na zaangażowanego czynnika kapitału i czynnika pracy.

1. Nurt neoklasyczny.

Y

———↑ wzrost zysku

K + L

Producent nie ma wpływu na cenę, ponieważ mamy do czynienia z rynkiem jako regulatorem oraz występuje konkurencja.

Producent nie ma wpływu na C_L i C_K.

Jedynym sposobem na maksymalizację zysku może być jedynie poprawa efektywności (produktywności kapitału pracy), aby osiągnąć stan równowagi.

Y Y

—— ↑ = C_K i −−−− ↑ = C_L

K L

Produktywność musi wypłać cenę.

∆ ≈ ∂ → konkretny przyrost.

∂ Y ∂ C_K

↑ −−−− = −−−−−

∂ K C_K

∆ Y ∆ C_L

−−−−− → wydajność krańcowa pracy → −−−−−

∆ L C_L

Wzrost wynagrodzeń musi wynikać ze wzrostu wydajności; nie może być większe niż wydajność, musi być co najmniej równe. Producent nie może doprowadzić do wzrostu cen z brakiem wzrostu wydajności tego czynnika. Musi mieć równowagę. W razie zagrożenia maksymalizacji funkcji celu może jedynie zmniejszyć zatrudnienie oraz poprawić wydajność pracy (zakładając, że zawsze zachowana jest równowaga).

2. Nurt neokeinsowski.

C_Y ↑

———— rośnie szybciej niż ceny otrzymane

C_K + C_L ↑

Założenie ­­o zawodności rynku.. Jeżeli maleje produktywność, to maleje również wynagrodzenie. Odrzuca się teorię o „lepkości płac”, wynika to z siły związków zawodowych. Cena pracy kształtuje się do rynku, nie wynika z wydajności. Z reguły mamy do czynienia, ze opłata pracy rośnie szybciej niż wydajność dzięki czynnikom instytucjonalnym.

∂ Y ∂ C_L

­­−−−−−− < −−−−−

∂ L C_L

Producent zachowuje się tak samo - dąży do równowagi oraz maksymalizacji zysku. Nie ma wpływu na cenę, więc zmniejsza zatrudnienie, co z kolei prowadzi do bezrobocia (aby odzyskać równowagę).

Y ∙ C_Y^← ↑

−−−−−−−−−−−−−−−− ↑

K ∙ C_K + ↓L ∙C_L ↑

Producent broni swoich przychodów, ale wpływa to na recesję (spadek popytu - wzrost cen prowadzi do zmniejszenia zatrudnienia).Wydajność kształtuje popyt i ma charakter normatywny → siła związków zawodowych. Państwo musi pobudzić popyt niekonsumpcyjny dla producentów itd. infrastruktura, zbrojenie. Finansowanie jest z budżetu państwa, co w przyszłości może doprowadzić do wzrostu podatków, aby spłacić zadłużenie zaciągnięte na „sztuczny popyt”; musi zwiększyć deficyt i sięga do oszczędności ludności (obligacje).

C + S = C + I

konsumpcja oszczędności konsumpcja inwestycje

OSZCZĘDNOŚCI ZMIENIAJĄ SIĘ NA INWESTYCJE

∆ C = ∆ C

∆ S > ∆ I

Odkładają się oszczędności, ale nie może być to praktyką stałą, ponieważ fundusze, emerytury i podatki to transfery. Państwo puszcza obligacje na rynku międzynarodowym, z czego finansowane są te transfery.

Funkcją celu państwa jest zbilansowanie budżetu.

Metody poznawcze ekonomii.

1. Analiza empiryczna - obserwacja rzeczywistości. Podstawą są dane informacje, które ujmujemy w tabelach - metody statystyczne i metody ekonometryczne. W metodzie empirycznej podstawą jest indukcja - wyciąganie i wyprowadzanie wniosków i hipotez, czyli przypuszczeń co do zależności przyczynowo - skutkowych; do zachowań konsumenta, producenta i rynku na podstawie analizy empirycznej.

