Pytania do egzaminu z emocji

1. Cechy wyróżniające emocje od innych stanów psychicznych

2. Co łączy wszystkie definicje emocji - jaki aspekt definiowania zjawisk emocjonalnych

3. Wymień składniki reakcji emocjonalnej i opisz je na przykładzie emocji lęku.

4. Różnice pomiędzy emocjami pozytywnymi i negatywnymi

5. Wymień i krótko opisz różnice indywidualne w intensywności przeżywania emocji pozytywnych i negatywnych

6. Wymień emocje podstawowe i cztery kluczowe cechy, które odróżniają je od emocji złożonych

Emocje podstawowe są to :lęk, gniew, radość smutek, wstręt, wstyd.

4 kluczowe cechy, które odróżniają emocje podstawowe od złożonych są to :

1) wyraźna podstawa biologiczna - określony substrat anatomiczno-fizjologiczny

2) podobny wzorzec reakcji ekspresyjnej, niezależny od kultury

3) silne powiązanie z działaniem i konkretnymi wzorcami reagowania

4) związane są z wyraźnymi zmianami w pobudzeniu.

7. Różnice pomiędzy emocjami, nastrojami i ocenami

Emocje

-ich zasadniczym komponentem jest pobudzenie,

-są krótkotrwałe,

-w większości przypadków związane z konkretnym obiektem

-przeciwstawne emocje - są trudne do pogodzenia,

-są związane z subiektywnym, trudnym do zwerbalizowania odczuciem,

-są związane z konkretnym kontekstem sytuacyjnym,

-są możliwe do wywołania bez udziału procesów poznawczych

Oceny

-silnie odniesione do obiektu

-bazują na strukturach i procesach poznawczych

-można integrować sprzeczne oceny

-można na nie silniej wpływać poprzez racjonalną argumentację

Nastroje

-przebiegają bez pobudzenia

-są długotrwałe, trwają zwykle przez godziny, dni lub tygodnie

-mają rozmyty wzorzec behawioralny

-są bezprzedmiotowe, nie ukierunkowane

8. Co różni emocje od procesów poznawczych

9. Opisz drogę powstawania emocji pierwszego typu - jej przebieg i funkcje

Reakcja I- szego typu.

• Kluczową rolę odgrywa ciało migdałowate i jego bezpośrednie połączenie ze wzgórzem

• Za reakcje mimowolne odpowiedzialna jest aktywizacja jądra środkowego, skąd prowadzą drogi do zwojów podstawy mózgu -kontrola reakcji typowych dla gatunku

• Ma charakter natychmiastowy

• Reakcje wyrażają wzorce jednakowe dla osobników gatunku

• Mają charakter mimowolny- jej zapoczątkowanie pozostaje poza kontrolą jednostki, może ją natomiast przerwać

Bodziec → ośrodki podkorowe → emocje

10. Opisz drogę powstawania emocji drugiego typu - jej przebieg i funkcje

Reakcja II-ego typu.

• Za jej wzbudzenie odpowiedzialne są ośrodki korowe (płaty czołowe)

• Ma charakter dowolny

• Powstaje najczęściej po reakcji pierwszego typu

• Wyraża sposoby reagowania oraz radzenia sobie z emocjami charakterystyczne dla jednostki

• Może pojawić się jedynie w sytuacjach umiarkowanie pobudzających

• Ciało migdałowate jest także pobudzanie przy tym typie reakcji (istotna rola połączeń ciała migdałowatego z ciałem prążkowanym)

Bodziec → ośrodki korowe → poznanie → emocje

11. Wymień najważniejsze części układu limbicznego i opisz jego rolę w powstawaniu emocji.

12. Wymień i krótko opisz dowody na niezależność emocji wobec poznania

MATLIN, ZAJONC, MORELAND - badania nad efektem ekspozycji (efekt wzrostu atrakcyjności obiektów po kilku powtarzających się ekspozycjach) - bodźce, które były uprzednio widziane przez o.b. podobały się bardziej, niż niewidziane, niezależnie od tego, czy badany myślał, że są one „stare” czy „nowe”. Badani są bardziej pozytywnie ustosunkowani do obiektów wraz ze wzrostem liczby ekspozycji, niezależnie od procesu rozpoznawania (rozpoznawanie poprawia się wraz ze wzrostem liczby ekspozycji).

WILSON - badania z wykorzystaniem słyszenia dychotomicznego - bodźce subiektywnie rozpoznawane jako już słyszane były bardziej lubiane, lecz niezależnie od tego efektu, stopień podobania się danych dźwięków zależał od obiektywnego dośw. związanego z ekspozycjami bodźców.

WILSON, ZAJONC - analogiczne badania nad modalnością wzrokową - w wyniku dość. z danym bodźcem możliwe jest wykształcenie r-cji emocjonalnej na ten bodziec nawet wówczas, gdy doświadczeniu temu nie towarzyszy tak elementarny proces pozn. jak świadome rozpoznanie bodźca (pewne rozróżnienia, choćby elementarne czy minimalne muszą mieć miejsce, ale też muszą zachodzić na poziomie niedostępnym świadomości badanego).

HYDE, JENKINS - badania dotyczące odtwarzania listy słów - niezależnie od tego, czy badani byli ostrzegani, czy nie, że będą musieli odtwarzać wyrazy, grupa dokonująca oceny na wymiarze „przyjemny - nieprzyjemny” miała lepsze odtworzenia (słowa były przyswajane jako „jednostki znaczeniowe” → zawartość semantyczna materiału werbalnego jest silnie związana z emocjami → to polepszenie zapamiętywania mogło być w dużej mierze spowodowane przez komponent emocjonalny).

Badania dotyczące głębokości przetwarzania - potwierdzają znaczącą rolę emocji w procesach przetwarzania inf. - głębokie przetwarzanie polepsza rozpoznawanie, dlatego, że zmusza badanych do zwracania uwagi na większą liczbę szczegółów. Badani lepiej rozpoznawali twarze, gdy wcześniej mieli określić ich cechy osobowościowe niż gdy mieli rozpoznać płeć → generalnie: gdy dokonywana jest ocena przyjemności danej twarzy czy pewnych przymiotników, to badani angażują się w formy głębokiego przetwarzania inf.

13. Neuroanatomiczne dowody na pierwszeństwo emocji wobec poznania - dzięki jakim połączeniom w mózgu człowiek może najpierw zareagować emocją a potem myślą (tj. przetwarzaniem informacji).

14. Opisz zjawisko aleksytymii i jego znaczenie dla zrozumienia znaczenia procesów poznawczych w powstawaniu emocji.

15. Opisz na czym polega efekt ekspozycji i jego znaczenie dla zrozumienia pierwszeństwa emocji wobec poznania

16. W jaki sposób rozbieżność między elementami poznawczymi może prowadzić do wzbudzenia emocji

17. Dwuczynnikowa teoria Schachtera i Singera jako wyjaśnienie mechanizmu powstawania emocji.

18. Wymień i krótko opisz cztery grupy poznawczych mechanizmów generowania emocji

19. Proces atrybucji jako źródło emocji. Wyjaśnij, jak atrybucja wpływa na powstawanie emocji po porażce.

20. Proces atrybucji jako źródło emocji. Wyjaśnij, jak atrybucja wpływa na powstawanie emocji po sukcesie

21. Motywacyjno-afektywne mechanizmy generowania emocji - opisz rolę popędów w powstawaniu emocji oraz to, jakie emocje mogą generować inne emocje

22. Pobudzenie orientacyjne - jego składowe fizjologiczne i funkcje

23. Pobudzenie obronne - jego składowe fizjologiczne i funkcje

24. Uwarunkowania intensywności emocji

25. Nerwowe mechanizmy powstawania emocji - opisz dowody na to, że system nerwowy jest warunkiem koniecznym i wystarczającym do wzbudzenia emocji.

-podkorowych powoduje powstawanie emocji niezależnie od obecności bodźców ze środowiska. Badania Hessa 1957 - laureata Nagrody Nobla.

-zmiany w poziomie neurotransmiterów powodują powstawanie emocji. Zmniejszenie poziomu norepinefryny i serotoniny jest związane z nastrojem depresyjnym.

-Agresja jest związana z niskim poziomem serotoniny.

