W  

WALUTA

Jednostka pieniężna będąca prawnym środkiem płatniczym w danym kraju, a także taka, która została wycofana z obiegu, ale podlega wymianie. Z punktu widzenia danego kraju wyróżnia się: 1) w. krajową, czyli pieniądze będące w danym kraju prawnym środkiem płatniczym (np. w Polsce - waluta polska, czyli znaki pieniężne - banknoty i monety - emitowane przez NBP); 2) w. obce, czyli pieniądze niebędące w danym kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (jak np. SDR).

O w. najczęściej mówi się w kontekście dokonywania płatności w operacjach danego kraju z zagranicą. Zakładając pewien zakres (węższy lub szerszy) wymienialności w. krajowej na w. innego kraju lub możliwości dokonywania i rozliczania transakcji w danej w., wyodrębnia się w. wymienialne, czyli określone przez Prezesa NBP jako wymienialne, oraz w. niewymienialne. Dla w. wymienialnych NBP określa kursy średnie. Ponadto zobowiązania pieniężne w obrocie z zagranicą mogą być wyrażone wyłącznie w w. polskiej lub w walutach wymienialnych, a płatności mogą być realizowane także tylko w tych walutach lub dewizach płatnych w takich walutach. W związku z tym dla podmiotu dokonującego rozliczeń z zagranicą istotne są kwestie dotyczące możliwości otrzymywania w. z zagranicy, jej utrzymywania lub zamiany na w. krajową, a także nabywania w. i dokonywania transferu za granicę. Czynności te mogą wymagać uzyskania pozwoleń przewidywanych przepisami dewizowymi, co może wiązać się z ryzykiem transferu, a także z ryzykiem kursowym.

Joanna Wielgórska-Leszczyńska

Zob. → Aktywa finansowe; Aktywa pieniężne; Dumping walutowy; Hedging walutowy; Integracja walutowa; Interwencja walutowa; Koszyk walutowy; Parytet walutowy; Prawo dewizowe; Rezerwy walutowe; Ryzyko walutowe; Wymienialność waluty.

WARTOŚCI DEWIZOWE

W rozumieniu ustawy - Prawo dewizowe wartości dewizowe to: 1) zagraniczne środki płatnicze (waluty obce), czyli pieniądze niebędące w kraju prawnym środkiem płatniczym oraz międzynarodowe jednostki rozrachunkowe (tj. wymienialne jednostki rozrachunkowe stosowane w rozliczeniach międzynarodowych, w tym SDR - jednostki rozrachunkowe Międzynarodowego Funduszu Walutowego); 2) złoto i platyna w stanie nieprzerobionym oraz w postaci sztab monet bitych po 1850 r., półfabrykatów, z wyjątkiem stosowanych w technice dentystycznej, a także wyroby ze złota i platyny zazwyczaj niewytwarzane z tych kruszców (złoto dewizowe i platyna dewizowa).

Joanna Wielgórska-Leszczyńska

Zob. → Prawo dewizowe.

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I PRAWNE

Możliwe do określenia niepieniężne składniki aktywów, niemające postaci fizycznej, posiadane przez jednostkę w celu wykorzystania do produkcji dóbr, świadczenia usług lub oddania do używania osobom trzecim. Do w.n.p. zalicza się możliwe do identyfikacji aktywa w przypadku, gdy istnieje prawdopodobieństwo, że jednostka osiągnie w przyszłości korzyści ekonomiczne, które można przyporządkować tym aktywom, oraz gdy można wiarygodnie ustalić podstawę ich wyceny.

Typowymi składnikami w.n.p. są prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, do których zalicza się m.in. autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych, a także wartość stanowiącą równowartość uzyskanych informacji związanych z wiedzą w dziedzinie przemysłowej, handlowej, naukowej lub organizacyjnej (know-how). Ze względu na fakt, iż w.n.p. stanowią element aktywów trwałych jednostki, warunkiem zaliczenia do nich praw majątkowych jest dłuższy niż rok okres ekonomicznej użyteczności tych praw. Koszty nabycia praw majątkowych o krótszym okresie ekonomicznej użyteczności obciążają koszty bieżącego okresu. Przepisy poszczególnych krajów mogą ponadto ograniczać aktywowanie praw majątkowych tylko do praw nabytych. Polskie prawo bilansowe zawiera takie ograniczenie, natomiast standardy międzynarodowe pozwalają na aktywowanie także praw majątkowych wytworzonych przez jednostkę. Nabycie praw majątkowych może nastąpić w drodze ich kupna, darowizny lub wniesienia przez właścicieli w postaci wkładu niepieniężnego (aportu). Do tej grupy aktywów zalicza się także, pod pewnymi warunkami, koszty zakończonych prac rozwojowych oraz nabytą wartość firmy stanowiącą różnicę między ceną nabycia określonej jednostki gospodarczej lub zorganizowanej jej części a niższą od niej wartością godziwą przejętych aktywów netto.

W.n.p. można zatem podzielić na dwie grupy: prawa majątkowe oraz koszty poniesione w danym okresie, w których rezultacie spodziewane są korzyści w przyszłych okresach.

Wycena i amortyzacja. Wartość początkową składnika w.n.p. stanowi jego cena nabycia lub koszt wytworzenia, na który składa się ogół kosztów poniesionych przez jednostkę, w tym również niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy, a także koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich sfinansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszone o przychody z tego tytułu. W przypadku nieodpłatnego otrzymania praw majątkowych ich wartość początkową stanowi wartość rynkowa, a prawa majątkowe wniesione w postaci aportu wycenia się w wysokości objętych w zamian udziałów, nie wyższej jednak od ich wartości rynkowej. Tak ustaloną wartość początkową zmniejszają odpisy amortyzacyjne dokonywane w celu uwzględnienia utraty ich wartości na skutek używania lub upływu czasu. Odpisów amortyzacyjnych dokonuje się drogą systematycznego, planowego rozłożenia jego wartości początkowej na ustalony okres amortyzacji. Przy ustalaniu tego okresu w przypadku praw majątkowych należy uwzględnić zarówno czynniki ekonomiczne, jak i prawne. Czynniki ekonomiczne wyznaczają okres, przez który dany składnik aktywów będzie przynosił korzyści ekonomiczne, natomiast czynniki prawne mogą ograniczać okres, w ciągu którego jednostka będzie czerpać korzyści z posiadania danego składnika wartości niematerialnych i prawnych (np. zawarte w umowie ograniczenie okresu korzystania z nabytego prawa). Okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych od kosztów prac rozwojowych oraz od wartości firmy nie może być dłuższy niż 5 lat (w przypadku wartości firmy okres ten może zostać przedłużony do 20 lat). Jednostka gospodarcza ma prawo wyboru metody amortyzacji, z wyjątkiem metody amortyzacji wartości firmy, dla której dopuszczalna jest tylko metoda liniowa. Dla w.n.p. o niskiej wartości początkowej można stosować metody uproszczone, dokonując zbiorczych odpisów amortyzacyjnych dla grup składników zbliżonych rodzajem i przeznaczeniem lub przez dokonanie odpisu jednorazowego.

W przypadku trwałej utraty wartości składnika w.n.p. spowodowanej zmianą technologii produkcji, wycofaniem z używania lub innymi przyczynami jednostka gospodarcza powinna dokonać odpisu aktualizującego jego wartość w ciężar pozostałych kosztów operacyjnych.

Na dzień bilansowy w.n.p. wycenia się w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne oraz odpisy spowodowane trwałą utratą wartości.

Ewidencja w.n.p. prowadzona jest w księgach rachunkowych metodą brutto, co oznacza oddzielne ujmowanie ich wartości początkowej na koncie głównym i dotychczas dokonanych odpisów amortyzacyjnych (zakumulowanej amortyzacji) na koncie korygującym. Wartość księgowa netto ustalana jest jako algebraiczna suma sald konta głównego i korygującego. Podstawowe operacje ewidencjonowane na kontach w.n.p. to: 1) zwiększenie ich stanu w wyniku kupna, darowizny, wniesienia w postaci aportu, podjęcia decyzji o aktywowaniu zakończonych prac rozwojowych; 2) zmniejszenie ich stanu w wyniku sprzedaży, likwidacji, wycofania z użytkowania, nieodpłatnego przekazania lub wniesienia w postaci aportu; 3) zmniejszenie ich wartości netto w wyniku dokonanych odpisów amortyzacyjnych lub odpisów aktualizujących.

Ewidencja zmian w stanie w.n.p. wymaga kont pomocniczych prowadzonych według poszczególnych tytułów tych aktywów. Tylko taka ewidencja pozwoli na właściwe zarządzanie tymi składnikami aktywów, ustalanie stawek amortyzacyjnych i prezentację bieżącej wartości poszczególnych tytułów w.n.p. w wymaganych układach sprawozdawczych.

Ujęcie w sprawozdaniu finansowym. W.n.p. wykazywane są w bilansie w grupie aktywów trwałych. Układ bilansu wymaga ich prezentacji w podziale na koszty zakończonych prac rozwojowych, wartość firmy i inne wartości niematerialne i prawne. Aktywa te wykazywane są w bilansie w cenie nabycia lub koszcie wytworzenia pomniejszonych o dokonane odpisy amortyzacyjne oraz o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości. Uzupełnieniem informacji wykazanych w bilansie są dane zawarte w informacji dodatkowej, przedstawiające szczegółowy zakres zmian wartości tych składników aktywów. Należy w niej przedstawić stan w.n.p. na początek roku obrotowego, tytuły zwiększeń i zmniejszeń oraz stan końcowy, a także stany i tytuły zmian dotychczasowych odpisów amortyzacyjnych.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Amortyzacja; Koszty zakończonych prac rozwojowych; Metody amortyzacji; Wartość firmy.

WARTOŚĆ BIEŻĄCA

Wartość zdyskontowana, wartość teraźniejsza, wartość obecna, wyraża obecną wartość danej kwoty pieniężnej, której posiadanie lub wpływ wystąpią w przyszłości. Obliczanie tej wartości wymaga zastosowania techniki dyskontowania. Teraźniejszą wartość kwoty a, której wpływ nastąpiłby po okresie n lat, przy stałej rocznej stopie procentowej r (nazywaną stopą dyskontową) oblicza się w następujący sposób:

wb =	a
		(1+r)^n

Wyrażenie	1	=	(1+r)^-n	nazywane jest współczynnikiem dyskonta
					(1+r)^n

Obliczanie w.b. pieniądza ma szerokie zastosowanie m.in. przy określaniu aktualnej wartości lokat bankowych, których częstotliwość i czas wpłaty mogą być różne.

Teraźniejszą wartość sumy takich samych wpłat (A) w kolejnych n latach, które byłyby dokonywane na koniec każdego roku oblicza się następująco (przy stałej stopie procentowej r):

wb =	A ×	1 - (1+r)^-n
				r

Jeżeli natomiast wpłaty te dokonywane będą na początku każdego roku, to formuła do obliczenia wartości bieżącej powstającej w ten sposób sumy pieniężnej jest następująca:

wb =	A × (1+r) ×	1 - (1+r)^-n
				r

Jedną z metod oceny projektów inwestycyjnych stosowanych w rachunkowości zarządczej jest kryterium wartości bieżącej netto (net present value - NPV). Wartość ta oznacza różnicę między zdyskontowanymi przepływami pieniężnymi netto w danym projekcie inwestycyjnym, obliczonymi przy stałej stopie procentowej, a nakładami inwestycyjnymi. Wartość bieżącą netto oblicza się następująco:

gdzie: n - długość życia projektu; CFt - wielkość przepływu pieniężnego w roku; t, r - stopa dyskontowa; i - nakłady inwestycyjne.

Dany projekt inwestycyjny uzyskuje pozytywną ocenę, jeżeli wartość bieżąca netto jest dodatnia.

Mariusz Andrzejewski

WARTOŚĆ EKONOMICZNA

→ Wartość bieżąca.

WARTOŚĆ FIRMY

Goodwill, badwill, jest określana przez różnicę pomiędzy ceną nabycia aktywów netto jednego przedsiębiorstwa przez drugie a ich wartością godziwą. Oznacza to, że w.f. powstaje na rynku w wyniku transakcji kupna-sprzedaży jednostki i odpowiada oszacowanym przyszłym korzyściom ekonomicznym - lub ich niewystąpieniu - związanym z tą transakcją kapitałową. Te przyszłe efekty ekonomiczne mogą wynikać z synergii wielu - możliwych do zidentyfikowania - zakupionych aktywów, które są istotne dla jednostki-nabywcy.

Problem wyższej lub niższej ceny nabycia określonej jednostki gospodarczej od wartości godziwej czystego majątku, czyli aktywów netto tej jednostki, najlepiej wyjaśnić przez jego odniesienia do rzeczywistości. Po pierwsze, trzeba zauważyć, że często dwie jednostki gospodarcze o podobnej wartości majątku - a nawet jego strukturze - są niejednakowo wyceniane przez rynek. Po drugie, obserwuje się, że za sprzedawane w części lub w całości przedsiębiorstwa ich właściciele uzyskują ceny różniące się - czasami nawet zdecydowanie - in plus lub in minus od godziwej wartości sprzedanych aktywów tych przedsiębiorstw.

Zjawiska te wiążą się bezpośrednio z posiadaniem lub nieposiadaniem przez przedsiębiorstwa „przywilejów” lub tzw. nieewidencjonowanych aktywów, wyróżniających je na tle innych, podobnych przedsiębiorstw. O ich posiadaniu lub nieposiadaniu decydują m.in.: kierownictwo i pozostali pracownicy - ich wiedza, zaangażowanie, doświadczenie itp. czynniki. Organizacja pracy i struktura organizacyjna, zwłaszcza system odpowiedzialności i kontroli, poziom zarządzania i polityka rozwoju, zakres prac badawczych i rozwojowych, rynki zaopatrzenia i rynki zbytu, konkurencja na rynku, marka firmy i jej prestiż wpływają na w.f.

Wydaje się, że trudno byłoby zamknąć listę czynników wpływających na wartość rynkową przedsiębiorstwa. Wszystkie one mają również wpływ na jego wynik finansowy, różniący się in minus lub in plus od przeciętnego wyniku finansowego w danej branży.

Czynniki kształtujące nie występują jednak w postaci samodzielnych, zbywalnych składników majątkowych. Trudno przecież mówić np. o sprzedaży stałego kręgu klientów, know-how przedsiębiorstwa, jego wizerunku w oczach kontrahentów, jego dobrej organizacji itp. atrybutach ekonomicznych. Inaczej trzeba na nie spojrzeć w momencie transakcji kupna-sprzedaży takiego przedsiębiorstwa, bo mają one zdecydowany wpływ na jego wartość rynkową.

Czynniki te określa się właśnie mianem w.f., którą należy utożsamiać z wartościową kompozycją wielu nieewidencjonowanych składników majątkowych przedsiębiorstwa. Ich wycena następuje dopiero w momencie kupna-sprzedaży przedsiębiorstwa i dlatego mówi się o tzw. nabytej w.f. przez jednostkę kupującą inne przedsiębiorstwo. Oznacza to, że w.f. może być wykazywana tylko w księgach nabywcy. Trzeba jednocześnie pamiętać, że nabyta w.f. nie jest samodzielnym towarem i nie może istnieć bez firmy, a można ją kupić tylko z całym (rzadziej częściowym) majątkiem posiadacza tej wartości.

Klasyfikacja. W.f. jest specyficznie traktowana w rachunkowości, ponieważ można ją kwalifikować jednocześnie jako: dodatnią lub ujemną wewnętrzną wartość firmy, dodatnią lub ujemną nabytą wartość firmy, dodatnią lub ujemną skonsolidowaną wartość firmy.

Wewnętrzna w.f. Wewnętrzna w.f. (w.w.f.) jest bliżej nieokreśloną wielkością korygującą majątek czysty funkcjonującego przedsiębiorstwa. Jest to jego dobre imię lub pejoratywnie odczuwana pozycja finansowa przedsiębiorstwa, które nie zamierza przerywać swojej działalności. Wycena w.w.f. odbywa się więc poza ewidencją księgową, obiektywnie i publicznie, kreując obraz firmy zgodny z koncepcją wiernego i rzetelnego prezentowania sytuacji majątkowo-finansowej przedsiębiorstwa. Ten sposób wyceny w.w.f. występuje często na aktywnym rynku kapitałowym, gdzie notowania rynkowej wartości przedsiębiorstw odbiegają w górę i w dół od ich wartości księgowej. Sytuacja ta może nasuwać pytanie, czy obowiązujące zasady rachunkowości pozwalają prawidłowo wycenić stan majątkowy przedsiębiorstwa i czy sprawozdania finansowe mogą być rzetelną podstawą wyceny przedsiębiorstw.

Luka - oszacowana zarówno jako wartość dodatnia, jak i wartość ujemna - między rynkową wartością przedsiębiorstwa a jego wyceną księgową jest określana jako dodatnia lub ujemna w.w.f.

Od dłuższego czasu trwa dyskusja o tym, czy należy wyceniać i umieszczać w księgach rachunkowych w.w.f. W przypadku dodatniej w.w.f. zdecydowanie wzrosłaby wówczas wartość majątku przedsiębiorstwa; identyfikacja tej pozycji aktywów zdecydowanie poprawiłaby rynkowy obraz przedsiębiorstwa. Jednak oszacowanie ujemnej w.w.f. ograniczyłoby możliwości fryzowania informacji o przedsiębiorstwach notowanych poniżej przeciętnych w danej branży.

Jak dotąd w.w.f. nie jest wykazywana w księgach rachunkowych jej posiadacza. O ujemnej w.w.f. nie mówią żadne wzorce zwyczajowe i normy praw bilansowych. Natomiast w przypadku dodatniej w.w.f. jej ewidencyjne wykazywanie jest kategorycznie zabronione przez Międzynarodowe Standardy Rachunkowości, Czwartą Dyrektywę Rady, UK SSAP i US GAAP. Wynika to z faktu, że normatywnymi ogólnie przyjętymi warunkami wykazywania aktywów w sprawozdaniach finansowych są: możliwość ich identyfikacji, możliwość precyzyjnego pomiaru ich wartości, wysokie prawdopodobieństwo przyszłych korzyści z nimi związanych.

Uznaje się, że jakichkolwiek wcześniej opisanych składników w.f. nie można z reguły łatwo wyodrębnić, a tym bardziej ustalić sprawdzalnej, prawidłowej wartości godziwej, ponieważ nie istnieje aktywny rynek, na którym te nieewidencjonowane aktywa są towarami. Trudna bądź niemożliwa jest kwantyfikacja i wycena takich „aktywów”, jak: dobra struktura organizacyjna przedsiębiorstwa, kwalifikacje i zaangażowanie pracowników, zasoby informacyjne przedsiębiorstwa, jego lokalizacja czy prestiż społeczny, w przypadku gdy nie zamierza ono przerywać prowadzonej działalności gospodarczej.

Niemniej jednak kategoria w.w.f. istnieje i jest traktowana jako: 1) niezależny, złożony element aktywów, który może być sprzedany lub wymieniony na inny element aktywów; oznacza to jednocześnie, że wartość rynkowa przedsiębiorstwa jest zawsze wartością wyższą niż zsumowane cząstkowe wartości jego aktywów; nadwyżka jest swego rodzaju odrębną wartością towarzyszącą i istnieje niezależnie od innych aktywów przedsiębiorstwa; lub jako: 2) globalna skala niedowartościowania aktywów danego przedsiębiorstwa, gdyż zawsze trudno jest oszacować ich wartość ekonomiczną, a ona decydująco wpływa na w.w.f.

Nabyta w.f. Omówiona wcześniej sytuacja zmienia się diametralnie wówczas, gdy przedsiębiorstwo staje się przedmiotem obrotu na rynku kapitałowym i zostaje nabyte przez inną jednostkę gospodarczą. Wycena rynkowa (godziwa) jego aktywów netto - z istoty rzeczy - uwzględnia w.w.f., która zamienia się w nabytą w.f. (n.w.f.). Dodatnia n.w.f. określana jest zazwyczaj jako nadwyżka ceny nabycia aktywów (tzw. ceny przejęcia) netto przedsiębiorstwa nad ich wartością godziwą. Jest ona kwotą zapłaconą przez jednostkę przejmującą za oczekiwane przyszłe korzyści.

Przykład 1
1) przedsiębiorstwo A zakupiło przedsiębiorstwo B, płacąc 100 000
2) wartość godziwa nabytych aktywów wynosi:
środki trwałe	60 000
materiały	10 000
Towary	15 000
a przejęte zobowiązania	5 000

Oznacza to, że wartość rynkowa nabywanego przedsiębiorstwa B jest wyższa od wartości nabytego czystego majątku tego przedsiębiorstwa o:

cena nabycia	100 000
- nabyte aktywa	- 85 000
+ zobowiązania	+ 5 000
nabyta dodatnia wartość firmy	20 000

Dodatnia n.w.f. jest dodatkowym trwałym aktywem przedsiębiorstwa i stanowi składnik jego wartości niematerialnych i prawnych. Tak jak inne tytuły tej grupy rodzajowej majątku trwałego jest ona amortyzowana i wykazywana w sprawozdaniach finansowych w malejącej z czasem wartości księgowej netto. Wraz z upływem czasu dodatnia n.w.f. ulega zmniejszeniu, co odpowiada naturalnemu spadkowi jej udziału w kreowaniu korzyści ekonomicznych przedsiębiorstwa. Dlatego ważne jest oszacowanie jej okresu przydatności ekonomicznej oraz ustalenie metody jej amortyzowania.

