Pytania do egzaminu z Psychologii Rozwoju Człowieka

Okres prenatalny

1. Na czym polega ciągłość rozwoju prenatalnego i postnatalnego ? Jakie są prawa i mechanizmy rozwoju wspólne dla okresu przed i po urodzeniu?

Narodziny dziecka nie są nową formą życia lecz nowym etapem. Aby mogło się narodzić musi najpierw przygotować się na to fizycznie jak i psychicznie. Rozwój w łonie matki przystosowuje dziecko do dalszego rozwoju, poza nim ta ciągłość polega na dalszym przystosowaniu dziecka do otaczającego świata. Psychika dziecka stopniowo się wyłania w raz z towarzyszącymi mu doznaniami w świecie. Przed i jak po urodzeniu dziecku dostarczane są bodźce wszelkiego rodzaju. Zmysłowa percepcja je odbiera i kształtuje już jego pamięć, preferencje, przyzwyczajenia. Behawioralna aktywność dziecka odgrywa wielką rolę w jego rozwoju, uczy się określonych ruchów, równowagi, odruchów, które przyczyniają się do dalszego funkcjonowania poza łonem matki. Układ nerwowy, który rozwija się już w 2 tyg. życia dziecka rozwija się przez cały okres prenatalny aż przez długi czas po urodzeniu.

2. Jakie są przejawy kompetencji psychoruchowych i zmysłowych dziecka przed urodzeniem ?

Przejawami kompetencji psychoruchowym i zmysłowych dziecka w łonie matki są przede wszystkim odczucia samej matki oraz możliwość zaobserwowania, że dziecko odbiera i reaguje na bodźce tak przyjemne jak i te których nie preferuje. Dziecko ma swój rytm snu i czuwania naprzemienny z matką. Wszystkie zmysły rozpoczynają swoje funkcje już w okresie prenatalnym, w kolejności : dotyk, równowaga, węch, smak, słuch, wzrok. Dziecko odczuwa każdy nacisk i interwencję bezpośrednią w jego otoczenie. Równowagę ćwiczy przez różne pozycje jakie przybiera, połyka i czuje smak płynów owodniowych , reaguje na muzykę z świata zewnętrznego oraz intensywne światło.

3. Dlaczego możemy uznać, że dziecko przed urodzeniem jest istotą społeczną. ?

Możemy stwierdzić iż dziecko już w łonie matki zaczyna swoje życie psychiczne. Nie jest więc to „twór” wyłącznie biologiczny uzależniony od matki. Wręcz przeciwnie jest podmiotem odrębnym z własną homeostazą, aktywny w kontaktach społecznych. Dziecko staje się istotą czującą i reagującą na zamiany w jego otoczeniu przed urodzeniem, czyli wchodzi w pierwsze z nim interakcje. Jest to istota indywidualna o niepowtarzalnych cechach i temperamencie, przeżywa pierwsze emocje wywołane bodźcami z zewnątrz.

4. W jakim okresie ujawniają się pierwsze cechy temperamentu dziecka. ? Jakie wskaźniki zachowania bierzemy pod uwagę podczas wykrywania ich. ?

Już w prenatalnym okresie możemy zaobserwować pierwsze cechy temperamentu. Jednym z pierwszych podstawowych wskaźników temperamentu jest aktywność ruchowa dziecka w łonie matki a także obserwacje jego ilości snu pozwoli nam również sprecyzować prognozę na dalszy jego rozwój jego temperamentu. Innymi wskaźnikami są szybkość reagowania dziecka na bodźce ( trwałość, stałość i rytmiczność reakcji), impulsywność, ogólna energia, żywotność, potrzeba ruchu. Cechy układu nerwowego jak labilność i zrównoważenie, ekstrawersja i introwersja mogą być uchwytne.