-Substancje biochemiczne wzbudzające lęk dioxyna, yochimbina, amfetamina.(WYKŁAD

26. Na czym polega funkcjonalność ekspresji emocjonalnej.

WYKŁAD)

- Ekspresja emocjonalna to ważny składnik emocji (wg teorii Jamesa-Langego kluczowy) ma znaczenie przystosowawcze (często wyprzedza działanie).

- Ma znaczenie komunikacyjne:

• komunikuje intencje, zamiary, potrzeby;

• ze względu na to, iż jest słabiej kontrolowana niż aktywność werbalna, ujawnia autentyczne stany psychiczne

ekspresji powoduje wzrost aktywności narządów wewnętrznych

- ekspresja jest po części uwarunkowana biologicznie, po części kulturowo

- za rozpoznawanie emocji odpowiedzialna jest w większym stopniu prawa niż lewa półkula (ściślejsze powiązanie z ciałem migdałowatym, wcześniej się rozwija)

27. Skutki tłumienia emocji.

(Strelau,Doliński oraz Joseph LeDoux: „Stopień kontroli nad emocjami zależy od rodzaju systemu reakcji”)

Badania nad tłumieniem emocji wskazują, że ludzie posiadają spore zdolności do hamowania behawioralnych oznak emocji.

- zablokowanie ekspresji emocji powoduje wzrost aktywności narządów wewnętrznych

- osłabienie zewnętrznych przejawów emocji nie jest skutecznym sposobem na obniżenie doznawanej emocji.

- badania nad tłumieniem wstrętu ujawniły dwie odmienne konsekwencje fizjologiczne tłumienia:

1) osłabnięcie aktywności somatycznej wraz z towarzyszącym spadkiem tempa akcji, zawiadywanie przywspółczulną częścią AUN

2) wzrost skurczu naczyń krwionośnych i wzrost tempa napływu krwi do obwodowych części ciała, wskazujące na wzrost aktywności współczulnej części AUN.

Zachodzi „pobudzenie autonomiczne przewyższające metaboliczne zapotrzebowanie”. Jeżeli nasze emocje zostaną wzbudzone wraz z towarzyszącą im aktywacją AUN, my zaś nie działamy, to poziom faktycznego zapotrzebowania metabolicznego nie wystarcza do poradzenia sobie z podwyższonym pobudzeniem fizjologicznym - pojawiają się szkodliwe efekty tłumienia emocji.

- Niektóre badania wskazują na osłabienie układu immunologicznego i zdrowia fizycznego

- W badaniach laboratoryjnych osoby bardziej skłonne do wyparcia zgłaszały niższy poziom negatywnych emocji, ale zarazem wykazywały poważniejsze deficyty w funkcjonowaniu intelektualnym i społecznym

- Automatyczna regulacja emocji nie powoduje negatywnych konsekwencji dla funkcjonowania podmiotu (przynajmniej na poziomie psychofizjologicznym)

28. Porównaj mechanizmy wzbudzania emocji zaproponowane w teorii Jamesa-Langego i Cannona-Barda

(Strelau,Doliński)

Teoria Jamesa-Langego:

• Działanie człowieka poprzedza odczucie stanu emocjonalnego.

• James: „Moja teza stwierdza, że zmiany fizjologiczne wynikają bezpośrednio ze spostrzeżenia pewnego pobudzającego faktu i odczucie tych zmian jest emocją.”

• Sekwencja zdarzeń prowadząca do pojawienia się emocji:

- po odebraniu informacji na temat jakiegoś bodźca, następuje jego interpretacja;

- później pojawia się pobudzenie OUN, które przekłada się na pobudzenie AUN, sterującego pracą narządów wewnętrznych. Pobudzenie AUN przejawia się w przyspieszeniu lub zwolnieniu akcji serca, we wzroście ciśnienia krwi, w zmianach rytmu oddychania czy zmianach elektrycznego przewodnictwa skóry.

- po zarejestrowaniu i zinterpretowaniu tych wszystkich zmian jednostka zaczyna doznawać specyficznych uczuć.

• Zasługą teorii Jamesa-Langego było zwrócenie uwagi na rolę spostrzegania zmian somatycznych w powstawaniu emocji.

Teoria Cannona-Barda:

• Cannon zwrócił uwagę na to, że siedliskiem emocji jest mózg, a nie AUN oraz narządy wewnętrzne.

• Cannon doszedł do wniosku, że kora mózgowa hamuje reakcje emocjonalne, a ich źródłem jest wzgórze (thalamus). Z tego względu jego teoria zwana jest wzgórzową lub talamiczną teorią emocji.

• Argumenty Cannona:

1. Różne stany emocjonalne wiążą się z tym samym pobudzeniem fizjologicznym.

2. W rzeczywistości trudno byłoby uzyskać analogiczną sekwencję czasową pobudzenia fizjologicznego i odczucia emocji, jaka wynikałaby z teorii Jamesa-Langego. Zmiany fizjologiczne pojawiają się z pewnym opóźnieniem w stosunku do świadomego odczucia emocji

3. Jeśli wywoła się u człowieka zmiany fizjologiczne charakterystyczne dla emocji, to sama emocja wcale nie musi się pojawić.

• Zasługą Cannona było wskazanie na kluczową rolę struktur mózgowych w pojawianiu się emocji

Kontrowersja teoretyczna pozostała, a dotyczy ona tego, czy najpierw pojawiają się tendencje do działania oraz towarzyszące im zmiany w funkcjonowaniu organizmu, a potem dopiero świadome odczucie emocji, czy też emocja pojawia się w wyniku pobudzenia specyficznych struktur znajdujących się w mózgu, a te z kolei wywołują pobudzenie AUN i zmiany w działaniu narządów wewnętrznych.

29. Dowody empiryczne na działanie sensomotorycznego mechanizmu wzbudzania emocji

1. Izard zakłada, że w systemie sensomotorycznym emocje są aktywowane przez informacje eferentne lub czynnościowe. Do procesów sensomotorycznych mających związek z generowaniem emocji badacz ten zalicza: centralną aktywność eferentną, ekspresje twarzy, wygląd sylwetki, zachowania instrumentalne oraz napięcie mięśniowe.

2. Już Karol Darwin zauważył, że: „swobodna ekspresja zewnętrznych sygnałów emocji intensyfikuje ją”

3. Dowody empiryczne:

1. wielokrotne wymawianie zgłoski ü - aktywność ta wiąże się z napinaniem tych samych mięśni twarzy, które są aktywowane podczas ekspresji większości negatywnych odczuć emocjonalnych. Badani podczas wykonywania tego ćwiczenia, pomimo braku zewnętrznych powodów, zaczęli odczuwać negatywne emocje.

2. (Fritz Strack) Proszono osoby badane o dokonanie oceny śmieszności dowcipów rysunkowych. Dowcipy wydały się najśmieszniejsze badanym trzymającym ołówki między zębami, a najmniej śmieszne, tym, którzy trzymali je w wargach. Rozluźnienie bądź napięcie odpowiednich mięśni twarzy, związanych - odpowiednio- z ekspresją radość i rozbawienia lub obrzydzenia, wstrętu i niesmaku, powoduje więc, że coś nas śmieszy bardziej lub mniej.

3. Wiele wskazuje także na to, iż specyficzny układ kości szkieletu i przyczepionych do nich mięśni może być generatorem stanów emocjonalnych. (Sandra Duclos) Proszono badanych o przyjęcie na kilkanaście sekund specyficznej postawy ciała (zgodnie z jedną z 3 emocji: smutku, złości lub lęku), a następnie o wypełnienie kwestionariusza mierzącego odczucia emocjonalne. Okazało się, że przyjęcie odpowiedniej postawy ciała aktywizowało doznawanie tej emocji, która z tą postawą była zgodna

Z WYKŁADU:

- Aby uznać, że ekspresja może wywołać emocję, należałoby stwierdzić, że zachowania ekspresyjne mogą:

• zmienić wzbudzoną emocję

• generować pozytywne lub negatywne przeżycia

• aktywizować konkretną emocję, odpowiadającą ekspresji emocjonalnej

- Przykłady:

• Zmiana wzbudzonej emocji. Badania Riskind'a (1984) przyjęcie postawy rezygnacji po sukcesie zmniejszało radość z niego.

• Trzymanie pióra w ustach powodowało ocenianie komiksów jako bardziej śmiesznych (Strack i inni, 1988)

• Badania Duclos i in. (1989) pokazały, że przyjmowanie postawy smutku, złości i lęku prowokuje silniejsze odczuwanie odpowiednich emocji.

