197


Stosunki międzynarodowe - transgraniczne interakcje podmiotu polityki w środowisku poliarchicznym (wielość władz)

1) P r z e d m i o t e m stosunków są działania wykraczające poza granice jednego państwa

2) P o d m i o t a m i stosunków są zarówno suwerenni uczestnicy (państwa) jaki i uczestnicy niesuwerenni (organizacje)

3) Ś r o d o w i s k o, w którym dochodzi do interakcji jest głęboko zdecentralizowane

Cechy środowiska międzynarodowego:

- poliarchizm

- pluralizm

- złożoność

- żywiołowość

Czynniki kształtujące środowisko międzynarodowe:

- technologiczno - ekologiczne

- demograficzno - ekonomiczne

- kulturowe (ideologie)

- organizacyjno - normatywne

2.Formy stosunków, tendencje i rodzaje stron SM oraz podmiotowość polityczna międzynarodowa.

Formy stosunków międzynarodowych:

- MISJE SPECJALNE - pierwotna, najstarsza forma - ok. 3100 rok p.n.e.

- STAŁE PRZEDSTAWICIELSTWA DYPLOMATYCZNE - poselstwa i ambasady od XV wieku n.e. (od XV do XIX wieku te dwie formy współistniały)

- KONFERENCJE MIEDZYNARODOWE - po Kongresie Wiedeńskim (1815 roku)

- ORGANIZACJE MIEDZYNARODOWE - XIX wiek (Liga Narodów)

Tendencje:

- dwustronne stosunki rozszerzały się do wielostronnych

- od form doraźnych do stałych

Podmiotowość polityczna międzynarodowa - zdolność do świadomego działania międzynarodowego, którego celem jest zaspokojenie własnych potrzeb

W stosunkach międzynarodowych biorą udział strony stosunków międzynarodowych.

Rodzaje stron:

- podmioty efektywne (organizacje narodów)

- podmioty potencjalne (naród)

-uczestnicy pośredni (organy organizacji wielkich grup społecznych)

-uczestnicy bezpośredni (premier, prezydent, marszałek sejmu)

3.Państwo jako podstawowy uczestnik stosunków międzynarodowych

Państwo to najważniejszy element systemu międzynarodowego.
Środowiskiem wewnętrznym państwa jest wewnątrzpaństwowy system społeczny.
Zewnętrznym środowiskiem państwa w ujęciu horyzontalnym są inne państwa.
W ujęciu wertykalnym - systemy międzynarodowe wyższego rzędu (organizacje, układy sojusznicze np. NATO)


Państwo to podstawowy uczestnik, bo:

-jest najwyżej zorganizowaną organizacją wielkiej grupy społecznej

-jest najbardziej wpływowym i dynamicznym uczestnikiem stosunków

-stosunki między państwami są fundamentem stosunków międzynarodowych


Sposoby powstawania państw:

- w wyniku secesji terytorium kolonialnego (ok. 100 państw powstało w ten sposób)
- w wyniku rozpadu jednego państwa na kilka (ZSRR, Jugosławia, Austro-Węgry)
- w wyniku połączenia, koniunkcji kilku państw w jedno (NRD i RFN, ZEA)

4. Poza państwowe podmioty stosunków międzynarodowych

Poza państwami istnieją inne podmioty stosunków międzynarodowych (niepaństwowe):

- specyficzne (Watykan)

- wtórne - organizacje międzynarodowe, których podmiotowość jest funkcją suwerennej woli państw

- „In statu as scendi” narody walczące o utworzenie własnego państwa (Kurdowie)

Niepaństwowi uczestnicy stosunków:

- wielkie grupy społeczne i ich organizacje

- małe grupy społeczne i ich organizacje (partie polityczne, grupy etniczne, religijne)

- przedsiębiorstwa międzynarodowe

- organizacje międzynarodowe (mdz.nar. pozarządowe è pocz. XX wieku - ok. 300 na początku)

obecnie:

· międzynarodowych - 3.000

· pozarządowych - 10.000

Społeczność międzynarodowa - zrzeszenia skupiające uczestników stosunków

Międzynarodowych

Trzy fazy rozwoju społeczności międzynarodowej:

1. okres średniowiecza - Rodzina Europejskich Narodów Chrześcijańskich

2. Klub Państw Cywilizowanych

3. Po II wojnie światowej - dekolonizacja, społeczność wielokulturowa

5. Polityka zagraniczna państwa - rodzaje, wyznaczniki.

Politykę zagraniczną państwa na ogół określa się w kategoriach akcji,

a stosunki międzynarodowe to interakcja.

Polityka zagraniczna - proces formułowania i realizacji celów zewnątrz państwowych

odzwierciedlających interesy narodu

1) polityka zagraniczna państwa jest jego polityką wewnętrzną è władza państwowa przejawia się w płaszczyźnie wewnętrznej i zewnętrznej

2) polityka zagraniczna nie jest jedną ze szczegółowych polityk państwowych, bo ma swą specyfikę

3) polityka zagraniczna odzwierciedla interesy narodowe.

Polityka zagraniczna:

A) aktywna - prowadzą ją państwa silne, mocarstwa

B) pasywna - państwa satelitarne, słabo rozwinięte

Wyznaczniki polityki zagranicznej państwa - system wzajemnie warunkujących się

przesłanek powodujących określony skutek dzielimy je na:

- obiektywne - niezależne od decydentów

- subiektywne - odzwierciedlające podejmowane decyzje

- wewnętrzne - odzwierciedlają interes jakiegoś państwa

- zewnętrzne - odzwierciedlają wpływ środowiska międzynarodowego na politykę zewnętrzną państwa

Jest 236 wyznaczników. Można je podzielić na następujące grupy:

1) materialno - społeczne - np. poziom dochodu narodowego, poziom produkcji najważniejszych towarów, potencjał gospodarczy itd.