Z reguły okres amortyzowania dodatniej n.w.f. wynosi od 5 do 20 lat, a stawki amortyzacyjne są stawkami liniowymi. Ponadto, zgodnie z zasadą ostrożności, bieżące saldo wartości księgowej netto dodatniej n.w.f. powinno podlegać weryfikacji na każdy dzień bilansowy.

Z kolei ujemna n.w.f. jest określana jako nadwyżka godziwej wartości aktywów netto przedsiębiorstwa nabywanego nad jego ceną nabycia, tzn. ceną przejęcia. Przypadki takich transakcji kapitałowych określane są mianem okazyjnego zakupu i spowodowane są najczęściej faktem, że sprzedający nie może wycenić wyżej całości swojego majątku, niżby to mógł zrobić w odniesieniu do jego poszczególnych części, bądź kupujący dyktuje cenę przejęcia nabywanego przedsiębiorstwa ze względu na np. ujemną n.w.f. lub sytuację „trudnego” pieniądza.

Okazyjny zakup jest zawsze atrakcyjny dla przedsiębiorstwa - nabywcy, ponieważ płaci mniej niż otrzymuje i wobec tego:

Przykład 2
1) przedsiębiorstwo A zakupiło przedsiębiorstwo B, płacąc 100 000
2) wartość godziwa nabytych aktywów wynosi:
środki trwałe	80 000
należności	20 000
wyroby gotowe	30 000
a przejętych zobowiązań	5 000

Oznacza to, że nabywca okazyjnie zakupił, ponieważ:

cena przejęcia	100 000
nabyte aktywa	- 130 000
+ przejęte zobowiązania	+ 5 000
nabyta ujemna wartość firmy	- 25 000

Ujemna n.w.f. jest traktowana jako swoista darowizna i ujmowana jako rozliczenia międzyokresowe przychodów. Oznacza to jednocześnie, że w ustalonym przedziale czasu będzie ona sukcesywnie wpływała na wynik finansowy nabywcy. Okres rozliczania ujemnej nabytej wartości firmy jest najczęściej średnią ważoną okresu ekonomicznej przydatności nabytych i podlegających amortyzacji aktywów. Jeżeli ujemna n.w.f. przekracza wartość godziwą nabytych aktywów trwałych - z wyłączeniem długoterminowych aktywów finansowych notowanych na regulowanych rynkach - to jej nadwyżkę ponad tę wartość zalicza się najczęściej do pozostałych przychodów operacyjnych na dzień nabycia przedsiębiorstwa.

Skonsolidowana w.f. Trzeci stopień definiowania wyniku finansowego dotyczy rachunkowości grupy kapitałowej i związany jest z wyceną udziałów jednostki dominującej i innych jednostek wchodzących w skład tej grupy w jednostkach zależnych. Porównanie ceny nabycia takich udziałów z proporcjonalną do praw własności częścią wartości godziwej aktywów netto (czystego majątku) jednostek zależnych powiązanych kapitałowo z inwestorem kreuje: 1) dodatnią wartość firmy jednostek podporządkowanych (dodatnia w.f.j.p.); 2) ujemną wartość firmy jednostek podporządkowanych (ujemna w.f.j.p.).

Dodatnia w.f.j.p. wylicza się jako nadwyżkę ceny nabycia takich udziałów nad odpowiadającą im częścią wartości godziwej aktywów netto jednostki zależnej.

Przykład 3
Jednostka dominująca A nabyła 30% udziałów jednostki zależnej C za 15 000. Godziwa wartość czystego majątku jednostki C na moment nabycia udziałów wynosiła 40 000.
Wyliczenie dodatniej wartości jednostek podporządkowanych przebiega następująco:
cena nabycia udziałów	15 000
- wartość godziwa praw własności
do czystego majątku jednostki C (30% × 40 000)	-12 000
dodatnia wartość firmy	3 000

Ustalona przy nabyciu lokaty dodatnia w.f.j.p. jest składnikiem aktywów trwałych skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Przedstawia ona płatność na poczet przyszłych korzyści ekonomicznych inwestora i słuszne jest jej traktowanie jako aktywu podlegającego amortyzacji; amortyzacja tej pozycji bilansu skonsolidowanego odzwierciedla stopniowe zużywanie się (utratę przydatności ekonomicznej) aktywów jednostki powiązanej z inwestorem, do których prawa własności wynikają z posiadanej przez niego lokaty. Jest to zawsze amortyzacja liniowa obejmująca okres od 5 do 20 lat i wpływająca sukcesywnie na koszty grupy kapitałowej, a w rezultacie - na jej wynik finansowy netto.

Z kolei ujemna w.f.j.p. ustalana jest jako nadwyżka odpowiedniej części wartości godziwej aktywów netto jednostki powiązanej z inwestorem nad ceną nabycia udziałów w tej jednostce.

Przykład 4
Jednostka dominująca A nabyła 30% akcji jednostki zależnej C za 10 000. Godziwa wartość czystego majątku jednostki C na moment nabycia akcji wynosiła 40 000.
Wyliczenie ujemnej w.f.j.p. przebiega następująco:
cena nabycia akcji	10 000
- wartość godziwa praw własności do aktywów netto jednostki C (30% × 40 000)
		-12 000
ujemna wartość firmy	- 2 000

Ujemną w.f.j.p., zwaną rezerwą kapitałową z konsolidacji, wykazuje się w pasywach skonsolidowanego bilansu. Traktuje się ją jako międzyokresowe rozliczenia przychodów i wlicza do bieżącego wyniku finansowego grupy kapitałowej sukcesywnie, przez okres wyliczony jako średnio ważony czas ekonomicznej przydatności nabytych przez inwestora i podlegających amortyzacji aktywów jednostki powiązanej z nimi kapitałowo.

Maria Gmytrasiewicz

Zob. → Wartość godziwa.

WARTOŚĆ FIRMY SKONSOLIDOWANEJ

Jest to odrębna pozycja w aktywach skonsolidowanego bilansu (bilansu grupy kapitałowej) obejmująca sumę tzw. dodatnich różnic konsolidacyjnych lub „nadpłat” konsolidacyjnych, które są określane w trakcie procedur konsolidacyjnych w odniesieniu do jednostek z grupy kapitałowej włączanych do sprawozdawczości skonsolidowanej po raz pierwszy. W.f.s. powstaje wówczas, gdy wartość udziałów posiadanych przez jednostkę dominującą lub znaczącego inwestora w innej jednostce objętej konsolidacją przewyższa odpowiadającą im część godziwej wartości jej aktywów netto. W.f.s. wykazywana jest w aktywach skonsolidowanego bilansu w odrębnej pozycji i podlega amortyzacji w ciężar skonsolidowanego rachunku wyników w okresie wynikającym z przepisów prawa bilansowego.

Anna Karmańska

Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostka dominująca; Konsolidacja; Procedury konsolidacyjne; Skonsolidowane sprawozdanie finansowe; Wartość firmy; Znaczący inwestor.

WARTOŚĆ GODZIWA

Kwota, za jaką na warunkach rynkowych dany składnik aktywów mógłby być wymieniony pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi stronami transakcji. Najlepszą podstawą ustalenia w.g. są pochodzące z aktywnego rynku aktualne ceny rynkowe danego aktywu. Innymi słowy, w.g. dowolnych aktywów są ich bieżące ceny rynkowe. Jednak w rachunkowości istnieje termin „model wartości godziwej” lub „metoda wartości godziwej” i jest on utożsamiany z wyceną dowolnych aktywów nienotowanych na aktywnych rynkach (np. nieruchomości inwestycyjne). W tym węższym znaczeniu pojęcie w.g. należy utożsamiać z procedurami estymacji wartości bilansowej dowolnych aktywów opartymi na: aktualnych cenach rynkowych podobnych aktywów (niezbędne są korekty uwzględniające istnienie różnic między tymi aktywami), niedawnych cenach takich samych aktywów z mniej aktywnego rynku (po skorygowaniu ich o wszelkie zmiany, np. warunków ekonomicznych), projekcji zdyskontowanych przyszłych przepływów środków pieniężnych związanych z użytkowaniem (i ewentualną sprzedażą) danego aktywu.

W.g. danego aktywu jest odzwierciedleniem stanu wiedzy i szacunków dobrze poinformowanych i zainteresowanych danym aktywem kupujących i sprzedających. W.g. nie jest więc kwotą, którą jednostka otrzymałaby lub zapłaciła za dany aktyw w wyniku wymuszonej transakcji (np. likwidacja jednostki) lub sprzedaży dokonanej w obliczu trudnej sytuacji finansowej. Często ustalenie w.g. określonego aktywu, zwłaszcza środków trwałych i nieruchomości inwestycyjnych, wymaga udziału profesjonalnych rzeczoznawców.

Maria Gmytrasiewicz

WARTOŚĆ GODZIWA W ROLNICTWIE

Kwota, za którą w ramach gospodarki rynkowej składniki aktywów biologicznych i produktów rolniczych mogłyby zostać wymienione w ramach transakcji handlowych (MSR nr 41). W ramach działalności handlowej wartość godziwa może być wykorzystana w regulowaniu należności i zobowiązań pomiędzy uczestnikami transakcji kupna i sprzedaży produktów rolniczych i aktywów biologicznych. Produkty rolnicze, zarówno roślinne, jak i zwierzęce uzyskiwane z aktywów biologicznych będące własnością gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolniczego powinny być wyceniane według wartości godziwej pomniejszone o szacunkowe koszty związane ze sprzedażą, poniesione przed dniem zbiorów produkcji roślinnej i pozyskania produkcji zwierzęcej w chowie i hodowli. W ten sposób obliczona wartość godziwa staje się kosztem wytworzenia produktów roślinnych i zwierzęcych na potrzeby MSR nr 2 „Zapasy” lub innego MSR-u.

Przy ustalaniu wartości godziwej zarówno aktywów biologicznych, jak i produktów rolniczych wskazane jest wykorzystanie grupowania roślin i zwierząt. W tym celu wykorzystane są np. wiek zwierząt lub jakość produktów roślinnych i zwierzęcych. Dokonując ustalenia wartości godziwej, przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolnicze powinno uwzględniać te cechy, które różnicują szacowane produkty roślinne i zwierzęce i są przydatne do ustalania wartości godziwej. W przypadku istnienia aktywnego rynku na produkty roślinne i zwierzęce ich cena rynkowa powinna być właściwą podstawą ustalania wartości godziwej. Gospodarstwo i przedsiębiorstwo rolnicze ma dostęp do aktywnych rynków i powinno wykorzystywać najbardziej odpowiedni rynek. Jeżeli na przykład przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolnicze ma dostęp do różnych aktywnych rynków, powinno ustalić wartość godziwą tego rynku, na którym chce dokonać transakcji. Gdy brak aktywnego rynku, może wykorzystywać aktualne ceny transakcji rynkowych, pod warunkiem że nie nastąpiły znaczące zmiany pomiędzy datą dokonanej transakcji a dniem bilansowym. Możliwe jest również wykorzystanie cen rynkowych analogicznych dla innych aktywów biologicznych. W tym przypadku konieczne jest dokonanie korekty wynikającej z różnic porównywanych aktywów.

Istnieje możliwość występowania różnic w ustalaniu wartości godziwej dla aktywów biologicznych lub produktów rolniczych. W przypadku wystąpienia różnic ustalanej wartości godziwej wskazane jest przyjęcie najbardziej wiarygodnej wartości szacunkowej. Jeżeli ustalenie ceny lub wartości godziwej aktywów biologicznych jest niemożliwe, wtedy gospodarstwo powinno wykorzystać wartość bieżącą oczekiwanych wpływów środków pieniężnych z opisanych wyżej aktywów. Wartość ta powinna być zdyskontowana o aktualnie obowiązującą rynkową stopę dyskonta. Stopa dyskonta powinna być wykorzystywana dla wartości netto, przed naliczeniem podatku VAT. Cena nabycia lub koszt wytworzenia aktywów biologicznych może być w niektórych wypadkach zbliżona do wartości godziwej. Może to mieć miejsce w przypadku założenia plantacji wieloletniej lub sadu owocowego, zasadzonych krótko przed dniem bilansowym.Wówczas wartość godziwa zakupionych drzew lub krzewów owocowych może być równa wartości założonego sadu po odjęciu wartości gruntu i jego uzbrojenia. Należy podkreślić, że aktywa biologiczne roślinne są fizycznie połączone z gruntem. Dotyczy to np. drzew owocowych, plantacji krzewów wieloletnich oraz roślin rolniczych. W tym przypadku w zasadzie nie istnieje odrębny rynek na te aktywa biologiczne jedno- lub wieloletnie.

Wartość godziwa pomniejszona o szacunkowe koszty związane ze sprzedażą może ulec zmianie. Możliwa jest zmiana wyżej podanej wartości godziwej na skutek przemiany fizycznej aktywów biologicznych, jak również wartości spowodowanych ruchem cen rynkowych. Odrębne ujawnienie powyższych informacji może okazać się konieczne dla ustalenia wyniku działalności gospodarczej przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolniczego i obliczenia wyniku finansowego bieżącego roku gospodarczego. W takim przypadku zaleca się gospodarstwom (przedsiębiorstwom) rolniczym ujawnienie kwoty zmian wartości godziwej pomniejszonej o szacunkowe koszty związane ze sprzedażą. Jest to konieczne, gdyż kwoty te powinny być uwzględnione przy ustalaniu zysku lub straty netto danego roku gospodarczego. Gdy cykl produkcyjny odbywa się w ramach roku kalendarzowego lub gospodarczego, wątpliwości te są nieistotne.

Rafał Muniak

Zob. → Aktywa biologiczne; Produkty rolnicze; Przemiana biologiczna; Zysk lub strata w rolnictwie.

WARTOŚĆ KSIĘGOWA NETTO

Wartość bieżąca netto, wartość bilansowa, wartość rzeczywista, wartość realna. Określa ona generalnie poziom wartości dowolnego aktywu (czasami pasywu) ustalony w zgodzie z naczelną koncepcją rachunkowości: koncepcją wiernego i rzetelnego obrazu przedsiębiorstwa (true and fair view).

Procedura obliczeniowa w.k.n. polega na skorygowaniu in minus wartości księgowej danego składnika majątku o określone (dokładnie lub szacunkowo) wielkości. Najczęściej termin ten odnosi się do wyceny środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych. Określa go różnica między wartością początkową amortyzowanych obiektów majątku trwałego a ich zakumulowaną amortyzacją (umorzeniem).

W.k.n. jest również parametrem określającym bilansową wartość inwestycji długoterminowych, a dokładniej - długoterminowych aktywów finansowych; dotyczy to zarówno papierów wartościowych, jak i udzielonych pożyczek. W odniesieniu do długoterminowych papierów wartościowych ustalenie ich w.k.n. polega na pomniejszeniu wartości wynikającej z ksiąg rachunkowych o ustaloną wysokość trwałej utraty ich wartości na daną datę. W przypadku natomiast udzielonych długoterminowych pożyczek obliczenie w.k.n. polega na odjęciu od nominału tych pożyczek oszacowanej wartości pożyczek zagrożonych, niepewnych bądź spornych.

Identyczna procedura obliczeniowa ma zastosowanie do wyliczania w.k.n. należności krótkoterminowych.

Wreszcie terminu w.k.n. używa się przy określaniu bilansowej wartości rezerw na restrukturyzację działalności przedsiębiorstwa. Jest ona różnicą między niewykorzystanymi jeszcze na datę bilansu rezerwami a wartością przychodów uzyskanych ze sprzedaży majątku restrukturyzowanego przedsiębiorstwa.

Również zasada ostrożności obowiązująca przy bilansowej wycenie zapasów i krótkoterminowych papierów wartościowych kreuje swoistą w.k.n. tych aktywów. Zakłada ona konieczność zmniejszenia ich wartości księgowej na datę bilansu w przypadku utrzymywania się ich niższej ceny rynkowej.

Mianem w.k.n. można określić ponadto bilansową wartość większości aktywów jednostki gospodarczej, która nie zamierza kontynuować dalej swojej działalności. Występuje bowiem w prawie bilansowym zasada wyceny aktywów w takiej jednostce, zgodnie z którą wycena instrumentów finansowych, wartości niematerialnych i prawnych, środków trwałych w budowie, produktów w toku i półproduktów następuje po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, nie wyższych od cen nabycia lub kosztów wytworzenia. Zasada ta zakłada więc ujemne korekty wartości takich aktywów o koszty związane z ich przystosowaniem do sprzedaży i inne zmniejszenia.

W aspekcie ewidencji księgowej w.k.n. uzyskuje się jako sumę algebraiczną sald dwóch kont rejestrujących zmiany w stanie wartości danego składnika majątkowego lub wynika ona bezpośrednio z końcowego salda konta tego składnika.

Pierwszy przypadek oznacza ewidencję sposobem brutto i dotyczy: 1) środków trwałych („Środki trwałe” i „Zakumulowana amortyzacja środków trwałych”); 2) wartości niematerialnych i prawnych („Wartości niematerialne i prawne” i „Zakumulowana amortyzacja wartości niematerialnych i prawnych”); 3) długoterminowych i krótkoterminowych aktywów finansowych („Długoterminowe aktywa finansowe” i „Rezerwa na utratę wartości aktywów finansowych”); 4) należności długo- i krótkoterminowe („Należności” i „Rezerwy na należności”).

W drugim przypadku ewidencyjne doprowadzenie stanu danego składnika majątkowego do poziomu w.k.n. następuje na koncie tego składnika przez zapis kredytowy obliczonej korekty jego wartości. Dotyczy on wyceny zapasów, krótkoterminowych papierów wartościowych i rezerw na restrukturyzację działalności przedsiębiorstwa. Zawsze też ten drugi przypadek ewidencyjny stosuje przedsiębiorstwo, które nie zamierza kontynuować działalności gospodarczej.

Maria Gmytrasiewicz

Zob. → Amortyzacja; Cena sprzedaży netto; Koncepcja wiernego i rzetelnego obrazu; Papiery wartościowe; Rezerwy; Zakumulowana amortyzacja.

WARTOŚĆ NOMINALNA

Pojecie najczęściej używane jako synonim ceny nominalnej akcji lub obligacji.

W przypadku obligacji cena nominalna to wartość, którą jej posiadacz powinien otrzymać w momencie wykupu tego waloru przez emitenta. W.n. obligacji może być stała lub zmienna. Stała w.n. obligacji nie zmienia swojej wartości do momentu jej wykupu. Zmienna wartość obligacji może być uzależniona np. od wskaźnika inflacji. Zmienną w.n. mają obligacje indeksowane i bezkuponowe.

W przypadku akcji cena nominalna jest na niej wypisana (lub zamieszczona jest w świadectwie depozytowym). Jej wartość określa jedną jednostkę kapitału akcyjnego spółki. Iloczyn liczby akcji w danej spółce i jej ceny nominalnej wyraża wielkość kapitału podstawowego. Każdy z posiadaczy akcji odpowiada za zobowiązania danej spółki do wysokości wartości posiadanych akcji wyrażonych w cenach nominalnych. Art. 308 § 2 k.s.h. stanowi, że minimalna w.n. akcji nie może być niższa niż 1 grosz.

W przypadku spółek giełdowych często mają miejsce operacje tzw. splitu, które polegają na obniżeniu w.n. akcji danej firmy przy jednoczesnym zwiększeniu ilości akcji tak, aby kwota kapitału akcyjnego nie uległa zmianie. Główną korzyścią z takiej operacji jest zwiększenie płynności walorów danej spółki.

W.n. akcji stanowi górne ograniczenie przy wycenie na dzień bilansowy akcji własnych do zbycia. Różnice pomiędzy w.n. a ceną nabycia stanowią koszty finansowe. Akcje spółki nie mogą być obejmowane poniżej ich wartości nominalnej.

Mariusz Andrzejewski

Zob. → Akcja; Obligacja; Wycena w rachunkowości.

WARTOŚĆ POCZĄTKOWA

Wartość brutto, odnosi się do wyceny amortyzowanych obiektów majątku trwałego, czyli środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych. W.p. ustalana jest w momencie nabycia lub wytworzenia tych obiektów i obejmuje cenę nabycia (koszty wytworzenia) włączanych do użytkowania obiektów tego majątku. W.p. amortyzowanych składników majątku trwałego podlega odtwarzaniu w toku ich eksploatacji przez odpisy amortyzacyjne.