• Manipulacja wyprostowaną postawą ciała wywołała wzrost pewności siebie, siły pozytywnych oczekiwań i wytrwałości w wykonywaniu zadań (Riskind i Gotay, 1984)

• Zablokowanie ekspresji emocji (np. poprzez konieczność żucia gumy) osłabiało jej odczuwanie (Adelman, Zajonc, 1989)

• Blokowanie ekspresji emocji powoduje wzrost aktywności narządów wewnętrznych - wydzielanie soków żołądkowych i żółci

30. Rola ciała migdałowatego w powstawaniu emocji

Hipoteza LeDouxa: ciało migdałowate to centralny komputer emocjonalny, dokonujący ewaluacji materiału zmysłowego na wejściu z punktu widzenia jego znaczenia emocjonalnego. Ciało migdałowate ma połączenia z właściwymi do pełnienia tej roli okolicami. Otrzymuje impulsy z obszarów kory odpowiedzialnych za rozpoznawanie dźwięków. Ma również ścisłe połączenia z podwzgórzem (które zajmuje się zachowaniem emocjonalnym). Poza informacjami z kory wzrokowej i słuchowej, ciało migdałowate otrzymuje informacje wzrokowe i słuchowe bezpośrednio przez wzgórze - z pominięciem szlaków, które prowadzą do rozpoznawania przedmiotów i dźwięków. Ciało migdałowate może otrzymywać informację sensoryczną, która nie została przetworzona przez korę. LeDoux uważa, że w takich emocjach jak radosna antycypacja czy nacechowane strachem unikanie ciało migdałowate uruchamia systemy typowe dla gatunku i moduluje aktywność wielu innych części mózgu, wpływając na pobudzenie i zawiadując uwagą.

- Neurony ciała migdałowatego są szczególnie silnie pobudzane przez przez bodźce o istotnym znaczeniu emocjonalnym.

- Zdaje się być ono główną strukturą mózgu odpowiedzialną za emocjonalne znaczenie wielu rodzajów bodźców.

- Różne funkcje emocjonalne wymagają pobudzenia różnych jąder ciała migdałowatego.

- Tendencję bodźców zagrażających do wzbudzania reakcji behawioralnych i fizjologicznych łatwo wyjaśnić bliskim związkiem ciała migdałowatego z systemami pnia mózgu odpowiedzialnymi za regulację wrodzonych, typowych dla gatunku zachowań i związanych z nimi reakcji autonomicznych i hormonalnych.

- ciało migdałowate połączone jest również ze zwojami podstawy mózgu, co umożliwia wkład ciała migdałowatego (obok korowych systemów poznawczych) w regulację dowolnych emocjonalnych w celu kontrolowania i radzenia sobie z automatycznymi reakcjami emocjonalnymi.

(„Zrozumieć emocje” Oatley, Jenkins oraz „Mózgowe interakcje poznawczo-emocjonalne” Joseph E.LeDoux)

31. Jak powstają emocje pozytywne i jakie są ich funkcje

- funkcje rozwojowe, budują zasoby

- wywołują reakcję dążenia do

- wynikają głównie z zaspokojenia potrzeb

- powiązane z aktywnością lewej półkuli

-są odpowiedzią na harmonijną realizację celów i zamierzeń

-przyjemność jest zależna od zmiany i zanika wraz z ciągłością jej zaspokojenia

- emocje na ogół wolimy przeżywać z innymi

32. Funkcje emocji negatywnych

- pełnią bardzo ważne funkcje adaptacyjne

- zakotwiczając się w emocjach negatywnych skazujemy się na brak rozwoju. Próbujemy się jedynie ochronić i zabezpieczyć i nie próbujemy się otworzyć, działać, rozwijać.

- wywołują dążenie do unikania

-wynikają z niezaspokojenia potrzeb a także występowania bodźców awersyjnych.

-powiązane z aktywnością prawej półkuli

-są sygnałem tego, że nie wszystko idzie zgodnie z planem (problemy, przeszkody, kłopoty)

- wolimy je przeżywać sami.

- różnice indywidualne w zakresie przeżywania negatywnych emocji (reaktywność, neurotyczność (Big Five), pozytywna-negatywna afektywność; skala PANAS)

Zgodnie z koncepcją oceny poznawczej podmiot najpierw orientuje się, czy zaistniałe zdarzenie ma jakikolwiek związek z jego celami i interesami. Jeśli odpowiedź na to pytanie jest negatywna, emocja się nie pojawia. Jeśli zaś jest pozytywna, podmiot zadaje sobie z kolei pytanie, czy zdarzenie to zwiększa szanse na realizację przez niego celów lub sprzyja jego interesom, czy też zmniejsza jego szanse. W pierwszym z tych wypadków pojawią się emocje pozytywne, w drugim - negatywne.

33. Wymień wszystkie elementy oceny poznawczej pierwotnej i wtórnej wg Lazarusa i wyjaśnij na tej podstawie, jak powstaje złość

34. Wymień wszystkie elementy oceny poznawczej pierwotnej i wtórnej wg Lazarusa i wyjaśnij na tej podstawie, jak powstaje smutek

35. Wymień wszystkie elementy oceny poznawczej pierwotnej i wtórnej wg Lazarusa i wyjaśnij na tej podstawie, jak powstaje lęk

Znajomość pierwotnej i wtórnej oceny poznawczej pozwala na przewidywanie treści odczuwanej emocji.

Ocena poznawcza to rozpoznanie przez podmiot określonego zdarzenia jako znaczącego z punktu widzenia jego celów i interesów.

Ocena pierwotna jest procesem determinującym to, czy emocja w ogóle się pojawi. Jeżeli zaś się pojawi, to powstaje kwestia jej walencji: czy będzie to emocja pozytywna, czy też negatywna.

Elementy pierwotnej oceny poznawczej:

• Czy występuje, czy też nie ważność dla celu - emocja wystąpi jeśli zdarzenie jest ważne dla celu lub problemu;

• Zgodność z celem lub niezgodność (chodzi tu zarówno o konkretne, aktualne działania, jak i bardzo ogólne wartości, które mogą być aktualnie niedostępne świadomości podmiotu) - zbliżanie się do celu powoduje emocje pozytywne, a oddalanie się od niego emocje negatywne;

• Typ zaangażowania ego w zdarzenie, jego wartość dla podmiotu, na przykład jeśli zdarzenie angażuje poczucie własnej wartości, możliwe emocje to duma i gniew

We wtórnej ocenie poznawczej podmiot koncentruje się na możliwościach zaistniałej sytuacji (w przypadku emocji pozytywnych), bądź poradzenia sobie z zaistniałą sytuacją (w przypadku emocji negatywnych). Odpowiedzi na pytanie: co można w tej sytuacji zrobić? poszukuje się zarówno w zasobach osobistych, jak i środowiskowych.

Ocena wtórna - określa treść emocji i rodzaj działania:

• Odpowiedzialność za sytuację czy zdarzenie;

• Na ile jestem zdolny aby rozwiązać problem (potencjał radzenia sobie);

• Na ile uda mi się poradzić sobie z emocjami (potencjał radzenia sobie z emocjami);

• Oczekiwania - przewidywanie skutków i przyszłych wydarzeń.

36. Wymień i krótko opisz przykłady na to, że lęk wpływ na procesy poznawcze, odnosząc się do aspektu złożoności procesów poznawczych

37. Mechanizmy wpływu lęku na procesy poznawcze i wynikające stąd sposoby opanowywania lęku

38. W jaki sposób lęk wpływ na uwagę i pamięć

Uwaga

Lęk zawęża zakres uwagi. Lęk i niepokój mają związek z automatyczną stronniczością przetwarzania, która jest inicjowana nieświadomie, lecz w konsekwencji prowadzi do kierowania uwagi na środowiskowe sygnały zagrożenia, ułatwiając przyswajanie informacji o niebezpieczeństwie. Lęk skupia uwagę na centralnych elementach sceny (np. pistolet, krew w przypadku strzelaniny), dzięki czemu one są lepiej pamiętane. Jednak ten wzrost zapamiętania odbywa się kosztem innych szczegółów, spostrzeganych jako uboczne dla głównego zdarzenia.