2. Analiza teoretyczna - właściwa metoda w mikro- i makroekonomii. Jest to rozumowanie logiczne przy przyjęciu określonych założeń i aksjomatów (pewników) w celu zbudowania zależności przyczynowo - skutkowych objaśniających zachowanie się konsumenta, producenta rynku. Podstawą analizy teoretycznej są modele, czyli określone konstrukcje upraszczające rzeczywistość w celu wydobycia tych zależności. Celem tych modeli jest narzucenie precyzyjnego myślenia. Modele mogą mieć charakter:

1. werbalny (myślowy)

2. graficzny (wykresy) - związek pomiędzy zmiennymi zależnymi i niezależnymi

3. matematyczny w zapisie formalnym (algebraiczny) wykorzystujący teorie funkcji, macierzy, rachunku różniczkowego itd. (dziś najbardziej popularny), gdzie precyzyjnie ujmujemy charakter, siłę, kierunek związku między zmienną zależną i niezależną.

KONSUMENT - Postać funkcji.

U = użyteczność

U = f (x1,x2,…,xn) → max

funkcja użyteczności

Y = a + bx + cx₂ - funkcja linowa - postać analityczna.

Y = a + c^x - funkcja potęgowa

Y = A ∙ x₁^a / x₂^b - funkcja wykładnicza

związek liniowy

Związek potęgowy

Związek wykładniczy

U = f (x1,x2,…,xn) → max

funkcja użyteczności

Ograniczenia: dochody C_L

PRODUCENT

Y - produkcja

Y = f (K, L)

max

Funkcja Cobb Douglasa → funkcja potęgowa

Y = A ∙ K^α ∙ L^β

m^k - kapitał zakładowy

m^k = K • C_K + L • C_L

Ograniczenia: majątek kapitałowy.

ZAPIS FUNKCJI W UJĘCIU GRAFICZNYM

KONSUMENT:

∆ X₂

−−−−−−−−

∆ X₁

Krańcowa

Stopa

substytucji

∂ U

∆ U

−−−−−−−

∆ X₁

Krańcowa użyteczność

Każde kombinacje spożycia są jednakowo obojętne. Krzywa obojętności jest określona poziomem użyteczności. Przesuwanie się między krzywymi to funkcja zmiany dochodów, a przesuwanie się po krzywych to funkcja zmian zależności cen.

PRODUCENT - postać funkcji.

K + L Y

↑ −−−−−− = −−−−−−− ↓

Y K + L

wzrost nakładochłonności pogorszenie efektywności

K + L Y

−−−−−− = −−−−−−−

Y K + L

∆L krańcowa

−−−−−−− stopa

∆K substytucji

∂ Y

−−−−−

∂ K

∂ Y

−−−−−−

L

Bardziej efektywna wydajność; ta sama wartość Y; czynnik pracy jest wyżej → większe wynagrodzenie.

Producent drogą maksymalizacji zysku poprawia swoja efektywność (nowa, wyższa funkcja produkcji), ponieważ nie ma wpływu na cenę.

Warunki konkurencyjne → CENA STAŁA.

Równowaga konkurencyjna polega na tym, że producent przy stałych cenach utrzymywanych i wielkości produkcji nałożonej przez rynek, dla utrzymania bądź poprawy opłacalności, zmuszony jest do substytucji czynnika względnie droższego przez czynniki względnie tańsze, a zakładając szybszy wzrost C_Y i C_K występuje substytucja C_L na C_K ↔ producent utrzymuje się w równowadze.

∆L ∆C_L

── = ───

∆K ∆C_K

Jedną z dróg maksymalizacji zysku jest efektywność (gdy występuje postęp techniczny), wtedy producent nie musi podnosić cen, może podnieść wynagrodzenie C_L.

↑m = ↑x₁ • P₁ ↓ + P₂ • x₂ + x_n • P_n

Krzywa obojętności Krzywa izokwanty

ujęcie ujęcie ujęcie

dynamiczne statyczne dynamiczne

Wykreśla się w dwóch okresach:

1. Okres krótki → to, co się dzieje na izokwanecie

2. Okres długi → inwestycje

PROCES DŁUGIEGI OKRESU:

wynika z wydajności

K ^***

S I K ── C_L

L

m

oszczędności kapitał

sumy u producentów

ludności inwestycje

dochód

K Y

*** im wyższe ── zależy od oszczędności i decyduje o wydajności pracy ──

L L

UKŁAD MAKROEKONOMICZNY (suma producentów i konsumentów).

m↑ = x₁ • P₁ ↑ + P₂ • x₂ + x_n • P_n ↑

Niektóre kategorie i pojęcia.

KATEGORIA POTRZEBY.

Kategoria potrzeby jest to uświadomienie sobie braku czegoś.

Asymptota → poziom maksymalny, do którego się cały czas zbliżam.