W szerszym znaczeniu w.p. określa w rachunkowości wartość składników majątkowych jednostki gospodarczej w chwili ich nabycia, wytworzenia, powstania. Ta „historyczna” w.p. często jest korygowana w czasie gospodarowania określonymi składnikami majątku przez jednostkę gospodarczą, i to zarówno in minus, jak i in plus. Przykładowo, w.p. należności koryguje się na datę bilansu o oszacowaną wielkość wątpliwych należności (korekta in minus), a jednocześnie zwiększa się ich wartość o memoriałowo naliczone oprocentowanie. Podobne zasady korekty w.p. obowiązują np. w zakresie wyceny długoterminowych inwestycji finansowych, zobowiązań.

Maria Gmytrasiewicz

Zob. → Wartość księgowa netto.

WARTOŚĆ PRZECIĘTNA

Jest stosowana jako jedna z metod wyceny składników majątku obrotowego lub krótkoterminowych papierów wartościowych. W.p. obliczamy jako średnią ważoną z dotychczas zgromadzonych składników majątku. Metoda ta jest wykorzystywana wtedy, gdy dana jednostka zakupuje po różnych cenach jednakowe ze względu na podobieństwo rodzaju i przeznaczenie składniki majątku obrotowego. Jeżeli dane przedsiębiorstwo nie stosuje metody szczegółowej identyfikacji, to powstaje problem określenia wartości składnika, który jest w danym momencie wydawany do sprzedaży lub przerobu.

Jeżeli przykładowo w firmie dokonano zakupów towarów:
	I dostawa	-	100 szt. × 20 zł,
	II dostawa	-	50 szt. × 15 zł,
	III dostawa	-	10 szt. × 25 zł,
z których następnie sprzedano 150 szt., to w.p. 1 szt. sprzedanego towaru wyniesie:

wp =	100 × 20 + 50 ×15 +10 × 25	= 18,75 zł
			100 + 50 + 10

Wyceny rozchodu towarów według w.p. oblicza się przez pomnożenie ilości wydawanych sztuk towaru przez obliczoną wcześniej cenę przeciętną (150 szt. × 18,75 zł = 2812,5 zł). Wyceniając zapas towarów należy pomnożyć przez cenę przeciętną liczbę pozostających w magazynie sztuk towaru (10 × 18,75 = 187,5).

Mariusz Andrzejewski

Zob. → Wycena w rachunkowości.

WARTOŚĆ REALIZACJI NETTO

→ Wartość bieżąca.

WEKSEL

Papier wartościowy sporządzony w przewidzianej prawem wekslowym formie, potwierdzający istnienie zobowiązania wystawcy w. lub wskazanej przez niego osoby, do bezwarunkowej zapłaty określonej osobie, w oznaczonym terminie i miejscu, wymienionej na nim sumy pieniężnej.

W. może być sporządzony na firmowym formularzu wekslowym, a także na czystej kartce papieru. Jednakże, aby w. mógł być uznany za prawidłowo sporządzony dokument, musi zawierać następujące cechy formalne: 1) nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono; 2) bezwarunkowe przyrzeczenie lub polecenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej; 3) nazwisko osoby, która ma zapłacić zobowiązanie opisane w dokumencie; 4) nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie ma nastąpić zapłata; 5) oznaczenie terminu płatności; 6) oznaczenie miejsca płatności; 7) datę i miejsce wystawienia w.; 8) podpis wystawcy w. - w przypadku osób prawnych podpisy osób działających jako organ lub przedstawicieli.

Polska nazwa w. pochodzi od niemieckiego słowa „wechsel”, co oznacza wymianę.

Historia. W. powstał w średniowieczu we Włoszech i ułatwiał kupcom wymianę przez bankierów różnych pieniędzy bitych przez republikańskie miasta włoskie, które powstały na terytorium dawnego państwa rzymskiego. Taka wymiana ze strony bankiera nie zawsze była możliwa natychmiast, gdyż nie zawsze posiadał on odpowiednią walutę i w odpowiedniej kwocie. Wówczas bankier przyjmował do wymiany pieniądze i wystawiał w., w którym zobowiązywał się do wypłaty zleceniodawcy (kupcowi) określonej sumy w ustalonej walucie i terminie. Stąd wywodzi się nazwa w. w języku włoskim - lettera di cambio, czyli list wymienny, a także w języku angielskim - bill of exchange.

Później w. przybierał formę listu, w którym bankier polecał wypłacenie sumy pieniężnej wymienionej w w. osobie w innej miejscowości lub państwie. Z biegiem czasu przyjęto również zasadę przenoszenia praw wekslowych. Wówczas w. stał się narzędziem wielostronnych rozliczeń płatniczych bez potrzeby ich każdorazowego przeprowadzania za pośrednictwem banków. Obecnie w. jest wszechstronnie wykorzystywany w rozliczeniach wewnątrzkrajowych i międzynarodowych, ułatwia przeprowadzanie transakcji kupna-sprzedaży.

Funkcje. W. pełni różnorodne funkcje: 1) płatniczą, polegającą na wręczaniu go przy zakupie jako dowodu powstania zobowiązania; 2) kredytową, przejawiającą się w odroczeniu terminu płatności, czyli udzieleniu kredytu rynkowego kontrahentowi (w. handlowy) lub zaciągnięciu pożyczek pieniężnych (w. finansowy); 3) obiegową, związaną z niemal nieograniczoną możliwością przenoszenia praw wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu; 4) gwarancyjną, polegającą na zabezpieczeniu zapłacenia zobowiązania wynikającego z w. przez wszystkie osoby podpisane na w.; 5) refinansową, która umożliwia uzyskanie sumy wekslowej przed terminem płatności przez złożenie w. w banku do dyskonta.

Rodzaje. Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje w.: 1) w. własny (sola, suchy, prosty); 2) w. trasowany (ciągniony, przekazany, trata). W. własny jest bezwarunkowym zobowiązaniem się wystawcy do zapłacenia sumy napisanej na w. w ustalonym terminie osobie wskazanej na w., zwanej remitentem (od łac. remittens - odsyłający). Głównym dłużnikiem w. własnego jest jego wystawca. Oznacza to, że to właśnie wystawca jest zobowiązany zapłacić dług z tytułu wystawienia w. W. własny może być wystawiony w celu przeprowadzenia transakcji kupna-sprzedaży (w. handlowy) lub w celu uzyskania kredytu pieniężnego (w. finansowy). Przepływ obowiązków przy wystawieniu weksla własnego obrazuje schemat 1.

Schemat 1. Obieg w. Własnego

W. trasowany (od łac. trarre - ciągnąć) zawiera polecenie wystawcy w. (zwanego trasantem) bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty, wydane innej osobie (trasatowi) na rzecz osoby trzeciej (remitenta). W. trasowany zawsze jest wekslem imiennym, nie może być wystawiony na okaziciela. W. trasowany musi być przedstawiony trasatowi do akceptacji. Po akceptacji trasata to właśnie on staje się głównym dłużnikiem w. trasowanego, natomiast trasant staje się dłużnikiem wtórnym. W przypadku braku akceptacji ze strony trasata w. trasowany przyjmuje formę w. własnego.

Schemat 2. Obieg w. Trasowanego

Objaśnienia: 1 - przekazanie w. do akceptacji; 2 - zwrot zaakceptowanego w.; 3 - przekazanie w. wierzycielowi; 4 - przedłożenie w. do wykupu; 5 - likwidacja zobowiązania wekslowego.

Oprocentowanie. Kredyt udzielany na podstawie w. jest oprocentowany. Określenie wysokości oprocentowania tego kredytu zależy od tego, czy w momencie wystawienia w. termin jego wykupu został ściśle określony, czy też nie. Z tego tytułu w. w zależności od terminu płatności dzieli się na: ścisłe (terminowe) i terminowo-okazowe.

Termin spłaty zobowiązania wekslowego w przypadku w. ścisłego jest określony przez dzień, miesiąc i rok; już w momencie wystawienia w. można określić wysokość kwoty odsetek w kredycie wekslowym, które mogą być potrącone z góry za cały okres. Takie potrącenie z góry należnej sumy z tytułu oprocentowania nosi nazwę dyskonta. Dyskonto wraz z kwotą udzielonego kredytu tworzy sumę wekslową zapisaną na w., którą oblicza się, stosując wzór:

gdzie: K - suma wekslowa, zawierająca kwotę udzielonego kredytu wekslowego wraz z dyskontem; F - kwota udzielonego kredytu wekslowego; d - roczna stopa oprocentowania kredytu wekslowego; t - czas trwania kredytu wekslowego (liczba dni upływająca od momentu wystawienia weksla do dnia jego wykupu).

W przypadku w. terminowo-okazowych nie jest możliwe obliczenie kwoty oprocentowania kredytu wekslowego w momencie wystawienia w., gdyż nie jest znany dokładny termin jego wykupu. W związku z tym nie istnieje możliwość pobrania z góry odsetek (dyskonta) od kredytu wekslowego i zawarcia ich w sumie wekslowej. Dyskonto jest obliczane i pobierane według poniższego wzoru w dniu wykupu w.

gdzie: D - kwota odsetek kredytu wekslowego pobierana z dołu, czyli w dniu wykupu weksla; F - kwota udzielonego kredytu wekslowego; d - roczna stopa oprocentowania kredytu wekslowego; t - czas trwania kredytu wekslowego (liczba dni upływająca od momentu wystawienia weksla do dnia jego wykupu).

Schemat 3. Obieg wekslowy

Objaśnienia: 1 - Poręczenie w.; 2 - Przekazanie w. do akceptacji; 3 - Zwrot zaakceptowanego w.; 4 - Przekazanie w. wierzycielowi; 5 - Udzielenie kredytu wekslowego; 6 - Indos weksla; 7 - Udzielenie kredytu wekslowego; 8 - Dyskonto w.; 9 - Udzielenie kredytu pieniężnego; 10 - Redyskonto w.; 11 - Udzielenie kredytu redyskontowego; 12 - Przedłożenie weksla do wykupu; 13 -Likwidacja zobowiązania wekslowego.

W. w rachunkowości. Każdy papier wartościowy ma swojego wystawcę (emitenta) i posiadacza (który w przypadku w. nosi nazwę remitenta). Ewidencja w. u wystawcy i posiadacza różni się ze względu na rolę, jaką spełniają te walory finansowe w księgach rachunkowych danego przedsiębiorcy. Wystawione przez jednostkę gospodarczą w. własne stanowią równowartość zobowiązania wekslowego i są wykazywane w pasywach bilansu w grupie zobowiązań. W zależności od terminu wykupu mogą one być potraktowane jako zobowiązania długoterminowe (z terminem wykupu powyżej roku na dzień sporządzenia bilansu) lub jako zobowiązania krótkoterminowe (termin wykupu poniżej roku). Na sumę zobowiązania wekslowego w przypadku w. ścisłych składają się kwota kredytu wekslowego wraz z dyskontem, w przypadku w. terminowo-okazowych - tylko kwota kredytu wekslowego, gdyż nie jest możliwe ustalenie wartości oprocentowania tego kredytu w momencie wystawienia w. (schemat 4).

Schemat 4. Ewidencja w. własnych u wystawcy

Objaśnienia: 1 - koszty związane z wystawieniem w.; 2 - suma wekslowa wystawionego w. handlowego, składająca się z: 2a - sumy zobowiązania wystawcy; 2b - ewentualne dyskonto wliczane w sumę wekslową; 3 - suma wekslowa wystawionego weksla finansowego, składająca się z: 3a - sumy uzyskanych środków pieniężnych z kredytu pieniężnego; 3b - ewentualnego dyskonta wliczanego do sumy wekslowej; 4 - stawka dyskonta obciążająca koszty finansowe bieżącego okresu; 5 - zapłacone oprocentowanie kredytu wekslowego przy wykupie weksla terminowo-okazowego; 6 - wykup w. przez wystawcę.

Emisja w. trasowanego nie powoduje u wystawcy (trasanta) powstania zobowiązania wekslowego. Zgodnie z istotą rygoru wystawca w. trasowanego jest jego głównym dłużnikiem tylko do momentu akceptacji przez trasata. To powoduje, że w. trasowany musi być zarejestrowany w księgach rachunkowych trasata, gdyż to on z momentem akceptacji staje się głównym dłużnikiem wekslowym. Ewidencja w. trasowanego u trasata powinna wyglądać jak ewidencja w. własnego u emitenta. Wystawca w. trasowanego powinien jednak, zgodnie z zasadami obrotu wekslowego, w swoich księgach rachunkowych zarejestrować w ewidencji pozabilansowej warunkowe zobowiązania wekslowe, jako zabezpieczenie się w przypadku odmowy zapłaty w. przez głównego dłużnika wekslowego (schemat 5).

Schemat 5. Ewidencja w. trasowanego przez jego wystawcę

Objaśnienia: 1 - wystawienie w. trasowanego potwierdzonego przez trasata, powodujące zmniejszenie należności od trasata i zmniejszenie zobowiązań wobec remitenta; 2 - zarejestrowanie warunkowych zobowiązań wekslowych; 3 - wyrejestrowanie warunkowych zobowiązań wekslowych po terminie wykupu w.

Każda jednostka może pełnić jednocześnie rolę wystawcy w. własnego lub trasowanego, jak i posiadacza w. wystawionych przez innych. Ewidencja tzw. w. obcych, czyli wystawionych przez innych, różnicuje się w zależności od terminu wykupu. W., których termin wykupu przypada na okres krótszy niż 3 miesiące, traktowane są jako surogat pieniądza i ewidencjonowane są jako inne środki pieniężne. Pozostałe w., których termin wykupu jest dłuższy niż 3 miesiące, traktowane są jako lokaty finansowe długo- lub krótkookresowe. W., których spłata przypada na okres dłuższy niż rok, wykazywane są jako długoterminowe papiery wartościowe (składnik inwestycji długoterminowych), w., których termin wykupu przypada na okres krótszy niż rok, zaliczane są do krótkoterminowych papierów wartościowych (inwestycje krótkoterminowe).

Schemat 6. Ewidencja nabycia w. Ścisłych

Objaśnienia: 1 - otrzymanie w. finansowego w pełnej sumie wekslowej: 1a - kwota pożyczki pieniężnej; 1b - ewentualne dyskonto wliczane do sumy wekslowej; 2 - otrzymanie w. handlowego: 2a - kwota należności od kontrahenta; 2b - ewentualne dyskonto wliczane do sumy wekslowej.

Schemat 7. Ewidencja nabycia w. terminowo-okazowych

Objaśnienia: 1 - otrzymanie w. finansowego w pełnej sumie wekslowej; 2 - otrzymanie w. handlowego.

Hanna Bystrzycka

Zob. → Papiery wartościowe.

WEWNĘTRZNA WARTOŚĆ AKCJI

Wartość akcji dochodowa, wielkość określająca tzw. wewnętrzną wartość akcji, tj. wartość oszacowaną na podstawie oczekiwanych dochodów (np. zysku lub dywidendy) przypadających na daną akcję. Wartość dochodową akcji można wyliczyć według następującego ogólnego wzoru:

gdzie: W_D - w.w.a.; Vt - oczekiwane dochody w okresie t-tym trwania lokaty; r - oczekiwana przez inwestora stopa korzyści, tj. stopa dyskontowa.

Wzór ten określa w.w.a. jako sumę zdyskontowanych dochodów na nią przypadających. Tak wyliczona wartość akcji wskazuje na cenę maksymalną, jaką inwestor byłby skłonny zapłacić przy zakupie akcji, lub cenę minimalną, jaką musiałby osiągnąć przy jej sprzedaży.

W.w.a. jest swego rodzaju modelowym (teoretycznym) kursem, który stwarza podstawy do oceny akcji z punktu widzenia jej niedowartościowania czy przewartościowania. Porównując bieżącą cenę akcji na giełdzie z jej wewnętrzną wartością, inwestor podejmuje decyzję o zakupie bądź sprzedaży akcji. Jeżeli w.w.a. kształtuje się na poziomie wyższym niż cena rynkowa, to jest to sygnał do zakupu akcji; jeżeli natomiast zachodzi relacja odwrotna, tzn. w.w.a. jest to mniejsza niż cena rynkowa, wówczas akcje należy sprzedać. Na rys. 1 zamieszczono przykład kształtowania się kursu giełdowego akcji i jej wartości wewnętrznej. Odchylenia między tymi wielkościami oznaczono literami K i S, gdzie K informuje o niedowartościowaniu akcji na giełdzie, a S o jej przewartościowaniu. Pierwsza sytuacja jest sygnałem do kupna akcji, a druga do ich sprzedaży.

Rysunek 1. Zależności między giełdowym kursem akcji a jej wartością wewnętrzną

W okresie od t₁ do t₂ poziom bieżącego kursu akcji może być atrakcyjny dla inwestora z punktu widzenia jego przyszłego kształtowania się, jeśli kurs akcji jest niższy niż w.w.a. (sygnał kupna). Odwrotnie z kolei wygląda sytuacja w okresie od t₂ do t₃, kiedy to kurs akcji na rynku przewyższa w.w.a. (sygnał sprzedaży).

Ustalona przez analityka finansowego czy samego inwestora rzeczywista wartość akcji wyznacza limity cenowe przy transakcjach giełdowych. Wewnętrzna wartość akcji stanowi zatem, według zwolenników analizy fundamentalnej, decydujące kryterium przy negocjacjach cenowych na giełdzie, bez względu na bieżący („historyczny”) kurs akcji, i w związku z tym jest aktywnym czynnikiem kształtowania zachowań inwestorów na rynku akcji. Błędem jest więc uważanie akcji za „tanią”, gdy: 1) jej kurs bieżący jest niższy w stosunku do okresów poprzednich; 2) jej kurs bieżący jest niższy niż wartość emisyjna akcji; 3) jej kurs jest niższy niż cena rynkowa innych akcji.

Spełnienie oczekiwań co do kształtowania się kursów akcji w przyszłości zależy przede wszystkim od uwzględnienia przy ich wartościowaniu wszystkich ekonomicznych determinant, które w sposób decydujący wpływają na uzgodnienia cenowe między kupującymi i sprzedającymi akcje. W świetle nowoczesnych teorii podstawą wyceny akcji powinna być aktualna i przewidywana (prognozowana) zyskowność przedsiębiorstwa lub zdolność do dokonywania wypłat dywidendowych. W związku z tym, że w literaturze przedmiotu nie ma jednolitych stanowisk w zakresie miernika dochodu, który powinien stanowić podstawę wyceny wartości dochodowej akcji (zysk, dywidenda), w teorii inwestycji finansowych znane są różnorodne metody jej wyznaczania. Do najpopularniejszych dochodowych metod wyceny akcji zalicza się przede wszystkim: 1) model zdyskontowanych dywidend, zwany modelem Gordona; 2) metodę wyceny za pomocą mnożnika cena/dochód.

Edward Pielichaty

Zob. → Akcja; Dywidenda; Mnożnik cena/dochód; Mnożnik zdyskontowanych dywidend; Stopa dyskontowa.

WIBID

Warsaw Interbank Bid Rate, wskaźnik określający roczną stopę procentową, jaką banki płacą za środki przyjęte w depozyt od innych banków. Terminy dla ustalanych stóp procentowych są takie same jak dla wskaźnika WIBOR. Wskaźnik WIBID ustala się o godz. 11.00.

Robert Kowalak

Zob. → WIBOR.

WIBOR

Warsaw Interbank Offered Rate, wskaźnik WIBOR określa roczne oprocentowanie lokat międzybankowych w Polsce. Jest to stopa procentowa, po jakiej banki skłonne są udzielić pożyczek innym bankom. Ustalana jest ona jako średnia arytmetyczna stóp procentowych wybranych banków. Wskaźnik ten liczy się dla lokat overnight (określanych jako „na noc”, czyli jednodniowych), tomorrow night, jednotygodniowych, jednomiesięcznych, trzymiesięcznych, sześciomiesięcznych, dziewięciomiesięcznych czy też jednorocznych. Stawka WIBOR wraz ze stawką kredytów NBP stanowi często podstawę do ustalania oprocentowania lokat terminowych poszczególnych banków. Wykorzystywana jest również przy ustalaniu oprocentowania kredytów gospodarczych dla kredytów podstawowych oraz do ustalania dyskonta weksli. Wskaźnik WIBOR ustala się o godz. 11.00.

Robert Kowalak

WIELKOŚCI KRYTYCZNE W UJĘCIU GOTÓWKOWYM

Próg rentowności jest w.k., przy której sprzedaż pokrywa koszty działalności. W tej sumie mieszczą się koszty, które wiążą się z płatnościami (zużycie materiałów bądź płace) i koszty rozrachunkowe (amortyzacja środków trwałych). Ten ostatni rodzaj kosztu nie wymaga bieżących zapłat, środki trwałe były zakupione lub wytworzone znacznie wcześniej. Amortyzacja jest kosztem zarachowanym, więc nie wiąże się z koniecznością zapłaty. W związku z tym powstaje kwestia określenia wielkości krytycznej typu gotówkowego, po wyeliminowaniu kosztów zarachowanych.

Analiza progu rentowności w ujęciu gotówkowym wymaga określenia dodatkowych założeń. Przyjmuje się, że sprzedaż jest faktycznie gotówkowa, a koszty zmienne i koszty stałe są równoznaczne z ekwiwalentnymi przepływami pieniężnymi. W praktyce niewiele jednostek działa przy tego rodzaju założeniach. Zakupy zwiększają zapasy, sprzedaż generuje należności, a dostawy zobowiązania. Znajomość wielkości krytycznych sprzedaży ujawnia informacje o rozmiarze, przy którym wpływy ze sprzedaży zrównują wydatki, stwarzając dodatkową informację ułatwiającą podjęcie decyzji kierowniczych.

