SYSTEMY WYBORCZE

VADEMCUM

1. Demokracja, wybory i procedury.

Wybory:

- mechanizm kreacji i obsadzania stanowisk

Wybory demokratyczne:

- nadawanie legitymacji, sposób legitymizacji

- mechanizm odzwierciedlania naszej woli

Jednomyślność:

Większość ułomna jednomyślność

Zasada większości Maksymalizuje użyteczność

Większość kwalifikowana Jest niedecyzyjna, należy ustalić próg

Funkcje wyborów:

• Legitymizacyjna

• Kreacyjna

• Kontrolna

• Stabilizacyjna

• Wyrażanie opinii

Przymiotniki:

(minimalne i podstawowe zasady, które powinien spełniać demokratyczny system wyborczy)

• Powszechność - demokracja zakłada inkluzyjność, władza ludu aspektem rozszerzającym, z partycypacji wynika powszechność.

Przypadki odebrania prawa wyborczego:

• Ubezwłasnowolnienie

• Popełnienie przestępstwa

• Orzeczenie trybunały stany wobec władz publicznych

Czynne prawo wyborcze: 18 lat

Bierne prawo wyborcze: 21 lat (poseł), 30 lat (senator), 35 lat (prezydent)

• Równość - Idea demokracji, warunek sinequanon demokracji (warunek konieczny)

Równość materialna - waga głosu

Równość formalna - Jedna osoba = jedne głos (One Man - One Vote)

• Tajność - „Tajność głosowania”

• Bezpośredniość - Wybierania bezpośrednio kandydata

• Proporcjonalność - Wybory odbywają się według reguły proporcjonalności

2. Najważniejsze elementy systemu wyborczego.

System wyborczy:

(proces wyborów)

1. Ogłoszenie wyborów

2. Zgłoszenie kandydatów

3. Rejestracja kandydatów - Bardzo ważny element

4. Kampania

5. Głosowanie

6. Przetwarzanie głosów na wynik

7. Ogłoszenie wyników

System wyborczy musi odnieść się wszystkich zasad i praw obowiązujących na każdym etapie procesu wyborczego.

WOLA

Mechanizm przetwarzania woli wynik

WYNIK

System wyborczy to mechanizm przetwarzania głosów wyborczych w mandaty.

PREFERENCJE

1-5

GŁOSY SYSTEM WYBORCZY

6-7

MANDATY

Podstawowe elementy systemu wyborczego:

• Kształt i rozmiar okręgu wyborczego

Ważne: gęstość, wykształcenie, geografia wyborcza.

Rozmiar:

• Okręgi jednomandatowe ( dotyczące systemów większościowych)

• Okręgi wielomandatowe

• Okręgi jednomandatowe (okręgi krajowe) - Holandia, Izrael, Namibia

• Przeciętny koszt uzyskania mandatu

Liczba oddanych w okręgu głosów - 1

Liczba miejsc w okręgu + liczba partii - 1

• Uprawnienia wyborcy:

- kategoryczne - 1 głos na jednego kandydata lub listę

- porządkujące - możliwość oznaczania kandydatów na liście (np. gł. Alternatywne, STV)

• Formuła wyborcza:

Reguła rozstrzygająca o tym, który kandydat jest wybrany w okręgu i jak następuje przetwarzanie głosów na mandaty.

• Klauzula zaporowa

Sztuczny próg poparcia, którego przekroczenie jest niezbędne do udziału w podziale mandatów.

Istnieją również naturalne progi poparcia, które wynikają z samego aktu głosowania.

Typologia systemów wyborczych:

(Formuła jako kryterium)

1. Pluralistyczne

2. Większość absolutna

3. Semiproporcjonalne

4. Proporcjonalne

3. Proceduralne kryteria demokracji.

Decyzje demokratyczne Decyzje społeczne:

1. Decyzje polityczne w demokracji podejmowane są przez wieloosobowe ciałą polityczne.

2. Podejmowane decyzje (nawet przez organy jednoosobowe) są pośrednio konsekwencją decyzji społecznej przez wyborców.

Teoria wyboru społecznego:

A= {x,y,….z} - zbiór alternatyw

N= {1,2,3,….n} - zbiór wyborców

R_i - preferencja indywidualna osoby „i”

_xR_{i y} - alternatywa „x” jest dla osoby „i”, nie gorsza od „y”

∀(x,y ∈ A): _xR_{i y} v _yR_{i x} - SPÓJNOŚĆ

∀(x ∈ A): _xR_{i x} - ZWROTNOŚĆ

∀(x,y,z): _xR_{i y Λ y}R_{i z x}R_{i z} - PRZECHODNIOŚĆ

P_i - Mocna preferencja indywidualna osoby „i”

_xP_{i y} - osoba „i” przkłada „x” nad „y”

P_i - preferencja ta może być przechodnia, przeciwzwrotna, antysymetryczna.

I_i - indyferencja osoby „i” (obojętność)

_xI_iy - osoba „i” jest indyferentna pomiędzy „x” a „y”

Relacje R_i, P_i, I_i :

∀ (x, y ∈ A): _xR_iy ≡ _xP_iy v _xI_iy

∀ (x, y ∈ A): _xP_iy ≡ _xR_iy Λ ∼( _yR_iz )

∀ (x, y ∈ A): _xI_iy ≡ _xR_iy Λ _yR_iz

Racjonalni wyborcy:

Wyborca musi umieć dokonać hierarchizacji swoich preferencji.