Najważniejsze źródła potrzeb.

1. o charakterze biologiczno - podstawowym; np. żywność (posiada najwięcej praw)

→ prawo Engela- w miarę wzrostu dochodów udział żywności jako dobro zaspokajania podstawowej potrzeby maleją do jakiegoś poziomu, a efekt Giffena występuje wtedy, gdy udział żywności dochodzi do 70% - 80% dochodów.

2. potrzeby materialne (ponadpodstawowe)

→ nie mają ograniczeń dla rynku

→ zaspokajanie potrzeb = wzrost gospodarki

→ a jeśli już dochodzi do zaspokajania potrzeb, mają również charakter asymptotyczny

3. Potrzeby wyższego rzędu (charakter niematerialny) - np. naukowy, charytatywny, edukacyjny, społeczny, ochrony środowiska.

4. Potrzeby o charakterze substytucyjnym i komplementarnym (wymienne i niewymienne).

KATEGORIA POPYTU.

→ każda potrzeba ma swoje odzwierciedlenie w popycie.

→ ograniczenia: ceny i dochody

Hierarchizacja potrzeb.

1. Biologiczne

2. Materialne

3. Usługi - zwiększają sprawność maksymalizacji funkcji celu producenta i konsumenta.

ŚRODKI ZASPOKAJANIA POTRZEB.

1. Dobra albo produkty konsumpcyjne (popyt finalny → potrzeby finalne → konsument) i produkcyjne zaspokajają popyt producenta i są pośrednikiem dla zaspokojenia finalnego popytu.

2. Dobra ekonomiczne - produkowane przez producentów, stajemy wobec problemu wyboru: jak je produkować i ile czynników mamy zastosować, problem ograniczoności = substytucja.

3. Dobra wolne - nie mają wartości, np. kopalnie (nie są produkowane, występują naturalnie).

4. Dobra substytucyjne, komplementarne, normalne i pośrednie.

Rynek i jego zależności popytowe:

Warunek 1:

∆ x (dobra)

─── > 0 - wrośnie dochód oraz wzrośnie popyt

∆ m (dochód)

Warunek 2:

∆ x

─── < 0 - wzrosną ceny, a popyt spadnie

∆ P

Dobrem normalnym nazywamy takie dobro, dla którego spełnione są warunki 1 i 2.

Dobrem pośrednim nazywamy takie dobro, dla którego nie są spełnione te warunki, a występują warunku odwrotne:

∆ x ∆x

─── < 0 i ──── > 0

∆ m ∆ P

Dobro szczególne:

∆x

──── > 0

∆ P

Dobra substytucyjne są to takie dobra, że:

∆ x₁ ∆ x₁

─── < 0 i ─── > 0

∆ x₂ ∆ P₂

Wzrost popytu na jedno towarzyszy spadek popytu na drugie; tak samo wygląda zależność ceny; wzrost ceny x₁ powoduje wzrost popytu na x₂.

Dobra komplementarne:

∆ x₁ ∆ x₁

─── > 0 i ─── < 0

∆ x₂ ∆ P₂

Wzrost popytu x₁ → wzrost popytu x₂

Wzrost ceny x₁ → spadek ceny x₂

Dobra luksusowe (Veblena):

∆x

──── > 0 → wzrasta cena i wzrasta popyt

∆ P

KATEGORIE CZYNNIKÓW WYTWÓRCZYCH.

1. Czynnik pracy L obejmuje zatrudnienie (ilość, wymiar oraz jakość), kapitał ludzki, czynnik pracy efektywnie zatrudniony.

2. Czynnik kapitału K - ilość maszyn, środków obrotowych oraz jakość, ucieleśniony postęp techniczny.

3. Czynnik ziemia Z - produkcja rolnicza (w tym renta gruntowa)

K Z

── + ── C_L

L L

→ ryzyko przyrodnicze

→ zawsze dopłata do C_L

RELACJE MIĘDZY PRODUCENTEM A KONSUMENTEM.

m^k = K • C_K + L • C_L

Wnioski:

1. decyduje popyt oraz podaż

2. decyduje wydajność

C + S = C + I

∆ C = ∆ C

∆ S < ∆ I

S_Z + S → I

S_Z - oszczędności zewnętrzne, zasilają deficyt budżetowy

ZACHOWANIE KONSUMENTA

Ograniczenia budżetowe

C_L, C_K, m

Transfery bezpłatne

(renty, emerytury itp.)