W praktyce obliczania gotówkowych w.k. należy znanymi sposobami obliczyć zależność kosztu od rozmiaru działalności (K= K _s + k_z × V) i następnie dokonać analizy kosztów stałych (K_s), eliminując koszty zarachowane. Przyjmijmy, że suma kosztów stałych 40 000 zł jest złożona z następujących pozycji:

Wynagrodzenie kierownictwa i administracji	18 00 zł
Amortyzacja środków trwałych	10 000 zł
Zużycie mediów energetycznych i materiałów	12 000 zł
Razem	40 00 zł

Jeśli koszty zmienne jednostkowe wynoszą 7 zł z marżą jednostkową 5 zł, to próg rentowności ma rozmiar:

Vo =	40000 zł	=	8000 jednostek
				5 zł/jedn.

Gotówkową w.k. oblicza się, eliminując z kosztów stałych amortyzację (10 000 zł) oraz dodatkowo wynikające z tego faktu zmniejszenie podatku dochodowego. Tę płatność oblicza się jako procent (stopa podatku) od zysku brutto, w którym zawarta jest amortyzacja. Zarachowanie amortyzacji zmniejsza zysk, a więc zmniejsza podatek dochodowy. Jeśli stopa podatku wynosi 35%, to efekt tego zmniejszenia wyniesie 3500 zł. W rezultacie gotówkowy rozmiar krytyczny działalności (Vq) wynosi:

Vq =	40000 zł - 10000 zł - 3500 zł	=	26500 zł	=	5300 jednostek
			5 zł/jedn.				5 zł/jedn.

Mieczysław Dobija

Zob. → Analiza progu rentowności; Próg rentowności.

WIELOBLOKOWY RACHUNEK WYNIKÓW W RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

Polega na takiej konstrukcji rachunku wyników, w którym ma miejsce rozdzielenie ogółu kosztów podstawowej działalności operacyjnej na zmienne i stałe, następnie - w celu wyróżnienia kosztów stałych poszczególnych rodzajów działalności, obszarów sprzedaży itp.- wyodrębnia się tyle stopni oddzielnie liczonej marży, ile należy ich uwzględnić z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem, a wreszcie grupuje się koszty zmienne oraz stałe w przekroju przedmiotowym (produktów). Koszty zmienne i stałe są traktowane w sposób indywidualny i gromadzone według poszczególnych produktów. Z kolei koszty stałe dotyczące całego przedsiębiorstwa stanowią odrębny, ostatni blok kosztów, tj. łączną sumę kosztów stałych ze wszystkich poziomów.

Powyższa procedura tworzenia w.r.w. przedstawiona w przekroju dwóch produktów:

Pozycja	Wyrób A w zł	Wyrób B w zł
Przychód netto ze sprzedaży	60000	40000
Koszty wytworzenia sprzedanych produktów (zmienne)	25000	20000
(=) Wynik brutto na sprzedaży	35000	20000
Stałe koszty wytwarzania	20000	10000
(=) Wynik produkcyjny brutto	15000	10000
Koszty sprzedaży	2000	3000
(=) Wynik handlowy brutto	13000	7000
Koszty zarządu	10000	5000
(=) Wynik netto na sprzedaży (operacyjny)	3000	2000

W.r.w. w rachunku kosztów zmiennych jest stosowany wówczas, gdy w jednostce gospodarczej (lub jej segmencie, np. centrum zysku) powstaje więcej niż jeden produkt. Wtedy dla celów kontrolnych istnieje konieczność wyodrębnienia bloków w rachunku wyników odpowiadających poszczególnym produktom. W ramach poszczególnych bloków następuje odpowiedni podział kosztów zmiennych na poszczególne produkty, a także rozliczenie kosztów stałych na te produkty.

Jan Turyna

Zob. → Koszty zmienne; Rachunek kosztów zmiennych; Wielostopniowy rachunek wyników w rachunku kosztów zmiennych.

WIELOSEGMENTOWY RACHUNEK WYNIKÓW W RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

Oznacza taką konstrukcję rachunku wyników, w której występuje rozdzielenie ogółu kosztów podstawowej działalności operacyjnej na zmienne i stałe, następnie - w celu wyróżnienia kosztów stałych poszczególnych rodzajów działalności, obszarów sprzedaży itp. - wyodrębnia się tyle stopni oddzielnie liczonej marży, ile należy ich uwzględnić z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem, następnie grupuje się koszty zmienne oraz stałe w przekroju przedmiotowym, np. produktów, a wreszcie następuje grupowanie kosztów zmiennych i stałych w układzie podmiotowym, według centrów odpowiedzialności. Koszty zmienne i stałe są traktowane w sposób indywidualny i gromadzone według danego centrum odpowiedzialności, w którym są wytwarzane produkty będące podstawą wyceny i kalkulacji, poczynając od pojedynczych stanowisk, następnie według komórek organizacyjnych, zakresów działalności itd., z kolei koszty stałe całego przedsiębiorstwa stanowią ostatni blok kosztów, tj. łączną sumę kosztów stałych ze wszystkich poprzednich poziomów.

Powyższa procedura tworzenia w.r.w. przedstawiona w przekroju dwóch produktów oraz dwóch centrów zysku:

Pozycja	Centrum zysku X (w zł)		Centrum zysku Y (w zł)
	Wyrób A	Wyrób B	Wyrób C	Wyrób D
Przychód netto ze sprzedaży	60000	40000	30000	20000
(-) Koszty wytworzenia sprzedanych produktów (zmienne)	25000	20000	12500	10000
(=) Wynik brutto na sprzedaży	35000	20000	17500	10000
(-) Stałe koszty wytwarzania	20000	10000	10000	5000
(=) Wynik produkcyjny brutto	15000	10000	7500	5000
(-) Koszty sprzedaży	2000	3000	1000	1500
(=) Wynik handlowy brutto	13000	7000	6500	3500
(-) Koszty zarządu	10000	5000	5000	2500
(=) Wynik netto na sprzedaży	3000	2000	1500	1000

W.r.w. w rachunku kosztów zmiennych ma duże znaczenie przede wszystkim dla organizacji gospodarczych o zdywizjonalizowanych (zdecentralizowanych) strukturach organizacyjnych. Wynik finansowy, dzięki zastosowaniu rachunku wielosegmentowego, może być ustalany odrębnie dla poszczególnych produktów, jak też dla poszczególnych centrów odpowiedzialności.

Jan Turyna

Zob. → Koszty zmienne; Rachunek kosztów zmiennych; Wieloblokowy rachunek wyników w rachunku kosztów zmiennych; Wielostopniowy rachunek wyników w rachunku kosztów zmiennych.

WIELOSTOPNIOWY RACHUNEK WYNIKÓW W RACHUNKU KOSZTÓW ZMIENNYCH

Polega na takiej konstrukcji rachunku wyników, w której ma miejsce rozdzielenie ogółu kosztów podstawowej działalności operacyjnej na zmienne i stałe, a następnie - w celu wyróżnienia kosztów stałych poszczególnych rodzajów działalności, obszarów sprzedaży itp. - wyodrębnia się tyle stopni oddzielnie liczonej marży, ile należy ich uwzględnić z punktu widzenia zarządzania przedsiębiorstwem. Wynik finansowy ze sprzedaży jest ustalany wielostopniowo, tj. najpierw wynik (marża) brutto sprzedaży jest rezultatem odejmowania kosztów zmiennych wytworzenia sprzedanych produktów od przychodów netto ze sprzedaży. Następnie ustalane są: 1) wynik produkcyjny brutto, jako rezultat odejmowania stałych kosztów produkcji (wydziałowych) od wyniku brutto ze sprzedaży; 2) wynik handlowy brutto, jako rezultat odejmowania kosztów sprzedaży od wyniku produkcyjnego brutto; 3) wynik netto na sprzedaży, powstały wskutek odjęcia kosztów ogólnoadministracyjnych (zarządu) od wyniku handlowego brutto.

Taka procedura ustalania wyniku finansowego działalności operacyjnej jest odmienna od analogicznej procedury ustalania wyniku w dwustopniowym rachunku w ramach rachunku kosztów zmiennych, która pozwala na ustalanie wyniku finansowego z działalności operacyjnej jedynie na bazie kosztów stałych traktowanych en bloc. Powyższa procedura wielostopniowego ustalania wyniku finansowego sprzedaży może być zilustrowana poniższym przykładem:

Przychód netto ze sprzedaży	100000 zł
(-) koszty zmienne wytworzenia sprzedanych produktów	40000 zł
(-) koszty zmienne sprzedaży	5000 zł
(=) wynik (marża) brutto ze sprzedaży	55000 zł
(-) stałe koszty wytwarzania	30000 zł
(=) wynik (marża) brutto na produkcji	25000 zł
(-) stałe koszty sprzedaży	5000 zł
(=) wynik (marża) handlowy brutto	20000 zł
(-) koszty zarządu (stałe)	15000 zł
(=) wynik netto na sprzedaży (operacyjny)	5000 zł

W w.r.w. występują zatem różne rodzaje marż, w tym wynik (marża) ze sprzedaży przeznaczony na pokrycie kosztów stałych i zysku netto ze sprzedaży, wynik (marża) brutto na produkcji pokrywający stałe koszty sprzedaży, kosztów zarządu oraz zysku netto, wynik (marża) handlowy brutto, przeznaczony do pokrycia kosztów zarządu oraz zysku netto; wreszcie wynik netto ze sprzedaży (operacyjny). W rachunku kosztów zmiennych marża brutto jest w rezultacie najbardziej realnym kryterium oceny rentowności produktu, nie może być bowiem zniekształcona przez arbitralne alokacje kosztów.

Jan Turyna

Zob. → Dwustopniowy rachunek wyników w rachunku kosztów zmiennych; Koszty zmienne; Rachunek kosztów zmiennych.

WIG

Warszawski Indeks Giełdowy, miejscem ustalania indeksu jest Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (WGPW). Jest to indeks dochodowy uwzględniający dochody z tytułu dywidend i praw poboru.

W indeksie są wszystkie spółki notowane na rynku podstawowym. Liczony jest od 16 kwietnia 1991 r. Wartość bazowa indeksu to 1000 punktów. Kapitalizacja bazowa: 57 140 000,00 zł.

Najważniejszy indeks giełdowy WGPW stosowany był jako pierwszy na giełdzie warszawskiej. Należy do grupy indeksów typu Total Return Index, które charakteryzują się tym, że uwzględniane są wyłącznie zmiany cen wynikające z sytuacji na giełdzie, a nie techniczny spadek cen akcji następujący po wypłacie dywidendy.

Wygląda ona następująco:

gdzie: WIG_t - wartość indeksu WIG w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie i; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

Współczynnik korygujący ma za zadanie zniwelować różnice we wzroście wartości indeksu przy wprowadzeniu nowej spółki do obrotu (następuje szybki wzrost akcji) i spadku dywidendy (obniżka cen akcji o wypłaconą dywidendę). Współczynnik ten obliczamy ze wzoru:

Wt =	Kt-1 + WPt - WUt	×	Wt-1
				Kt-1

gdzie: W_t - wartość współczynnika korygującego obowiązująca od nowej sesji po zmianie składu portfela; W_t-1 - wartość współczynnika korygującego przed zmianą składu portfela indeksu; K_t-1 - kapitalizacja portfela indeksu przed zmianą jego składu; WP_t - wartość pakietów uczestników portfela wpisywanych na listę indeksu; WU_t - wartość pakietów uczestników portfela usuwanych z listy indeksu.

Wartość teoretyczną praw poboru oblicza się według następującego wzoru:

Vt =	Cit - Cie
		ni + 1

gdzie: C_it - cena i-tej akcji w okresie t; C_ie - cena nowej emisji objętej prawem poboru; n_i - liczba praw niezbędna do objęcia 1 akcji nowej emisji.

Korekty dokonuje się kwartalnie po zakończeniu każdego kwartału wprowadzając do portfela indeksu akcje nowych spółek giełdowych i nowych emisji. Jednocześnie ogranicza się udział pojedynczej spółki w indeksie do 10%, a pojedynczego sektora do 30% wartości bieżącej kapitalizacji portfela. Przy obliczaniu indeksu nie uwzględnia się spółek, które posiadają mniej niż 5% akcji w wolnym obrocie, oraz tych, dla których zawarto transakcje na mniej niż 1/3 z ostatnich 60 sesji.

W przypadku gdy nie występuje nierynkowa zmiana wartości spółek w portfelu indeksu, można stosować jego uproszczoną formułę:

gdzie: WIG_t-1 - wartość indeksu WIG w okresie poprzedzającym; W_it-1- liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie oprzedzającym; C_it-1 - cena i-tej akcji w okresie poprzedzającym. Pozostałe oznaczenia jak w poprzednim wzorze.

Indeks giełdowy WIG jest liczony co 60 sekund i publikuje się go w sposób ciągły.

Robert Kowalak

WIG 20

Warszawski Indeks Giełdowy 20, miejscem ustalania indeksu jest Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (WGPW). Jest to indeks cenowy nieuwzględniający dochodów z tytułu dywidend i praw poboru. W indeksie uczestniczą spółki, dla których w wolnym obrocie znajduje się co najmniej 10% akcji i nie jest to mniej niż 14 mln euro, oraz spółki, których mediana obrotu akcjami w ostatnich sześciu miesiącach wynosi co najmniej 20 tys. euro. Jest to tzw. selekcja wstępna. Liczba spółek w indeksie wynosi 20. Liczony jest od 16 kwietnia 1991 r. Wartość bazowa indeksu to 1000 punktów. Kapitalizacja bazowa: 136 322,90 zł.

WIG 20 obliczany jest według wzoru:

gdzie: WIG 20_t - wartość indeksu WIG 20 w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; C_it - cena i-tej akcji w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na rynku w okresie bazowym; C_i0 - cena i-tej akcji w okresie bazowym.

Zadaniem współczynnika porównywalności jest ograniczenie wpływu zmian składu portfela indeksu na wartość WIG 20. Wartość współczynnika porównywalności ustala się po każdej zmianie składu portfela indeksu według wzoru:

Wt =	Kt-1 + WPt +WUt	×	Wt-1
				Kt-1

gdzie: W_t - wartość współczynnika korygującego obowiązująca od nowej sesji po zmianie składu portfela; W_t-1 - wartość współczynnika korygującego przed zmianą składu portfela indeksu; K_t-1 - kapitalizacja portfela indeksu przed zmianą jego składu; WP_t - wartość pakietów uczestników portfela wpisywanych na listę indeksu; WU_t - wartość pakietów uczestników portfela usuwanych z listy indeksu.

Robert Kowalak

WIG-BANKI

Warszawski Indeks Giełdowy dla spółek sektora bankowego, jest subindeksem indeksu WIG. Wartość pakietu akcji spółek sektora bankowego jest identyczna jak w indeksie WIG. Podobnie jak WIG, indeks WIG-Banki jest indeksem dochodowym obejmującym dywidendy i prawa poboru. Datą bazową do ustalania indeksu jest 31 grudnia 1998 r., przy czym wartość akcji spółek sektora bankowego uwzględnianych w indeksie WIG w dniu bazowym wynosiła 9 799 574 250 zł. Wartość bazową indeksu WIG-banki ustalono na podstawie wartości indeksu WIG w dniu bazowym i wynosi 12 795,6 pkt. Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o 15.20 (po drugim fixingu) według wzoru:

gdzie: WIG_bt - wartość indeksu WIG-Banki w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; C_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; C_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela, do ustalania wartości indeksu ma zastosowanie następująca uproszczona formuła:

gdzie: WIG_bt - wartość indeksu WIG-Banki w okresie t; W_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; C_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; W_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie dla sesji poprzedzającej; C_it-1 - cena akcji i-tej spółki dla sesji poprzedzającej; WIG_bt-1 - wartość indeksu WIG-Banki dla sesji poprzedzającej.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIG-INFORMATYKA

Warszawski Indeks Giełdowy dla spółek sektora informatyki, jest subindeksem indeksu WIG. Wartość pakietu akcji spółek sektora informatyki jest identyczna jak w indeksie WIG. Podobnie też jest on indeksem dochodowym obejmującym dywidendy i prawa poboru. Datą bazową do ustalania indeksu jest 31 grudnia 1998 r., przy czym wartość akcji spółek sektora informatyki uwzględnianych w indeksie WIG-Informatyka w dniu bazowym wynosiła 6 083 544 200 zł. Wartość bazową indeksu WIG-Informatyka ustalono na podstawie wartości indeksu WIG w dniu bazowym i wynosi 12 795,6 punktu.

Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego po drugim fixingu o godz. 15.20. Wartość indeksu ustala się według wzoru:

gdzie: WIG_it - wartość indeksu WIG-Informatyka w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; W_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; C_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; W_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; C_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela do ustalania wartości indeksu, ma zastosowanie następująca uproszczona formuła:

gdzie: WIG_it - wartość indeksu WIG-Informatyka w okresie t; W_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; C_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; W_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie dla sesji poprzedzającej; C_it-1 - cena akcji i-tej spółki dla sesji poprzedzającej; WIG_it-1 - wartość indeksu WIG-Informatyka dla sesji poprzedzającej.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIG-MEDIA

Subindeks sektorowy obliczany na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (WGPW). Indeks ten publikowany jest od 31 grudnia 2004 r. Wartość bazowa indeksu wynosi 26 636,19 pkt., kapitalizacja bazowa zaś 3 618 059 900,00 zł. Jest to indeks dochodowy uwzględniający dochody z tytułu dywidend i praw poboru. Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o 15.20 (po drugim fixingu) według wzoru:

gdzie: WIG_mt - wartość indeksu WIG-Media w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela do ustalania wartości indeksu ma zastosowanie następująca uproszczona formuła:

gdzie: WIG_mt - wartość indeksu WIG-Media w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie dla sesji poprzedzającej; c_it-1 - cena akcji i-tej spółki dla sesji poprzedzającej; WIG_mt-1 - wartość indeksu WIG-Media dla sesji poprzedzającej.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIGOMETR

Miernik stosowany na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (WGPW) przy badaniu opinii co do wzrostów lub spadków kursów akcji spółek. Badanie to przeprowadza się za pomocą ankiety wśród uczestników giełdy. Uczestnik ankiety może udzielić jednej z trzech odpowiedzi: wzrost, bez zmian lub spadek. Etapy obliczania miernika są następujące: 1) zsumowanie wszystkich odpowiedzi z ankiet, 2) obliczenie procentu odpowiedzi na „tak”, 3) obliczenie procentu odpowiedzi na „nie”, 4) obliczenie różnicy między odpowiedziami na „tak” i na „nie”. Wartość powyżej zera oznacza przewagę optymistów nad pesymistami, zaś poniżej zera - pesymistów nad optymistami. Miernik ten może przyjmować wartości od -100 punktów do +100 punktów. Uczestnikami ankiety są dyrektorzy inwestycyjni, doradcy inwestycyjni, fund dyrektorzy, maklerzy i analitycy giełdowi.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIG-PL

Indeks giełdowy obliczany na Warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych (WGPW). Indeks ten publikowany jest od 22 grudnia 2003 r., przy czym datą bazową jest 16 czerwca 1991 r. Kapitalizacja bazowa wynosi 57 140 000,00 zł. Wartość bazowa indeksu wynosi 1 000 punktów. Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o 15.20 (po drugim fixingu). WIG-PL obliczany jest według wzoru:

gdzie: WIG-PL_t - wartość indeksu WIG-PL w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W rankingu indeksu WIG-PL biorą udział spółki stanowiące 99% kapitalizacji krajowych spółek rynku podstawowego. W indeksie nie mogą uczestniczyć spółki: posiadające mniej niż 5% akcji w wolnym obrocie, dla których nie zawarto na 1/3 z ostatnich 60 sesji żadnych transakcji.