2) aksjologiczne - system wartości akceptowanych przez sprawujących władzę

3) demograficzne - liczba ludności państwa, tempo przyrostu i gęstość zaludnienia

4) geopolityczne - określające terytorialną podstawę państwa w relacji z innym państwem (Polska - ZSRR)

5) subiektywne - mające charakter wewnętrzny, określają percepcję rzeczywistości międzynarodowej ze strony poszczególnych decydentów

6) strukturalne - określają istnienie lub nieistnienie ugrupowań politycznych i militarnych (UE; NATO)

6

7.

8. Polityczno - prawne formy stosunków międzynarodowych.

Dyplomacja (gr. Diploma - podwójne tabliczki wręczane posłom) - oficjalna działalność uprawnionych organów realizujących cele i bieżące zadania polityki zagranicznej państwa oraz zapewniających ochronę praw i interesów państwa i jego obywateli.

Oznacza to działalność państwa w sferze międzynarodowej (początkowo polegała na misjach doraźnych). Pod koniec średniowiecza zaczęły powstawać misje stałe (we Włoszech np.). Rozszerzyły się funkcje dyplomacji (od ceremoniału do negocjacji). Od Kongresu Westfalskiego (1648) kończącego wojnę trzydziestoletnią è dyplomacja konferencyjna.

XIX wiek - odrębne, centralne organy è Ministerstwa Spraw Zagranicznych, które oficjalnie prowadziły stosunki międzynarodowe

Organy państwa w stosunkach międzynarodowych:

1) WEWNĘTRZNE - głowa państwa,

- parlament,

- rząd,

- szef rządu,

- minister spraw zagranicznych,

- czasami inni ministrowie

2) ZEWNĘTRZNE - przedstawicielstwa dyplomatyczne stałe i doraźne,

- przedstawicielstwa handlowe,

- misje przy organizacjach handlowych,

- misje wojskowe

Kompetencje parlamentu dotyczące stosunków międzynarodowych:

1) ustala główne kierunki polityki zagranicznej

2) kreuje organy państwowe, które bezpośrednio uczestniczą w stosunkach międzynar.

3) ratyfikuje ważniejsze umowy

4) decyduje o funkcjonowaniu Ministerstwa Spraw Zagranicznych

 AMBASADORZY (NUCJUSZE)

 POSŁOWIE, MINISTROWIE, INTERNUCJUSZE

 CHARGE DE' AFAIRES - przedstawiciele akredytowani przy MSZ

MISJE DYPLOMATYCZNE

- z inicjatywy przedstawiciela dyplomowanego

- z woli państwa wysyłającego

- z woli państwa wysyłającego

- wybuch wojny

at hock - dla realizacje konkretnych spraw

misje specjalne wysokiej rangi - prezydent

Funkcje misji specjalnych:

- reprezentują państwo

- utrzymują łączność (misja polska przy ONZ)

- prowadzą rokowania

- zapewniają uczestnictwo państwa w jakiejś organizacji

- bronią interesów państwa wysyłającego

9. Źródła prawa w stosunkach międzynarodowych.

Ustawa międzynarodowa - podstawowe źródło prawa międzynarodowego, wspólne oświadczenie podmiotów prawa narodowego, które tworzy prawo, więc obowiązki

Umowy międzynarodowe (liczba stron):

- bilateralne

- multilateralne

(rodzaj treści) :

- polityczne

- gospodarcze

- wojskowe

- kulturalne

(umowy polityczne) :

- traktat

- umowa sojusznicza

- traktat o dobrym sąsiedztwie

również:

- zamknięte

- otwarte - jeszcze mogą przystąpić inne państwa

(czasowe) :

- na określony czas

- bezterminowe

(wg organu będącego stroną w podpisywaniu)

- resortowa - minister

- rządowa - premier

Nazwy umów międzynarodowych:

- traktat - porozumienie

- konwencja - pakt

- konkordat - deklaracja

- karta - protokół

- układ

Wszystkie są równo uprawnione

10 Rola mocarstw i supermocarstw w stosunkach międzynarodowych.

11.Struktura nowego systemu międzynarodowego i jego cechy.

12. Czynniki kształtujące stosunki międzynarodowe: 1.geopolityczne2.ekonomiczne3.militarne4.demograficzne5.ideologiczne6.religijne7.etyczne8.osobowościoweGeopolityczne porównanie wielkości i jakości ośrodków władzy w pobliżu państwa z jego własnym potencjałemEkonomiczne państwa które mają największy potencjał gospodarczy maja wpływ na Stos. Mn. duży wpływ waluty:$, Euro, Jeny Globalizacja - istotą tych procesów jest kompresja czasu i przestrzeni, dystans geograficzny przestaje mieć znaczenia dla pewnych przestrzeniGlobalizacje na płaszczyźnie informacyjnej: internet, telewizja satelitarnaMilitarne znaczenie ma jakość a nie ilość, kwestia jaki % PKB przeznacza się na zbrojenia, USA - jako jedyne mają potęgę militarna!NPT - układ o nie rozprzestrzenianiu broni atomowej, posiadają: Indie, Pakistan, Izrael, Korea PółnocnaDoktryna Busha przymusu bezpośredniego można użyć wobec państwa jeżeli podejrzewa się, że jakieś państwo może zagrozić bezpieczeństwu Mn. Bush wymienił wtedy: Irak, Iran, Koree Północną Demograficzne wszystko to co wiąże się z ludnością : Bogata Północ biedne Południe-przeludnienie, zbyt wielu mieszkańcówIdeologiczne opis świata do roku 1989 Fakuyama - politolog amerykański napisał artykuł „koniec historii” Jeżeli chodzi o ideologie to wszystkie już przeminęły. Ideologia liberalnej dominacji twierdził ze ta ideologia opanuje Świat, niestety tak się nie stałoReligijne...