Popyt

Podatki

Skłonność do konsumpcji

(ceny, wrażliwość cenowa,

elastyczność cenowa

→walka

Skłonność do oszczędności

Preferencje, gusty,

Subiektywna ocena rzeczywistości

ZACHOWANIE PRODUCENTA

C

Zysk

S

Uwarunkowania endogenne (zależą

od producenta): K, L, K/L , Y/ K+L,

m^K

m

C

Płace

S

Uwarunkowania egzogenne

Rynek dóbr, czynników

wytwórczych C_Y/C_K/C_L i tempo

ich zmian, stopa procentowa, kurs

walutowy

nożyce cen: ∂C_Y/C_Y, ∂C_K/C_K, ∂C_L/C_L

REGULACJA: czynniki

instytucjonalne

Konkurenci

I

Potencjalni konkurenci

Siła przetargowa

dostawców

Siła

nabywców

potencjalne substytuty

RYNEK

Rynek ma ograniczenia realne (czyli zasoby czynników wytwórczych, technologie, jakość czynników, warunku popytu) i regulacyjne (służenia rozwojowi rynku lub jego zabijanie).

Pieniądz:

1. musi być neutralny (w sensie wymiany), sam w sobie nie stanowi wartości użytkowej tylko odzwierciedla inne wartości użytkowe i nadaje rozkład korzyści dla kupującego oraz sprzedającego.

2. jest nośnikiem zaufania (dla większości nie ma znaczenia, ale trzeba w niego wierzyć → ma ukryte znaczenie)

3. kurs walutowy - wyznacznik pieniądza kształtowany przez:

→ efektywność producenta (im większa tym waluta silniejsza)

→ sytuację popytowo - podażową na rynku finansowym (kupno i inwestowanie akcjo i obligacji; czynnik krótkotrwały; nadaje fluktuację czyli zmianę kursu pieniądza).

Inne elementy rynku:

→ popyt

→ podaż

→ ceny

Pojęcie konfliktu i konkurencji.

1. Konflikt rozstrzygany jest tylko przy konkurencji → sprzedać drogo i kupić tanio.

2. konkurencyjność

→ rynek z równowagą konkurencyjną (żaden podmiot K i P w swoim pojedynczym działaniu nie ma wpływu na cenę → są cenobiorcami)

→ rynek monopolistyczny - producent nie ma wpływu na cenę

→ rynek digopolistyczny - kilku producentów na wpływ na cenę

→ rynek duopolistyczny - dwóch producentów na wpływ na cenę

→ rynek nabywcy - popyt < podaż

→ rynek sprzedawcy - popyt > podaż

→ rynek rolny

→ rynek paliw

Rynek = własność prywatna

→ ryzyko; zysk jako opłata za ryzyko

→ konkurencja bądź jej brak

KLASYFIKACJA RYNKÓW W ZAKRESIE

FUNKCJONALNO - PRZEDMIOTOWYM.

RYNEK

towarowy kapitałowy pracy

→ dóbr i usług

→ produktów

→ surowców

↓

zarządzanie ryzykiem

cenowym

rzeczowy finansowy

→ czynniki wytwórcze

→ nieruchomości

PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

(właściwy): giełdy i inne

RYNEK WALUTOWY RYNEK

INSTRUMENTÓW

POCHODNYCH

Zarządzanie ryzykiem

kursowym

PAŃSTWO W GOSPODARCE.

1. Państwo powinno stać na straży reguł gry rynkowej:

→ ustala prawa własności

→ stoi na straży egzekucji, należności i zobowiązań

→ stoi na straży praw i obowiązków wynikającego z:

• kodeksu handlowego

• kodeksu cywilnego

• ustawy podatkowej

→ stoi na straży efektow zewnetrznych

→ stoi na straży zezwoleń oraz licencji (wyjątkowo)

2. Prawo jest aktorem gry rynkowej/

→ kupuje i sprzedaje niektóre dobra bądź produkty

→ kupuje dobra publiczne

→ świadczy usługi publiczne

3. Dobre funkcje dla konsumentów:

→ stymuluje popyt

→ podatki

→ zamówienia publiczne

→ stopa procentowa

→ popyt i podaz w zakresie bezrobocia

→ transfery bezpośrednie (renty, zapomogi i in.)

→ zewnetrzne regulacje (środowisko, regresje)

TEORIA ZACHOWANIA KONSUMENTA.

Warunki równowagi konsumenta.