Przechodniość preferencji: a>b>c a>c

Demokratyczne decyzje społeczne - Ogólne warunki

Niedemokratyczne cechy:

• Dyktatorska funkcja oceny społecznej

• Narzucona funkcja oceny społecznej

• Perswazyjna funkcja oceny społecznej

Ogólne warunki:

• Równość: Najsłabszy postulat Nie dyktatura w słabym sensie

Najmocniejszy postulat Anonimowość

• Autonomia społeczeństwa: Najsłabszy postulat Suwerenność obywateli

Najmocniejszy postulat Neutralność

• Adekwatna reprezentacja: Najsłabszy postulat związek wartości społecznych i indywidualnych

Najmocniejszy postulat Mocna monotoniczność

(Zwiększa się liczba głosów, zwiększa się wynik)

Cele i kryteria oceny procedur wyborczych:

• Zgodność decyzji reprezentantów z hipotetyczną bezpośrednią decyzją wyborców.

• Sprzyjanie sprawnemu działaniu parlamentu, ułatwianie procesu tworzenia rządu i wzmocnienie jego stabilności.

• Stworzenie warunków dla budowania konsensusu wobec podejmowanych decyzji.

• Sprzyjanie wyborowi kompetentnych reprezentantów.

• Zapewnienie reprezentacji wszystkim istotnym grupom interesu.

• Zrozumiałość i wiarygodność systemu wyborczego.

Paradoksy:

(Szczegółowa charakterystyka paradoksów w prezentacji: „Paradoksy Systemów Wyborczych”)

• Większości

• Proporcjonalności

• Monotoniczności

• Szczerego głosowania

• Nowego Stanu

• Populacji

• Alabamy

4. Podział na okręgi wyborcze.

Główny cel okręgów wyborczych = Generowanie mandatów

Mieszkańcy

= Jednolita norma reprezentacji

Ilość dostępnych mandatów

Przy podziale obszaru na okręgi należy uwzględnić:

• Migracje

• Malapportionment - zjawisko nierównej reprezentacji

• Klucz reprezentacji

Procedury zachowania równości:

• Zastosowanie JOW z równą populacją (stworzenie okręgu, w którym proporcjonalnie według liczby mieszkańców, przysługuje jeden mandat)

• Obliczenie ile mandatów przysługuje okręgowi wyborczemu proporcjonalnie do jego zaludnienia.

Manipulacja wyborcza na poziomie geografii wyborczej

Gerrymandering - Ustalanie i manipulacja granicami okręgów wyborczych

W 1812 r. Elbridge Gerry, gubernator z Massachusetts, wyodrębnił w Bostonie okręg wyborczy przypominający kształtem salamandrę. Tym sposobem zdobył wymaganą większość głosów.

B B B B

B B B B

A - otrzymuje 1 mandat A- otrzymuje 0 mandatów

B - otrzymuje 4 mandaty B - otrzymuje 4 mandaty

Rozdrobienie elektoratu A pomiędzy obszary silnych elektoratów B sprawiło, że partia B pozbawiła jedynego mandatu partię A.

Metoda pękania (pokazana wyżej) i metoda pakowania ( upychanie elektoratu przeciwnika w wybrane obszary tak by stworzyli tam twierdze)

Strategie na poziomie geografii wyborczej:

• Mieszanie wyborców

• Twierdze

Wielkość okręgu a proporcjonalność wyborów

Okręg jednomandatowy - możliwa jedynie zasada większości

Okręg wielomandatowy - możliwa zasada proporcjonalności

Jednolite Niejednolite

Char. dla Char. dla

systemów systemów

większościowych proporcjonalnych

Mniejszy okręg = mniejsza proporcjonalność = mniejsze szanse małych partii

Większy stopień rozdrobnienia = niższy próg naturalny

Podział na okręgi wg Hamana:

• Zapewnia proporcjonalność reprezentacji

• Umożliwia przyjrzenie się kandydatom z bliska

• Jest istotnym parametrem formuły wyborczej

Reguła Duvergera:

Liczba istotnych partii ubiegających się o mandat jest nie większa niż liczba mandatów dostępnych + . (m + 1)

Praktyczne aspekty wyznaczania okręgów wyborczych:

• Ilość okręgów

• Ilość poziomów

• Wielkość okręgów

• Granice okręgów

Granice okręgów:

• Zwarty geograficznie obszar

• Nie przecinają granic administracyjnych

Progi wyborcze:

- Sztuczne (klauzule zaporowe)

- Naturalne:

• Próg włączenie 100% / 2m - po przekroczeniu tego progu można mieć nadzieję na uzyskanie mandatu.

• Próg wykluczenia 100% / m+1 - po przekroczeniu tego progu zagwarantowane jest otrzymanie mandatu.

5. Właściwości większościowych systemów wyborczych.

Nazwa bierze się z formuł obowiązującej w tych systemach,

Jest to formuła większości, mamy tutaj do czynienia z kryterium ilościowym.