Wczesne dzieciństwo

1. W jaki sposób noworodek kontaktuje się ze światem zewnętrznym?

Noworodek posiada zdolność rozpoznawania głosu matki i jego brzmienie najbardziej preferuje. Wyjątkowy kontakt ma ze swoją matką szczególnie podczas karmienia, czynności pielęgnacyjnych i zabawy. Jest to kontakt wzrokowo- słuchowy, który sprzyja silnemu przywiązaniu i więzi. Do komunikowania się z otoczeniem dziecko wykorzystuje zachowania nie werbalne, używając takich środków jak: płacz, spojrzenia, ruchy ciała, gesty, mimika i wokalizacja. Wyróżniono różne formy i funkcje informacyjne płaczu w zależności od jego charakteru akustycznego (barwa, siła, ciągłość).

2. Jakie znaczenie dla rozwoju poznawczego dziecka ma powiązanie modalności percepcyjnych?

Wszelkie powiązania modalności percepcyjnych są bardzo ważne dla rozwoju poznawczego dziecka. Przez pierwsze koordynacje różnych systemów percepcyjnych te powiązania w toku rozwoju utrwalają się i modyfikują. Koordynacja wzrokowo-słuchowa ma wielkie znaczenie w poznawaniu i zdobywaniu kompetencji językowych ( dzięki synchronizacji ruchu warg i dźwięków). Kojarzą brzmienie głosu i ruchy warg. Koordynacja wzrokowo-ruchowa wpływa na rozwój lokomocji i manipulacji przedmiotami.

3. Jakie są etapy rozwoju komunikacji?

Etapami rozwoju komunikacji u dziecka w okresie wczesno dziecięcym są: pierwszym takim etapem są przed werbalne formy komunikacji (gesty, płacz, mimika, spojrzenia, ruchy wokalizacja), kolejnym etapem (8 - 20 tydz.) są gruchanie i śmiech , ( 10-30 tydz. ) zabawy wokalne - przedłużone sylaby, gaworzenie, (25-50 tydz.) kombinacje samogłosek i spółgłosek, (9-18 m-c) wypowiedzi mogą być niezrozumiałe ale intonacja spełnia funkcje. Dziecko mając 2- 3 lata czyni postępy w opanowywaniu języka, zapamiętuje dziennie cztery, pięć wyrazów, a po 6 r ż. 9-10 słów. Najpierw mówi nieprecyzyjnie pojedynczo, potem zaczyna tworzyć zlepki wyrazowe. Pod koniec 3 r ż. buduje poprawne zdania wielokrotne złożone .

4. Jakie są skutki niedoboru opieki macierzyńskiej w początkowym okresie życia dziecka ?

Skutki niedoboru opieki macierzyńskiej w początkowym okresie życia dziecka są bardzo dla niego niekorzystne, negatywne i zazwyczaj mają swój oddźwięk w późniejszych etapach życia. Na początku matka powinna zapewnić dziecku uporządkowane środowisko, które sprzyja na przemiennemu czuwaniu ze snem dziecka. Spokój w czasie odpoczynku i dostarczanie bodźców oraz kontaktów w czasie czuwania. Dzieci, które mają zaburzony ten rytm mają problemy w późniejszym okresie rozwoju i zaburzenia zachowania. Matka powinna także zadbać o rozwój swojego dziecka dostarczając mu potrzebnych sytuacji i bodźców do nauki egzystencji i rozwoju w nowym świecie, tak aby kolejne etapy jego życia przebiegały zgodnie z normą i aby nie powstały żadne anomalia, powinna kontaktować się z lekarzem aby uchronić dziecko od chorób, komplikacji rozwojowych i przyszłych problemów.