Immanuel Wallerstein - teoria systemu światowego

DEMARCHE - oficjalne wystąpienie rządu lub ministerstwa spraw zagranicznych wobec

innego państwa. MoŜe to być wystąpienie pisemne lub ustne za pośrednictwem ambasadora.

Zawiera ono zwykle protest lub ostrzeŜenie w związku z naruszeniem, np. wód terytorialnych

lub złamaniem umowy miedzypaństwowej.

Uczestnik stosunków międzynarodowych:

­ świadoma zorganizowana grupa społeczna

­ stale prowadząca działania transgraniczne

­ zdolna do wywierania wpływu na stosunki międzynarodowe

A. Państwo

­ każda suwerenna jednostka geopolityczna zgodna z prawem międzynarodowym

­ o istnieniu terytorium państwa mówimy, gdy zostaną wyznaczone granice na wodzie, lądzie i w powietrzu

­ przejściowa utrata całości terytorium w czasie toczącej się wojny nie powoduje upadku państwa, jeżeli utworzony został rząd emigracyjny, który uzyskał powszechne uznanie międzynarodowe

­ suwerenność

samowładność - prawna niezależność od czynników zewnętrznych

całowładność - wyłączna kompetencja regulowania stosunków wewnątrzpaństowych

­ powstanie państwa:

1. secesja terytorium kolonialnego

2. rozpad (np. ZSRR)

3. połączenie (np. Tanzania = Tanganika i Zanzibar)

­ upadek państwa:

1. połączenie

2. rozpad

3. inkorporacja

4. aneksja - nielegalne

­ uznanie państwa

teoria deklaratywna - podmiotowość państwowa istnieje od momentu powstania państwa, a uznanie stanowi jedynie akt deklaratywny, oznaczający chęć nawiązania stosunków międzynarodowych

teoria deklaratywno-konstytutywna - dla podmiotu uznawanego uznanie ma charakter tylko deklaratywny, ponieważ państwo istnieje wcześniej, dla państwa uznającego akt ten ma charakter konstytutywny, tworzy w świadomości państwa uznającego nowe państwo

B. Niepaństwowi uczestnicy stosunków międzynarodowych - podejmują stale i świadomie działania transgraniczne.

1) podmioty specyficzne: np. Stolica Apostolska

2) podmioty wtórne: podmioty, których podmiotowość jest funkcją suwerennej woli państw

3) podmioty in statu nascendi, czyli narody walczące o utworzenie własnego państwa

1) wielkie grupy społeczne i ich organizacje

­ naród → państwo, front narodowy, organizacja narodowowyzwoleńcza

2) małe grupy społeczne i ich organizacje

­ uczestnictwo w SM w sposób pośredni, poprzez naciski na rząd

­ coraz częściej także i bezpośrednio - np. międzynarodowe zrzeszenia partii, np. Międzynarodówka Komunistyczna

3) przedsiębiorstwa międzynarodowe

­ osoby prawne zarejestrowane w jednym państwie, ale prowadzące działalność gospodarczą i wywierające wpływ na politykę wewnętrzną oraz zagraniczną wielu państw, a także bezpośrednio kształtujące SM.

­ ograniczają całowładność państw

4) organizacje międzynarodowe

­ międzyrządowe i pozarządowe

­ z jednej strony są funkcją interesów i działań członków

­ z drugiej strony potrafią poza nie wychodzić i w sposób samodzielny kształtować SM

C. Społeczność międzynarodowa

1) fazy rozwoju:

­ rodzina europejskich narodów chrześcijańskich

­ klub państw cywilizowanych - od XVII w. Rosja, USA; w XIX w. Turcja, Japonia, Persja, Syjam, Chiny

­ społeczność wielokulturowa i pluralistyczna po II WŚ, decentralizacja SM

2) trzy definicje społeczności międzynarodowej - ogół:

a) państw

b) uczestników

c) podmiotów występujących w stosunkach międzynarodowych

3)

4)

Uczestnicy nie suwerenii ( nie państwowi ) :

- organizacje międzynarodowe

- korporacje transnarodowe

Hierarchiczna struktura stosunków międzynarodowych

- biorąc pod uwagę prawo międzynarodowe, wszystkie państwa są równe, suwerenne; prawo mówi jak ma wyglądać świat; państwa faktycznie różnią się między sobą ( siłą, wielkością )

- najstarszy sposób - wojna ( pokonani i zwycięzcy ), państwa zwycięskie otrzymywały status Wielkich Mocarstw - ustalały zasady funkcjonowania nowego systemu i narzucały te reguły innym uczestnikom

- wojna hegemoniczna ( globalna, światowa ) , sposób ryzykowny i kosztowny, społeczeństwo międzynarodowe stara się uniknąć wojny globalnej

- pozamilitarne sposoby hierarchii państw:

- militarny - wojna

- pokojowe - metoda Leona X w 1516 r. uszeregował państwa według daty wprowadzenia chrześcijaństwa

- współczesne metody:

- wzorzec piramidy - koncepcja Orgańskiego ( na szczycie mocarstwo dominujące, wielkie mocarstwo, państwa średniego rzędu, małe państwa, terytoria niesamodzielnie i zależne )