Wybory te są bezpośrednie. Wyborca w akcie głosowania posiada uprawnienia kategoryczne.

System większości względnej(FPTP - First past the post):

Głosuje się tutaj na jednego kandydata a wygrywa osoba, która uzyska większość prostą.

Występuje tutaj zjawisko najsilniejszej reprezentacji.

Zaletą tego sytemu jest daleko idąca stabilizacja systemu politycznego.

Zostaje tu wzmocniony system dwupartyjny.

Jednak jest on (sys. w.w.) obciążony poważnym paradoksem większości.

System większości bezwzględnej:

Głosuję się na jednego kandydata a wygraną umożliwia zdobycie 50% + 1.

System ten sprzyja głosowaniu strategicznemu.

• Klasyczny - W swojej klasycznej odmianie system ten jest dwuturowy.

• System głosowania alternatywnego - Wyborca ustala swoje preferencje na karcie do głosowania. Wygrana możliwa przy osiągnięciu wyniku 50% + 1. Jeżeli nikt nie osiąga takiego wyniku podliczane są kolejne preferencje.

Głosowanie blokowe:

Głosowanie na tylu kandydatów ile jest mandatów. Bez możliwości kumulowania głosów.

Najbardziej deformacyjny.

6. Proporcjonalne systemy wyborcze.

Geneza:

Powstały w Europie w odpowiedzi na liczne paradoksy systemów większościowych. W 1785 roku francuski matematyk, ekonomista i filozof Jean Antoine de Condorcet wprowadził postulat o potrzebie zastosowania systemów proporcjonalnych. Koncepcja ta została później rozwinięta przez francuskiego matematyka Joseph`a Dieza Gergone.

Pierwsza dopracowana wersja systemu proporcjonalnego została stworzona przez angielskiego prawnika Thomasa`a Hare w 1842 roku,

Typologia wg rozmiaru okręgu:

• Wielomandatowe

• Jednomandatowe - Okręgi krajowe - Holandia, Izrael, Namibia

Typologia wg rodzaju:

• System uporządkowanej listy bez możliwości wyboru

• System uporządkowanej listy z pojedynczym głosem fakultatywnym

(wyborca może oddać głos albo na kandydata albo na listę)

• System nieuporządkowanej listy z jednym głosem

• System spersonalizowany ( nieuporządkowana lista z głosem kumulowanym)

REGUŁA PROPORCJONALNOŚCI

METODY PRZELICZENIOWE

METODAY METODY

NAJWIEKSZYCH KWOTOWE

LICZB

M. D`HONDTA M. SAINT-LEGUAGE

Zalety systemów proporcjonalnych:

• Lepsze odzwierciedlenie preferencji

• Korzystniejsze dla mniejszości

• Zdywersyfikowane listy wyborcze

• Sprzyja równości materialnej głosu

• Wyższa frekwencja

• Większa efektywność

Wady systemów proporcjonalnych:

• Rozczłonkowanie parlamentu

• Ułatwienie zaistnienie partiom skrajnym

• Niezrozumiałe dla wyborcy zasady

• Duża władza partii przy ustalaniu list

• Przy listach wyborczych utracona zostaje zasada bezpośredniości

System reprezentacji proporcjonalnej wg list :

(dominuje wśród wyborczych systemów proporcjonalnych)

• System uporządkowanej listy bez możliwości wyboru

(głosowanie na listy)

• System uporządkowanej listy z pojedynczym fakultatywnym głosem

(wyborca ma możliwość oddania głosu albo na listę albo na kandydata)

• System nieuporządkowanej listy z jednym głosem

• System nieuporządkowanej listy ze skumulowanym głosem.

System pojedynczego głosu przechodniego

(głosowanie na kandydata, wyborca numeruje ważność poszczególnych kandydatów)

7. Metody dystrybucji głosów na mandaty.

TEMAT TEN OPRACOWANY JEST W PREZENTACJI PT.

„ METODY DYSTRUBUCJI”.

8. Po między proporcjonalnością a większością: systemy semi-proporcjonalne.

Istota

Z jednej strony mają zapewnić jak najlepszą reprezentację wszystkim istotnym grupom wyborców, z drugiej zachowywać personalny charakter wyborów. Ich celem jest wybór „najlepszych kandydatów” oraz zapewnienie jakiegoś stopnia reprezentacji.

Kryterium proporcjonalności dla zwartych koalicji

Istnienie zwartej koalicji za Z liczącej m wyborców gwarantuje, że liczba mandatów otrzymanych przez kandydatów należących do Z będzie nie mniejsza niż zaokrąglenie w dół liczby mandatów stanowiących taki sam odsetek ogólnej liczby mandatów, jaki odsetek wyborców stanowią członkowie zwartej koalicji za Z.

Niemonotoniczność STV

• Koalicja mniejszościowa może zdobyć więcej mandatów

• Poprawa pozycji kandydata w rankingu może przynieść mu przegraną

Problem koordynacji w SNTV

Nie jest to problem wyborców, lecz partii. Problem obejmuje koordynację działań wyborców. Jedynym rozwiązaniem jest komunikacja. Dwa problemy z SNTV:

• Określenie liczby kandydatów wystawianych przez partię

• Skoordynowanie działań wyborców tak aby głosy rozłożyły się między wszystkich kandydatów.