U = f (x1,x2,…,xn) → max

funkcja użyteczności

Ograniczenie : m = x₁ • P₁ + x₂ • P₂

d → różniczka użyteczości.

∂ U

d U = ──── • ∆x₁ ( o ile wzrośnie U całkowita, jeśli zwięksymy popyt i cenę

∂ x₁ o np. 1 zł)

∂ U₁ ∂ U₂

d U = ──── • ∆ x₁ + ──── • ∆ x₂ = 0

∂ x₁ ∂ x₁

Konkretny przyrost

Użyteczność

Krańcowa danego

dobra

*** jest równa 0, ponieważ poruszamy się po tylko jednej krzywej obojętności.

∂ U₁ ∂ U₂

──── • ∆ x₁ = - ──── • ∆ x₂

∂ x₁ ∂ x₂

∂ U₂

───

∆x₁ ∂ x₂

─── = - ──────

∆x₂ ∂ U₁

───

∂ x₁

Pierwszy warunek równowagi konsumenta:

→ przyrost konsumpcji x₁powoduje automatycznie spadek konsumpcji x₂

→ rozwiązanie paretooptymalne

d m = ∆x₁ • P₁ + ∆x₂ • P₂

∆x₁ • P₁ = - ∆x₂ • P₂

∆x₁ P₂

─── = - ───

∆x₂ P₁

Drugi warunek równowagi konsumenta:

→ realcja cenowa rządzi konsumpcją

m = ∆x₁ • P₁ + ∆x₂ • P₂

↓

(x₁ +∆x₁) • P₁ + (x₂ +∆x₂ )• P₂ = m

↓

∆x₁ • P₁ + ∆x₂ • P₂ = 0

∂ U₂

───

∆x₁ ∂ x₂ P₂

─── = - ────── = ────

∆x₂ ∂ U₁ P₁

───

∂ x₁

Krańcowa stopa sybstytucji

*** Kosument osiąga stan rownowagi, gdy krańcowa stopa sybstytucji jest równa odwrotności relacji użyteczności krańcowych oraz jest równa odwrotności relacji cen.

→ konsument optymalizuje swije wydatki ze względu na ceny oraz użyteczność (paretooptymalne rozwiązanie konsumenta: Pareto - uczony; optymalne - najlepsze rozwiązanie).

∂ U₁ ∂ U₂

P₁ = ──── oraz P₂ = ────

∂ x₁ ∂ x₂

Konsument osiąga równowagę, gdy dla kaźdego dobra konsumowanego

→ warunek spełniony: cena równa użyteczności krańcowej.

* sytuacja, gdy:

∂ U₁ ∂ U₂ ∂ U₁

P₁ > ──── oraz P₂ < ──── to P₁↓ i ─── ↑ oraz P₂↑

∂ x₁ ∂ x₂ ∂ x₁

→ osiąganie równowagi przez konsumenta stanowi najważniejszy wpływ na producenta oraz rynek.

WARUNKU POYTOWE - WARUNKOWE RÓWNANIA POPYTU.

∆ x₁ ∆x₁

─── < 0 i ──── > 0

∆ m ∆ P₁

m = x₁ • P₁ + x₂ • P₂

m P₂

x₁ = ─── - ─── • x₂

P₁ P₁

Równania warunkowe popytu

m P₁

x₂ = ─── - ─── • x₁

P₂ P₂

Równania warunkowe popytu wyznaczają:

→ linie ograniczenia budżetowego

→ popyt na x₁ i x₂

Uzależnione od:

1. Kategoria ceny relatywnej:

→ stosunek ceny do odchodów - każdy konsument ma inną cenę relatywną.

→ cena realtywna w stosunku do innej ceny

→ konsumpcja danego dobra i jej ilość

x₁ = f(P₁, P₂, m, x₂)

x₂ = f(P₁, P₂, m, x₁)

x₁P₁ x₂P₂

S₁ = ──── i S₂ = ────

m m

Wskaźniki struktury konsumpcji

→ odzwierciedlenie preferencji konsumentów

PODATKI.