Pamięć

Termin „pamięć tunelowa” jest zwykle używany do opisania zjawiska zapamiętywania jedynie pewnego aspektu sytuacji i całkowitej niepamięci innych parametrów zdarzenia. Zjawisko to tradycyjnie wiązało się z hipotezą Easterbrooka, że pobudzenie fizjologiczne prowadzi do zwężenia pola uwagi, co skutkuje dobrym pamiętaniem tego, co jest w centrum pola widzenia, ale słabym tego, co jest na jego peryferiach. Liczne badania wykazały, że emocja strachu prowadzi do takich samych efektów, a hipotezę można też zgeneralizować na mechanizmy pamięciowe.

Stykając się z emocjonalnie pobudzającym, traumatycznym zdarzeniem, podmiot bezwiednie i automatycznie koncentruje swą uwagę na krytycznych szczegółach tego zdarzenia, a w rezultacie nie obejmuje uwagą elementów niemających takiego charakteru. Pamięć tunelowa jest łącznym wynikiem zawężenia pola uwagi i bardzo intensywnego przetwarzania informacji krytycznych.

Pierwsze ważne oddziaływanie emocji na pamięć jest zapośredniczone jej wpływem na uwagę, ta zaś nasila późniejszą pamięć zdarzenia, na którym uwaga była skupiona. Uwaga zależy w dużej mierze od stopnia, w jakim zdarzenie jest interesujące, co z kolei po części zależy od jego nieoczekiwaności (odbiegania od normy), a po części od jego znaczenia afektywnego. Reakcja emocjonalna na nieoczekiwany wynik działań skupia uwagę na tej istotnej cesze sytuacji, która mogłaby wyjaśnić porażkę, dzięki czemu człowiek uczy się, jak zmieniać swoje oczekiwania w adaptacyjny sposób. Poza tym silna reakcja afektywna na jakieś zdarzenie powoduje też powtarzanie i rozpracowywanie zapisu owego zdarzenia w pamięci operacyjnej. Ta właśnie tendencja leży u podstaw uporczywych, automatycznych nawrotów wspomnień traumatycznych zdarzeń, na które cierpią ofiary stresu pourazowego

39. Jak wpływa na nastrój pozytywny na sposób przetwarzania informacji - opisz pozytywne i negatywne skutki

Emocje pozytywne sugerują, że wszystko przebiega zgodnie z planem, dlatego też analiza sytuacji jest mniej dokładna i zaangażowanie procesów poznawczych jest mniejsze.

Wpływ pozytywnego nastroju na procesy poznawcze - aspekty formalne:

• Mniejsza koncentracja na zawartości przekazu;

• Badani odpowiadają szybciej, ale z większą ilością błędów;

• Myślą bardziej stereotypowo;

• Popełniają w większym stopniu Fundamentalny Błąd Atrybucyjny;

• W mniejszym stopniu kontrolują swoje myśli i sądy;

• I prawdopodobnie dlatego - są bardziej kreatywni.

Wpływ pozytywnego nastroju na procesy poznawcze - aspekty treściowe:

• Łatwiej przypominamy sobie zdarzenia pozytywne, będąc w nastroju pozytywnym.

Osoby będące w pozytywnym nastroju łatwiej znoszą pewien dyskomfort,

40. Jak wpływa na nastrój negatywny na sposób przetwarzania informacji - opisz pozytywne i negatywne skutki

Wpływ negatywnego nastroju na procesy poznawcze - aspekty formalne:

• Osoby w stanie negatywnego nastroju przetwarzają informacje dokładniej, bardziej systematycznie;

• Są ostrożniejsi w ocenach;

• Popełniają mniej błędów w ocenie - w mniejszym stopniu posługują się stereotypami;

• Zwracają uwagę na zawartość przekazu perswazyjnego;

• Mają bardziej trafny, a mniej pozytywny obraz siebie.

Wpływ negatywnego nastroju na procesy poznawcze - aspekty treściowe:

• Łatwiej przypominamy sobie zdarzenia negatywne, będąc w nastroju negatywnym.

• Opisz mechanizmy wpływu nastroju na treść myśli - opisz wyjaśnienia Bowera i Conwaya

Mechanizmy wpływu nastroju na procesy poznawcze

• Według Bowera (1992) emocja jest węzłem w sieci asocjacyjnej i ułatwia przypominanie zdarzeń powiązanych z doświadczeniem emocji. Hipoteza przypominania zgodnego z aktualnym nastrojem. Eksperymenty polegały na wywoływaniu u badanych nastroju i prośby przypomnienie sobie zdarzeń z dzieciństwa / słyszanych przed chwilą historyjek itd

(Oatley K., Jenkins J. M. Zrozumieć emocje s.31-34, 276)

• Według Conwaya (1990) emocja jest modalnością (organizuje pewne procesy w mózgu), która ułatwia przypominane sobie wszystkich zdarzeń powiązanych z takim przeżyciem. Cztery podstawowe modalności zgodne z emocjami podstawowymi:

• Miłość, radość, szczeście

• Cierpienie, żal, smutek

• Gniew, nienawiść, zazdrość

• Strach, przerażenie, panika

Użycie terminu oznaczającego emocje należącą do jednej z tych grup daje znacznie krótsze czasy reakcji w zadaniu decyzji leksykalnej. Gdy jesteśmy pod wpływem jakieś emocji w pierwszej kolejności przypominamy sobie zdarzenia o podobnej zawartości emocjonalnej. Prawdopodobnie funkcją tego mechanizmu jest jak najszybsze przypomnienie sobie jak radziliśmy sobie z tym rodzajem zdarzeń (emocji) w przeszłości a więc efektywniejsza obrona.

42. Kiedy emocje wywierają silny, a kiedy słaby wpływ na nasze myślenie - opisz rolę czynników sytuacyjnych w tym względzie.

Emocje mają silny wpływ na myślenie wtedy:

• gdy ich osobowość (myśli) oparta jest na emocjach (np. myślę o miłości)

• gdy emocje są silne

(Niski poziom emocji polepsza sprawność procesów poznawczych. Umiarkowany poziom emocji zniekształca procesy poznawcze. Im silniejsze emocje tym większe zniekształcenia. Zniekształcenia są adekwatne do znaku emocji)

• gdy ludzie mają mało informacji
(emocje nadają dodatkowy aspekt informacjom albo same w sobie stanowią informacje)

• gdy trzeba formułować sąd pod presją czasu lub w ekstremalnych warunkach

(emocje informują nas o priorytetach, o aktualnym stanie środowiska zewnętrznego i naszego wnętrza)

• gdy sądy są afektywne z natury (np. decyzje moralne)

• gdy kryteria ocen są rozmyte (wybieramy zgodnie z naszymi priorytetami albo zgodnie z intuicją)

• gdy sytuacja podlegająca ocenie jest bardzo skomplikowana (emocje mogą hierarchizować cele, kategoryzować informacje)

• gdy jest bardzo duże obciążenie poznawcze (emocje mogą działać jako filtr informacyjny <teoria Schwarza>, sprawiają że szybko podejmujemy decyzje)

• w zaburzeniach emocjonalnych (depresja, mania, lęki)
Słaby wpływ emocji na myślenie: działają na nasz bardzo słabe emocje, myślimy o nieznaczących, prostych albo rutynowych sytuacjach/decyzjach, mamy optymalny poziom pobudzenia poznawczego i optymalną ilość informacji, nie ogranicza nasz czas, nasze funkcjonowanie poznawcze i emocjonalne nie jest zaburzone.

Np. silny wpływ kiedy myślimy o ślubie, słaby kiedy myślimy o zrobieniu herbaty (takiej z Biedronki nie ze Świata Herbat

43. Na czym polega informacyjna funkcja emocji w teorii Norberta Schwarza

Funkcja informacyjna ma ogromne znaczenie dla formułowania ocen i podejmowania decyzji, bowiem nie decyduje o nich tylko chłodna kalkulacja i rozważania za czy przeciw, to emocje mają ostateczny wpływ na przyjętą postawę, podjętą decyzję dostarczając jednostce sygnałów, co do znaczenia dla niej odbieranych bodźców i wydarzeń.

• Emocje pozytywne sugerują, że wszystko przebiega zgodnie z planem, w środowisku zewnętrznym nie występują żadne zmiany zagrażające jednostce i jej interesom, możliwe, że jednostka zbliża się do celu albo właśnie go osiągnęła.

Negatywne afekty mówią o tym, że są problemy z realizacją planu lub coś zagraża interesom jednostki - należy podjąć działania interwencyjne czy korekcyjne.