- lata 70 okres zimnej wojny:

- szczyt -supermocarstwa ( USA, ZSRR) , mocarstwa drugoplanowe ( Japonia, RFN, Chiny, Francja, Wielka Brytania) , mocarstwa mniejsze ( nie są globalnymi, Iran, Izrael), państwa regionalne ( Polska ), minipaństwa ( państwa, ale nie do końca zależne od innych, nie prowadzą odrębnej polityki zagranicznej, posiłkują się państwami dużymi )

Stefomowicz podzielił państwa na dwie grupy:

- mocarstwa : selektywne ( np. tylko ekonomiczne np. Japonia, np. tylko kulturowe np. Francja) , uniwersalne

- inne państwa

Wielkie mocarstwa- są konstrukcją nośną w strukturach stosunków międzynarodowych, mogą nimi zostać jedynie te państwa, które w danym okresie historycznym swoja potęgą, zasięgiem i siłą wpływów górują nad innymi państwami.

Mocarstwa dominujące w międzynarodowej hierarchii siły organizują i kontrolują procesy interakcji między głównymi elementami systemu.

Konieczność istnienia wielkiego mocarstwa wynika z zapotrzebowania systemu światowego na przywództwo.

Systemem międzynarodowym rządzą państwa posiadające wystarczającą nadwyżkę siły do sprawowania takich rządów.

Podstawowym atrybutem mocarstw jest tzw. - siła, władza.

Power przejawia się w możliwości wpływania na zachowania innych uczestników międzynarodowych.

Siła państwa zależy od posiadanych zasobów:

- geograficzna zasoby ( dostęp do morza )

- naturalne ( ropa, gaz)

- demograficzne

- ekonomiczne

- polityczne

- identyfikacja i lojalność zasobów państwa

- potencjał przemysłowy

- gotowość militarna

- czynniki psychologiczno - społeczne

Państwo upadłe, - termin z zakresu stosunków międzynarodowych oznaczający państwo, którego struktury władzy i infrastruktura społeczna uległy rozpadowi. Chociaż pod względem formalnym (na gruncie prawa międzynarodowego) jest to nadal państwo, to pod względem faktycznym przestało pełnić swoje podstawowe funkcje. Termin państwo upadłe jest więc wynikiem rozdźwięku między stanem formalnoprawnym, a stanem faktycznym[1]. Oprócz upadku struktur władzy państwowej, upadek państwa wiąże się też z rozkładem społeczeństwa i jego fragmentacją, demontażem infrastruktury państwowej i cywilnej, załamaniem gospodarki, konfliktami zbrojnymi i naruszeniami praw człowieka[5]. Ponieważ upadek państwa wiąże się z konfliktami zbrojnymi, a często z aktami ludobójstwa,, jest ono traktowane jako zagrożenie dla bezpieczeństwa i porządku międzynarodowego.

Typologia państw upadłych

Istnieją różne wskaźniki upadku państwa. W 2004 r Robert Rothberg porównał różne państwa o słabych systemach władzy, rozróżniając:[6]:

Wirtualne państwo, v-państwo (mikronacja, gr. mikrós - mały, łac. natio - urodzenie, tutaj - nacja) - rodzaj społeczności internetowej, zajmującej się symulacją państwa w warunkach wirtualnych.

Czasami ogranicza się ona tylko do wybranych sfer, w zależności od zamysłu twórcy. Niektóre mikronacje skupiają się na działalności gospodarczej w systemach opartych na mniej lub bardziej zaawansowanych skryptach, inne z kolei największy nacisk kładą na prowadzenie polityki, tworzenie praw itp.

Stosunki polsko-niemieckie

Dążenia Polski do integracji ze strukturami zachodnimi sformułowano po przełomie roku 1989, zaznaczając jednocześnie, że najlepszym rozwiązaniem byłoby uzyskanie wsparcia ze strony Republiki Federalnej Niemiec[6]. W tych warunkach jako rację stanu określono budowanie przyjaznych stosunków z państwem niemieckim[6]. Politykę otwarcia na zachód i zbliżenia z Niemcami podjął już rząd Tadeusza Mazowieckiego w 1989 roku, rozpoczynając etap przełomu we wzajemnych stosunkach[27]. W relacjach Polski z Niemcami wyróżnia się kilka etapów:

Transformacja ustrojowa - zmiany zachodzące wewnątrz systemu politycznego oraz partyjnego, danego kraju lub też ich grupy. Zmiany związane z jakościową zmianą sposobu rządzenia, sprawowania władzy. Wiąże się także wielokrotnie ze zmianą elit. Transformacja prowadzi także do zmiany ustroju państwa.

Śmierć Stalina:

Zgodnie z oficjalnym komunikatem, Józef Stalin zmarł 5 marca 1953 r. w Kuncewie na wylew krwi do mózgu o 21:50.

Istnieją jednak także istotne poszlaki, że Stalin został zamordowany kilka dni wcześniej za wiedzą lub na polecenie niektórych współpracowników - wymieniane są różne nazwiska, w tym Ławrientija Berii, który później twierdził[potrzebne źródło], że przyczynił się do śmierci wodza i że dzięki temu ocalił wielu partyjnych dygnitarzy, gdy Stalin w tym czasie planował kolejną czystkę w najwyższych władzach państwowych i partyjnych ZSRR. Różne publikacje wskazują na prawdopodobieństwo zastosowania do otrucia Stalina specyfiku podobnego do warfaryny[30], a także wykonania mu zastrzyku z adrenaliny[31][32][33][34][35].