1. Podatek może być wyrażony w stosunku do:

→ ceny (związany z obrotem, przedmiotowy np. VAT, akcyza)

→ dochodów (podmiotowy)

2. lub podmiot płaci podatek faktycznie

t - podatek (tax)

I. x₁ • (P₁ + t) + x₂ • P₂ = m

↓

Gdzie: P₁ + t > P₂

∆x₁ P₂ P₂ P₂

─── = ───── oraz ─── > ─────

∆x₂ P₁ + t P₁ P₁ + t

Podatek w stuosunku do ceny powoduje:

→ efektu strukturalny

→ efekt dochodowy

II. x₁ • P₁ + x₂ • P₂ = m - t

t • x₁ • P₁ + t • x₂ • P₂ = m / t

m

x₁ • P₁ + x₂ • P₂ = ──

t

↓

Podatek wywołuje zmianę dochodów

m

──

t m

───── < ───
P₁ P₁

ZAWSZE PŁATNIKIEM PODATKU JEST KONSUMENT.

C_Y - cena producenta

P₁ - cena konsumenta

P₁ = C_Y + t → P₁ - t = C_Y

Konsument: D (P₁) = S (P₁ - t) = S (C_Y)

Producent: D (C_Y + t) = S (P₁ - t)

** podatek to nie jest kwota, tylko stopa procentowa.

*** podatki nie mają wpływu na stan równowagi popytu do podaży.

P₁ = (1 - r) C_Y

↓

stopa

P₁

C_Y = ─── czyli:

( 1 - r)

P₁

D (P₁) = S ( ─── ) i D (1 - r) C_Y = S (C_Y)

1 - r

** podatki przesuwają układ w górę bądź w dół, ale nie proporcje układy popytu i podaży.

BADANIE ZACHOWANIA SIĘ RÓWNOWAGI KONSUMENTA

(FUNKCJA LAGRANGE'A) - UKŁAD RÓWNOWAŻNY.

1. Określamy, potweirdzamy warunki rownowagi konsumenta w oparci o funkcję Lagrange'a.

*→ użyteczność jednostki pieniądza

Krańcowa użyteczność pieniądza wynika z efektywności - ustala kurs

walut.

Funkcja Lagrange'a:

U

↑

L (x₁, x₂, λ) = f (x₁, x₂) + λ ( m - x₁P₁ - x₂P₂) = U + λm - λx₁P₁ - λx₂P₂ = 0

!! ekstremum wystepuje, gdy pochodna jest równa 0.

∂L ∂U

─── = ─── - λ • P₁ = 0 oraz

∂x₁ ∂x₁

∂L ∂U

─── = ─── - λ • P₂ = 0 więc:

∂x₂ ∂x₂

∂ L

─── = m - x₁P₁ - x₂P₂ = 0 CZYLI:

∂ λ

I.

∂ U

───

∂x₁ P₁

───── = ─── = stan równowagi konsumenta

∂ U P₂

───

∂x₂

∂ U

P₁ = ───

∂x₁

Ekstremum warunkowe funkcji (warunki spelnione)

∂ U

P₂ = ───

∂x₂

II.

∂ U ∂ U

─── = λ • P₁ i ─── = λ • P₂

∂x₁ ∂x₂

∂ U ∂ U

─── ───

∂x₁ ∂x₂

λ = ───── i λ = ──────

P₁ P₂

λ - mnożnik jest odzwierciedleniem rzetelności pieniądza; nie ma wpływu na konsumenta; pokazuje krańcową użyteczność jednostki pieniężnej.

Porównanie:

∂ U ∂ U

─── ───

∂x₁ ∂x₂

───── = ────── → krańcowa uzyteczność jednostki

P₁ P₂ pieniężnej w zakresie

porządkowym

2. Realcje między użytecznością krańcowa a calkowitą.

3. Określenie paretooptymalności.

Optymalny w myśli Pareto:

Konsument nie jest w stanie już bardziej poprawić swojej optymalności.

∆x₁ • P₁ + ∆x₂ • P₂ = 0

P₂

∆x₁ = - ∆x₂ • ───

P₁

x₁ i x₂ to wielkość wyrażona przez relację cen

∂ U₁ ∂ U₂

d U = ──── • ∆ x₁ + ──── • ∆ x₂

∂ x₁ ∂ x₁

Podstawiamy:

P₂ ∂ U ∂ U

d U = - ∆x₂ • ─── • ──── + ∆x₂ • ────

P₁ ∂ x₁ ∂ x₂

∂ U

────

∂ U P₂ ∂ x₂

d U = ∆x₂ • ─── ( ─── - ────── )

∂ x₂ P₁ ∂ U równowaga (…)

────

∂ x₁

Warunki paraoptymalności:

** przyrost U całkowitej tylko wtedy, gdy warotść równowagi (…) jest wieksza od 0.

*** nie ma mozliwości wzrostu U całkowitej, gdy wartość równowagi jest mniejsza bądź równa 0.

KONSUMPCJA W CZASIE.