5. Omów etapy rozwoju mowy ?

Dziecko jeszcze przed urodzeniem zapoznaje się ze światem dźwięków oraz po urodzeniu rozpoznaje głos matki. Do kontaktów z otoczeniem już od początku wykorzystuje swoją wokalizację i dyskomfort manifestuje najczęściej płaczem. Innymi początkowymi ważnymi etapami wokalizacji są gruchanie, śmiech, gaworzenie i ekspresywna mowa niezrozumiała, odzwierciedlająca intonacje dla różnych wypowiedzi. Ta początkowa wokalizacja oraz materiał poznawczy jaki dostarcza otoczenie jest podstawą do nauki mowy. W 2 i 3 r. ż. dziecko czyni znaczne postępy w opanowywaniu języka. W 1 r. ż. poznaje 4-5 słów dziennie , a do 6 r. ż. uczy się ich 9-10 dziennie. Przy poznawaniu słów tworzy się ich reprezentacja rozumienia. W tym procesie poznawania języka biorą udział mechanizmy wrodzone, usłyszany materiał językowy i kontekst sytuacyjny. W 2 r. ż. dziecko używa słów w sposób nieprecyzyjny (nadprodukcja znaczeń). Zna poprawną formę wyrazu lecz popełnia błędy fonetyczne ( ryba - [ lyba] ). Tworzy zlepki wyrazowe wyrażane ekspresywnie i impresywnie. W 3 r. ż dziecko zna od 1000-1500 słów. Ich znaczenia są wyraźnie oznaczone, wymawia bez błędów fonetycznych oraz zgodnie z regułami gramatycznymi. Dziecko kończąc 3 r. ż buduje poprawnie wszystkie rodzaje zdań w języku ojczystym. Dziecko do 6 r. ż. zapoznaje 9-10 słów. Tworzy także neologizmy charakterystyczne dla wieku przedszkolnego, w sytuacji gdy nie znajduje w swoim zasobie nazwy na określenie danego obiektu. W tym okresie dziecko zdobywa umiejętność opowiadania oraz doskonali się ta struktura. W 6 r.ż. opowiadanie dziecka ma już wyraźną kompozycję, doskonali także umiejętność prowadzenia konwersacji (uczy się uwzględniać punkt widzenia odbiorcy), wypowiedzi egocentryczne przemieniają się w społeczne formy wypowiedzi ( pytania, prośby, zaprzeczenia). Uczy się słuchać i analizować wypowiedzi partnera, modyfikować swoje komunikaty w zależności od potrzeb odbiorcy oraz zadaje wiele pytań. Rozwój mowy jest procesem złożonym i długim. W wieku przedszkolnym dziecko opanowuje podstawy i na ich fundamencie kształtuje dalsze postępy.

Średnie dzieciństwo

(wiek przedszkolny)

1. Jakie są przejawy osiągania przez dziecko zdolności do decentracji.?

Decentracja-umiejętność ujmowania cech rzeczywistości z różnych punktów widzenia i zintegrowanie ich w bardziej obiektywny i wielostronny obraz rzeczy.

W wieku przedszkolnym pierwsze przejawy osiągania zdolności do decentracji przypadają na 3-4 r.ż. dziecka. Mimo jego egocentryzmowi - postrzegania rzeczywistości i świata przez pryzmat własnej osoby- badania wykazały że dzieci odznaczają się zdolnością przewidywania przekształceń przedmiotów w wyobraźni z mniejszą bądź większą trudnością, bardziej trafnie przewidują narzędzia wywołujące transformację (szyba + stłuczona= kamień). Łączą przyczynę ze skutkiem w zadaniach znanych im z doświadczenia. W 6 r.ż. obserwujemy większy wzrost dostrzegania związków przyczynowo-skutkowych. Myślenie logiczne pozwala wyjaśnić wiele zjawisk i przewidywać teoretyczne następstwo zdarzeń.