• Stąd też negatywny nastrój powoduje bardziej dokładną analizę sytuacji i większe zaangażowanie procesów poznawczych niż pozytywne emocje, motywuje do działania. Pozytywny nastrój zmniejszają podatność na informacje i skłaniają do używania heurystyk.

• Emocja może być dodatkową informacją podczas prognozowania, podejmowania decyzji.

44. W jakim nastroju należy podejmować decyzje, aby zwiększyć ich trafność (w kontekście teorii N.Schwarza emocji jako informacji)

Podejmowanie decyzji w negatywny nastroju zwiększa ich trafność. Schwarza uważał, że pozytywne emocje sugerują, że wszystko przebiega zgodnie z planem natomiast negatywne emocje sygnalizują problemy i konieczność dokładniejszej analizy sytuacji. Co więcej pozytywne emocje zwykle sugerują nam rozwiązania pozytywne krótkofalowo a na dłuższa metę szkodliwe.

Negatywny nastrój	Pozytywny nastrój
Dokładniejsze przetwarzanie info Systematyczne przetwarzanie info Ostrożne oceny Rzadkie posługiwanie się stereotypami i heurystykami Zwracanie uwagi na perswazyjność przekazu Bardziej trafny obraz siebie	Mniejsza koncentracja na przekazie Mniejsza kontrola myśli i sądów Szybkie odpowiedzi Często stereotypowe myślenie i posługiwanie się heurystykami Fundamentalny błąd atrybucji(przyczyny są stałe i wewnątrz mnie)

45. Objawy depresji - wymień grupy objawów i po dwa przykłady na każdą z nich

46. Triada i spirala depresyjna - opisz elementy triady depresyjnej i sekwencję błędów w myśleniu doprowadzających do powstania depresji

47. Założenia i etapy poznawczej terapii depresji - skąd wywodzi się depresja i jak można na nią wpływać za pomocą narzędzi poznawczych.

48. Osobowościowe czynniki ryzyka depresji

49. Obraz świata i innych ludzi u osób depresyjnych

Chorzy pragną opieki ze strony innych, jednak ich działania w tym kierunku są nieefektywne. Inni ludzie są odbierani jako wrogo nastawieni i nie troszczący się o dobro chorego. Świat jawi się jako zły i zepsuty. Ze względu na negatywny sposób myślenia i mówienia o samym sobie może doprowadzić do znacznej redukcji wzmocnień społecznych, co pogłębia depresję. Negatywne nastawienie poznawcze sprawia, że chory widzi otaczający go świat oraz własną przyszłość w sposób zniekształcony.

50. Percepcja własnej osoby w depresji - w jakim zakresie osoby depresyjne są realistyczne w ocenie siebie, a jakim są tendencyjne

Ze względu na silną koncentrację uwagi na negatywnych myślach oraz niskiej samoocenie, zakres spostrzegania staje się coraz bardziej zawężony, sztywny, defensywny, pojawia się wiele błędów, chorym zdarza się niewłaściwie rozpoznawać własne uczucia (np. mogą określać swoją złość jako „depresję”). Tego typu negatywne i sztywne sposoby myślenia bywają wyćwiczone i utrzymują się przez długi czas, zniekształcają rzeczywistość, mają roszczeniowy i samoobronny charakter, są oparte na przypuszczeniach. Brak również pozytywnych iluzji - efektu self-serving bias, nierealistycznego optymizmu. Występuje także skłonność do negatywnej interpretacji komplementów. W efekcie tego chory spostrzega siebie jako osobę bezwartościową, nudną, nic nie wartą, beznadziejną. Poza negatywną interpretacją samego siebie chorzy dostrzegają swój spadek nastroju, nieumiejętność cieszenia się niczym, ciągłe narzekanie, zmianę sposobu ubierania na bardziej niedbały i szary. To z kolei jeszcze bardziej pogrąża ich w depresyjnych myślach i zniekształca spostrzeganie. Dominują uczucia pogardy do samego siebie, wrogości, irytacji i poczucia winy z powodu niezdolności do korzystania z własnych możliwości.

Chorzy charakteryzują się większą analitycznością i koncentracją na meritum. W percepcji swoich nagrań magnetowidowych chorzy szybciej identyfikowali zachowania negatywne, a niedoceniali pozytywnych, występowało u nich również gorsze zapamiętywanie zdarzeń pozytywnych. Swoje zachowania interpersonalne ocenieli niżej niż zewnętrzni obserwatorzy.

51. Czynniki wywołujące wstyd i poczucie winy

Wstyd - niepowodzenie w stosunku do własnych norm, zasad i celów wtedy, gdy człowiek dokonuje całościowej oceny Ja, powstaje w wyniku przekroczenia norm społecznych. Wstyd może być także związany z niewłaściwym zachowaniem się w towarzystwie, niestosownym ubraniem, publiczną oceną, ujawnieni przed innymi tego, co chcielibyśmy ukryć. Zazwyczaj występuje w sytuacjach publicznych, gdy zdajemy sobie sprawę, że jesteśmy poddani ocenie ze strony innych, ale może występować także w sytuacjach prywatnych. Kluczowa przy powstawaniu wstydu jest własna interpretacja zdarzeń, to od niej zależy czy emocja ta wystąpi, czy nie Dokonywana jest atrybucja całościowa.

Poczucie winy - kłamstwo, kradzież, oszukiwanie, nie udzielenie pomocy, złamanie diety (u kobiet). Dotyczy przekroczenia standardu moralnego, czyli tego co jest społecznie karane, jest to uwewnętrzniony lęk przed karą. Źródłem poczucia winy jest zinternalizowany standard zachowania a także dyspozycyjna atrybucja zachowania i jego skutków. Poczucie winy jest konsekwencją porażki, ale ocena odnosi się do konkretnych czynów, celów lub działań Ja podczas jego interakcji z przedmiotami lub ludźmi. Dokonywana jest atrybucja szczegółowa. Jest silnie związane z afektywno-poznawczymi wzorcami moralnego zachowania. Aby poczucie winy wystąpiło, muszą być rozwinięte odpowiednie struktury poznawcze dotyczące norm moralnych i poczucia zobligowania do ich przestrzegania, jest związane z refleksją nad własnym postępowaniem i jego wpływem na inne osoby.

Możemy być zawstydzeni działaniem, z którego powodu czujemy się winni, ale nie czujemy poczucia winy z powodu zawstydzenia

52. Fenomenologia wstydu i poczucia winy - jak odczuwane są obie te emocje i jaki jest ich wpływ na samoocenę i poczucie tożsamości

Są to emocja samoświadomościowe będące wynikiem złożonych procesów poznawczych, których osią jest pojecie Ja

Wstyd - bardzo autodestrukcyjna emocja, ocenie zostaje poddane całe Ja, pojawia się tendencja do koncentrowania się na samym sobie a nie na własnych czynach - silne poczucie społecznej ekspozycji. Towarzyszy temu pragnienie ukrycia się, zniknięcia lub śmierci. Atakowane jest Ja jako całość, bardzo destrukcyjna emocja dla samooceny i poczucia tożsamości. Można zaobserwować bardzo silną samoświadomość i koncentrację na sobie oraz pomieszanie Ja jako podmiotu i Ja jako przedmiotu. Bardzo trudno pozbyć się tej emocji, jest niezwykle intensywna, negatywna i bolesna w jej wyniku dochodzi do zakłócenia bieżącego zachowania, splątania myśli, niemożności mówienia i działania. Postawa ciała staje się skurczona, zamknięta, jakby człowiek chciał zniknąć, ukryć się, występuje silne pobudzenie autonomicznego układu nerwowego - podwyższony puls, uczucie drętwienia kończyn, czerwienienie się. Wszystkie działania skoncentrowane są na pozbyciu się tej emocji.

Poczucie winy - związane jest z porażką, ale odnosi się do konkretnych działań i zachowań Ja, uwaga jest skupiona na tym co doprowadziło do powstania emocji i możliwościach naprawienia tego. Ludzie cierpią z powodu swoich porażek, ale ból jest skierowany na przyczynę niepowodzenia lub przedmiot szkody. Poczucie winy nie jest tak intensywne i negatywne jak wstyd, nie zakłóca działania i nie powoduje zagubienia, może być czynnikiem motywującym. Uwaga skoncentrowana jest tylko na pewnych działaniach Ja, Ja pozostaje oddzielone od podmiotu. Poczucie winy nie narusza samooceny w tak dużym stopniu jak wstyd. Jest to emocja długotrwała, związana z lękiem powodująca ciągła powracanie myśli do sytuacji, która ją wywołała. Usunięcie tego uczucia wiąże się z podjęciem działań naprawczych. Postawa ciała nie jest zamknięta jak w przypadku wstydu, osoba z poczuciem winy poruszają się w przestrzeni jakby chciały naprawić wyrządzone szkody, można u niej zaobserwować także ciężkie spojrzenie.