Śmierć Stalina spowodowała falę histerii w propagandzie i społeczeństwie sowieckim oraz ostatni realny paroksyzm jego kultu. Podczas pogrzebu w Moskwie wiele setek (są też dane mówiące o tysiącach) osób zostało śmiertelnie poturbowanych (stratowanych) w tłumach. Powstało wiele utworów żałobnych, Katowice zmieniły nazwę na Stalinogród.

Ciało Stalina zmumifikowano i umieszczono w mauzoleum Lenina na placu Czerwonym. W 1961 ciało zostało usunięte i spopielone, a jego prochy umieszczone pod murem Kremla, za mauzoleum, obok grobów kilku szczególnie czczonych działaczy bolszewickich i komunistycznych[6]. Na tych grobach znajdują się postumenty z popiersiami zmarłych, w tym postument z popiersiem Stalina.

Ekonomia sił i środków - jedna z zasad sztuki wojennej wiążąca się z ekonomicznym i umiejętnym wykorzystaniem posiadanych sił i środków w decydującym okresie walki celem wykonania najważniejszych zadań. Umożliwia uzyskanie przewagi nad przeciwnikiem w określonym czasie i miejscu (kierunku).

Era postzimnowojenna

Upadek muru berlińskiego w 1989 roku symbolizował koniec zimnej wojny, lecz w rzeczywistości kończyła się ona stopniowo. Ówczesny premier Związku Radzieckiego Michaił Gorbaczow i inni reformatorzy w tym kraju już w połowie lat 80. uruchomili dwa procesy wewnętrzne: głasnost (otwarcie polityczne) i pierestrojkę (restrukturyzację gospodarczą). Głasnost otworzyła drzwi krytyce systemu politycznego, znajdując kulminację w powstaniu systemu wielopartyjnego i potężnej reorientacji monopolistycznej ongiś partii komunistycznej. Pierestrojka natomiast podkopała fundamenty gospodarki planowej, istotnego elementu systemu komunistycznego. Gorbaczow i jego reformatorzy starali się początkowo ocalić system, lecz raz podjęte przez nich reformy doprowadziły do rozwiązania Układu Warszawskiego, rezygnacji Gorbaczowa w grudniu 1991 roku oraz rozpadu samego Związku Radzieckiego w latach 1992-1993.

Reformy wewnętrzne Gorbaczowa doprowadziły także do zmiany orientacji radzieckiej polityki zagranicznej. Chcąc wydobyć kraj z politycznego trzęsawiska i zlikwidować gospodarczy drenaż spowodowany wojną w Afganistanie, a zarazem starając się „zachować twarz”, Gorbaczow zaproponował, że stali członkowie Rady Bezpieczeństwa ONZ „mogliby się stać gwarantami bezpieczeństwa regionalnego”. Sprawdzian miał nastąpić w Afganistanie, gdzie niewielka grupa obserwatorów ONZ monitorowała i weryfikowała wycofanie ponad 100 tys. żołnierzy radzieckich - akcji, która u szczytu zimnej wojny byłaby nie do pomyślenia. Podobnie Związek Radziecki uzgodnił i wspierał w lutym 1988 roku ewakuację oddziałów kubańskich z Angoli. Związek Radziecki wycofywał się z zaangażowania międzynarodowego zarówno w pobliżu swych granic, jak i w odległych miejscach globu. Co najważniejsze zaś, zgodził się współpracować w międzynarodowych przedsięwzięciach zmierzających do utrzymania bezpieczeństwa regionalnego.

Takie zmiany polityki Związku Radzieckiego i ostateczny upadek tego imperium same w sobie wyznaczają początek ery postzimnowojennej i są dziś przedmiotem wielu badań z zakresu stosunków międzynarodowych. Co wyjaśnia te godne uwagi zmiany? Czy Związek Radziecki musiał się poddać ze względu na przygotowanie Zachodu do wojny albo jego mocny system sojuszniczy? Czy upadek Związku Radzieckiego, a tym samym koniec zimnej wojny jest zasługą siły i polityki Zachodu? Czy to zachodnia potęga militarna sprawiła, że Związek Radziecki stał się mniej wojowniczy i mniej groźny? Czy może same wydarzenia wewnętrzne zachodzące w tym państwie doprowadziły do jego upadku? Czy była to wina komunizmu - niepraktycznej struktury ekonomicznej? Czy przyczyną był opór tych, którzy przeciwstawiali się komunizmowi w ramach polityki wewnętrznej Związku Radzieckiego? Czy chodzi o fakt, że komunizmowi nie tylko nie udało się zrealizować własnych obietnic, ale wręcz doprowadził do wzrostu ubóstwa i ucisku politycznego? Czy może ostateczny rozpad kraju spowodowało załamanie się radzieckiego systemu biurokratycznego? Czy Stany Zjednoczone również - jak twierdzą rosyjscy zwolennicy teorii realistycznej - wyczerpały swą zdolność trwania w globalnej konfrontacji? Odpowiedź na jedno pytanie tu nie wystarcza; pewną rolę odgrywają odpowiedzi na pozostałe z nich.