2. Jak dziecko rozumie podstawowe wymiary rzeczywistości: przestrzeń, czas, przyczynowość?

Czas w rozumieniu dziecka jest ujmowany subiektywnie. Dziecko stawia w centrum te zdarzenia które rozgrywają się w teraźniejszości i dotyczą jego samego. Orientacja zależy więc od jego indywidualnych doświadczeń. Obiektywizacja czasowa rozpoczyna się ok. 12 r.ż. dziecka, kiedy opanuje jednostki miar czasu. Lecz najpierw poznanie tego pojęcia zaczyna się przy większych przedziałach czasowych i na zasadzie przeciwieństw (dzień- noc, lato- zima). Orientacja czasowa łączy się z uświadomieniem sobie kolejności występowania zdarzeń i ich przewidywania. Dzieci 3 letnie mają z tym problemy, 4 letnim zdarza się staranne postrzeganie. Orientacja przestrzenna zależy od koordynacji zmysłów, poczucia stałości otaczających obiektów, sprawności lokomocyjnych i manipulacyjnych i opanowania nazw do opisania relacji przestrzennych. W wieku przedszkolnym dziecko rozpoznaje wiele miejsc i opowiada o nich wiąże je z osobami lub przedmiotami lecz ma trudności z odtworzeniem miejsc z przypadkowo umieszczonymi obiektami. Przedmioty układają w relacji do innych, tylko w nie znanych miejscach mają tendencję do porządkowania przedmiotów wg punktów odniesienia ich własnego ciała. Dziecko w wieku przedszkolnym poznaje przestrzeń w działaniu. 4-latki dobrze rozumieją określenia relacji przestrzennych (wysoko, daleko, góra, dół, obok). Dobrze je rozumieją lecz same się nimi najlepiej nie posługują. Dzieci także w tym wieku odznaczają się rozwojem rozumowania przyczynowo- skutkowego. Ujmowanie sekwencji zdarzeń w czasie, dostrzeganie i rozumienie transformacji obiektów i zwracanie uwagi na różnice między stanami początkowymi i końcowymi. Wyjaśniając zjawisko dziecko odnosi się do własnej aktywności. Jest to rozumienie egocentryczne.

3. Jakie znaczenie ma zabawa dla rozwoju dziecka?

Dla dziecka w wieku przedszkolnym dobrą szkołą społecznego uczenia się są zabawy. W zabawie dziecko poznaje role społeczne, nawiązuje interakcje z rówieśnikami, uczy się reguł zachowania i jak ich przestrzegać. Tworzą się pierwsze dziecięce przyjaźnie. Rozwijają się prospołeczne zachowania (np. empatia). Jednocześnie występują zachowania negatywne (np. agresja). Z wiekiem agresja fizyczna ustępuje miejsca agresji werbalnej. Zabawa dostarcza dziecku mnóstwo atrakcyjnych bodźców i stymulacji rozwojowych którym chętnie się poddaje przez czynne zaangażowanie.

4. Jakie są przejawy egocentryzmu w różnych fazach rozwoju dziecka?

Egocentryzm dziecięcy dotyka wiele sfer rozwojowych dziecka. Jest ono skupione na sobie i patrzy na świat poprzez pryzmat własnej osoby. Dziecko zwraca uwagę na efekt własnych działań i przezywa radość z osiągnięć ruchowych. Subiektywnie również ocenia czas w odniesieniu do teraźniejszości i własnej osoby. Orientacja w przestrzenia też ma swoje źródło w egocentryzmie. Nieznane miejsca porządkują wg punktu odniesienia własnego ciała. Początkowy charakter obrazów umysłowych także jest indywidualny oparty o uprzednie doświadczenia. Egocentryzm dziecięcy cechuje szczególnie pojęcie przyczynowości. Wyjaśniając zjawisko dziecko odnosi je do własnej aktywności. Dziecko nigdy nie udowadnia tego co twierdzi bo uważa że inni myślą tak samo jak ono. Dziecko poda czas zabawy także asymiluje świat do swojego ego a nie samo się dostosowuje. Rysunek też stanowi egocentryczną postawę dziecka gdyż wyraża znaczenie subiektywnego stosunku do przedstawionego obiektu. Egocentryzm dziecięcy maleje wraz z rozwojem mowy. Pod czas konwersacji dziecko uczy się uwzględniać punkt widzenia odbiorcy, słuchać i analizować wypowiedzi partnera. Egocentryzm również przechodzi w zachowania prospołeczne dzięki kontaktom z rówieśnikami i w zabawie gdzie uczy się współpracy. Przejawem egocentryzmu również jest ujawniająca się agresja przez którą dziecko może dążyć do swoich określonych celów lecz mija ona w raz z uczeniem się kompromisów.