W rankingu indeksu mogą uczestniczyć wszystkie spółki krajowe z rynku podstawowego z wyjątkiem Narodowych Funduszy Inwestycyjnych. Pakiet uczestników indeksu równy jest liczbie akcji w wolnym obrocie (free float) i zaokrąglany jest to pełnych tysięcy. Przyjmuje się, że udział jednej spółki w indeksie nie może przekroczyć 10%, przy czym udział spółek z jednego sektora nie może przekroczyć 30% w dniu rankingu indeksów. Odpowiednio do przekroczenia limitów pakiety spółek są zmniejszane.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIG-SPOŻYWCZY

Warszawski Indeks Giełdowy dla spółek sektora spożywczego, jest subindeksem indeksu WIG. Wartość pakietu akcji spółek sektora spożywczego jest identyczny jak w indeksie WIG. Podobnie jak WIG indeks WIG-Spożywczy jest indeksem dochodowym obejmującym dywidendy i prawa poboru. Datą bazową do ustalania indeksu jest 31 grudnia 1998 r. Wartość akcji spółek sektora spożywczego uwzględnianych w indeksie WIG w dniu bazowym wynosiła 2 593 886 400 zł. Wartość bazową indeksu WIG-Spożywczy ustalono na podstawie wartości indeksu WIG w dniu bazowym i wynosi 12 795,6 punktu. Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o 15.20 (po drugim fixingu). Wartość indeksu WIG-Spożywczy ustala się według wzoru:

gdzie: WIG_st - wartość indeksu WIG-Spożywczy w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela do ustalania wartości indeksu, ma zastosowanie następująca uproszczona formuła:

gdzie: WIG_st - wartość indeksu WIG-Spożywczy w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie dla sesji poprzedzającej; c_it-1 - cena akcji i-tej spółki dla sesji poprzedzającej; WIG_bt-1 - wartość indeksu WIG-Spożywczy dla sesji poprzedzającej.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIG-TELEKOMUNIKACJA

Warszawski Indeks Giełdowy dla spółek sektora telekomunikacji, jest subindeksem indeksu WIG. Wartość pakietu akcji spółek sektora telekomunikacji i informatyki jest identyczna jak w indeksie WIG. Podobnie też jest on indeksem dochodowym obejmującym dywidendy i prawa poboru. Datą bazową do ustalania indeksu jest 31 grudnia 1998 r., przy czym wartość akcji spółek sektora telekomunikacji uwzględnianych w indeksie WIG-Telekomunikacja w dniu bazowym wynosiła 6 083 544 200 zł. Wartość bazową indeksu WIG-Telekomunikacja ustalono na podstawie wartości indeksu WIG w dniu bazowym i wynosi 12 795,6 punktu.

Indeks ustalany jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o godz. 15.20 (po drugim fixingu). Wartość indeksu WIG-Telekomunikacja ustala się według wzoru:

gdzie: WIG_tt - wartość indeksu WIG-Telekomunikacja w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela do ustalania wartości indeksu ma zastosowanie następująca uproszczona formuła:

gdzie: WIG_tt - wartość indeksu WIG-Telekomunikcja w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie dla sesji poprzedzającej; c_it-1 - cena akcji i-tej spółki dla sesji poprzedzającej; WIG_tt-1 - wartość indeksu WIG-Telekomunikacja dla sesji poprzedzającej.

Robert Kowalak

Zob. → WIG.

WIRR

Warszawski Indeks Rynku Równoległego, miejscem ustalania tego indeksu jest Warszawska Giełda Papierów Wartościowych (WGPW). Jest to indeks dochodowy uwzględniający dochody z tytułu dywidend i praw poboru. W indeksie są wszystkie spółki notowane na rynku równoległym. Datą bazową jest ostatnia sesja giełdowa w 1994 r. Wartość bazowa indeksu to 1000 punktów. Kapitalizacja bazowa to 301 401 700,00 zł.

Indeks liczony jest podczas każdej sesji na podstawie kursu jednolitego o godz. 15.20 (po drugim fixingu). Udział spółek w indeksie jest ważony wartością rynkową ich akcji. Indeks WIRR ustala się według następującego wzoru:

gdzie: WIRR_t - wartość indeksu WIRR w okresie t; W_t - współczynnik korygujący indeksu w okresie t; w_it - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie t; c_it - cena akcji i-tej spółki w okresie t; w_i0 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie bazowym; c_i0 - cena akcji i-tej spółki w okresie bazowym.

Współczynnik korygujący W_t ma za zadanie zniwelować różnice we wzroście wartości indeksu przy wprowadzeniu nowej spółki do obrotu (następuje szybki wzrost akcji) i spadku dywidendy (obniżka cen akcji o wypłaconą dywidendę). Współczynnik ten obliczamy ze wzoru:

Wt =	Kt-1 + WPt - WUt	× Wt-1
			Kt-1

gdzie: W_t - wartość współczynnika korygującego obowiązująca od nowej sesji po zmianie składu portfela; W_t-1 - wartość współczynnika korygującego przed zmianą składu portfela indeksu; K_t-1 - kapitalizacja portfela indeksu przed zmianą jego składu; W_Pt - wartość pakietów uczestników portfela wpisywanych na listę indeksu; WU_t - wartość pakietów uczestników portfela usuwanych z listy indeksu.

Wartość teoretyczną praw poboru oblicza się według następującego wzoru:

Vt =	Cit - Cie
		ni + 1

gdzie: c_it - cena i-tej akcji w okresie t; c_ie -cena nowej emisji objętej prawem poboru; n_i - liczba praw niezbędna do objęcia 1 akcji nowej emisji.

Korekty dokonuje się kwartalnie po zakończeniu każdego kwartału, wprowadzając do portfela indeksu akcje nowych spółek giełdowych i nowych emisji. Jednocześnie ogranicza się udział pojedynczej spółki w indeksie do 10%, a pojedynczego sektora do 30% wartości bieżącej kapitalizacji portfela. W indeksie WIRR nie uczetniczą spółki: które posiadają w dniu rankingu ujemne kapitały własne, posiadające mniej niż 5% akcji w wolnym obrocie oraz dla których nie zawarto transakcji akcjami na więcej niż 1/3 z ostatnich 60 sesji.

W przypadku gdy nie występują zmiany kapitalizacji portfela indeksu, ma zastosowanie formuła uproszczona:

gdzie: WIRR_t-1 - wartość indeksu WIRR w okresie poprzedzającym; w_it-1 - liczba akcji i-tej spółki znajdujących się na giełdzie w okresie poprzedzającym; c_it-1 - cena akcji i-tej spółki w okresie poprzedzającym.

Robert Kowalak

WIRUSY

Należą do złośliwego oprogramowania, wykorzystującego słabe punkty programów użytkowych, systemowych i narzędziowych w celu ich uszkodzenia. Złośliwe oprogramowanie dzieli się na wymagające programu gospodarza i niezależne. Oprogramowanie wymagające programu gospodarza dzieli się na boczne wejścia, bomby logiczne, konie trojańskie i w. Oprogramowanie niezależne dzieli się na bakterie i wormy. Rozmnażają się w., bakterie i wormy. Boczne wejścia są tajnymi, nieopisanymi w dokumentacji wejściami do programu, pozwalającymi na uzyskanie dostępu do systemu poza normalnymi procedurami uzyskania dostępu. Mogą być one wykorzystywane przez programistę w celach przestępczych. Bomby logiczne to fragmenty normalnych programów, zawierające warunki, których spełnienie prowadzi do wykonania niedozwolonych czynności. Warunkiem takim może być np. data. Należą one do najstarszych rodzajów złośliwego oprogramowania. Koń trojański jest tajną procedurą w normalnym programie. Wykonanie programu powoduje wykonanie tej tajnej procedury. W. są kodem w programie, którego wykonanie powoduje wstawienie do tego i innych programów kodu w., który zazwyczaj wykonuje w zarażonym oprogramowaniu niepożądane czynności. Bakteria jest programem zużywającym zasoby systemu przez rozmnażanie się. Worm to program, który może się powielać i wysyłać swoje kopie między komputerami w sieci i dokonuje zazwyczaj niepożądanych czynności.

Współcześnie najczęściej mamy do czynienia z w., które zarażają inne programy przez ich modyfikowanie. Zawierają one w swoim kodzie przepis na produkcję doskonałych własnych kopii. Na ogół w. przejmują kontrolę nad systemem operacyjnym i zarażają kolejne programy. Przenoszone są przez kopiowanie zarażonych programów. Występują tysiące różnych w. Przykładowo popularny w. Pakistani Brain zakaża sektor ładowania początkowego (boot sector) dysku mikrokomputera PC, powiela się i zakaża każdą dyskietkę włożoną do tego mikrokomputera. Przejmuje on kontrolę nad sterownikiem dyskietek. Niszczy dyski zaznaczając jego obszary jako uszkodzone. Inny Wirus Jerusalem zakaża pliki wykonywalne, z rozszerzeniem:.COM i.EXE, i niszczy tablice alokacji plików w pamięci, co uniemożliwia uzyskanie dostępu do plików.

Ignacy Dziedziczak

WKŁAD NIEPIENIĘŻNY

Aport, wkład rzeczowy, określone w umowie lub statucie świadczenie niepieniężne wspólnika w zamian za udziały (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) lub akcje (w spółce akcyjnej). Stanowi formę pokrycia kapitału podstawowego w spółce. Przedmiotem wkładu do spółki kapitałowej nie może być prawo niezbywalne (np. użytkowanie) lub świadczenie pracy bądź usług. Aportem mogą być natomiast wszelkie rzeczy i prawa, które mogą być na spółkę przenoszone lub tylko jej udostępniane przez zezwolenie na korzystanie (używanie), np. grunty, budynki, maszyny, środki transportu, licencje, patenty, know-how. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w.n. powinien być wniesiony w całości przed zarejestrowaniem spółki, natomiast w spółce akcyjnej akcje obejmowane za w.n. powinny być pokryte w całości nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki, przy czym przed zarejestrowaniem - w kwocie co najmniej 125 000 zł.

gdzie: 1 - pozyskanie kapitału podstawowego w postaci wartości niematerialnych i prawnych, np. patent, licencja; 2 - pozyskanie kapitału podstawowego w postaci rzeczowych aktywów trwałych, np. budynek, grunt, maszyny; 3 - pozyskanie kapitału podstawowego w postaci długoterminowych aktywów finansowych, np. akcje, obligacje.

Agnieszka Herdan

Zob. → Aport; Wkład pieniężny.

WKŁAD PIENIĘŻNY

Wkład gotówkowy, określone w umowie lub statucie spółki świadczenie pieniężne wspólnika dokonywane przez wręczenie gotówki bądź przy użyciu pieniądza bankowego (czyli w trybie rozliczeń bezgotówkowych) w zamian za udziały (w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością) albo akcje (w spółce akcyjnej). W.p. stanowi formę pokrycia kapitału podstawowego spółki. W spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w.p. powinien być wniesiony w całości przed zarejestrowaniem spółki, natomiast w spółce akcyjnej przed zarejestrowaniem należy opłacić akcje co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej.

gdzie: 1 - pozyskanie kapitału podstawowego w postaci wkładu pieniężnego.

Agnieszka Herdan

Zob. → Wkład niepieniężny.

WNIOSEK KREDYTOWY

Oferta zaciągnięcia kredytu składana przez klienta bankowi. Zawiera ona informacje ekonomiczne uzasadniające rodzaj, kwotę, przeznaczenie kredytu, okres jego spłaty, proponowane zabezpieczenie itp. Oferta ta jest przedmiotem negocjacji mających na celu uzgodnienie warunków przyszłej umowy kredytowej. Wymaga jednak od banku przeprowadzenia oceny sytuacji prawnej i kondycji finansowej oferenta. Stąd do wniosku oferent musi dołączyć (w zależności od banku, rodzaju i kwoty kredytu) dokumenty prawne (akt założycielski, wyciąg z rejestru, regon itp.) i dokumenty ekonomiczno-finansowe (sprawozdania finansowe, zaświadczenia o niezaleganiu z płatnościami podatków i składek ubezpieczeń społecznych, analizę przedsięwzięcia itp.) i inne informacje, w zależności od potrzeb związanych z oceną przyszłego kredytobiorcy.

Joanna Wielgórska-Leszczyńska

Zob. → Kredyt bankowy; Umowa kredytu.

WSKAŹNIKI GIEŁDOWE

Wskaźniki z giełdy można podzielić na trzy podstawowe grupy: indeksy giełdowe, wskaźniki finansowe spółek giełdowych oraz stopy bankowe. Wspomagane są one przez kursy walutowe, oprocentowanie wkładów, kursy obligacji itp. Indeksy giełdowe są podstawowymi w.g. Mają one za zadanie w sposób syntetyczny przedstawić tendencje występujące na rynku papierów wartościowych. Równocześnie mogą być wykorzystane jako narzędzie służące analizie i prognozowaniu stanu gospodarki danego kraju, jak i trendów występujących na świecie. Wzrost indeksu giełdowego informuje o gotowości inwestorów do zwiększania wydatków na zakup akcji i o zwiększeniu cen akcji. Wzrost indeksów sektorowych dodatkowo informuje o atrakcyjności poszczególnych branż.

Indeksy giełdowe liczone są na podstawie średnich wartości wybranej grupy papierów wartościowych. Wynika to z tego, że przy dużej liczbie spółek notowanych na giełdzie byłoby niemożliwe obliczenie indeksów na podstawie kursów wszystkich spółek giełdowych. Również i wartość informacyjna tak otrzymanego pojedynczego wskaźnika mogłaby być kontrowersyjna. Z tego też powodu, prawie na wszystkich znaczących giełdach papierów wartościowych liczonych jest kilka indeksów giełdowych na podstawie danych wybranych spółek giełdowych. Na większości giełd papierów wartościowych indeksy giełdowe liczone są codziennie i zależą od kursów papierów wartościowych. Dzięki nim możliwe jest stwierdzenie, czy w danym okresie na giełdzie występuje tendencja zwyżkowa czy też zniżkowa. Indeksy giełdowe są wykorzystywane przez inwestorów, którzy na ich podstawie określają prognozy związane ze zmianami kursów akcji poszczególnych spółek giełdowych, czy to tzw. dużych (określanych jako blue chips), czy też w danej branży.

Oprócz indeksów liczonych dla poszczególnych giełd, liczone są również indeksy o szerszym zasięgu. Zalicza się do nich M.S. Capital Intel. i Euro Top-100. Zadaniem wymienionych wskaźników jest informowanie inwestorów o obecnych trendach występujących w gospodarce światowej. M.S. Capital Intl. ma zasięg międzynarodowy, Euro Top-100 zaś zasięg europejski. Dobór spółek do obliczenia tych wskaźników uzależniony jest od notowań spółek, przy czym istotne jest, aby miały one zasięg międzynarodowy i wysokie notowania na lokalnych giełdach. Ważnymi elementami informacji o giełdzie są ponadto wskaźniki: Dla rynku podstawowego: 1) stopa zwrotu z WIG (%); 2) stopa zwrotu z WIG 20 (%); 3) stopa zwrotu z MIDWIG (%); 3) średni wskaźnik C/Z; 3) średni wskaźnik C/WK; 4) stopa dywidendy na koniec roku (%); 5) wskaźnik obrotu dla spółek (%); 6) udział obrotu dodatkowego (%); 7) stopa zwrotu z WIRR (%).

Poza indeksami giełdowymi charakterystycznymi dla rynku kapitałowego, ważnym elementem wskazującym na zmiany zachodzące na giełdach są stopy procentowe. Są one ściśle związane z ogólnymi tendencjami w gospodarce, które wpływają na kursy walut, inflację itp., co znajduje odzwierciedlenie w zmianie stóp procentowych. Stopy bankowe mają za zadanie pokazać zachowanie się poszczególnych walut na rynku pieniężnym. Stopy bankowe związane z operacjami międzybankowymi dzieli się na dwa typy: 1) związane ze sprzedażą nadwyżek środków pieniężnych (Interbank Offered Rate); skróty dotyczące stóp bankowych związanych ze sprzedaży składają się z liter określających dany kraj i skrótu IBOR, np. LIBOR, WIBOR; 2) związane z przyjęciem w depozyt środków pieniężnych (Interbank Bid Rate). Skróty dotyczące stóp bankowych związanych z zakupem składają się z liter określających dany kraj i skrótu IBID, np. LIBID, WIBID.

Stopy bankowe ustalane są na różne terminy związane z ich zwrotem lub przekazaniem. Najpopularniejsze są stopy liczone dla lokat jednodniowych (overnight). Oprócz nich występują również lokaty dla 1 tygodnia, 2 tygodni, 1 miesiąca, 2 miesięcy czy też 3 miesięcy. Stopy bankowe związane ze stawkami IBOR i IBID są charakterystyczne dla biernych operacji bankowych.

Robert Kowalak

Zob. → DAX; Dow Jones; EURIBOR; FTSE; MIDWIG; NIF; NIKKEI; Overnight; Spot Next; Standard&Poor's 500; TechWIG; Tomorrow Next; WIBID; WIBOR; WIG; WIG 20; WIG-Banki; WIG-Informatyka; WIG-Media; WIG-Spożywczy; WIG-Telekomunikacja; WIGOMETR.

WSKAŹNIKI OBROTOWOŚCI ZASOBÓW

Wskaźniki sprawności działania, turnover activity ratios, umożliwiają w szczególności ocenę efektywności wykorzystania zasobów majątkowych zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. Rozpatrywane są one jako relacja między odpowiednim miernikiem dynamicznym (licznik) - wyrażającym uzyskane przychody ze sprzedaży lub poniesione koszty ich uzyskania lub osiągnięte efekty działalności produkcyjnej w jednostkach naturalnych (np. sztuki produktów, kilogramy, metry, litry) bądź umownych - a wskaźnikiem statycznym (mianownik) - wyrażającym przeciętny stan całości lub wybranych elementów majątku przedsiębiorstwa. W działalności produkcyjnej przemysłowej lub transportowej taka relacja nazywana jest przeważnie wskaźnikiem produktywności. Istotna jest także i często stosowana relacja odwrotna, nazywana wskaźnikiem zaangażowania majątku.

Na ocenę pozytywną zasługuje wyższy poziom lub tendencja rosnąca wskaźnika obrotowości (produktywności) majątku oraz poziom lub tendencja malejąca wskaźnika zaangażowania majątku. Stopień efektywności wykorzystania majątku zależy w szczególności od szybkości obrotu składników majątkowych oraz struktury wewnętrznej zaangażowanego majątku. Określoną wielkość wskaźnika dynamicznego (np. przychodów ze sprzedaży) można osiągnąć, angażując większe zasoby majątkowe o stosunkowo wolniejszym ich obrocie w cyklu okrężnym (w warunkach gospodarowania ekstensywnego) lub też mniej zasobów wykazujących jednak szybką obrotowość (w warunkach gospodarowania intensywnego). Niewątpliwie korzystniejszy jest drugi wariant gospodarowania.

Lech Bednarski

Zob. → Analiza wskaźnikowa.

WSKAŹNIKI PŁYNNOŚCI FINANSOWEJ

Financial liquidity ratios, charakteryzują w szczególności stopień wypłacalności przedsiębiorstwa oraz związaną z tym zdolność do terminowego regulowania zobowiązań (krótkoterminowych i rat długoterminowych). Wskaźniki te obliczane są na podstawie danych bilansu jako relacja aktywów obrotowych i zobowiązań wymagalnych w ciągu roku (uzupełnianych ewentualnie o czynne fundusze specjalne, rozliczenia międzyokresowe bierne i przychody przyszłych okresów z tytułu rozliczeń dokonanych przez odbiorców przedpłat). Wśród w.p.f. w zależności od uwzględnianego zakresu środków płatniczych wyróżnia się wskaźniki: bieżącej płynności, szybkiej płynności i wypłacalności środkami pieniężnymi.

Wskaźnik bieżącej płynności jest ogólnym miernikiem zdolności przedsiębiorstwa do spłacania wszystkich jego zobowiązań bieżących przez upłynnienie posiadanych zasobów aktywów obrotowych. W dokonywanym obliczeniu jest on stosunkiem całości aktywów obrotowych do zobowiązań bieżących (krótkoterminowych - rozliczanych w ciągu roku). W zasadzie im wyższy jest poziom tego wskaźnika, tym korzystniej należy oceniać (szczególnie perspektywicznie) stopień wypłacalności przedsiębiorstwa. Jednak zbyt wysoki jego poziom może wskazywać na niedostatecznie efektywne wykorzystywanie wolnych zasobów majątkowych. Odwrotnie, niski poziom świadczy o trudnościach płatniczych przedsiębiorstwa, a niekiedy nawet o jego niewypłacalności. Jako optymalny poziom wskaźnika, dający realne zapewnienie spłaty zobowiązań bieżących, traktuje się jego wysokość w granicach od 1,5 do 2,0.

Wskaźnik szybkiej płynności wyraża możliwość spłaty zobowiązań przedsiębiorstwa na podstawie łatwiej dostępnych do rozliczeń finansowych składników aktywów obrotowych. W związku z tym z całości majątku obrotowego wyłącza się zapasy. Pozostają w ten sposób środki pieniężne, przeznaczone do obrotu papiery wartościowe i należności, które łącznie przeciwstawione są zobowiązaniom bieżącym (krótkoterminowym). Wskaźnik ten powinien kształtować się na poziomie co najmniej 1,0, co potwierdza możliwość pokrycia przez przedsiębiorstwo wymagalnych zobowiązań. Faktyczna zdolność płatnicza może zależeć jednak w dużej mierze od struktury i terminów rozliczeń należności i zobowiązań. Krótki termin płatności należności przy stosunkowo dłuższym terminie płatności zobowiązań nie stwarza zdecydowanego zagrożenia wypłacalności, nawet przy niskim poziomie tego wskaźnika. Niski poziom tego wskaźnika przy wysokim poziomie wskaźnika bieżącej płynności świadczy o znacznym zamrożeniu środków w zapasach.