Źródła deficytu wstydu i poczucia winy u psychopatów - opisz trzy możliwe wyjaśnienia tego faktu

1. W dzieciństwie byli bardzo silnie karani przez rodziców. Bodźce traumatyczne mogą unieczynnić bądź uszkodzić hipokamp, strukturę odpowiadającą za pamięć emocji. W takiej sytuacji ludzie ci nie są w stanie wytworzyć reprezentacji emocjonalnych zdarzeń i nie wytwarza się lub nie utrwala żaden standard moralnego zachowania, a zapamiętywana jest wyłącznie sama kara.

2. Psychopaci nie byli wystarczająco silnie związani emocjonalnie z rodzicami. Osoby, których zadaniem jest nauczenie dziecka standardów moralnych, muszą być dla niego ważne, w innym wypadku również standard moralny nie jest bardzo istotny.

3. Rodzice psychopatów byli bardzo niekonsekwentni. Być może psychopaci stosując wybiegi unikali kary i nagany po przekroczeniu standardu moralnego. W takiej sytuacji standard nie pełnił funkcji regulacyjnych.

53. Różnice pomiędzy wstydem a poczuciem winy

Wstyd	Poczucie winy
Emocja autodestrukcyjna	Emocja motywująca
Bardzo intensywna, bolesna	Intensywna w mniejszym stopniu niż wstyd
Atrybucja całościowa	Atrybucja szczegółowa
Uwaga skupiona jest na całości Ja	Uwaga skupiona jest na konkretnych działaniach i zachowaniach Ja - na tym co jest określone
Powoduje zmieszanie, zagubienie, splątanie myśli, zaburza bieżące działanie	Nie zakłóca bieżącego działania, motywuje do podjęcia zachowań naprawczych
Postawa ciała, zamknięta, skulona, jakby chowanie twarzy, chęć ukrycia się	Poruszanie się w przestrzeni jakby chciało się naprawić szkody
Pozbycie się wstydu jest bardzo trudne - przykładowe działania to reinterpretacja, rozszczepienie Ja, zapominanie	Pozbycie wiąże się z podjęciem działań likwidujących to,cozepsuło się swoimi czynami
Pomieszanie Ja jako przedmiotu i jako podmiotu	Ja pozostaje oddzielone od przedmiotu
Wstydu nie doświadcza się z powodu poczucia winy	Poczucie winy może zamienić się we wstyd (np. gdy nie zostaną podjęte żadne działania)

54. Negatywne skutki wstydu dla rozwoju osobowości

Silne częste przeżywanie wstydu bardzo zaniża samoocenę - jest to bowiem reakcje emocjonalna związana z globalną, negatywną oceną własnej osoby. Może spowodować unikanie relacji społecznych i związków emocjonalnych, które mogłyby rodzić wstyd. Przedłużający się wstyd przechodzi w depresję.

Gorsze przystosowanie, niskie poczucie własnej wartości, depresja, rozszczepienie Ja, bezradność, cierpienie psychiczne, wewnętrzny, stabilny, całościowy styl atrybucji zdarzeń negatywnych. Badania osób molestowanych - jeśli zdarzenie zostało zatajone, a co za tym idzie, wstyd był większy, duża tendencja do samoobwiniania się.

55. Pozytywne skutki wstydu dla rozwoju osobowości

Stymuluje rozwój umiejętności i kompetencji, gdyż antycypacja wstydu powoduje zwiększenie wytrwałości w dążeniu do realizacji standardów. Stymuluje refleksje dotyczące własnej tożsamości i autonomii - inspiruje proces dookreślania „ja prywatnego”. Zwiększa samokrytycyzm. Hamuje przed podejmowaniem działań niepożądanych. Powodując koncentrację na własnym ciele przyczynia się do zainteresowania własnym ciałem i higieną

56. Pozytywne skutki poczucia winy

Najważniejszą bez wątpienia funkcją poczucia winy jest funkcja regulacji zachowania człowieka poprzez identyfikację (często automatyczną) zachowań (czasem także myśli i postaw) niezgodnych z systemem wartości jednostki , bądź z systemem jej norm moralnych czy społecznych. Ta identyfikacja odbywa się poprzez odbiór zazwyczaj przykrych emocji(żal, wstyd, lęk, niepokój, napięcie...) mniej lub bardziej rozpoznawanych i łączonych przez jednostkę z sytuacją ocenianą przez nią jako sprzeczna z normami bądź wartościami.

 Następna funkcja poczucia winy to motywowanie do reakcji zmierzających do redukcji przykrego napięcia emocjonalnego, takich jak: zadośćuczynienie, samo ukaranie, reakcja
przeniesieniowa, reakcja zmierzająca do zmiany punktu odniesienia (np.: hierarchii wartości).

 Kolejna funkcja poczucia winy to umożliwienie „socjalizacji uczuć”, opanowanie popędów, co umożliwia dostosowanie zachowania jednostki do standardów społecznych.

 Poczucie winy bywa także bodźcem do rozwoju intelektualnego , emocjonalnego i duchowego, poprzez dążenie do zmiany postaw zachowań i wartości na które jednostka reaguje poczuciem winy.

 Poczucie winy pozwala także rozróżnić dobro moralne od zła w odniesieniu do systemu wartości jednostki.

57. Wpływ rozbieżności w strukturze „ja” na powstawanie wstydu i poczucia winy

Emocje są wynikiem rozbieżności w strukturze „ja”, a dokładniej pomiędzy „ja realnym” a „ja idealnym” (wstyd), oraz pomiędzy „ja realnym” a „ja powinnościowym” (poczucie winy).

JA REALNE - cechy, które podmiot aktualnie opisują

JA IDEALNE - cechy i właściwości, które podmiot pragnąłby posiadać (życzenia, nadzieje, itp.)

JA POWINNOŚCIOWE - cechy i właściwości, które, zdaniem podmiotu, powinien on posiadać.




58. Jak powstaje chroniczny wstyd i chroniczne poczucie winy (na podstawie teorii T.Higginsa)

Emocje wynikają z rozbieżności w strukturze „ja” - pomiędzy aktualną reprezentacją własnej osoby i standardami ja. Przyczynę chronicznego wstydu w oparciu o teorię Higginsa upatrywac można w „ja idealnym” osoby widzianym z perspektywy innych, a mianowicie bezpośrednim determinantem poczucia wstydu są emocje wywołane brakiem pozytywnych wzmocnień, przygnębienie. Jeśli zaś chodzi o chroniczne poczucie winy to przyczyna leży w „ja w powinnościowym” widzianym przez jednostkę z punktu widzenia własnego, zaś tutaj bezpośrednim czynnikiem uruchamiającym poczucie winy są emocje wynikające z wystąpienia negatywnych skutków, pobudzeniu i uczuciu zagrożenia.

59. Wyjaśnij na podstawie znanych Ci koncepcji zjawisko polegające na nasileniu myśli oraz zachowań agresywnych u ludzi pod wpływem wzrostu temperatury otoczenia (powyżej 35 stopni C)

Człowiek będący narażony na wysoką temperaturę zbyt długo,liczyc się musi z tym, iż jego osiągi musza ulec pogorszeniu. W miarę wzrostu obciążenia cieplnego organizmu płaci on coraz większą cenę za utrzymanie homeostazy ponosząc przy tym coraz większy koszt fizjologiczny i psychiczny. Wysoka temperatura wpływa również na subiektywne odczucia jednostki powodując dyskomfort i rozproszenie (Johnson, Kobrick, 2001).Wysoka temperatura podnosi także wzrost agresywnych zachowań u człowieka poprzez wzrost wrogich uczuc i pośrednio przez wzrost agresywnych myśli. Według badań wysoka temp. ma silniejszy wpływ na na liczbę przestępstw związanych z przemocą niż rodzaj populacji, status ekonomiczny i położenie geograficzne. Agresja jest wyższa w czasie gorących dni i miesięcy.