5. W jakim okresie rozwoju obserwujemy rozwój zabawy symbolicznej? Jakie jest jej znaczenie dla dalszego rozwoju dziecka?

Zabawa symboliczna pojawia się w wieku przedszkolnym dziecka. Polega na zastępowaniu jednych przedmiotów drugimi (telefon-banan, karabin-patyk). Zabawa symboliczna służy ćwiczeniu wyobraźni, jest stopniowa i przechodzi od mniej abstrakcyjnych porównań przedmiotów z ich znacznikami do bardziej absurdalnych (płacz lalki-płacz misia-płacz buta). Obserwujemy 2 stadia zabawy. I stadium (1-4 r.ż.) w którym najważniejszy jest obiekt zastępowany innym. II stadium (4-7 r.ż) w którym najważniejsza jest sama fabuła i przyjmowanie ról w zabawie. Poprzez II stadium dziecko poznaje nowe role, wartości, tradycje, zwyczaje-świat społeczny. Poznając różne role społeczne związane z określoną płcią dziecko buduje tożsamość płciową. Przytulani rozwijają rozwój emocjonalny dziecka, pomagając przejść do autonomii emocjonalnej.

6. Czy rysunek dziecięcy może stanowić składnik diagnozy psychologicznej dziecka? Jeśli tak to jakie cechy rysunku świadczą o zaburzeniach?

Rysunek dziecka może jak najbardziej stanowić składnik jego diagnozy psychologicznej. W okresie średniego dzieciństwa w rysunku dokonuje się rozwój symbolicznego przedstawiania rzeczywistości. Symbolicznie ujmuje formę i przekształcenia mają charakter afektywny. Dziecko uwydatnia w rysunku najistotniejsze cechy rysowanego obiektu. O zaburzeniach świadczyć mogą (w zależności od tematu podejmowanego z dzieckiem z którym wyraża swoje uczucia w rysunku) ciemne kolory (dziecko preferuje jaskrawe), niepodejmowanie tematyki przyrody i sama interpretacja rysunku.

7. Omów rolę mowy w zabawie.

Zabawa jest jedną z ważniejszych form przez które dziecko się uczy i poznaje świat. Ogromną rolę w zabawie odgrywa mowa dziecka i komunikacja. Przez zabawę szybciej poznaje nowe słowa, uczy się kontaktować z rówieśnikami oraz doskonali się umiejętność prowadzenia konwersacji. Dziecko dzięki nawiązywaniu kontaktów poznaje role społeczne i nadaje im podstawowe funkcje. Dziecko lepiej poznaje świat i rozwija się jego werbalny zasób poznawczy. Dzięki porozumiewaniu się z innymi pod czas zabawy poznaje społeczne ramy zachowań i oczekiwań na przykładzie rówieśników oraz kształtują się w nim zachowania prospołeczne, kontakty pozwalają mu zrozumieć samego siebie a także kształtują się umiejętności wyrażania własnych emocji czy to pozytywnych czy negatywnych. Dzięki odgrywaniu różnych ról dziecko uczy się regulować własne uczucia i rozumieć uczucia innych. Mowa w zabawie ma jedną ważną funkcję komunikacyjną i za jej przyczyną, pomocą dziecko rozwija różne swoje umiejętności.

8. Co to jest mowa egocentryczna i uspołeczniona? Jaki rodzaj interakcji społecznych ułatwiają przejście od mowy egocentrycznej do uspołecznionej?