Wskaźnik wypłacalności środkami pieniężnymi jest relacją najbardziej płynnych środków obrotowych do zobowiązań bieżących (krótkoterminowych). Określa on, jaką kwotę wymagalnych zobowiązań pokryć może przedsiębiorstwo ze swych dostępnych środków pieniężnych (uzasadniony jest poziom 0,2-0,3). Nie przesądza to możliwości wypłacalności, a jedynie sygnalizuje stopień sprawności płatniczej przedsiębiorstwa.

Ocenę wypłacalności przedsiębiorstwa umożliwia także bilans zdolności płatniczej (bilans płatniczy), który jest zestawieniem analitycznym środków płatniczych i zobowiązań wymagalnych. Wyjaśnia on, w jakim stopniu przedsiębiorstwo jest lub będzie zdolne do uregulowania swych zobowiązań wymagalnych przy wykorzystaniu posiadanych lub dających się szybko upłynnić środków. Nadwyżka tych środków nad zobowiązaniami świadczy o wypłacalności przedsiębiorstwa, układ zaś odwrotny wskazuje na deficyt płatniczy. Ilustrować to może także wskaźnik zdolności płatniczej, będący relacją środków płatniczych do zobowiązań wymagalnych. Gdy wskaźnik ten jest wyższy od 1,0, oznacza zadowalającą sytuację płatniczą, natomiast niższy od 1,0 sygnalizuje trudności płatnicze.

Opracowany bilans płatniczy może mieć różny zakres, uwzględniający różny stopień płynności środków płatniczych oraz różny stopień wymagalności zobowiązań. Można przyjmować różne ramy czasowe bilansu płatniczego, wyróżniając w szczególności: bilans statyczny lub dynamiczny. Bilans statyczny oparty jest jedynie na stanie środków i zobowiązań na moment bilansowy (np. na koniec okresu sprawozdawczego), natomiast bilans dynamiczny obejmuje poza składnikami bilansu statycznego także spodziewane w określonym czasie w ciągu roku (np. kwartału) przychody ze sprzedaży i z innych źródeł oraz przewidywane wydatki (np. zakup materiałów i towarów, wypłaty wynagrodzeń za pracę, rozliczenia budżetowe, spłaty kredytów). Typowymi składnikami środków płatniczych bilansu statycznego są: wolne środki pieniężne, krótkoterminowe papiery wartościowe, bezsporne należności i część zapasów, która jest możliwa do upłynnienia w krótkim czasie. Zobowiązania wymagalne (z uwzględnieniem ich terminów płatności) obejmują: przedterminowe lub płatne w krótkim czasie zobowiązania wobec pracowników, budżetu, banku, dostawców i innych.

Lech Bednarski

Zob. → Analiza wskaźnikowa.

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Wskaźniki zyskowności, profitability ratios charakteryzują efekty finansowe przedsiębiorstwa w wielkościach względnych. Stanowią one relację (przeważnie w procentach) bezwzględnej kwoty wyniku finansowego (zysku lub straty) do obrotu, zaangażowanych zasobów majątkowych, kapitałowych lub osobowych. W ten sposób odzwierciedlają opłacalność zużycia lub zaangażowania zasobów oraz zdolność przedsiębiorstwa do generowania zysku w przyszłej działalności. Wśród w.r. wyróżnić można w szczególności wskaźniki: rentowności obrotu (sprzedaży), rentowności aktywów, rentowności kapitału własnego w ujęciu globalnym i jednostkowym oraz rentowności zasobów osobowych.

W zakresie w.r. obrotu wyodrębnić można następujące ich rodzaje: 1) wskaźniki będące relacją wyniku finansowego do przychodów ze sprzedaży; 2) wskaźniki będące relacją wyniku finansowego do kosztów działalności lub wybranych ich elementów (np. kosztów pracy); 3) wskaźniki będące relacją kosztów do kwoty przychodów ze sprzedaży (nazywane ogólnie wskaźnikami poziomu kosztów).

W ramach pierwszego rodzaju wskaźników opartych w mianowniku na przychodach ze sprzedaży można wymienić wskaźniki o zróżnicowanym ujęciu (w liczniku) wyniku finansowego, tj. zysku netto, zysku brutto, zysku brutto z działalności gospodarczej, zysku na działalności operacyjnej oraz zysku ze sprzedaży. Porównywanie takich wskaźników pozwala na ogólną ocenę wpływu czynników kształtujących rentowność, takich jak: obowiązkowe zmniejszanie zysku (głównie z tytułu opłacanego podatku dochodowego), wyniki nadzwyczajne, przychody i koszty finansowe.

Drugi rodzaj wskaźników uwzględniających w obliczeniach (w mianowniku) koszty działalności określa efekt finansowy w przeliczeniu na jednostkę poniesionych kosztów. Reagują one szczególnie silnie na zmiany w poziomie kosztów, natomiast w mniejszym stopniu zmieniają się pod wpływem liczby sprzedaży, prowadzą one bowiem głównie do korzystniejszego rozkładu kosztów stałych na jednostkę. Większy wpływ wywiera natomiast zmiana struktury asortymentowej sprzedaży.

Trzeci rodzaj wskaźników określa udział poniesionych kosztów (ewentualnie z odpowiednimi korektami) w kwocie przychodów ze sprzedaży (w cenach brutto lub netto). Im niższy jest ten udział, tym wyższy jest - w wyrażeniu wskaźnikowym - poziom rentowności działalności gospodarczej.

Wśród w.r. jednostkowych udziałów kapitałowych wyróżnić należy w szczególności: wskaźnik zyskowności na jednostkę akcji lub udział (earnings per share - EPS), wskaźnik dywidendy na jednostkę akcji lub udziału (dividends per share - DPS), wskaźnik ceny rynkowej akcji (udziału) w stosunku do osiągniętego zysku na jednostkę akcji (price earnings ratio - P/E), wskaźnik wypłaty dywidend do zysku na jedną akcję (dividend payout ratio - DP), wskaźnik relacji dywidend do ceny rynkowej akcji (dividend yield ratio - DY), wskaźnik wartości księgowej jednostki jednej akcji (book value per share - BVPS), wskaźnik relacji ceny rynkowej akcji do jej wartości księgowej (price to book value of share - PBV), przychód ze sprzedaży na jedną akcję (slaes per share - SPA). Spośród wymienionych wskaźników charakter wiodący ma niewątpliwie wskaźnik zyskowności na jedną akcję (EPS), stanowiący podstawę do ogólnej oceny efektów działalności przedsiębiorstwa przez jego akcjonariuszy (udziałowców) oraz decyzji co do dalszego inwestowania. Malejący lub rosnący zysk na jedną akcję wraz ze wskaźnikiem ceny rynkowej akcji podlega zwykle porównaniu z innymi firmami i prowadzić może do decyzji o zakupie lub sprzedaży akcji określonego przedsiębiorstwa.

W.r. zasobów osobowych - zatrudnienia (profitability on staff employed) - są formą syntetycznego ujęcia efektu finansowego przedsiębiorstwa wypracowanego (wygospodarowanego) przeciętnie przez jednego zatrudnionego. Stanowią one relację wyniku finansowego do przeciętnego stanu zatrudnienia nominalnego lub realnego. W liczniku można uwzględniać zysk netto lub zysk brutto, natomiast w mianowniku - stan zatrudnienia liczony jako średnia arytmetyczna lub chronologiczna stanu nominalnego powiększonego ewentualnie o tzw. zatrudnienie utajnione (tj. stanu realnego). W analizie przyczynowej wskaźnik ten może być potraktowany jako iloczyn wskaźnika rentowności majątku i wskaźnika zaangażowania majątku na jednego zatrudnionego lub jako iloczyn wskaźnika rentowności sprzedaży i wskaźnika wydajności pracy na jednego zatrudnionego.

Lech Bednarski

Zob. → Analiza wskaźnikowa.

WSKAŹNIKI STRUKTURALNE

Wskaźniki piramidalne, wskaźniki wykazujące duży stopień syntezy (np. wskaźniki rentowności majątku lub kapitału własnego), analizowane mogą być zgodnie z wymaganiami podejścia systemowego, zakładającego w odpowiednio rozwiniętym zakresie respektowanie ich nadrzędności i podrzędności. Na tej podstawie wskaźniki w toku analizy mogą być odpowiednio łączone i dzielone - jedne stają się kombinacją kilku innych. W związku z tym wskaźniki syntetyczne w dedukcyjnym rozpatrywaniu ich treści ekonomicznej można przekształcać hierarchicznie w kilka pochodnych wskaźników cząstkowych i odwrotnie. Dążenie do poznania przyczynowo-skutkowych zależności zachodzących między wskaźnikami ekonomicznymi może prowadzić do budowy różnych układów strukturalnych ułatwiających (często przy zastosowaniu programowania komputerowego) przeprowadzenie analizy podstawowych wskaźników użytecznych w procesie zarządzania przedsiębiorstwem. Takie układy strukturalne nazywane są piramidą wskaźników, przeprowadzona zaś na ich podstawie analiza nosi nazwę analizy strukturalnej lub w układach piramidalnych. Zaznaczyć należy, że zastosowanie układu piramidalnego wskaźników ekonomicznych stwarza w toku analizy wiele udogodnień, a w szczególności: wyjaśnia kierunki i możliwości dochodzenia do celu określonego w układzie przez odpowiedni wskaźnik syntetyczny, wskazuje miejsce poszczególnych wskaźników w układzie, a więc pośrednio także w rzeczywistości gospodarczej oraz kwantyfikuje wzajemne więzi wskaźników cząstkowych oraz zależności tych wskaźników i wskaźnika syntetycznego.

W układzie piramidalnym wskaźniki syntetyczne mogą być rozbudowane z uwzględnieniem możliwości ich kształtowania jako iloczynu, ilorazu lub sumy algebraicznej wskaźników cząstkowych. W hierarchicznej rozbudowie wyróżnić można kilka stopni podziału, z których każdy związany jest z odpowiednim zespołem dedukcyjnie rozwijanych wskaźników. Rozbudowa ta zmierza także - przy określonym stopniu podziału - do ustalenia wskaźników odzwierciedlających zadania stawiane, np. w warunkach funkcjonowania wewnętrznego rozrachunku gospodarczego, odpowiednim jednostkom organizacyjnym (zakładom, wydziałom).

Jedną z popularnych - szczególnie w literaturze amerykańskiej - form piramidalnej rozbudowy wskaźników rentowności jest analiza według systemu Du Ponta. W podstawowym wariancie tego systemu jako punkt wyjścia przyjmuje się syntetyczny wskaźnik rentowności kapitału własnego traktowany na pierwszym szczeblu podziału jako iloczyn wskaźnika struktury kapitału (M/Kwł) i wskaźnika rentowności majątku (Z/M). Na drugim szczeblu podziału rentowność majątku traktowana jest jako iloczyn wskaźnika rentowności sprzedaży (Z/Ps) i wskaźnika obrotowości majątku (Ps/M). W dalszym podziale rentowność sprzedaży jest traktowana jako iloraz zysku (Z) i przychodów ze sprzedaży (Ps), zysku (Z) zaś jako różnica przychodów ze sprzedaży i kosztów działalności (Ps-Kd). Obrotowość majątku jest ilorazem przychodów ze sprzedaży (Ps) i przeciętnego stanu majątku (M) z dalszym podziałem na aktywa trwałe i majątek obrotowy (Mobr). Podkreślić należy celowość różnorodnego rozwijania układów piramidalnych w.s. w dostosowaniu do potrzeb oceny efektów ekonomicznych oraz możliwości organizacyjno-technicznych konkretnego przedsiębiorstwa.

Lech Bednarski

Zob. → Analiza wskaźnikowa.

WSKAŹNIKI STRUKTURY FINANSOWANIA ZADŁUŻENIA

Financial leverage ratios, umożliwiają w szczególności orientację o stopniu zaangażowania kapitałów własnych i obcych w finansowaniu majątku przedsiębiorstwa. Pozwalają one na rozpoznanie źródeł finansowania, ich struktury oraz w pewnej mierze efektywności tego zaangażowania. Część z nich określa się także jako wskaźniki zdolności do obsługi zadłużenia przedsiębiorstwa.

Można wyróżnić w szczególności: wskaźnik ogólnego zadłużenia (debt ratio), wskaźnik udziału kapitałów własnych w finansowaniu majątku (equity to total assets ratio), wskaźnik relacji zobowiązań do kapitałów własnych (debt to equity ratio), wskaźnik relacji zobowiązań długoterminowych do ogółu zobowiązań (long term debt to total liabilities ratio), wskaźnik zadłużenia długoterminowego (long term debt to equity ratio), wskaźniki pokrycia majątku trwałego zobowiązaniami długoterminowymi (fixed assets to long term debt ratio), wskaźnik pokrycia odsetek płaconych z uzyskanych efektów finansowych (times interest earned ratio), wskaźnik pokrycia zobowiązań nadwyżką finansową (financial results to total debt ratio).

Pierwszy z wymienionych - wskaźnik ogólnego zadłużenia - stanowi relację ogółu zobowiązań przedsiębiorstwa do całości aktywów. Rosnący poziom tego wskaźnika oznacza wyższy stopień udziału kapitału obcego w finansowaniu działalności, co wiąże się z koniecznością spłaty zobowiązań w odpowiednim terminie oraz spłacenia odsetek. Taki wzrost zobowiązań jest uzasadniony wówczas, gdy przeciętne oprocentowanie kredytów i pożyczek jest niższe od osiąganej stopy rentowności majątku. Ze względu na potrzebę finansowego zabezpieczenia pokrycia zobowiązań oraz wyższy poziom ryzyka dla potencjalnych kredytodawców pożądane jest, aby wskaźnik ten kształtował się w zasadzie na poziomie niższym od 0,5.

Inne wskaźniki tego zespołu są pochodnymi zaprezentowanego wskaźnika ogólnego. Wskaźnik udziału kapitałów własnych w finansowaniu całości majątku wyjaśnia zaangażowanie tych kapitałów i w istocie uzupełnia poprzedni wskaźnik do jedności. Jego tendencję rosnącą należy oceniać pozytywnie, gdyż świadczy o rozszerzeniu zasobów własnych i umacnianiu się podstaw finansowych działalności. Określa to także tzw. złota zasada bilansowa.

Rozwinięcie analizy struktury finansowania umożliwia wskaźnik stanowiący relację ogółu zobowiązań do kapitałów własnych. Wyjaśnia on podstawową wzajemną zależność kapitałów przedsiębiorstwa i możliwość ewentualnego pokrycia zobowiązań własnymi zasobami majątkowymi. Zatem poziom tego wskaźnika wyższy od 1,0 świadczyć może o wyższym ryzyku niezabezpieczenia pokrycia zobowiązań. Pogłębienie analizy zapewnia relacja całości zobowiązań lub zobowiązań długoterminowych do kapitału własnego podstawowego netto, w spółkach - kapitału akcyjnego.

Wskaźnik relacji zobowiązań długoterminowych do ogółu zobowiązań wyjaśnia strukturę wewnętrzną kapitałów obcych zaangażowanych w działalność przedsiębiorstwa. Zadłużenia długoterminowe mają charakter mniej pilnych i stąd ich udział w finansowaniu majątku jest korzystniejszy niż zobowiązań krótkoterminowych (wymagalnych). Zobowiązania długoterminowe znajdują najczęściej formalnoprawne zabezpieczenie w majątku trwałym (np. zabezpieczenie hipoteczne), dlatego też wskaźnik pokrycia majątku pozostaje we właściwej relacji do zaciągniętych kredytów i pożyczek. Jego poziom bliski 1,0 może świadczyć dla kredytodawców o zagrożeniu finansowym. Dla utrzymania równowagi finansowej starać się jednak należy o właściwą relację pomiędzy majątkiem trwałym a wielkością kapitałów stałych, tj. sumy kapitałów własnych i zobowiązań długoterminowych. Najwłaściwszy układ strukturalny to taki, w którym kapitały stałe finansują w całości majątek trwały oraz część majątku obrotowego - szczególnie w jego części nieulegającej wahaniom.

Następne w.s.f.z. charakteryzują efektywność zaciągniętych zobowiązań i możliwości ich spłaty z osiąganych efektów finansowych. Wskaźnik pokrycia odsetek (kosztów finansowych) z wyniku finansowego jest relacją zysku brutto powiększonego o płacone odsetki do kwoty płaconych odsetek. A zatem im wielokrotność efektów finansowych w stosunku do opłaconych odsetek (kosztów finansowych) jest wyższa, tym sytuacja jest korzystniejsza. Świadczy zarówno o efektywności finansowej, jak i o większych możliwościach wypłacalności przedsiębiorstwa.

Wskaźnik pokrycia zobowiązań z nadwyżki finansowej (tj. zysku netto powiększonego o kwotę amortyzacji rocznej) wyjaśnia, w jakiej mierze przedsiębiorstwo mogłoby uregulować swe zobowiązania z osiąganej w ciągu roku nadwyżki finansowej.

Lech Bednarski

Zob. → Analiza wskaźnikowa; Złota zasada bilansowa.

WSPÓŁCZYNNIK SZKODOWOŚCI

Jeden z ważniejszych wskaźników finansowych charakteryzujących działalność zakładu ubezpieczeń. Jeżeli wyraża on relację wypłaconych odszkodowań i świadczeń na udziale własnym do składki zarobionej na udziale własnym, to określa on szkodowość na tym udziale. Jeżeli natomiast wyraża on relację odszkodowań i świadczeń wypłaconych brutto, łącznie z kosztami likwidacji szkód, zmniejszonych o regresy i skorygowanych o zmianę stanu rezerw brutto w bieżącym okresie z ubezpieczeń bezpośrednich i reasekuracji czynnej, do składki zarobionej brutto z ubezpieczeń bezpośrednich i z reasekuracji czynnej w bieżącym okresie (tj. składki przypisanej brutto skorygowanej o zmianę stanu rezerwy składek brutto), to określa on szkodowość brutto.

Anna Karmańska

Zob. → Odszkodowania i świadczenia brutto; Odszkodowania i świadczenia na udziale własnym; Składka przypisana; Składka zarobiona; Ubezpieczenie bezpośrednie; Wskaźniki finansowe.

WYCENA GRUNTÓW ROLNYCH

Grunt rolny wg kodeksu cywilnego jest to nieruchomość, która aktualnie jest (lub może być) wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej. Może składać się z jednej lub kilku działek ewidencyjnych, pod warunkiem że stanowią one przedmiot tej samej własności i są uregulowane w tej samej księdze wieczystej.

Według ustawy o ochronie gruntów rolnych i leśnych do gruntów rolnych zaliczamy: 1) użytki rolne (grunty orne, sady i inne plantacje wieloletnie oraz łąki i pastwiska); 2) grunty pod stawami rybnymi oraz innymi zbiornikami wodnymi, wykorzystywane wyłącznie dla potrzeb rybactwa śródlądowego; 3) grunty pod budynkami i urządzeniami wykorzystywanymi do produkcji rolniczej; 4) grunty pod budynkami i urządzeniami służącymi do produkcji rolniczej, uznanej za dział specjalny; 5) grunty ogrodów botanicznych i pracowniczych ogródków działkowych; 6) grunty zrekultywowane na cele rolne; 7) grunty pod budynkami mieszkalnymi wchodzącymi w skład gospodarstw rolnych; 8) grunty parków wiejskich oraz pod zadrzewieniami, zakrzewieniami śródpolnymi, pasami przeciwwietrznymi i urządzeniami przeciwerozyjnymi; 9) grunty pod urządzeniami melioracji wodnych, zaopatrzenia rolnictwa w wodę, kanalizacji oraz utylizacji ścieków i odpadów; 10) grunty pod drogami dojazdowymi do gruntów rolnych; 11) torfowiska stanowiące nieużytki w stanie naturalnym.

Grunty rolne mogą być własnością osób prywatnych, spółdzielni lub też należeć do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Na rynku nieruchomości są one przedmiotem wielu transakcji kupna-sprzedaży, dlatego podlegają bardzo często procesowi wyceny.

1. Grunty rolne należące do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa stanowią bardzo duży potencjał wytwórczy w produkcji rolniczej. Część z nich znajduje się w gospodarstwach w administrowaniu i w jednoosobowych spółkach hodowlanych Skarbu Państwa, pozostała jest dzierżawiona przez osoby prywatne.

Od początku działalności Agencji Nieruchomości Rolnych wiele gruntów zostało sprzedanych lub oddanych w dzierżawę. W przypadku sprzedaży gruntów rolnych niezbędną czynnością stała się ich wycena. W zakresie sprzedaży gruntów rolnych ustalono, że jedną z metod wyceny gruntów może być metoda według stawek szacunkowych. Metodę tę stosuje się także przy w.g.r. przejmowanych przez Skarb Państwa od rolników w zamian za rentę lub emeryturę. Metoda ta polega na tym, że powierzchnię wycenianego gruntu mnożymy przez stawkę szacunkową, wyrażoną w decytonach żyta oraz przez cenę rynkową 1 dt żyta. Stawki szacunkowe odczytywane są z tabel zawartych w rozporządzeniu Ministra Skarbu Państwa. W tabelach podane są wielkości stawek szacunkowych w dt żyta, zależne od rodzaju gruntu rolnego, klasy bonitacji gleb oraz okręgu podatkowego.