Pierwszym postzimnowojennym testem tak zwanego nowego ładu światowego była reakcja na iracką inwazję na Kuwejt i aneksję tego kraju w sierpniu 1990 roku. Mimo długotrwałych radzieckich kontaktów z Irakiem, Związek Radziecki (a później Rosja) wraz z czterema innymi stałymi członkami Rady Bezpieczeństwa ONZ uzgodniły najpierw zastosowanie sankcji ekonomicznych wobec Iraku. Potem mocarstwo to zgodziło się na rezolucję Rady Bezpieczeństwa wspierającą środki przywrócenia status quo, czyli usunięcie Iraku z Kuwejtu za pomocą międzynarodowych sił zbrojnych. I wreszcie, poparło wysłanie do Iraku i Kuwejtu misji obserwacyjnej ONZ oraz wyraziło zgodę na interwencję humanitarną ONZ i utworzenie stref bezpieczeństwa dla irackich Kurdów i szyitów. Choć uzgodnienie konsensusu w sprawie każdego z tych działań (co obejmowało przekonanie Chin, żeby nie skorzystały z prawa weta) było trudne, koalicja stałych członków Rady Bezpieczeństwa osiągnęła jedność niewyobrażalną w czasach zimnej wojny.

Koniec zimnej wojny oznacza poważną zmianę w stosunkach międzynarodowych, koniec jednej epoki historycznej i początek kolejnej, nazywanej niekiedy erą globalizacji. Jak się wydaje, jego charakterystyczną cechą jest prymat Stanów Zjednoczonych w stosunkach międzynarodowych, wykraczający nawet poza to, co osiągnęli Rzymianie i Aleksander Wielki. Można sądzić, że Stany Zjednoczone są zdolne narzucić swą wolę innym państwom nawet wtedy, gdy chcą iść w kierunku, który nie odpowiada ich sojusznikom. Prymat ten wciąż jednak nie jest w stanie zapobiec konfliktom etnicznym, wojnom domowym i łamaniu praw człowieka.

Lata 90. były dekadą dwoistej rzeczywistości: po pierwsze, prymatu Stanów Zjednoczonych, po drugie, wojen domowych i spięć etnicznych. Gwałtowny rozpad Jugosławii rozgrywał się przez całe to dziesięciolecie mimo podejmowanych przez Zachód prób pokojowego rozwiązania konfliktu. Jednocześnie zaś byliśmy świadkami napięć etnicznych i przemocy w regionie wielkich jezior Afryki Środkowej. Ludobójstwo w Rwandzie i Burundi nie spotkało się z przeciwdziałaniem wspólnoty międzynarodowej, co dodatkowo zachęciło do rebelii i ośmieliło elity zamierzające skorzystać z anarchii w regionie do tego, aby kontynuowały swą działalność w przyszłości. Mimo prymatu Stanów Zjednoczonych, siła militarna Rosji i jej polityczne wpływy są wciąż wystarczające, aby uniemożliwić interwencję amerykańską w konflikty etniczne na Zakaukaziu.

Te dwa aspekty rzeczywistości zbiegały się i rozchodziły w ciągu całych lat 90. i wciąż się tak dzieje. Rozpad Jugosławii znalazł kulminację w prowadzonej pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych wojnie przeciw Serbii mającej powstrzymać przemoc etniczną wobec albańskiej ludności Kosowa. Mimo chwiejnej postawy państw europejskich co do zaangażowania militarnego oraz niemożności uzyskania rezolucji ONZ popierającej akcję zbrojną, Stany Zjednoczone skłoniły NATO do interwencji. Trwająca przez 78 dni wojna powietrzna zakończyła się kapitulacją Serbów i przekazaniem Kosowa pod zarząd ONZ.

11 września 2001 roku świat zobaczył śmiercionośne, obezwładniające psychologicznie i niszczące ekonomicznie zamachy terrorystyczne przeciw dwóm ważnym miastom amerykańskim. Ataki te wywołały prowadzoną pod przewodnictwem Stanów Zjednoczonych globalną wojnę z terroryzmem. Podnoszone na duchu napływającymi z całego świata wyrazami wsparcia oraz faktem pierwszego w historii przypadku odwołania się do artykułu V statutu NATO, który stwierdza, że atak na jednego członka tej organizacji jest atakiem na wszystkich, Stany Zjednoczone poprowadziły powołaną ad boc koalicję do zwalczania organizacji terrorystycznych o zasięgu światowym. Ta nowa wojna przeciw terroryzmowi łączy wiele elementów w różnorakie kampanie, rozmaicie ukierunkowane i prowadzone w różnych krajach. W wielu państwach aresztuje się znanych terrorystów i ich popleczników oraz zamraża ich aktywa finansowe. Stany Zjednoczone stoczyły wojnę z Afganistanem, aby pokonać reżim talibów, który dawał Al-Kaidzie Osamy bin Ladena bezpieczne schronienie i bazę, umożliwiając jej swobodne prowadzenie szkoleń oraz planowanie, organizowanie i realizowanie globalnej kampanii terrorystycznej przeciw Stanom Zjednoczonym i ich sojusznikom.

Po udanej kampanii w Afganistanie, której celem byli terroryści i ich zwolennicy, oraz powołaniu w tym kraju przywódcy pochodzącego z wyborów powszechnych, Stany Zjednoczone wykorzystały swą pierwszoplanową pozycję, aby rozejść się ze swymi sojusznikami. Przekonane, że Irak kontynuuje potajemnie program rozwoju broni masowego rażenia oraz stwarza stałe zagrożenie przez wspieranie organizacji terrorystycznych, zabiegały o poparcie ONZ, które upoważniałoby je do usunięcia siłą Saddama Husajna oraz znalezienia ukrytej broni masowego rażenia. Kiedy ONZ odmówiła spełnienia tych żądań, Stany Zjednoczone zbudowały wraz z Wielką Brytanią własną koalicję, zniszczyły irackie siły zbrojne i obaliły rząd tego kraju. Stabilizacja Iraku trwa do dzisiaj - podobnie jak poszukiwania zakazanej broni. ONZ zniosła sankcje nałożone na Irak i umożliwiła ponowną realizację w tym kraju programów pomocy.