1. STV (Single Transferable Vote) - System pojedynczego głosu przechodniego

(Metoda i funkcjonowanie systemu opisane dokładnie w prezentacji „System STV”)

Cechy:

• Małe okręgi wielomandatowe (3-5 mandatów)

• Formuła - Kwota Droopa: Q=
  + 1

• Uprawnienia wyborcy: porządkujące - głosuje się na poszczególnych kandydatów a nie na partie, wyborca może określić swoje preferencje, dokonuje on uszeregowania swoich preferencji , maksymalnie może rozdysponować tyle preferencji ile jest mandatów do obsadzenia, minimalnie żeby głos był ważny musi zaznaczyć 1 preferencję.

Metoda przeliczania na mandaty

Stosuję się kwotę Droopa by wyznaczyć normę reprezentacji. Następnie przydziela się mandaty. W momencie gdy nie zostanie obsadzona całkowita ilość miejsc, następuje „przesuwanie głosów”. Głosy kandydata, który otrzymał więcej pierwszych preferencji niż wymaga norma reprezentacji, zostają rozdysponowane między kandydatów z największą liczbą drugich preferencji.

Stosowanie systemu: Wybory do Izby Reprezentantów Irlandii, Senatu w Australii i parlamentu Malty.

2. SNTV (Single Non-Transferable Vote) - system pojedyńczego głosu nieprzechodniego

Cechy:

• Wielomandatowe okręgi (3-6 mandatów)

• Tylko jeden głos dla wyborcy

• Uprawnienia kategoryczne wyborcy

Wyborca oddaje głos tylko na jednego kandydata, mandaty uzyskują kandydaci z największą liczbą uzyskanych głosów. System ten zwiększa szanse kandydatów dysponujących poparcie 10% - 25%. Rozproszenie głosów pomiędzy kandydatów tej samej partii zmuszą ją do wystawiania mniejszej liczby kandydatów niż mandatów w danym okręgu. Dzięki takiemu rozwiązaniu systemowemu istnieje gwarancja uzyskania mandatu przez przedstawicieli mniejszości np. w okręgu 5 mandatowym już 1/5 głosów wystarczy do uzyskania mandatu.

Stosowanie systemu : dawniej w Japonii

3. Głosowanie kumulacyjne

Wyborca może podzielić swój głos na określoną liczbę części, które ma prawo rozdzielić między kilku kandydatów, bądź może też oddać głos na jednego tylko kandydata. System bardzo podobny do SNTV, kandydat aby otrzymać mandat musi zdobyć co najmniej kwotę Droopa.

W GK partie mają te same problemy co w SNTV, przy czym koordynacja jest nieco prostsza ze względu na to, iż wyborcy muszą rozdzielić po prostu głosy między kandydatów „swojej partii”. GK daje możliwość rozdzielenia swoje poparcia na różne partie. Zwiększa to swobodę wyborcy.

Stosowanie systemu: np. Stan Illinois w USA po wojnie secesyjnej, współcześnie niektóre jednostki samorządowe USA

4. Głosowanie blokowe

Wyborca głosuje na tylu kandydatów ile jest miejsc do obsadzenia, tyle że nie może tych głosów kumulować. Zbliżone bardziej do FPTP niż do sys. Proporcjonalnych.

Stosowanie systemu: wybory do senatu w Polsce po 1991r., wybory parlamentarne na Mauritiusie, Tajlandii czy Wyspach Owczych.

5. Głosowanie ograniczone

Metoda pośrednia między SNTV a głosowaniem blokowym. Liczba kandydatów, na których można zagłosować jest większa niż 1, ale mniejsza niż liczba mandatów możliwych do zdobycia w okręgu.

Progi wykluczenia:

• SNTV, głosowanie kumulacyjne, STV - kwota Droopa

• Metody większościowe z JOW - 50%

• Głosowanie blokowe - 50%

Głosowanie ograniczone - t_ex=m/(k+m)*100% - co daje niższy próg niż GB ale znacznie wyższy od SNTV

9. Mieszane systemy wyborcze.

WŁOCHY

Prawo wyborcze do Izby Deputowanych

Nowe prawo wyborcze we Włoszech zostało wprowadzone 4 sierpnia 1993r.

W kraju obowiązuje system mieszany, jednak przeważają elementy systemu większościowego. Do Izby wybieranych jest 630 deputowanych, z czego 475 wybieranych jest w okręgach jednomandatowych, natomiast 155 otrzymuje mandaty z list przedstawionych przez partie polityczne.

Całe państwo podzielone jest na 26 okręgów wyborczych, okręgi w większości pokrywają się z granicami regionów administracyjnych, jedynie niektóre regiony posiadają więcej okręgów ( Sycylia, Piemont, Vento, Lombardia, Kampania i Lacjum). Każdy okręg wyborczy podzielony jest na tyle kolegiów jednomandatowych, ile mandatów deputowanych przeznaczonych jest do obsadzenia. Liczba mandatów wyznaczanych według obu systemów waha się od 4 (region Molise) do 45 (region Puglia), w tym według systemu większościowego w kolegiach jednomandatowych od 3 (Molise) do 34 (Puglia), a według proporcjonalnego od 1 (Molise) do 11 (Puglia).