→ wybór miedzyokresowy (między dziś a przyszłością) i wynikająca stopą procentową.

→ stopa procentowa wynika z zachowania konsumenta C + S↑

mt + 1

1. Ct = mt +/- ─────

1 + r

2. Ct +1 = mt +/-mt (1+r)

(mt - Ct) > 0 - uzyskujemy odsetki

(mt - Ct) < 0 - płacimy odsetki

mt +/-mt (1+r) Ct + 1

r = ─────────────── = ──────

mt + 1 Ct

mt +/- ─────

1 + r

MODEL FINANSOWY ZACHOWAŃ KONSUMENTÓW.

I.

II.

WARUNKI RÓWNOWAGI PRODUCENTA W UJECIU OGÓLNYM I WYCENA CZYNNIKA PRACY.

m^k = K • C_K + L • C_L

warunki zarówno endogenne jak i egzogenne, ponieważ obydwa wynikają z czynnków wytwórczych.

C_L

tg = ──

C_K

Znajdowanie punktów styczności, gdzie producent osiąga równowagi:

L K

─── oraz ───

K+L K+L

Pierwszy warunek równowagi.

∂ Y ∂ Y

dy = ─── • ∆K + ─── • ∆ L = 0

∂ K ∂ L

wpływ wzrostu kapitałowego wpływ czynnika pracy na produkcję.

na wzrost produkcji

produkcyjność

krańcowa

zastosowanego

kapitału krańcowa wydajność czynnika pracy

różniczka

zupełna

∂ Y ∂ Y

──── • ∆ K = ─ ──── • ∆ L

∂ K ∂ L

∂ Y

─ ────

∆ K ∂ L

──── = ────── krańcowa stopa substytucji

∆ L ∂ Y

───

∂ K

Pierwszy warunek wyrażony jest poprzez dwa zapisy oraz związany jest z relacją dwóch czynników - K i L:

∂ Y ∂ Y

∆ K = ─── i ∆ L = ───

∂ K ∂ L

Drugi warunek równowagi.

Porównanie ceny z produktywnością.

dm^K = ∆K • ∆C_K + ∆L • ∆C_L

jaki jest koszt jaki jest koszt zwiększenia

zwiększenia czynnika pracy

czynnika

kapitału

różniczka zupełna

ograniczenia kapitałowego

dm^K = ∆K • ∆C_K + ∆L • ∆C_L = 0

∆ K ∆ C_L

─── = - ───

∆ L ∆ C_K

krańcowa stopa substytucji → relacja cen

Drugi warunek równowagi jest wyrażony przez równość krańcowej stopy substytucji pracy przrz czynnik kapitału z odwrotnością relacji cen czynników wytwórczych (droższy jest zastępowany przez tańszy).

Trzeci warunek równowagi.

Porównanie pierwszego i drugiego warunku.

∂ Y

───

∆ K ∆ C_L ∂ L

──── = ──── = ──────

∆ L ∆ C_K ∂ Y

───

∂ K

Producent osiąga stan równowagi, gdy krańcowa stopa substytucji jest równa odwrotności relacji cen, a ona równa relacji produktywności krańcowych.

Czwarty warunek równowagi.

Wynika z warunku trzeciego: producent jest w stanie równowagi wtedy i tylko wtedy, gdy cena pracy wynika wprost z wydajności pracy:

∂ Y

↓ C_L = ───

∂ L

i cena kapitału wynika z produktywności:

∂ Y

↓ C_K = ───

∂ K

→ żaden producent nie zaangażuje czynnika kapitałowego, gdy go na to nie stać.

***

wzrost cen u producenta prowadzi do zmniejszenia zatrudnienia, czego skutkiem jest bezrobocie:

***

***

Jeśli wydarzy się sytuacja, gdy:

∂ Y ∂ Y

C_L > ─── i C_K < ───

∂ L ∂ K

→ następuje proces substytucji, powinno się zmniejszyć czynnik pracy lub zwiększyć czynnik kapitału, natomiast związki potrafia być bardzo silne, a większy czynnik kapitału niestety nie jest tak łatwo zaangazować. Skutkiem tego musi być zmniejszenie zatrudnienia, aby utrzymać stan rownowagi.

SKĄD POCHODZI m^k?