60. Socjobiologiczne uwarunkowania agresji

Autorzy podejścia socjobiologicznego zakładają, że agresja rozwinęła się w procesie ewolucji jako przystosowawcza forma zachowania społecznego oraz dlatego, że jest narzędziem osobniczego sukcesu reprodukcyjnego. Najprościej mówiąc zachowania agresywne przynosiły korzyści, stąd jej obecbnośc. O agresji w ujęciu socjobiologicznym można mówic w odniesieniu do jej dwóch typów, istniejących ze względu na różne odniesienia - albo do swojego gatunku, albo do osobników, grup z poza. Agresja wewnątrzgatunkowa spowodowana jest potrzebą uzyskania władzy i dominacji, związana jest z seksem, a także macierzyństwem oraz wynika z przegęszczenia - to zaś jest czynnikiem kontrolującym ilość populacji. Jeśli zaś mówimy o agresji międzygatunkowej to ma ona charakter napastniczy i terytorialny.

61. Wyjaśnij wpływ dyskomfortu na nasilenie odczuć i zachowań agresywnych (na podstawie teorii L.Berkowitza). Opisz jakie rodzaje dyskomfortu powodują agresję

Poznawczo-neoasocjacjonistyczny model powstawania gniewu Berkowitza ukazuje ze sieci asocjacyjne łączą specyficzne typy uczuć z okreslonymi myslami i wspomnieniami oraz z pewnymi rodzajami reakcji ekspresywno-motorycznych i fizjologicznych. Przyjmuje również, ze aktywizacja dowolnego elementu sieci uruchamia pozostałe. Osoby o wysokim dyskomforcie fizycznym maja najwięcej mysli łączących się z gniewem. Istnieje związek asocjacyjny miedzy negatywnymi reakcjami afektywnymi a powiązanymi z gniewem uczuciami, myślami, wspomnieniami, jak również agresywnymi skłonnościami. Wlaśnie za sprawa tych asocjacji, gdy z jakiegoś powodu czujemy się źle-boli nas ząb, jest nam gorąco, musimy znosić przykry zapach lub hałas, bądź jesteśmy bardzo smutni lub zniecheceni -możemy odczuwać gniew, mieć ” złe myśli” i wspomnienia i być agresywnie nastawieni. Nastrój przygnębienia sam w sobie generuje uczucia złości i wrogie inklinacje.Im wiekszy dyskomfort fizyczny lub psychiczny, tym wieksza skłonność do agresji.

Wyniki badań przeprowadzonych przez Berkowitza wskazują,ze dyskomfort fizyczny uruchamia zarówno myśli jak i uczucia związane z gniewem

Afektywno-poznawczy model agresji Berkowitza

• Każdy bodziec awersyjny toruje drogę do agresji na zasadzie skojarzenia z dyskomfortem

• Ból

• Rywalizacja

• Podwyższona temperatura

• Frustracja

Według Berkowitza wrodzone wzorce ludzkiego zachowania są podatne na modyfikację oraz nieskończenie elastyczne. Ludzie mają skłonność do reagowania na prowokacyjne bodźce zaatakowaniem sprawcy. Jednakże ta skłonność nie zawsze musi znaleźć odzwierciedlenie w zewnętrznym działaniu, gdyż zależy ona od złożonego, wzajemnego oddziaływania pomiędzy wewnętrznymi tendencjami a różnymi reakcjami hamującymi oraz od szczególnego charakteru sytuacji społecznej. Ludzie bardzo często reagują agresją również na ból lub poczucie psychicznego dyskomfortu. Często zdarza się osobie narażonej na ogromny ból uderzyć w jakiś przedmiot. To samo dotyczy poczucia dyskomfortu - jeżeli człowiek czuje, że został „przyparty do muru”, może stać się agresywny.

Agresja ujawnia się również, jeżeli do poczucia dyskomfortu, długotrwałej frustracji dojdzie jeszcze jeden czynnik - ubóstwo. Przy czym ważny jest zarówno bezwzględny poziom ubóstwa, jak również pogorszenie się warunków życia. Kiedy człowiek znajduje się trwale w beznadziejnej sytuacji, łatwiej mu w niej żyć. Natomiast, jeśli co jakiś czas pojawia się, a potem znika choćby nikły promień nadziei - jego frustracja z istniejącego stanu staje się coraz większa i jeśli obejmuje większą grupę społeczeństwa, to może prowadzić do zamieszek lub rewolucji.

62. Jak normy mogą sprzyjać powstawaniu agresji a jakie hamują jej powstawanie

Sposób reagowania na prowokacje prowadząca do zachowan agresywnych jest silnie uwarunkowany kulturowo, np. wychowanie w kulturze honoru, w której nawet drobne utarczki staja się polem walki o prestiż i reputacje, gdzie ceni się „zachowanie twarzy” i staje w obronie honoru własnego i rodziny w obliczu najmniejszej zniewagi. Kultura taka sankcjonuje agresje, nakazując ja jako wlasciwa reakcje na zniewage , a jej elementy można znaleźć w płd stanach USA, a zapewne tez u polskich górali.

Obecnośc innych ludzi potępiających agresje hamuje jej przejawy, podczas gdy obserwatorzy agresje pochwalajacy mogą prowadzic do jej nasilenia. Badani pokazuja, ze wpłw aprobaty społecznej na zachowanie jest efektem nie mechanicznego warunkowania sprawczego, lecz swiadomego dążenia do pozyskania aprobaty obserwatorów. Normy społeczne nabierają większego znaczenia, gdy maja sankcje religijną. Nawoływanie do przemocy bardziej nasilało agresje, gdy było opatrzone boska sankcja, a podczas eksperymentow wpływ ten pojawial Się nawet u osob niewierzących, choc był silniejszy u osob wierzacych. Terroryści często uzasadniaja swoje niegodziwe dzialania nakazem boskim.

Społeczne uwarunkowania agresji - normy

• W wieku 3-11 lat agresja pojawia się średnio 8 x na godzinę

30% procent tej agresji to rewanż, reszta to głównie agresja impulsywna

80% aktów agresji kończy się sukcesem

• Norma rewanżu (wet za wet) działa tak silnie jak norma wzajemności w zachowaniach prospołecznych. Hamuje normę rewanżu norma społecznej odpowiedzialności

• Normy panujące w kulturach honoru

Społeczne uwarunkowania agresji - społeczne uczenie się agresji

• Badania korelacyjne - dzieci, które oglądają więcej programów TV z przemocą, są bardziej agresywne

• Badania eksperymentalne

Podział młodocianych przestępców na dwie grupy - jedna przez 5 dni oglądała filmy obrazujące przemoc, druga - filmy neutralne. Wyniki - większa skłonność do agresji w pierwszej grupie

• Badania podłużne. Osoby, które w wieku trzech lat oglądały więcej programów obrazujących przemoc jako dorośli popełniali więcej czynów kryminalnych, od tych, którzy oglądali takich programów mniej (dotyczy głównie mężczyzn)

Mechanizmy społecznego uczenia się agresji

• Naśladowanie i modelowanie

• Desensytyzacja

• Kształtowanie poglądów - heavy viewers przeceniają liczbę przestępstw popełnianych w populacji i przyjmują koncepcję świata jako pełnego przemocy

63. Dlaczego wyładowanie agresji może zwiększyć intensywność jej odczuwania w przyszłości

Większość eksperymentów, w których sprowokowano badanych do wrogiej wypowiedzi na temat ofiary, wykazala, ze ostatecznym tego następstwem by l ich bardziej wrogi stosunek do ofiary niż u badanych, którzy nie mieli okazji do początkowej wrogości. Ludzie, którzy uprzednio zadali innej osobie ból, sa gorszego o niej zdania niż badani, którzy nie mieli okazji do agresji w stosunku do tej osoby. Co więcej, liczne badania wykazuja, ze podczas wielokrotnego powtarzania agresji fizycznej w stosunku do tej samej osoby poziom agresji nie tylko nie spada, ale rośnie, czyli wystepuje tu spirala przemocy. Ma ona wiele przyczyn. Po pierwsze akt agresywny może funkcjonowac jako nagroda, powoduje bowiem spadek(nieprzyjemnego )napiecia. Po drugie, zachowanie agresywne wywołuje tendencje do jego uzasadnienia negatywnymi cechami ofiary( a nie własnymi cechami agresora, Co oczywiście stawialoby go w negatywnym świetle). To zaś nasila dalsza agresje-jesli ktos raz zasłużył na agresje, zasluguje na nią i przy nastepnej okazji. Po trzecie, wykonanie lub obserwacja aktu agresywnego prowadzi do desentyzacji, czyli osłabienia awersyjnej reakcji fizjologicznej, jaka zwykle reagujemy na przemoc.np mózgi młodych mężczyzn, którzy często bawia się agresywnymi grami komputerowymi, ujawniaja słabsza reakcje na wdok przemocy, co jest odpowiedzialne na ich wieksza agresje przejawiana podczas rywalizacji z innymi.