Nawet po gospodarczym spadku spowodowanym zamachami terrorystycznymi na Nowy Jork i Waszyngton 11 września 2001 roku amerykańskie siły zbrojne i gospodarka są wciąż najmocniejsze na świecie. Stany Zjednoczone nie czują się jednak - mimo swego prymatu - zabezpieczone przed atakiem. Globalnej wojnie przeciw terroryzmowi daleko do końca, a pytanie, czy potęga Stanów Zjednoczonych zostanie zrównoważona jakąś inną, która dopiero się wyłoni, nie znajduje bynajmniej odpowiedzi. Może się okazać, że amerykański sukces lub porażka w Iraku i w działaniach przeciw globalnym organizacjom terrorystycznym zadecydują o tym, czy pierwszoplanowa pozycja Stanów Zjednoczonych umocni się lub osłabnie, a zatem określą scenę międzynarodową do końca pierwszego dziesięciolecia XXI wieku.

Polska w SM:

Po 1989 r. kierunek euroatlantycki i integracja ze strukturami międzynarodowymi Zachodu (Rada Europy, Wspólnoty Europejskie, NATO). Drugim głównym kierunkiem stała się polityka wschodnia - bezkonfliktowe wyjście z obozu państw socjalistycznych, a następnie budowa dobrosąsiedzkich relacji z Rosją, Ukrainą i Białorusią.

Od roku 1956 w polskiej polityce zagranicznej obowiązywała doktryna trzech zasad[22]:

W okresie 1989-1992, po zmianach w otoczeniu międzynarodowym, nastąpiła całkowita reorientacja polityki zagranicznej, wyrażająca się w trzech celach[22]:

Początkowo zakładano, że najlepszym gwarantem bezpieczeństwa będzie system budowany w oparciu o KBWE[23]. Już w latach 1991-1992 przeważyła opcja euroatlantycka, w tym kurs na zbliżenie z Niemcami i Stanami Zjednoczonymi[24]. Po zadeklarowaniu woli integracji ze Wspólnotami i z NATO kierunek prozachodni stał się głównym kierunkiem polskiej polityki zagranicznej[24]. Pośrednio wspierało go uczestnictwo w inicjatywach środkowoeuropejskich[24].

Drugim tak wyraźnym kierunkiem stała się polityka wschodnia, początkowo zorientowana na uregulowanie stosunków z ZSRR, a następnie na budowę formalnoprawnych ram dobrosąsiedzkiej współpracy z byłymi republikami sowieckimi[24]. Wiosną 1990 roku zainicjowano politykę dwutorowości wobec ZSRR - z jednej strony nie naciskano na rozwiązanie Układu Warszawskiego i wycofanie Armii Radzieckiej z Polski, zaś z drugiej życzliwie odnoszono się do faktu odzyskiwania suwerennności przez kolejne republiki[25]. Już po rozpadzie ZSRR wśród kolejnych władz rządzących Polską ukształtowała się wizja polityki wschodniej, w której za głównego rywala uznano Federację Rosyjską, zaś Ukrainę określono jako strategicznego partnera[26]. Towarzyszyła temu koncepcja wspierania demokratyzacji Białorusi[26]. Takie ujęcie polityki wschodniej było pewnym nawiązaniem do idei prometeizmu[26].

Wraz z reorientacją polityki zagranicznej nastąpiła marginalizacja jednego z dotychczasowych jej kierunków, czyli współpracy z państwami pozaeuropejskimi[2]. Ograniczono ją głównie do państw powiązanych z Zachodem[2]. Na spadek kontaktów z wieloma spośród tych krajów wpłynęło również nawiązanie stosunków z Izraelem, Chile i RPA[2].

2 lutego 1994 premier Waldemar Pawlak złożył podpis pod ramowym programem Partnerstwa dla Pokoju, a 25 kwietnia minister obrony Piotr Kołodziejczyk złożył w Kwaterze Głównej Dokument Prezentacyjny[52]. Na mocy jego postanowień strona polska zobowiązywała się m.in. do rozwijania współpracy wojskowej z NATO, zwiększenia transparentności powstawania budżetu wojskowego i planowania obronnego, zapewnienia demokratycznej kontroli nad armią, gotowości do udziału w misjach ONZ i KBWE[52] oraz przeprowadzania wspólnych szkoleń i ćwiczeń[53]. Rozpoczęły się również negocjacje dotyczące Indywidualnego Programu Partnerstwa (IPP), a propozycje w tym zakresie zaakceptowano już 5 lipca 1994 podczas sesji NACC w Stambule[53]. W czerwcu 1992 roku Polska wraz z siedmioma innymi państwami regionu weszła do Forum Konsultacyjnego UZE[67], a 9 maja 1994 stała się partnerem stowarzyszonym[68]. Z uwagi na koncentrację na uzyskaniu członkostwa w NATO strona polska nie angażowała się szczególnie w przedsięwzięcia UZE[68].