1. Źródła własne.

→ kapitał zakładowy (np. udziały)

→ kapitał akcyjny

→ środki własne w działalności gospodarczej

2. Źródła obce.

→ kredyt bankowy

→ obligacje korporacyjne

→ leasing (fineralny, operacyjny, zwrotny)

→ faktoring (sprzedawanie swojej należności)

→ kredyt kupiecki (pieniadze dostawców)

→ fundusz inwestycyjny (venture capital)

m^k

K L

Podstawowym źródłem są oszczędności zamieniające się na inwestycje S→I.

WARUNKOWE RÓWNANIA POPYTU; POPYT NA CZYNNIKI ZE STRONY PRODUCENTA.

m^k = K • C_K + L • C_L

Równiania nr 1:

m^k C_L

1. K = ─── ─ ─── • L

C_L C_L

m^k C_K

2. L = ─── ─ ─── • K

C_L C_L

ad. I.

Popyt na czynnik kapitału jest funkcją ceny relatywnej (stosunek ceny do wielkości kapitału).

ad. II.

Popyt na czynnik pracy jest funkcją ceny relatywnej pracy, czyli poziom płac w sosunku do czynnika ludzkiego i kapitałowego.

Równania nr. 2:

K = L ( C_L, C_K, Y )

L = K ( C_L, C_K, Y)

Równiania nr. 3:

∆ L

∆ L ───────

──── < 0 i ∂ Y < lub > 0

∆ C_L ────

∂ L

∆ K

∆ K ───────

──── < 0 i ∂ Y < lub > 0

∆ C_K ────

∂ K

∆K

──── > 0

∆C_L

↑

zasadnicze równanie popytu na czynnik kapitału

WYNAGRODZENIE CZYNNIKA PRACY.

Y • C_Y

——————— = Y • C_Y - (K•C_K + L•C_L)

C_K • K + L • C_L

Y • C_Y = K•C_K + L•C_L → równowaga

*** od czego zalezy wynagrodzenie:

Y • C_Y Y

───── = 1 oraz C_L = ─── • C_Y

L•C_L L

wydajność

Y • ∆Y

C_L + ∆ C_L = ─────── • ( C_Y • ∆ C_Y )

L • ∆ L

po zróżnicowaniu:

∆C_L ∆Y ∆L ∆C_Y

───── = ──── ─ ──── + ────

C_L Y L C_Y

↑ ↑ ↑

l w p

w p

l = w + p → l = ── + ── → wzrost źródła wynagrodzeń

l l

wzrost wydajności wzrost cen

∆C_Y C_Y ^t - C_Y ^t-1

──── = ──────── → stopa zwrotu

C_Y C_Y ^t-1

w p

jeśli ── < ── to m = ↓x₁ • P₁ ↑ + x₂ P₂ ↑

l l

ENDOGENNE I EGZOGENNE ZACHOWANIE SIĘ PRODUCENTA.

• endo - relacja efektywności

• egzo - relacja cen

Y • C_Y = K•C_K + L•C_L

m^k → rynek

→ czynniki instytucjonalne

K L

──── ──── C_Y / C_K, C_L

K + L K + L

↑

→ zależą od producenta

→ zarządzanie kursy walutowe

→ marketing oprocentowanie kredytów

→ zarządzanie finansami

→ szczęście itp. → nożyce cen

→ opłacalność

Y

─── C_Y

K + L ────

efektywność C_K, C_L

ZYSK

↓

Y • C_Y

———————

C_K • K + L • C_L

1. Y • C_Y = K•C_K + L•C_L

2. (Y + ∆Y)•(C_Y + ∆C_Y) = (K + ∆K)•(C_K + ∆C_K) + (L+∆L)•(C_L + ∆C_L)

1 - 2:

∆Y ∆C_Y ∆K ∆C_K ∆L ∆C_L

─── + ─── = ─── + ─── + ─── + ───

Y C_Y K C_K L C_L

stopa tempo tempo

wzrostu zmian kosztów zmian kosztów

przychodów czynnika czynnika

kapitałowego pracy

∆Y ∆K ∆L ∆C_K ∆C_L ∆C_Y

─── - ─── + ─── = ─── + ─── - ───

Y K L C_K C_L C_Y

stopa zmian relacja cen

efektywności

∆Y ∆K

─── - ───

Y K

stopy

produktywności

∆Y ∆L

─── - ───

Y L

- 54 -

---