Wartość gruntu rolnego wycenianego metodą wg stawek szacunkowych oblicza się według poniższego wzoru:

gdzie: W_gr - wartość gruntu rolnego; P_i - powierzchnia gruntów w poszczególnych klasach bonitacyjnych; N_szi - stawka szacunkowa wyrażona w decytonach (dt) ziarna żyta, zależna od rodzaju użytku rolnego, klasy bonitacyjnej i okręgu podatkowego; C - cena 1 dt żyta.

Przy w.g.r. metodą stawek szacunkowych należy: 1) zgromadzić informacje o gruntach rolnych na podstawie dokumentów ewidencji gruntów, księgi wieczystej, miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wywiadu terenowego; 2) ustalić okręg podatkowy, w którym znajduje się szacowana nieruchomość; 3) ustalić stawkę szacunkową gruntu na podstawie tabel zawartych w rozporządzeniu Ministra Skarbu; 4) ustalić aktualnie obowiązującą cenę 1 decytony (dt) ziarna żyta stosownie do przepisów o podatku rolnym.

Przy pozostałych gruntach obowiązują omówione poniżej zasady wyceny.

W przypadku gruntów pod plantacjami wieloletnimi (sady, chmielniki, porzeczki, truskawki itp.) stawka szacunkowa zależy od okręgu podatkowego, klasy gleb oraz rodzaju gruntu. Jeśli są to grunty orne, to stawkę ustalamy, korzystając z tabeli stawek szacunkowych dla gruntów ornych; jeśli są to trwałe użytki zielone, to korzystamy z tabeli dla użytków zielonych. Grunty rolne pod plantacjami wieloletnimi wyceniamy według formuły:

Dla gruntów leśnych (Ls) i zadrzewionych (Lz) stawki szacunkowe ustalamy, korzystając z tabeli dla gruntów ornych. Gdy klasa gruntów jest określona, wówczas stawkę szacunkową odczytujemy z tablic i mnożymy przez 50%. Jeśli klasa gleb jest nieznana, stawkę szacunkową przyjmujemy dla VI klasy gleb. Wzór na obliczanie wartości gruntów leśnych i zadrzewionych W_Ls(Lz) jest następujący:

Stawkę szacunkową gruntu pod jeziorami o wodach stojących, nadających się do chowu lub hodowli ryb, ustala się według stawki gruntu pod tymi wodami, powiększonej o wartość urządzeń. W przypadku braku klasyfikacji gleb stawkę szacunkową ustala się według stawki użytku zielonego klasy IV.

Stawkę szacunkową gruntu pod stawami rybnymi ustala się według stawki gruntu pod tymi wodami, powiększonej o wartość urządzeń. W razie braku klasyfikacji gleb stawkę szacunkową ustala się według stawki użytku zielonego klasy I. Wzór na obliczanie wartości gruntów pod stawami rybnymi W_s jest następujący:

Dla gruntów znajdujących się pod ciekami wodnymi, naturalnymi lub sztucznymi oraz pod wodami nienadającymi się do chowu lub hodowli ryb, stawka szacunkowa stanowi 50% stawki dla VI klasy użytków zielonych. Wzór na obliczanie wartości gruntów pod wodami Ww jest następujący:

Wartość szacunkową nieużytków stanowi 50% stawki użytków zielonych klasy VI. Wzór na obliczanie wartości nieużytków W_n jest następujący:

Grunty pod zabudowaniami, drogami zakładowymi i infrastrukturą wyceniać należy jak grunty orne.

Wadą wyceny przy wykorzystaniu stawek szacunkowych jest to, że metoda ta nie uwzględnia poziomu kultury rolnej, organizacji przestrzeni, wyposażenia w urządzenia melioracyjne, deszczownie, umożliwiające podniesienie produkcyjności gruntów rolnych.

2. Wycena gruntów w podejściu porównawczym polega na ustaleniu ich wartości rynkowej na podstawie cen gruntów podobnych (porównywalnych) sprzedanych na lokalnym rynku. Podobieństwo gruntów porównywalnych z wycenianym powinno dotyczyć takich cech, jak: rodzaj gruntu, klasa bonitacyjna, położenie, sposób użytkowania, przeznaczenie w planie zagospodarowania przestrzennego, wyposażenie w urządzenia (melioracje, deszczownie) oraz stan zagospodarowania.

Procedura postępowania przy w.g.r. metodą cenowo-porównawczą polega na: 1) ustaleniu cech wycenianego gruntu (powierzchnia, klasa bonitacji, lokalizacja, kształt działki itp.); 2) wyborze gruntów porównywalnych z wycenianym oraz ustaleniu ich cech; 3) obliczeniu ceny 1 ha gruntów porównywalnych; 4) zestawieniu cech gruntów porównywalnych z cechami gruntu wycenianego i ustaleniu poprawek; 5) wprowadzeniu poprawek do cen 1 ha gruntów porównywalnych i uzyskaniu w ten sposób wartości 1 ha gruntu wycenianego; 6) ustaleniu wartości gruntu wycenianego poprzez pomnożenie wartości 1 ha gruntu przez jego powierzchnię.

Podstawowym warunkiem prawidłowej wyceny w podejściu porównawczym jest duże podobieństwo porównywanych nieruchomości i obiektywne informacje o przeprowadzonych transakcjach na rynku.

3. Istotą metody „przeciętnych cen rynkowych” jest porównywanie cech wycenianej nieruchomości z takimi samymi cechami innych nieruchomości, których ceny rynkowe są znane. Na wartość rynkową wycenianych gruntów ma wpływ wiele czynników, wśród których do najważniejszych zaliczamy: podaż i popyt na grunty rolne, położenie, klasę bonitacyjną, wyposażenie w urządzenia techniczne, melioracje, odległość gruntów od zabudowań gospodarstwa, kształt działki, zagrożenie gruntów erozją, trudności w uprawie, poziom kultury rolnej.

Określenie wartości gruntów rolniczych polega na obliczeniu średniej arytmetycznej lub średniej ważonej wszystkich notowanych cen podobnych nieruchomości na rynku.

Najistotniejszymi problemami przy stosowaniu tej metody są: 1) dostępność i wiarygodność informacji o transakcjach rynkowych wraz z informacjami charakteryzującymi tę nieruchomość; 2) wiarygodność informacji; 3) możliwość statystycznego opracowania cen.

Wiarygodność metody cen rynkowych ulegnie zwiększeniu z chwilą zaistnienia systemu monitoringu wartości rynkowych nieruchomości. Obecnie system taki nie istnieje. Pozostaje zatem korzystanie z cen gruntów rolnych statystycznie opracowanych i publikowanych przez GUS lub gromadzenie informacji z biur notarialnych, urzędów gmin i biur pośredniczących w transakcjach.

4. Metodę wyceny w podejściu dochodowym stosujemy wówczas, gdy nieruchomość przynosi dochody i jest przedmiotem sprzedaży. Inwestor nabywający nieruchomość nabywa prawa do dochodów, które może ona przynosić. Na wartość nieruchomości wpływają dwa podstawowe czynniki: przewidywana wysokość dochodów z nieruchomości oraz wymagana stopa zysku.

Podejście dochodowe oparte jest na założeniu, że nabywca nieruchomości będzie skłonny zapłacić za nią cenę uzależnioną od spodziewanego lub wymaganego dochodu, jaki uzyska z nieruchomości.

Teoretycznie można obliczyć za pomocą klasycznej metody dochodowej wartość każdej działki gruntu. Należy wówczas znać dochód, jaki ona przynosi. Jest to możliwe tylko dla nieruchomości niestanowiących gospodarstw.

W przypadku gospodarstwa rolniczego bardzo trudno jest obliczyć dochód dla danej powierzchni gruntu stanowiącej część gospodarstwa. Poważnym problemem byłoby na przykład określenie kosztów stałych obciążających wycenioną działkę.

Metodę w podejściu dochodowym często wykorzystuje się w wycenie gruntów będących przedmiotem dzierżawy. Stosuje się wówczas technikę kapitalizacji prostej, w której dochód roczny z dzierżawy mnoży się przez współczynnik kapitalizacji. W technice tej zakłada się, że wysokość rocznego dochodu będzie stała przez nieograniczony okres. Wzór na obliczenie wartości gruntu rolnego będącego przedmiotem dzierżawy ma następującą postać:

W_gr = D × 1/R

gdzie: W_gr - wartość gruntu rolnego; D - dochód roczny (czynsz dzierżawny); 1/R - współczynnik kapitalizacji.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena gruntów zadrzewionych; Wycena kultur wieloletnich; Wycena lasów; Wycena stawów rybnych; Wycena w rolnictwie.

WYCENA GRUNTÓW ZADRZEWIONYCH

Zadrzewienia to pozaleśne zbiorowiska drzew i krzewów, zajmujące określony teren. Integralną częścią zadrzewień są grunty: porośnięte zbiorowiskami drzew i krzewów, porośnięte wikliną lub innymi gatunkami wierzb krzewiastych, pod parkami miejskimi itp. Przy szacowaniu gruntów, na których występują zadrzewienia, rozpatrujemy dwa przypadki: 1) gdy szacowane grunty określone są w ewidencji gruntów jako kontury Lz; 2) gdy szacowane grunty nie są określone w ewidencji gruntów konturami zadrzewień.

W pierwszym przypadku grunty należące do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wyceniamy według cen rynkowych lub według stawek szacunkowych, określonych w rozporządzeniu Ministra Skarbu Państwa. Stawki szacunkowe ustala się jako 50% stawki gruntu ornego w klasie przyjętej dla tych gruntów. W przypadku braku klasyfikacji gruntów stawkę szacunkową ustala się w wysokości stawki gruntu ornego klasy VI.

W przypadku pojedynczych drzew, np. przy drogach, na działkach rolniczych, budowlanych, rekreacyjnych, grunt wycenia się według funkcji terenu, uwzględniając wpływ drzew na wartość użytkową gruntu.

Przy szacowaniu wartości drzew na gruntach zadrzewionych rozpatruje się dwa przypadki: 1) wycenę zadrzewień zwartych; 2) wycenę pojedynczych drzew.

Przy wycenie zadrzewień zwartych najczęściej stosuje się podejście dochodowe i kosztowe. Szacowanie wartości drzew w zadrzewieniach zwartych przeprowadza się techniką uproszczoną: 1) przy wycenie strat w drzewostanach spowodowanych przez pożary; 2) przy wycenie drzew leśnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych, przekazywanych do Skarbu Państwa.

Uproszczony sposób wyceny zadrzewień w podejściu dochodowym jest stosowany w odniesieniu do drzew starszych, gdy są znane sortymenty użytkowe drewna. Wartość drzewostanu ustalana jest na podstawie wzoru:

W_D = D_i × z_i × p_i × c

gdzie: W_D - wartość dochodowa drzewostanu w zł; D_i - dochodowy przelicznik wartości 1 ha drzewostanu w lesie normalnym; wyrażany w m³ sosny tartacznej II klasy; z - wskaźnik zadrzewienia; p - powierzchnia zadrzewienia w ha; c - cena netto 1 m³ sosny tartacznej II klasy, pomniejszona o koszt pozyskania i zrywki.

Drzewostany, które nie zawierają sortymentów użytkowych, należy wyceniać w podejściu kosztowym. Wartość drzew według kosztów odtworzenia ustalana jest na podstawie wzoru:

W_oD = K_i × z × p × c

gdzie: W_oD - wartość odtworzeniowa drzewostanu w zł; K_i - kosztowy przelicznik 1 ha drzewostanu w lesie normalnym, wyrażony w m³ sosny tartacznej II klasy, zależny od gatunku, wieku i bonitacji drzewostanu; z - wskaźnik zadrzewienia; p - powierzchnia drzewostanu w ha; c - cena netto 1 m³ sosny tartacznej II klasy pomniejszona o koszt pozyskania i zrywki.

W szczególnych przypadkach do wyceny zadrzewień zwartych może być stosowana metoda porównawcza. Wymaga ona jednak informacji o cenach rynkowych zadrzewień o podobnych atrybutach.

Oprócz zadrzewień zwartych wycenia się również drzewa pojedyncze, dla których stosuje się podejście dochodowe. W tego typu wycenach mogą wystąpić dwa przypadki: 1) gdy uzyskano zezwolenie na wycięcie drzewa; 2) gdy nie uzyskano zezwolenia na wycięcie drzewa. w pierwszym przypadku pojedyncze drzewo wycenia się według wartości użytkowej surowca drzewnego według wzoru:

W_D = M_G × W_i × C

gdzie: W_D - wartość drzewa; M_G - miąższość grubizny drzewa w m³; W_i - przelicznik dochodowy na sosnę tartaczną II klasy; C - cena netto 1 m³ drewna wielkowymiarowego sosnowego klasy B.

Często drzewo do wycięcia nadaje się tylko na opał. Wartość takiego drzewa określa się na podstawie wzoru:

W_op = M_G × k_m × C_N

gdzie: W_D - wartość drewna opałowego; M_G - miąższość grubizny w m³; km - przelicznik ilości m³ na metry przestrzenne; C - cena netto 1 m³ drewna opałowego w złotych, według danych nadleśnictwa.

Wycena dotyczyć może również drzew, których usunięcie nie jest uzasadnione, ponieważ nie stwarzają one zagrożeń dla otoczenia. Bardzo często sytuacja taka dotyczy drzew w parkach objętych ochroną prawną, w lasach rekreacyjnych, na terenach zieleni miejskiej oraz na terenach nieruchomości prywatnych i państwowych. Wycena drzew w takich przypadkach opiera się na podejściu kosztowym, w którym szacujemy koszty nasadzeń i pielęgnacji.

Bardzo często przy wycenie pojedynczych drzew wymagane jest określenie ich miąższości. Techniką wyceny drzew, która tę cechę wykorzystuje, jest technika szacunku szczegółowego.

Do określenia wartości pojedynczego drzewa wykorzystuje się poniższy wzór:

W = M × C

gdzie: W - wartość pojedynczego drzewa; M - miąższość drzewa; C - cena 1 m³ określonego gatunku drewna pomniejszona o koszty pozyskania i zrywki.

W praktyce stosuje się różne metody określania miąższości drzew. Do najważniejszych zaliczamy:

1) metodę, w której wykorzystuje się tablice miąższości drzew stojących. Miąższość z tablic odczytuje się na podstawie dokonanych pomiarów w terenie. Dotyczy to pierśnicy drzewa i wysokości drzewa. Poza tym potrzebna jest znajomość gatunku i wieku drzewa;

2) metodę, w której wykorzystuje się wzór empiryczny Denzina:

M = d²/1000

gdzie: M - miąższość brutto drzewa w m³; d - pierśnica drzewa w cm (średnica drzewa na wysokości 1,3 m od ziemi).

3) metodę, w której wykorzystuje się liczbę kształtu:

M_G = ( × d²/4) × h × f

gdzie: M_G - miąższość brutto drzewa w m³; d - pierśnica drzewa w cm; h - wysokość drzewa w m; f - liczba kształtu, będąca stosunkiem rzeczywistej miąższości drzewa do miąższości idealnego walca, o promieniu równym połowie pierśnicy drzewa.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena w rolnictwie.

WYCENA KULTUR WIELOLETNICH

Kultury wieloletnie to rośliny, które przebywają na tym samym polu przez kilka lat. Najczęściej są to sady, szkółki drzew owocowych, krzewy owocowe i ozdobne, chmielniki, winnice, truskawki, wiklina itp.

Wyceniając plantacje wieloletnie, opieramy się na takich samych zasadach, jak przy wywłaszczaniu, natomiast w wycenie sadów wykorzystujemy metodę skierniewicką „nową”.

Wyceniając odszkodowania za wywłaszczone plantacje kultur wieloletnich, wzięto pod uwagę: 1) koszty założenia i pielęgnacji plantacji do chwili jej wyceny (gdy jeszcze nie plonuje) lub do pierwszego roku plonowania (gdy dostarcza pożytków). Są to poniesione nakłady na przygotowanie terenu pod plantację, nawożenie, uprawę, nabycie materiału nasadzeniowego, posadzenie, pielęgnację, ochronę i inne czynności oszacowane wg cen bieżących na dzień decyzji o wywłaszczeniu; 2) utracone korzyści, tj. wartość przyszłych plonów oszacowanych do końca okresu plonowania plantacji, pomniejszona o koszty ich uzyskania.

Tak oszacowane odszkodowania za wywłaszczone plantacje wieloletnie pomniejsza się o sumę rocznych odpisów amortyzacyjnych, wynikającą z okresu wykorzystania plantacji od pierwszego roku plonowania do dnia wywłaszczenia. Wartość plantacji określa się w podejściu mieszanym, stosując elementy podejścia kosztowego (koszty założenia, koszty pielęgnacji) oraz podejścia dochodowego (wartość utraconych korzyści).

Wartość odszkodowania za wywłaszczoną plantację kultur wieloletnich określa się za pomocą następującej formuły:

Wo =	K × ( 1 -	t	) + DN
					T

gdzie: W_o - wartość odszkodowania; K - koszty założenia i pielęgnacji plantacji; t/T - wskaźnik amortyzacji za okres produkcyjnego wykorzystania plantacji; t - wykorzystany okres produkcyjny w latach; T - okres plonowania plantacji w latach; D_N - utracone korzyści za lata pozostałe do końca pełnego plonowania.

Oprócz plantacji wieloletniej dodatkowo należy wycenić wartość gruntu rolnego, znajdującego się pod plantacją. Możemy zastosować jedną z dwóch metod, tj. według cen rynkowych (porównawczą) lub według stawek szacunkowych, gdy grunt należy do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

W Polsce metoda skierniewicka „nowa” stosowana jest przy wycenie sadów jabłoniowych, gruszowych, wiśniowych, śliwowych, czereśniowych, brzoskwiniowych, orzecha włoskiego i innych. Wartość upraw sadowniczych w metodzie skierniewickiej określa się za pomocą poniższej formuły:

W_s =  (W_i + W_k + u) × w

gdzie: W_s - wartość uprawy sadowniczej; W_i - wartość inwestycyjna nasadzeń, obejmująca poniesione koszty nasadzenia i pielęgnacji uprawy; W_k - wartość utraconych korzyści (dochodu netto); u - wskaźnik wartości użytkowej, charakteryzujący przydatność gospodarczą oraz atrakcyjność uprawy; w - wskaźnik zmiany cen materiału nasadzeniowego.

Z wyceną roślin sadowniczych ściśle związany jest okres inwestycyjny oraz wartość utraconych korzyści. Przez okres inwestycyjny rozumie się liczbę lat od posadzenia rośliny do momentu wejścia w owocowanie na takim poziomie, że wpływy uzyskiwane ze sprzedaży owoców są wyższe od bieżących kosztów prowadzenia plantacji. Utracone korzyści to utracone dochody netto, jakie można byłoby uzyskać, prowadząc plantację wieloletnią w okresie niezbędnym do uzyskania nasadzeń zastępczych, o tej samej produktywności. Do obliczenia wartości utraconych korzyści wykorzystuje się średnią cenę owoców za okres 4 lat.

Oprócz roślin sadowniczych wyceniamy grunt. Wartość gruntu wyceniamy tak jak użytek rolny metodą według cen rynkowych lub według stawek szacunkowych, gdy należy on do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena w rolnictwie.

WYCENA LASÓW

Lasem jest grunt o zwartej powierzchni, co najmniej 0,10 ha, okryty roślinnością leśną (drzewami, krzewami i runem leśnym) lub częściowo jej pozbawiony. Może on być przeznaczony do produkcji leśnej, stanowić rezerwat przyrody, wchodzić w skład parku narodowego. Lasy ściśle związane z gospodarką leśną mogą być zajęte przez budynki i budowle, urządzenia melioracji wodnych, drogi leśne, szkółki leśne, miejsca składowania drewna, a także mogą być wykorzystywane na parkingi leśne i urządzenia turystyczne.

Na wartość lasów wpływają: powierzchnia nieruchomości leśnej, typ siedliskowy lasu, położenie, wyposażenie w urządzenia techniczne, skład gatunkowy drzewostanu, wiek drzewostanu, wskaźnik zadrzewienia, klasa bonitacji drzewostanu, walory krajobrazowe i rekreacyjne.

Wyceniając las, należy oddzielnie wyceniać grunt leśny oraz drzewostan. Przy wycenie drzewostanu należy najpierw rozpoznać jego cechy taksacyjne, tj. skład gatunkowy, przeciętny wiek, klasę bonitacyjną oraz stopień zadrzewienia.

1. Wyceniając lasy dla celów wywłaszczenia, szacujemy grunty leśne oraz drzewostan. Grunty leśne wyceniamy w podejściu porównawczym, metodą według cen rynkowych. Przy ustalaniu odszkodowania za wywłaszczone grunty leśne uwzględniamy takie czynniki, jak: klasę bonitacji drzewostanów, siedliskowy typ lasu, stan zagospodarowania i stopień degradacji siedliska, położenie nieruchomości w odniesieniu do działki siedliskowej, stopień wyposażenia w urządzenia techniczne, jakość drogi dojazdowej itp.