Każdy wyborca dysponuje dwoma głosami, z których korzysta posługując się dwiema odróżniającymi się kartami do głosowania. Jeden głos oddaje wybierając kandydata we właściwym jednomandatowym kolegium wyborczym (o kolejności kandydatów na liście decyduje głosowanie), drugi natomiast na jedną z list okręgowych, z której kandydaci ubiegają się o mandaty w systemie proporcjonalnym. Ważne jest, że wyborca wskazuje tylko preferowaną listę, a nie konkretną osobę. Każda lista posiada jeden symbol graficzny wyborczy. We Włoszech obowiązuje zasada Collegamento D'ufficio, według której kandydaci z kolegiów jednomandatowych musza połączyć się z listą okręgową w tych samych okręgach wyborczych. Niemożliwe jest wystawienie indywidualnych kandydatur.

Rozdział mandatów jest złożonym procesem. Pierwsza część mandatów z kolegiów jednomandatowych (75%) zostaje przydzielana za pomocą systemu większościowego, natomiast pozostałe (25%) systemu proporcjonalnego z uwzględnieniem największych reszt i metod dzielnikowych.

Zasada systemu większościowego jest prosta: mandat w każdym okręgu zdobywa w pierwszej turze ten, kto zdobył największą ilość głosów. W tym procesie obowiązuje większość zwykła.

System proporcjonalny jest bardziej złożony. Odbywa się w trzech etapach. W skrócie pierwszy etap, pozwala określić, które partie przeszły 4% próg zaporowy i będą uczestniczyć w rozdziale mandatów według systemu proporcjonalnego. Podczas drugiego etapu następuje określenie liczby mandatów przynależnych każdej liście w proporcji głosów uzyskanych na terenie kraju. Ostatni etap pozwala na przyznanie listom odpowiedniej ilości mandatów oraz na rozdzielenie mandatów między różne okręgi wyborcze. Na koniec następuje ogłoszenie o wyborze kandydata z list okręgowych albo klasyfikujących (owe listy stosowane są jeśli kandydat nie został wybrany według systemu większościowego, ale przyłączył się do którejś z list okręgowych i uczestniczy w podziale proporcjonalnym).

Cała procedura rozdziału mandatów według systemu większościowego ma miejsce w Obwodowych Biurach Wyborczych. Najpierw oblicza się z kart wyborczych liczbę wszystkich oddanych głosów, potem głosów ważnych, a później nieważnych uzyskanych przez kandydata. Następnie następuje licznie głosów z kart umożliwiających przydzielenie mandatu listom wyborczym w systemie proporcjonalnym. Kolejnym krokiem jest sporządzenie protokołów głosowania gdzie dokładnie uzasadnia się dlaczego oddane głosy były nieważne. Wszystkie obliczenia z obwodowych biur zostają wysyłane w celu weryfikacji do Centralnych Biur Okręgowych. Po weryfikacji danych CBO ogłasza wyniki kandydatów wybranych we właściwych kolegiach jednomandatowych.

Rozdział mandatów według systemu proporcjonalnego ma miejsce w tym samym biurze, które oblicza okręgową liczbę wyborczą każdej z list ( jest to suma ważnych uzyskanych głosów). Następnie do rozdziału mandatów używa się mechanizmu matematycznego Scorporo. Dzieli się częściowo uzyskane głosy przez każdego kandydatów powiązanych z każdą listą i wybranych kolegiach. Istnieje jednak wyjątek. Kiedy kandydat przyłącz się do kilku list przedstawionych w okręgu, a został wybrany w kolegium wtedy stosuje się metodę Scorporo Pro Quta. W tym wypadku liczy się proporcja liczby głosów uzyskanych w kolegium przez każdą z wymienionych list połączonych. Owe działania mają na celu uniknięcie sytuacji, w której lista, która zapewniła mandaty swoim kandydatom w kolegiach, mogłaby pośrednio raz jeszcze z tych głosów skorzystać dla uzyskania większej liczby mandatów przy ich rozdziale według systemu proporcjonalnego. Co więcej daje to szanse reprezentacji także małym partiom oraz możliwość unikania sytuacji przeszkadzania sobie kandydatów tych z kolegiów i z okręgów.