Piaget przez koncepcje rozwoju umysłu dziecka wyróżnił mowę egocentryczną która zmienia się w mowę uspołecznioną. Myślenie egocentryczne jest ukierunkowane na swoją osobę i wyrażające się w mowie skierowanej do siebie. Mowa uspołeczniona jest jakby drugim stadium i charakteryzuje się otwarciem na innych, wymianą przekazów werbalnych oraz korzystaniem z intuicji opartej na prawach logiki. Do stymulacji łatwiejszego przejścia od mowy egocentrycznej do uspołecznionej należy bezpośredni kontakt werbalny z dzieckiem który dotyczy przeżyć emocjonalnych, organizowanie sytuacji sprzyjających rozwojowych mowy i czynności umysłowych, działanie dla myślenia konkretno-wyobrażeniowego oraz przezywanie które wywołuje pragnienie ekspresji. Takimi sytuacjami na pewno jest wspólna zabawa.

Późne dzieciństwo

(młodszy wiek szkolny)

1. Jaką rolę w tym okresie odgrywa grupa społeczna jako czynnik rozwoju.?

Grupa społeczna odgrywa bardzo ważną rolę w rozwoju dziecka. Jest nie tylko potrzebą społeczną dziecka ale także w niej zachodzi podstawowa socjalizacja rówieśnicza. Kształtuje się psychika w ścisłej relacji z grupą. Jest to miejsce praktycznego poznawania i trenowania ról społecznych. Dzięki licznym kontaktom w grupie dzieci rozwijają umiejętności interpersonalne. Poszerzają one wiedze o świecie, ludziach, lepsze rozumienie sytuacji społecznych, funkcjonowanie wzajemnych zależności. Rozwój pełnienia roli nadawcy i odbiorcy komunikatu. Relacje z rówieśnikami pełnią funkcję stymulatora emocjonalnego, poznawczego, społecznego, moralnego. Okres nawiązywania bliskich znajomości i przyjaźni które przygotowują do preferowania intymnych relacji uczuciowych z osobami płci przeciwnej w okresie dorastania. Nawiązywanie przyjaźni stanowi podstawę do dalszego różnicowania uczuciowości. Jest to także szansa trenowania empatii, altruizmu i wyrażania gniewu w nieagresywny sposób. Poznają znaczenie pojęć dotąd im abstrakcyjnych takich jak: zobowiązanie, lojalność, solidarność, odpowiedzialność za drugą osobę i grupę.

2. Jakie są przejawy rozwoju osobowości między 7 a 12 rokiem życia?

Rozwój osobowości w tym okresie to przede wszystkim proces kształtowania się świadomości siebie jako podmiotu własnych działań. Dziecko uczy się stopniowo integrować wiedzę o sobie z różnych punktów widzenia: jako sprawca, obserwator, uczestnik zdarzenia, wiedząc że ciągle jest tą samą osobą. Dziecko opanowywuje swoją impulsywność. Doskonali się samokontrola oraz umiejętność panowania nad emocjami, zgodnie z oczekiwaniami społecznymi. Obserwujemy rozwój uczuciowości względem pełnionych ról: pasja, aspiracje, satysfakcja. Kształtowanie zainteresowań, poszukiwanie informacji o świecie.

3. Co to jest dojrzałość szkolna?

Aby sprostać oczekiwaniom szkolnym dziecko musi osiągnąć odpowiedni poziom nauki, dojrzałość szkolną. Dziecko gotowe do podjęcia nauki w szkole to takie które: jest dostatecznie rozwinięte fizycznie i ruchowo, posiada orientacje w otoczeniu i określony zasób wiedzy ogólnej o świecie, ma rozwinięte umiejętności komunikacyjne aby móc się porozumieć i zostać zrozumianym, potrafi działać intencjonalnie (podejmuje czynności celowe i wykonuje je do końca), jest dostatecznie uspołecznione umiejąc przyjaźnie współdziałać z rówieśnikami i stosować się do poleceń dorosłych, jest na tyle dojrzałe emocjonalnie aby rozstać się z matką na czas pobytu w szkole oraz kontrolować własne emocje.