64. Świadomość własnego stanu emocjonalnego a kontrola agresji

65. Związek obserwacji agresji przejawianej przez innych z intensywnością własnych zachowań agresywnych

66. Społeczne i genetyczne uwarunkowania agresji - jak wychowanie i predyspozycje genetyczne wpływają na powstawanie zachowań agresywnych

67. Cechy i funkcje agresji wrogiej ekspresyjnej i instrumentalnej

68. Wpływ obserwacji cudzej agresji na obraz świata i przekonania o naturze ludzkiej

69. Opisz znaczenie zjawiska przeniesienia ekscytacji Zillmana dla zrozumienia mechanizmów powstawania i intensyfikacji agresji

70. Metody kontroli agresji oparte na teoriach społecznego uczenia się

71. Metoda kontroli agresji R.Novacko

72. Czynniki odpowiedzialne za wzbudzanie lęku

-Zarejestrowanie obecności bodźców zagrażających życiu lub zdrowiu

-Wystąpienie sygnałów zapowiadających niebezpieczeństwo (ciemność, wysokość, samotnośc, obcość, złość ze strony innych, wroga ekspresja)

-Bodźce nagłe, niespodziewane, nieznane

-Brak obecności bodźców dostarczającyh poczucia bezpieczeństwa

-Nie pojawienie się bodźców o zwykłym czasie i miejscu.

73. Behawioralne skutki lęku

74. Lęk jako emocja hamująca niepożądane zachowania (przypadek osób psychopatycznych)

75. Opisz poznawcze i emocjonalne funkcjonowanie osób lękowych

76. Jak powstają lęki paniczne - mechanizmy poznawcze i fizjologiczne

77. Pozytywne i negatywne funkcje lęku

Pozytywne funkcje lęku:

-Ostrzeganie przed zagrożeniem,

-Mobilizacja do skutecznej obrony (widzenie tunelowe, wzrost poziomu adrenaliny, pobudzenie obronne),

-Informacja o wewnętrznym zagrożeniu stymuluje rozwój i dojrzewanie osobowości

-Stymuluje mechanizmy wzmacniające samoocenę ( lęk przed śmiercią)- Teoria Opanowywania Trwogi

-Stymuluje rozwój mechanizmów zabezpieczających przed porażką

-Hamowanie niepożądanych reakcji, przekraczania standardów,

- Brak lęku u psychopatów powoduje niedostosowanie społeczne, przestępczość, okrucieństwo wobec innych, antyspołeczne zachowania.

Negatywne funkcje lęku:

-Upośledzenie myślenia,

-Przedłużający się lęk, powoduje obniżenie samooceny,pewności siebie,

-Wycofywanie się z sytuacji powodujących lun zapowiadających lęk

-Stymuluje rozwój mechanizmów obronnych zmieniajacyh obraz rzeczywistości,

-Czasami gdy przechodzi w fobie, paniczne lęki, uniemozliwia normalne funkcjonowanie i może powodowac rozwój chorób psychicznych.

78. Wpływ lęku przed śmiercią na rozwój osobowości

79. Idea oraz struktura metody „szczepienia przeciw stresowi” Meichenbauma i Camerona

Uczenie się fizycznych i poznawczych nawyków zaradczych wobec sytuacji stresowej przez wypróbowanie nawyku w obecności stresorów.

Ze slajdu:

fazy: edukacja, analiza sytuacji stresowej (kiedy powstaje, jak przebiega), przygotowanie na konfrontację (uczenie się autoinstrukcji uspokajających), kofrontacja z wyobrażoną sytuacją stresową i własnym stresem, nagradzanie siebie za próby walki zagrożeniem

80. Technika neutralizacji lęku Wolpego i Lazarusa

Wolpe i Lazarus wyprowadzili procedurę neutralizacji lęku opartą na założeniu zaczerpniętym z teorii uczenia się: “jeżeli jakiś bodziec awersyjny trwa przez jakiś czas i zostaje usunięty bezpośrednio po wystąpieniu określonego sygnału, to należy się spodziewać wytworzenia związku warunkowego między owym sygnałem a zespołem zmian następujących w organizmie po usunięciu negatywnej stymulacji.” Sygnał taki nabierze zdolności do wywoływania stanu odprężenia, poczucia ulgi, zmniejszenia napięcia. Lazarus i Wolpe stosowali wobec pacjentów kilkunastosekundowy szok elektryczny i wyłączali go, gdy badany powiedział do siebie „uspokój się” lub „odpręż się” . W ten sposób dana instrukcja osłabia lęk i staje się narzędziem do kontroli wewnętrznej, możliwym do wykorzystania w przyszłych sytuacjach lękotwórczych.

Ze slajdu:

nadawanie bodźcom werbalnym zdolności regulowania emocjami poprzez skojarzenie słów z przerwaniem trwania emocji.

81. Rola autowerbalizacji w kontroli lęku

2 role:

Autowerbalizacje mogą wywoływać lęk (źródłem lęku są myśli człowieka). Wtedy używamy technik tłumienia (Dollard&Miller) żeby powstrzymać lęk. Np. gdy lęk wywołuje jakieś wspomnienie człowiek wywołuje inny ciąg myśli żeby zagłuszyć wspomnienia. Technika ta utrwala się gdy uda się zredukować lęk (jest to samo w sobie nagrodą)

Autowerbalizacje hamują lęk. Jednostka mówi do siebie np. `uspokój się' i dzięki temu stara się modyfikować negatywny stan emocjonalny bez wpływanie na bodziec.

82. Metody kontroli lęku (na podstawie badań S.Epsteina nad skoczkami spadochronowymi)

Epstein badał proces samokontroli reakcji lękowych, skupiał się szczególnie na tłumieniu lęku. Osobami badanymi byli skoczkowie spadochronowi. Celem eksperymentu było uzyskanie wiedzy na temat sposobu radzenia sobie skoczków i nabierania odporności na szczególny rodzaj stresu, związanego bezpośrednio z sytuacją skoku. Dzięki tej zdolności stają się oni zdolni do opanowania swego lęku. Okazało się, dzięki pomiarom zmian fizjologicznych, że u nowicjuszy poziom lęku sukcesywnie wzrastał wraz z przybliżaniem się momentu skoku. Natomiast u doświadczonych najwyższy poziom lęku występował na wiele godzin przed skokiem, po czym stopniowo opadał. Zdaniem Epsteina różnice pomiędzy obiema grupami skoczków nie polegają tylko na tym, że jedni wyrabiają w sobie zdolność do hamowania lęku a drudzy nie posiadają jej w żadnym stopniu. Ważne jest to, że u doświadczonych mechanizm kontroli działa stopniowalnie i wysoce selektywnie, zaś u nowicjuszy na zasadzie „wszystko albo nic”(przypominając działanie mechanizmu obronnego wyparcia). Przystosowawczy charakter występujących pod wpływem doświadczenia zmian w reakcjach emocjonalnych na zagrożenie polega na nakładaniu się dwóch tendencji:

1.do rozszerzenia się gradientu lęku(pojawia się on coraz wcześniej)

2.do rozwijania się procesów jego hamowania.

Hamowanie to może odbywać się na trzy sposoby:

1.na unikaniu sygnałów lękotwórczych dostarczanych przez percepcję, własne myśli i zachowanie,

2.na podkreśleniu pozytywnej motywacji do skoku i skupieniu się na sygnałach użytecznych dla prawidłowego wykonania tej czynności,

3.na wytwarzaniu reakcji dystrakcyjnych, szczególnie takich, których treści nie można pogodzić ze strachem.

Jeśli chodzi o odporność na stres, to Epstein uznał ją jako końcowy efekt nabywania umiejętności kontroli emocjonalnej(uczenia się technik, za pomocą których jednostka oddziałuje na własny lęk).

---