Początkowo Trójkąt Wyszehradzki (Czechosłowacja, Polska, Węgry), od 1993 Grupa Wyszehradzka (Czechy, Polska, Słowacja, Węgry). Współpraca na szczeblu szefów rządów, prezydentów i przewodniczących parlamentów

Spotkania przywódców państw i spotkania ministrów spraw zagranicznych Polski, Niemiec i Francji

Ostatnia konferencja wielkiej trójki w Poczdamie (17.7 - 2.8 1945) rozstrzygnęła powojenne losy Niemiec. Ustalono poszczególne strefy okupacyjne i powołano Sojuszniczą Radę Kontroli, w celu koordynacji. Wprowadzono program czterech D: denazyfikacja - odsunięcie od władzy działaczy nazistowskich i ukaranie zbrodniarzy wojennych, demilitaryzacja - całkowite rozbrojenie armii niemieckiej, dekartelizacja - likwidacja niemieckich monopoli rynkowych, demokratyzacja - powojenne Niemcy miały być państwem demokratycznym. W Poczdamie określono podział reperacji wojennych, na poczet odszkodowań miała iść część majątku, rekwirowanego przez mocarstwa w swoich strefach okupacyjnych. Polsce przyznano 15% reperacji. W Poczdamie również postanowiono przesiedlić ludzkość Niemiecką z Polski Czechosłowacji i Węgier. Przesiedlenia objęły łącznie 6.75 mln Niemców.

ZSRR rabował dobra w swojej strefie okupacyjnej pod pretekstem konfiskaty na poczet reparacji wojennych, wprowadzał także reformy społeczno-ekonomiczne charakterystyczne dla krajów demokracji ludowej m.in. nacjonalizację i kolektywizację oraz powstał system monopartyjny - powstała w 1946 roku Niemiecka Socjalistyczna Partia Jedności (SED). Partia przejęła władzę po sfałszowaniu wyborów. Pozostałe strefy okupacyjne już w 1946 roku udzielały pomocy gospodarczej zachodnim Niemcom. Wprowadzono szeroki system pomocy socjalnej dla uboższej części społeczeństwa, budowano demokratyczny system rządów, powstało wiele partii politycznych. Zwycięskie kraje wobec narastającego konfliktu ze Stalinem zaczęły popierać koncepcję utworzenia państwa zachodnioniemieckiego. W marcu 1948
przedstawiciel ZSRR wystąpił z Sojuszniczej Rady Kontroli, co oznaczało jej rozpad.

1 czerwca 1947 rejony okupywane przez Wielką Brytanię i Amerykę połączyły się w Bizonię. Połączenie terytorium tych trzech stref stworzyło podstawę do przyszłego powstania RFN. Część Niemiec okupywana przez Sowietów rozwijała się wolniej od części zachodniej czego następstwem było
powstanie kryzysu. Spowodowała go przeprowadzona przez aliantów wbrew ZSRR reforma walutowa. Następstwem tego było zablokowanie w nocy 23/24 czerwca 1948 transportu ziemnego do zachodniej części Berlina co groziło globalnym konfliktem zbrojnym. Nie dostarczano żywności ani energii. Alianci znaleźli sposób na rozwiązanie problemu bez interwencji zbrojnej - most powietrzny. Przez prawie rok (11 miesięcy) aż do końca trwania konfliktu siły alianckie zaopatrywały 2,5 milionowe miasto w niezbędne towary drogą powietrzną. Konflikt ten zakończył się w maju 1949 roku. W efekcie 4 kwietnia 1949 doszło do zawarcia układu obronnego - Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego(NATO). 8 kwietnia 1949 dołączono do Bizoni strefę okupywaną przez Francję i utworzono Trizonię i zrealizowano tam demokratyczne wybory do parlamentu. We wrześniu 1949 ogłoszono Republikę Federalną Niemiec RFN, na co Stalin odpowiedział utworzeniem w październiku Niemieckiej Republiki Demokratycznej NRD. Z sekretarzem generalnym SED na czele.

Reformy komunistów doprowadziły do kryzysu ekonomicznego w NRD. Do tego sowieci wywozili w 1945 roku
niemiecki sprzęt tłumacząc to pokryciem należności reparacyjnych. Niemcy obciążono również kosztem stacjonujących tam 600 tyś żołnierzy radzieckich. W kwietniu 1953 zwiększono ceny żywności i podwyższono normy wydajności w pracy co pogorszyło sytuację. 16 czerwca robotnicy w Berlinie zorganizowali demonstrację, następnego dnia wybuchły strajki w ok. 300 miejscowościach. Przeciwko strajkującym władze ZSRR skierowały wojska radzieckie. W dniach 17-18 czerwca 1953 zginęło ok. 400 osób. Dla uspokojenia sytuacji władze radzieckie zrezygnowały z reparacji wojennych, zmniejszyły kontyngent swoich sił zbrojnych i udzieliły kredytów na rozwój gospodarczy.

W latach 1947-1961 z NRD uciekło ok 2.7 mln mieszkańców, głównie młodych i inteligentnych ludzi, którzy nie widzieli przyszości w systemie komunistycznym. W nocy 12/13 sierpnia 1961 oddzielono murem Berlin zachodni od reszty miasta. Radziecka propaganda głosiła, że ma on chronić mieszkańców wschodniej części od ataków faszystów.



Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Czekam cd str 197
Ir 1 (R 1) 197 198 Zalacznik 5 Nieznany
Mazowieckie Studia Humanistyczne r2000 t6 n1 2 s187 197
Dz U 2005 nr 197 poz 1632
metodologia 194 197
16 197 208 Material Behaviour of Powder Metall Tool Steels in Tensile
197 211
kk, ART 197 KK, Wyrok z dnia 1 kwietnia 2009 r
kk, ART 197 KK, Wyrok z dnia 1 kwietnia 2009 r
JSA365039 171 197 libre
EN 197 tabelka cementow
DU021 04 197
197 SC DS400 C FIAT GRANDE PUNTO A 06 XX
197
197 Twórcze rozwiązywanie problemówid 18523
LEP 05 (197 pyt[1][1] )
197 01 łúşáÔ«óá Ź Ć«ßźąĄşąą şąí«
197
4 (197)
192 197

więcej podobnych podstron