4. Omów przyczyny braku akceptacji przez rówieśników w młodszym wieku szkolnym.

W okresie uczęszczania dziecka do szkoły, niezwykle ważna staje się pozycja w klasie i grupie. Istnieje ścisły związek między akceptacją i szacunkiem ze strony grupy a doznawanymi porażkami na jej terenie. Bycie mało atrakcyjnym lub źle ocenianym, odrzuconym mogą obniżać szanse społecznego istnienia dziecka. Wpływają ujemnie na jego samopoczucie oraz powodują pesymistyczne spostrzeganie siebie, teraz i w przyszłości. Takie przeżycia podtrzymują niechęć do podejmowania wysiłków z obawy przed niepowodzeniem oraz utrwalają wyuczoną bezradność. Dziecko doznaje poczucia osamotnienia, przekonania że jest niegodnym akceptacji oraz że jest nie lubianym. Nasila ono więc swoje zachowanie czyniące je niepopularnym. Taki długi stan może doprowadzić do społecznej bierności, nieśmiałości, niskiej samooceny, poczucia niższości i innych form społecznego niedostosowania mających stały charakter obserwowany u osób nawet dorosłych.

Adolescencja

1. Co wpłynęło na wyodrębnienie się okresu adolescencji?

Okres adolescencji jest etapem przemian w życiu człowieka, które z dzieciństwa prowadzą go ku dorosłości. Wyodrębniono ten okres dopiero na przełomie XIX i XX wieku, gdy rozwój społeczno-przemysłowy wymagał zwiększonej wiedzy i umiejętności i przyczynił się do większej złożoności zjawisk społecznych. Potrzeba lepszej edukacji wydłużyła czas przygotowania się do dorosłego życia który został przedmiotem zainteresowania naukowców po II wojnie światowej gdy wzrósł przyrost naturalny. Wzmocniła się świadomość że jest to znacząca dość grupa społeczna w wyniku czego poświęcono jej więcej uwagi.

2. W jaki sposób zmiany fizyczne wpływają na samopoczucie dojrzewających dziewcząt i chłopców?

Okres adolescencji jest genetycznie zdeterminowany jako czas burzliwych przemian w organizmie i zachowaniu. Są one powodem licznych trosk i niepokojów. Obserwowalne fizjologiczne przemiany organizmu rozpoczynają się między 12 a 15 rokiem życia. Skok pokwitaniowy czyli szybki wzrost ciała (20cm) i przyrost wagi (20kg). U dziewcząt jest on mniej nasilony. Rozrastają się ramiona i miednica u dziewcząt oraz tkanka tłuszczowa pod skórą powodując zaokrąglanie sylwetki. Po zakończeniu skoku pokwitaniowego u dziewcząt pojawia się menstruacja, często mają w tedy zmienne nastroje. Dalsze zmiany przeważnie następują w rozwoju narządów płciowych, zmiana tonu głosu, przyrost piersi, zmiana proporcji ciała, owłosienie, trądzik- to podstawowe zmiany fizjologiczne młodzieży. To wszystko wpływa na obraz własnej osoby oraz emocje jakie temu towarzyszą. Przyrost mięśni i siły może być powodem do radości chłopców jednak większość zmian jest kłopotliwa, a niekiedy występuje dezaprobata dla nich. Zderza się obraz siebie z kreowanymi w środkach masowego przekazu idealnymi normami wyglądu i sprawności. Obserwujemy w tym czasie zaniżoną samoocenę. Dziewczęta swój wygląd zewnętrzny łączą z właściwościami psychicznymi, swoją atrakcyjnością i popularnością, relacjami interpersonalnymi. Chłopcy natomiast zwracają uwagę zupełnie odwrotnie na sprawność i osiągnięcia fizyczne. Gorzej przechodzą dziewczęta ten okres gdy zmiany zachodzą wcześniej. Mają przez to więcej osobistych problemów, zakłopotanie przez swoje zmiany, często sięgają po alkohol i narkotyki, większe konflikty z rodzicami gdyż oczekuje się od nich odpowiedzialności i postawy dorosłego. Dziewczęta z opóźnionym rozwojem płciowym mają wręcz odwrotnie mniej problemów osobistych. Odwrotna sytuacja ma się u chłopców. Wcześniej dojrzewający są bardziej pewni siebie, swobodni i aktywni, oceniani są również za bardziej atrakcyjnych, lecz oczekiwania dorosłych powodują problemy natury społecznej i psychologicznej. Opóźniony rozwój jest bardziej z kolei negatywny. Występuje brak wiary w siebie, osamotnienie przez niedorównywanie rówieśnikom. Takie skutki i silne przekonania stają się stałe i obserwowane w późniejszym i dorosłym życiu. Zachodzące zmiany wpływają na postrzeganie własnej osoby i kształtowanie się osobowości mając czasem wpływ na kreowanie stałych zachowań w późniejszym okresie życia.