Dalsza procedurą jest ustalenie przez Centralne Biuro Wyborcze indywidualnej liczby wyborczej każdego kandydata z kolegium, nie wybranego w systemie większościowym. Ustala też listę kolejności kandydatów nie wybranych w kolegiach, którzy zdeklarowali przyłączenie się do dwóch lub więcej list wyborczych (o kolejności decyduje indywidualna liczba wyborcza kandydata, jeśli są one takie same, to na wyższym miejscu zostaje umieszczony kandydat starszy). CBW zawiadamia Centralne Krajowe Biuro o okręgowej liczbie wyborczej każdej z list, liczbie głosów ważnych w okręgu i o całkowitej liczbie ważnych głosów otrzymanych w okręgu przez każdą z list. CBK ustala krajową liczbę wyborczą każdej z list (jest nią suma okręgowych liczb wyborczych uzyskanych w poszczególnym okręgu przez listy posiadające te same symbole wyborcze. Dane pozwalają CBK na ustalenie, które partie przekroczyły próg zaporowy. Biuro rozdziela mandaty pomiędzy listy, które przekroczyły próg na podstawie liczby wyborczej każdej z list i w ten sposób wyodrębniają krajowy iloraz wyborczy. Mandaty przysługujące każdej liście wylicza się ze schematu: krajowa liczba wyborcza każdej listy podzielona przez iloraz wyborczy. Te mandaty, które pozostały przydziela się partiom, które uzyskały największe reszty z dzielenia. Jeżeli reszty są równe, decyduje największy krajowy iloraz wyborczy. Jeśli jednak i ten jest równy o rozdziale mandatów zadecyduje głosowanie. CBK rozdziela mandaty według schematu: najpierw w każdym okręgu, przydzielając każdej liście tyle mandatów ile ilorazów okręgowych wewnętrznych uzyskała lista w danym okręgu. Iloraz okręgowy to podział sumy okręgowych liczb wyborczych uzyskanych w okręgu przez listy dopuszczone do proporcjonalnego rozdziału mandatów plus liczby mandatów przeznaczonych do rozdzielenia w okręgu w systemie proporcjonalnym. Mandaty, które pozostaną przydzielane będą według malejącej kolejności dziesiętnych części ilorazu. W tym wyborze nie uczestniczą listy, które otrzymały mandaty na podstawie obliczeń z uwzględnieniem krajowego ilorazu wyborczego.

Prawo wyborcze do Senatu Republiki

Do Senatu wybieranych jest 315senatorów. Podobnie jak w wyborach do Izby Deputowanych 75%, czyli 232 mandaty, wybieranych jest według systemu większościowego, a 25% według proporcjonalnego. Senat wybierany jest na podstawie podziału regionalnego- okręgi pokrywają się z granicami regionów, a mandaty rozdzielane są proporcjonalnie do liczby mieszkańców. Każdy region podzielony jest na kolegia jednomandatowe równe ¾ mandatów przydzielanych temu regionowi (mamy tyle kolegiów w okręgu, ile mandatów do rozdzielenia). Pozostała ¼ dzielona jest przy zastosowaniu systemu proporcjonalnego, przy czym każdy region tworzy jeden wspólny okręg wyborczy. W tych wyborach wyborca ma tylko jedną kartę do głosowania, na której znajdują się znak identyfikujący kandydata i jego dane osobiste. Głos oddaje się tylko na jednego kandydata w okręgu jednomandatowym oraz równocześnie na grupę wyborczą, w której występuje. W przeciwieństwie do wyborów do ID, możliwe jest zgłaszanie kandydatów niezależnych.

Rozdział mandatów według formuły większościowej odbywa się dokładnie tak samo jak do Izby Deputowanych. 232 mandaty rozdzielane są w myśl zasady first past the post. Jeśli kandydacie mają równą liczbę głosów wygrywa najstarszy.

Pozostałe 83 mandaty rozdzielane są według systemu proporcjonalnego, ale w przeciwieństwie do wyborów do ID, na poziomie regionalnym a nie ogólnokrajowym.

Regionalne Biuro Wyborcze określa ogólną liczbę ważnych głosów list. Następnie określa liczbę wyborczą poszczególnych kandydatów do danej grupy, którzy nie zostali wybrani według formuły większościowej. Liczba wyborcza to suma głosów uzyskanych przez wszystkich kandydatów z okręgów jednomandatowych pod tym samym symbolem wyborczym minus głosy uzyskane przez kandydatów uznanych za wybranych. Liczba wyborcza kandydatów natomiast to pomnożenie przez 100 liczby ważnych głosów otrzymanych przez każdego kandydata i podzielenie wyniku przez liczbę głosów oddanych w okręgu wyborczym. Kolejno RBW dzieli liczbę wyborczą każdej grupy kandydatów przez liczby całkowite (1, 2, 3, 4) aż do momentu, gdy z otrzymanych ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile było w okręgu mandatów. Każda lista otrzyma tyle mandatów, ile przypadło jej w kolejności mandatów najwyższych.

Ogólnie została tu zastosowana metoda d'Hondta, jednak bez uwzględniania metody „resztek”.

Nowy system wyborczy w Japonii.