3. Jakie potrzeby młodzieży zaspokaja przynależność do grupy rówieśniczej oraz jakie są jej role?

Grupa rówieśnicza odgrywa dużą rolę w kształtowaniu się tożsamości. Zaspokaja różne potrzeby młodzieży i posiada kilka ważnych funkcji: 1)poczucia bezpieczeństwa oraz posiadania określonego statusu 2)wpływ na stabilizację osobowości 3)przynależność jest źródłem poczucia własnej wartości 4)określenie standardów zachowania-przygotowujące do funkcjonowania w szerszym społeczeństwie 5)bezpieczeństwo wynikające z liczebności 6)rozwija społeczne funkcjonowanie i aktywności 7)tworzy warunki do przyjęcia wzorów i do ich naśladowania.

4. Na czym polega kryzys tożsamości i jakie są jego objawy oraz jakie zastosujesz pomocne rozwiązania?

Tożsamość jako świadomość, identyfikacja i poczucie własnej osoby w przestrzeni i czasie z koncepcją na przyszłość wymaga scalenia dotychczasowych informacji o sobie zawartych w pełnionych rolach oraz integracji przeszłości i teraźniejszości. Nie jest to łatwe więc kryzys tożsamości jest głównym problemem okresu dorastania. Pojawia się on w momencie gdy brak jest zewnętrznej stabilności w rodzinie i społeczeństwie a także poczucie zmienności i niepewności w świecie. W skutek czego struktura tożsamości nie może się scalić i występuje pomieszanie ról. Niektórzy omijają proces poszukiwania własnej tożsamości przyjmując gotowe jej wzory ukształtowane np. przez grupę rówieśniczą. U innych jeszcze wytwarza się opozycja do przypisanych im ról prowadząca do dezorganizacji i pustki wewnętrznej. Za objawy kryzysu tożsamości możemy wyróżnić wewnątrz jednostki burze hormonów, nadpobudliwość układy nerwowego, kłopoty z równowagą psychiczną, duży rozwój uczuciowości, czasem dominacja procesów pobudzania nad hamowania. Możemy zauważyć depresję, zachowania nerwicowe, psychotyczne a także przestępcze. Lżejsze objawy to nie porozumienia w gronie rodzinnym i wewnętrzne rozdarcia samej jednostki. Aby złagodzić te objawy i pomóc w tym trudnym okresie rodzina powinna wyjątkowo starać się być stabilna oraz dawać poczucie bezpieczeństwa i przynależności dla dorastającego. Domownicy powinni wspierać go w jego postanowieniach i być wyrozumiałymi dla niektórych niepożądanych zachowań. Rozmowy z psychologiem w trudniejszych przypadkach powinny być dobrą terapię i pomocą w kształtowaniu swojej tożsamości.

1

---