Margaret McKean & Ethan Scheiner 

     Dwaj badacze, Margaret McKean i Ethan Scheiner zajęli się badaniami wpływu, jaki wywierają nowe zasady wyborcze na partie oraz kandydatów…

Historia i ogólne założenia japońskiego systemu wyborczego. 
 Po raz pierwszy nowy system wyborczy zastosowano w październiku 1996 roku, kiedy Japonia przeprowadziła pierwsze wybory do Izby Reprezentantów, oparte na nowym systemie wyborczym, który określono mianem systemu „ramię-w-ramię” lub też po prostu „obok-siebie”. Ten system zwany jest też systemem mieszanym lub paralelnym i zawiera miejsca w ramach zarówno Single Member Districts (SMD=JOW), jak i Proportional Representation (PR).System ten został przyjęty z dużym entuzjazmem, dlatego, że wreszcie dawał japońskim wyborcom możliwość wyboru: stary system generował sytuację monopolu partyjnego, bez względu na faktyczne starania wyborców, natomiast nowy system zaoferował przynajmniej możliwość zmiany w układzie sił pomiędzy dwoma dużymi partiami, tworząc tym samym konkurencyjną atmosferę, która skłoniłaby obie partie do odzewu na żądania wyborców. Wadą tego systemu może jednak okazać się kwestia wymiany obsady parlamentu- ciężko będzie wprowadzić nowe osoby, gdyż obie partie składają się w dużej mierze z osób już piastujących swe stanowiska. Niecodzienna podwójna zasada kandydatury zezwala jednostkom kandydować w wyborach jak kandydaci w obu SMD i PR komponentach parlamentu. Takie rozwiązanie redukuje trudności z podejmowaniem decyzji i ryzyko kandydatów jak i całych partii. Jednakże podwójna kandydatura może także redukować liczbę jednostek startujących w wyborach do ministerstw, dlatego też redukowanie możliwości wyboru leży w rekach wyborców. Co więcej, podwójni kandydaci SMD-PR rozpoczną kampanię jakby byli po prostu kandydatami SMD. 
 
Charakterystyka

      Nowy, japoński system składa się z 300 jednosobowych okręgów, każdy rzeźbiony(?) z 129 większych wieloosobowych okręgów (MMDs) starego systemu, i 200 proporcjonalnych miejsc reprezentacji do wyboru w 11 regionalnych blokach, każde skupisko z poszczególnych prefektur.

Podobnie jak większości systemów „ramię-w-ramię”, kandydaci mogą startować w wyborach w obu systemach jednocześnie, zabierając miejsce w jednoosobowym okręgu jeśli zwyciężą, zabezpieczając możliwość zwyciężenia miejsca w PR nawet jeśli przegrają wyścig wyborczy do jednoosobowego okręgu, pod warunkiem że są wystarczająco wysoko w rankingu ich partii na liście w PR.

Nowy system nie przyniosł jednak oczekiwanych efektów. Zaczęła narastać frustracja i rozczarowanie a pretensje skupiły się na zasadzie podwójnej kandydatury. Zarzucono jej, że nie spełnia swojej roli jako zasady laczacej PR z JOW, ponieważ kandydaci odrzuceni przez wyborców w JOW, zazwyczaj dostawali mandat w PR. 
 
Wszyscy podwójni kandydaci z partii, którzy byli razem na liście przed wyborami jako równo zrankingowani członkowie grupy na regionalnej liście tej partii (z wszystkich tych SMDs , które były zaliczane do tego regionu PR) mogą być teraz zrankingowani na liście ich partii PR zgodnie z wartością tej proporcji. Im bliżej ci podwójni kandydaci, którzy są w równo zrankingowanych grupach jednostek na ich liście partii PR wygrywają w swoich SMD tym wyższy jest ich wynik i powyborczy ranking w ich równo zrankingowanej kohorcie i tym bardziej jest prawdopodobne, że otrzymają miejsce w PR- nagrodą pocieszenia dla przegranych jest miejsce w SMD. Jest nieodzownym dostrzeżenie faktu, iż ten nowy ranking, który bazuje na preferencjach wyborców występuje w partiach poprzez okręgi, ale nie przez partie w okręgach.  

 
Zalety, wady i zagrożenia etc. - dyskusja 
 
Należy jednak pamiętać, że porównanie hipotetycznych skrajności i fatalnych przewidywań dla japońskiego systemu leży na trzech wysoce nierealnych założeniach. Po pierwsze system wyborczy nie działa jak przy stanie równowagi, jeśli taki stan nie ma miejsca! Gdy wyborcy są wystarczająco rozgniewani, by rozważyć pozbycie się części lub wszystkich “łajdaków”, dopuszczają szerszy wybór pomiędzy kandydatami, niezależnie od systemu wyborczego. Po drugie, system japoński sprzyja sprawującym urząd, tak jak każdy system oparty na okręgach jednomandatowych kładzie nacisk na głosy osobiste. Tylko dlatego, że jest teoretycznie możliwe, nawet przez przypadek, pozbycie się “łajdaków” we wszystkich systemach jednomandatowych, nie oznacza to, że tak się stanie. Po trzecie reprezentacja proporcjonalna w wyborach daje możliwość partiom startującym z niższych miejsc w okręgach jednomandatowych, by zdobyć miejsca, a to wytwarza stabilny, nawet jeśli mały, przypływ nowych twarzy i możliwość oceny eksperymentu wyborczego przez japońskich wyborców. Głosowanie z podzielonym mandatem jest w japońskim systemie jednomandatowych okręgów i reprezentacji proporcjonalnej (system SMD-PR) realne.

10. System wyborczy jako narzędzie manipulacji politycznej.

Formuła wyborcza:

• Przykład zmiany ordynacji wyborczej przez Partię Socjalistyczną we Francji w 1985 roku. Z większościowej została zmieniona na proporcjonalną z klauzulą zaporową na poziomie 5%, z systemem listy uporządkowanej, przy wykorzystaniu metody najsilniejszych reszt (d`Hondta). Zmiana ordynacji miała dwa zasadnicze cele: zmniejszyć straty w następnych wyborach, a po drugie pomóc skrajnie prawicowemu Frontowi Narodowemu, tak żeby zwiększyć rozmiar strat w partiach prawicowych.

• Przykład wyborów do Sejmu X kadencji i Senatu I kadencji. Przyjęty został system większości bezwzględnej. System proporcjonalny, którego nie akceptowali komuniści, wymagałby zalegalizowania opozycyjnych partii politycznych ( głosowanie na listy partyjne). Po drugie, liczono na znaczny sukces tzw. „bezpartyjnych” sojuszników, których zgłoszono do 35% puli ogólnej mandatów.

Klauzule zaporowe:

• Najlepiej manipulację progiem wyborczym opisuje przykład turecki. Tam, by nie dopuścić do zdobycia reprezentacji przez mniejszość kurdyjską ustalono próg wyborczy na poziomie 10%, a populacja mniejszości kurdyjskiej liczy sobie niecałe 10% w skali kraju.

Okręgi wyborcze:

• 5-mandatowe, 10-mandatowe, 20-mandatowe okręgi dają taki sam rezultat jako kolejno 12,5%, 6,8%, 3,6% progu wyborczego.

• Gerrymandering - opisany w poprzednich rozdziałach.

• Przykład Francji - Wielkość tworzonych okręgów jednomandatowych wahała się od 20 do 90 tys. obywateli co pogwałcało zasadę równości głosu. Małe okręgi były tworzone w rejonach o nastawieniu konserwatywnym a duże lewicowym. Takie ustawienie miało sprzyjać partiom prawicowym i osłabiać socjalistów oraz komunistów.

• Mandaty dodatkowe - Polskie wybory w 1993 roku, które przyznawały komitetom, które uzyskały wynik powyżej 7% progu wyborczego, udział w dodatkowym podziale 69 mandatów z tzw. Listy krajowej. Nie miało to nic wspólnego z niwelowaniem dysproporcji tworzonych przez system proporcji, lecz miało wspierać ugrupowania najsilniejsze.

11. Zachowania wyborcze elektoratu.

Trzy paradygmaty w badaniach zachowań elektoratu:

• Socjologiczny - relacje między decyzjami a miejscem w społeczeństwie

• Socjologiczno-psychologiczny - jednostka i jej psychologia polityczna, zwolennik partii, człowiek staje się zwolennikiem na drodze socjalizacji

• Ekonomiczny - porównanie zachowań politycznych do zachowań ekonomicznych

Teoria oczekiwanej użyteczności - głosowanie tak by przyniosło nam to najwięcej korzyści.

Inne ujęcie paradygmatów:

• Socjalno-strukturalny socjologiczny

• Uspołecznionej jednostki socjologiczno-psychologiczny

• Teorii racjonalnego wyboru ekonomiczny

Socjo-polityczne podziały elektoratu:

• Centrum vs peryferie

• Państwo vs kościół

• Rolnictwo vs przemysł

• Właściciele vs robotnicy

Głosowanie strategiczne - niezgodne ze swoimi I preferencjami

Głosowanie tematyczne

12. System wyborczy - dylemat wyboru.

Skutki w zakresie	Majorat	Proporcja
Wartość wynikowa głosowania	Nierówna	Równa
Powiązanie bezpośrednie głosu z wynikiem wyborów	Proste	Trudne
Znaczenie mocnych okręgów wyborczych	Wysokie	Nieznaczne
Niezależność posłów	Duża	Mała
Wewnętrzne zróżnicowanie systemów wyborczych	Nienzaczne	Większe

Kraj	Rok	Sys. wyborczy	Partia	Głosy w %	Mandaty w %
UK	1983	WW	Konserwatyści	42,4	61,6
Kanada	1984	WW	Konserwatyści	50	74,8
Sri Lanka	1970	WW	SLFP	36,9	60,2
Turcja	1954	WW	Republikanie	36,4	5,7
UK	1983	WW	Sojusz Liberałów/ SDP	25,4	3,5
Kanada	1984	WW	Liberalna	28,8	14,2
RFN	1983	WP	CDU/CSU	48,8	49
Włochy	1983	WP	Sardyńska Partia Akcji	0,2	0,2
Holandia	1982	WP	Ewangelicka Partia Ludowa	0,5	0,5
Szwajcaria	1983	WP	Autonomiczna Partia Socjalistyczna	0,7	0,7

Skutki typów idealnych:

Skutki	WW	WP
System dwupartyjny	Tak	Nie
Partyjne tworzenie większości	Tak	Nie
Stabilne rządy	Tak	Nie
Koalicyjne rządy	Nie	Tak
Wyraźna zdolność przypisywania odpowiedzialności politycznej	Tak	Nie
Sprawiedliwa reprezentacja	Nie	Tak
Szanse dla „Nowych”	Nie	Tak

Opracowanie i wykonanie Vademecum:

Michał Leksiński

Teksty o systemach mieszanych:

Łukasz Markuszewski, Marzena Budrewicz

A

A

---