Jeśli chodzi o odszkodowanie za drzewostan, to nie przysługuje ono dotychczasowemu właścicielowi, jeżeli zatrzymuje on na własność drewno z wywłaszczonego gruntu leśnego. W przeciwnym przypadku określa się wartość drzewostanu: 1) metodą kosztów odtworzenia - do wyceny drzewostanów „młodych”; 2) metodą dochodową - do wyceny drzewostanów „starszych”.

Przy określaniu wartości drzewostanów leśnych metodą kosztów odtworzenia korzysta się z następującej formuły:

W_oD = K_i × Z × P × C 

gdzie: W_oD - wartość odtworzeniowa drzewostanu w zł; K_i - koszt nasadzeń i pielęgnacji 1 ha drzewostanu, w określonym wieku i klasie bonitacji, wyrażony w m³ sosny tartacznej II klasy; Z - wskaźnik zadrzewienia; P - powierzchnia drzewostanu w ha; C - cena netto 1 m³ sosny tartacznej II klasy pomniejszona o koszt pozyskania i zrywki.

Przy określaniu wartości drzewostanów leśnych metodą dochodową stosuje się wzór:

W_D = D_i × Z × P × C

gdzie: W_D - wartość dochodowa drzewostanu w zł; D_i - dochód netto uzyskiwany z 1 ha drzewostanu w określonym wieku, klasie bonitacji oraz przyjętym wieku rębności, wyrażony w m³ sosny tartacznej II klasy; Z - wskaźnik zadrzewienia; P - powierzchnia drzewostanu wyrażona w ha; C - cena netto 1 m³ sosny tartacznej II klasy pomniejszona o koszt pozyskania i zrywki.

2. Wycena lasów należących do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa obejmuje oddzielnie wycenę gruntów leśnych oraz wycenę drzewostanu. Wyceniając grunty leśne, wykorzystuje się metodę stawek szacunkowych, określonych rozporządzeniem Ministra Skarbu Państwa. Przepis ten stanowi, że stawkę szacunkową gruntu leśnego ustala się jako 50% stawki gruntu ornego w klasie bonitacyjnej dla tych gruntów. W razie braku klasyfikacji gruntów stawkę szacunkową przyjmuje się dla gruntów ornych klasy VI.

Jeżeli chodzi o wycenę drzewostanu, to stosujemy zasady jak przy wywłaszczeniu.

3. Przy wycenie drzewostanów w prywatnych gospodarstwach rolnych przejmowanych przez Skarb Państwa oraz przy wycenie strat spowodowanych przez pożary wykorzystuje się: 1) metodę kosztów odtworzenia - do wyceny drzewostanów „młodych”, tj. takich, u których wartość drewna nie przekracza kosztów założenia i pielęgnacji drzewostanu; 2) metodę dochodową - do wyceny drzewostanów „starszych”.

4. Oprócz wymienionych przypadków wycenie podlega również odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu. Zasady jego naliczania reguluje zarządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa. Wartość odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanu ustala się na podstawie poniższego wzoru:

O_w = (W_R - W_D) × z × p × c

gdzie: O_w - odszkodowanie za przedwczesny wyrąb drzewostanu; W_R - wartość kosztowa drzewostanu w wieku rębności; W_D - wartość dochodowa drzewostanu w chwili wyrębu, wyrażona w m³ drewna tartacznego iglastego; z - wskaźnik zadrzewienia; p - powierzchnia drzewostanu w ha; c - cena 1 m³ drewna tartacznego iglastego według danych GUS, opublikowanych w Monitorze Polskim.

5. Przy wycenie drzew wykorzystuje się podejście kosztowe, dochodowe lub porównawcze. Podejście kosztowe stosuje się do szacowania wartości drzew, gdy koszt ich nasadzenia i pielęgnacji przekracza wartość sprzedaży drewna, pozyskanego z tych drzew. Podejście dochodowe stosuje się wówczas, gdy możemy określić wysokość dochodu ze sprzedaży drewna, pomniejszonego o koszty pozyskania i zrywki. Wadą tej metody jest pomijanie wartości utraconych korzyści z tytułu wcześniejszego wyrębu w postępowaniu wywłaszczeniowym.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena w rolnictwie.

WYCENA STAWÓW RYBNYCH

Stawy rybne są zbiorniki wody stojącej lub przepływającej, przeznaczone do hodowli, chowu lub czasowego przetrzymywania ryb. Są one wyposażone w budowle i urządzenia nawadniająco-odwadniające, niezbędne do regulowania poziomu wody w stawie.

W.s.r. powinna obejmować grunty pod wodami, wodę i zawarte w niej dobra oraz urządzenia techniczne. Do tych ostatnich zaliczamy budowle piętrzące (jazy, zastawki, groble), budowle regulujące poziom wody (progi, stopnie, mnichy), systemy doprowadzania i odprowadzania wody (kanały, rurociągi, pompownie, syfony, akwedukty, lewary), urządzenia do odłowu i przetrzymywania ryb, urządzenia do natleniania wody oraz inne budowle hydrotechniczne.

Jednym ze sposobów w.s.r. jest podejście mieszane, w którym wykorzystuje się kilka metod wyceny dla oszacowania wartości poszczególnych składników nieruchomości.

Grunty pod stawami wycenia się według cen rynkowych lub według stawek szacunkowych, jeżeli należą one do Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa.

Dla gruntów pod wodami, w których odbywa się chów lub hodowla ryb, stawkę szacunkową ustala się w zależności od rodzaju użytków dla danej klasy bonitacyjnej gleb. W przypadku gdy nie jest znana klasa bonitacyjna wycenianego gruntu, stawkę szacunkową odczytuje się z tabeli stawek szacunkowych dla I klasy użytków zielonych.

Przy wycenie urządzeń technicznych stawów rybnych wykorzystuje się metodę kosztów odtworzenia, polegającą na oszacowaniu kosztów poniesionych na odtworzenie nowych, identycznych urządzeń, pomniejszonych o stopień zużycia. Przez zużycie urządzeń rozumie się utratę ich wartości, wynikającą z zużycia technicznego (fizycznego), funkcjonalnego (użytkowego) i środowiskowego.

Po oszacowaniu wartości gruntów oraz urządzeń stawowych sumuje się je, co w konsekwencji daje ostateczną wartość wycenianego stawu rybnego.

W w.s.r. w podejściu dochodowym możemy zastosować technikę kapitalizacji prostej lub zdyskontowanych strumieni pieniężnych. Technikę kapitalizacji prostej stosujemy wówczas, gdy uzyskujemy podobne dochody z działalności rybackiej w dłuższym okresie. Warunek ten bardzo rzadko jest spełniany, stąd dominuje w wycenie technika zdyskontowanych strumieni pieniężnych. Polega ona na dyskontowaniu przyszłych dochodów z działalności rybackiej, prowadzonej na obszarze wycenianego stawu. Dużym problemem w tej technice jest ustalenie wielkości stopy dyskontowej.

Duży wpływ na wysokość oszacowanego dochodu ma wydajność naturalna stawu. Jej określenie wymaga indywidualnej oceny każdego stawu. Szacowanie wydajności naturalnej stawów ułatwiają metody bonitacyjne. Najczęściej stosowane są metody: Staffa, Popowskiego i Zakaszewskiego.

W metodzie Staffa wydajność naturalna stawu zależy od jakości dna stawowego oraz od rodzaju terenu występującego na obszarze zlewni stawów. Rodzaj terenu wraz z wielkością i odległością źródlisk warunkuje jakość i żyzność dopływającej wody. Podłoże zbiorników (dno stawowe) oraz rozwiązania hydrotechniczne decydują o wydajności naturalnej kompleksu stawowego.

Ze względu na zastosowane rozwiązania hydrotechniczne stawy możemy podzielić na zamknięte, przepływowe i paciorkowate lub niespuszczalne, spuszczalne i osuszalne. Najbardziej wydajne są stawy zamknięte i osuszalne. Stawy te lokalizowane są na najlepszym podłożu glebowym wśród żyznych pól uprawnych.

Metoda Popowskiego i Zakaszewskiego opiera się na podobnych założeniach, jak metoda Staffa. Technika odczytywania wydajności naturalnej wymaga jednak posługiwania się tabelami. Na początku ocenie punktowej poddawana jest jakość gleby dna stawowego oraz rodzaj zlewni. Następnie oceniany jest wpływ cech, wynikających z zastosowanych rozwiązań hydrotechnicznych dla stawów przepływowych i zamkniętych. Wpływ ten wyrażany jest w postaci jednostkowej wydajności naturalnej karpia w kg/ha w zależności od stopnia spuszczalności i osuszalności. Wydajność naturalną danego stawu otrzymuje się przez pomnożenie wartości punktowej według Popowskiego przez jednostkową wydajność naturalną według Zakaszewskiego.

Metodę według Zakaszewskiego i Popowskiego najczęściej wykorzystuje się do szacowania wydajności naturalnej stawów tradycyjnych, położonych w niekorzystnych warunkach wodnych i klimatycznych. Metodę Staffa wykorzystuje się w ocenie stawów stosunkowo nowych, zlokalizowanych na terenach sprzyjających produkcji rybackiej.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena w rolnictwie.

WYCENA W RACHUNKOWOŚCI

Ogólnie wycena oznacza określenie, wyznaczenie ceny na coś. Natomiast przez wycenę w rachunkowości, nazywaną też wyceną bilansową bądź wyceną składników majątkowych, należy rozumieć ustalanie wartości ewidencyjnych oraz pozycji sprawozdań finansowych. Wycena może opierać się na cenach historycznych bądź na aktualnym poziomie cen. W związku z tym przez aktualizację wyceny w rachunkowości należy rozumieć każdą zmianę wartości ewidencyjnych wynikającą ze zmian cen oraz ustalanie wartości pozycji sprawozdań finansowych w sposób uwzględniający bardziej aktualny poziom cen. Z tych definicji wynika, że aktualizacja wyceny jest szczególnym przypadkiem wyceny i że można o niej mówić wyłącznie w kontekście zmian cen.

Używa się określeń: „przeszacowanie” i „przecena”, trudnych nawet do jednoznacznego zdefiniowania, choć oznaczających zawsze zmianę wartości księgowych. Oddają one techniczny aspekt aktualizacji wyceny: z jednej strony nie obejmują całego zakresu aktualizacji wyceny, a z drugiej - wykraczają poza jej zakres (np. przecena z tytułu zniszczenia danego składnika majątkowego nie jest aktualizacją wyceny).

Stanisław Zadroga

WYCENA W ROLNICTWIE

W rolnictwie przedmiotem wyceny są nieruchomości, gospodarstwa i przedsiębiorstwa rolnicze. Podlegają one tym samym regułom wyceny, co inne przedmioty lub podmioty w gospodarce. Ich wycena musi być zgodna z przepisami prawa i wymaganiami gospodarki. Aby była skuteczna, musi uwzględniać te dwa elementy łącznie.

Podstawowym elementem w.r. są nieruchomości rolne (grunty rolne) rozumiane według kodeksu cywilnego jako nieruchomość, która jest wykorzystywana do prowadzenia działalności wytwórczej w rolnictwie, w zakresie produkcji roślinnej i zwierzęcej, nie wyłączając produkcji ogrodniczej, sadowniczej i rybnej.

Oprócz nieruchomości rolnych wycenie podlegają również gospodarstwa rolne rozumiane jako grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami, maszynami i urządzeniami, inwentarzem żywym, jeżeli stanowią one zorganizowaną całość gospodarczą. Gospodarstwo rolnicze jako podmiot oznacza jednostkę produkcyjną: 1) wyodrębnioną pod względem organizacyjnym w określoną strukturę; 2) stanowiącą zespół trzech czynników produkcji: ziemi, pracy i kapitału; 3) wyodrębnioną pod względem przestrzennym; 4) posiadającą samodzielność decyzyjną.

Ze względu na formę własności wyodrębnia się: 1) gospodarstwa indywidualne (rodzinne); 2) gospodarstwa spółdzielcze; 3) gospodarstwa rolne Skarbu Państwa; 4) inne.

W Polsce na rynku nieruchomości obrót w zakresie gospodarstw i przedsiębiorstw rolnych jest niewielki. Główną przyczyną jest niska rentowność produkcji rolniczej, która zniechęca potencjalnych inwestorów do inwestowania w tę branżę produkcji.

Bardzo duże znaczenie na rynku nieruchomości rolniczych odgrywa wycena, która ma bardzo szerokie zastosowanie. Może być wykorzystywana: w transakcjach kupna-sprzedaży, dla celów podatkowych, przy ustalaniu wartości nieruchomości, stanowiącej zabezpieczenie hipoteczne pod udzielone kredyty bankowe, przy szacowaniu odszkodowań z tytułu wywłaszczenia nieruchomości, przy ustalaniu czynszu dzierżawnego, przy zawieraniu polisy ubezpieczeniowej, przy określaniu wartości likwidacyjnej, przy realizacji zamierzeń inwestycyjnych itp.

W wycenie nieruchomości, gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych najważniejszym elementem są pozyskane informacje, których źródła można podzielić na obligatoryjne i fakultatywne (uzupełniające). Do informacji obligatoryjnych zaliczamy ewidencję gruntów, ewidencję uzbrojenia terenu, księgi wieczyste, plany zagospodarowania przestrzennego, natomiast do fakultatywnych - dane z wywiadu terenowego, wyciągi z rejestrów, wykazy statystyczne i inne spisy.

W w.r. możemy zastosować różne podejścia, metody i techniki wyceny. Spośród nich wyróżniamy podejścia: porównawcze, dochodowe, kosztowe i mieszane. W podejściu porównawczym ustalamy wartość rynkową nieruchomości na podstawie cen nieruchomości podobnych (porównywalnych), sprzedanych na lokalnym rynku. Ceny nieruchomości porównywalnych powinny pochodzić z transakcji wolnorynkowych. Korygowanie cen z tytułu różnic między nimi a nieruchomością wycenianą powinno być ograniczone do minimum. Najbardziej prawdopodobną wartość rynkową można uzyskać przy dużym podobieństwie nieruchomości pod względem rodzaju, charakteru i funkcji nieruchomości, położenia, czasu transakcji i stabilności rynku.

W podejściu porównawczym wyróżniamy: 1) metodę cenowo-porównawczą: a) technikę porównywania parami, b) technikę analizy statystycznej rynku; 2) metodę według cen rynkowych; 3) metodę według przeciętnych cech rynkowych.

Oprócz podejścia porównawczego w w.r. wyróżniamy podejście dochodowe, w którym wartość nieruchomości ustalamy na podstawie dochodu, jaki ona przynosi. W podejściu tym zakłada się, że racjonalnie postępujący nabywca nie powinien zapłacić za nieruchomość więcej od sumy, za którą mógłby nabyć inną nieruchomość o podobnej zdolności do przynoszenia dochodów. W zależności od specyfiki przedmiotu wyceny (nieruchomości, gospodarstwa, przedsiębiorstwa rolniczego) problemem może być ustalenie właściwej kategorii dochodu (zysku, czynszu lub renty). Niezależnie od kategorii dochodu musi on być przeliczony na wartość nieruchomości. W podejściu dochodowym w celu określenia wartości nieruchomości stosuje się metodę inwestycyjną i zysków. W obu metodach może być stosowana technika kapitalizacji prostej i dyskontowania przyszłych dochodów.

Podejście kosztowe stosowane jest wtedy, gdy wymagają tego przepisy oraz gdy przedmiotem wyceny są nieruchomości szczególnego przeznaczenia. W podejściu tym określa się wartość nieruchomości w stanie nowym W_o pomniejszoną o wartość zużycia W_z. W podejściu kosztowym może być używana metoda kosztów odtworzenia, zastąpienia i likwidacji.

W wycenie nieruchomości stosowane jest również podejście mieszane. Metody i techniki wyceny wykorzystywane w tym podejściu wynikają z wyraźnego przepisu prawa lub ze specyfiki nieruchomości. Są one kombinacją metod stosowanych w podejściu porównawczym, dochodowym i kosztowym. W podejściu mieszanym stosuje się metodę pozostałościową i praw rzeczowych.

Wycena gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych. W wycenie gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych bardzo ważna jest znajomość metod i technik wyceny dla konkretnych ich składników. Poniżej zostaną omówione zasady wyceny budynków i budowli, maszyn i urządzeń, inwentarza żywego oraz produkcji w toku.

Bardzo ważnym składnikiem gospodarstw i przedsiębiorstw rolniczych są budynki i budowle. Przy ich wycenie można zastosować podejście kosztowe i porównawcze

W podejściu kosztowym może być stosowana metoda: 1) kosztów odtworzenia; 2) kosztów zastąpienia; 3) kosztów likwidacji.

W metodzie kosztów odtworzenia określa się koszty identycznego budynku w stanie nowym, przy uwzględnieniu takiej samej technologii, jaką zastosowano przy wznoszeniu wycenianego budynku. Zastosowanie metody wymaga posiadania danych technicznych o wycenianych obiektach, danych o cenach materiałów i robót oraz o stopniu zużycia tych obiektów. Koszty odtworzenia obiektów w stanie nowym można ustalić techniką szczegółową, elementów scalonych oraz wskaźnikową.

Formuła matematyczna ustalania wartości początkowej techniką szczegółową przedstawia się następująco:

Ustalenie kosztów odtworzenia (W_o) techniką szczegółową wymaga wykonania następujących czynności: inwentaryzacji technicznej i obmiarowania budynku, określenia technologii robót, określenia ilości robót (J_i), określenia cen jednostkowych (C_ij) poszczególnych robót, z uwzględnieniem kosztów bezpośrednich (robocizny, materiałów, sprzętu) oraz kosztów pośrednich i zysku, określenia kosztów opracowania dokumentacji i nadzoru budowlanego wskaźnikiem procentowym (W_KD) w odniesionym do kosztów bezpośrednich i pośrednich.

Inną metodą ustalenia kosztów odtworzenia obiektu w stanie nowym (W_o) jest technika elementów scalonych, w której ustala się: rodzaje i ilość elementów scalonych (J_ci), ceny elementów scalonych (C_je). Wzór na obliczanie kosztów odtworzenia obiektu jest następujący:

Przy tej technice szczegółowość dokonywanych obmiarów jest mniejsza od techniki szczegółowej, gdyż obmiary określa się dla elementów scalonych.

Technika wskaźnikowa polega na ustaleniu kosztu odtworzenia obiektu w stanie nowym (W_o) poprzez przemnożenie ilości jednostek odniesienia (Q) przez cenę wskaźnikową (C_jQ). Jednostki odniesienia mogą być wyrażone w jednostkach kubatury, w m² powierzchni użytkowej lub w mb długości. Formuła matematyczna przedstawia się następująco:

W_o = Q × C_jQ × (1 +W_KD)

W tej technice należy określić koszty opracowania dokumentacji i nadzoru budowlanego wskaźnikiem procentowym (W_KD), odniesionym do łącznych kosztów odtworzenia robót budowlanych.

Metoda kosztów zastąpienia polega na określeniu kosztów odtworzenia obiektu w stanie nowym, o takiej samej funkcji, ale przy użyciu nowoczesnych materiałów, rozwiązań konstrukcyjnych i wyposażenia, odpowiadającego warunkom wyceny. Oznacza to, że koszty zastąpienia uwzględniają wydatki na zakup aktualnie dostępnych materiałów i elementów wyposażenia, zamiast materiałów przestarzałych i często droższych. Dotyczy to również technologii. Techniki szacowania oraz procedury postępowania w metodzie kosztów zastąpienia są takie same, jak w metodzie kosztów odtworzenia.

Metoda kosztów likwidacji stosowana jest do wyceny obiektów przeznaczonych do rozbiórki. Przy szacowaniu wartości budynku uwzględniamy wartość materiałów porozbiórkowych nadających się do ponownego wykorzystania (W_m). Wartość tę ustalamy odrębnie dla każdego odzyskanego materiału według wzoru:

W_m = Y_i × C_jmi × V_i

gdzie: W_m - wartość materiałów możliwych do odzyskania; Y_i - ilość danego rodzaju materiału w obiekcie; C_jmi - aktualna cena jednostkowa zakupu danego rodzaju materiału; V_i - wskaźnik odzysku danego materiału, wyrażony w procentach.

W wycenie metodą kosztów odtworzenia bardzo ważne jest ustalenie zużycia budynków. Wyróżnia się zużycie techniczne oraz funkcjonalne.

Zużycie techniczne można ustalić metodą Rossa. Metoda ta opiera się na wzajemnej relacji przewidywanego okresu trwałości, wieku obiektu i stanu jego utrzymania.

W metodzie Rossa zużycie techniczne dla budynków określamy według wzoru:

S = [	t (T + t)	]	× 100%
				2T^2

gdzie: S_Z - stopień zużycia technicznego obiektu wyrażony w procentach; t - wiek obiektu w latach; T - przewidywany okres trwałości w latach.

Metoda Rossa jest metodą uproszczoną, trudną do zastosowania dla budynków po przebudowie i modernizacji. Wymaga dużej wiedzy z zakresu budownictwa od osoby, która ją stosuje.

Oprócz metody Rossa bardzo często zużycie techniczne przedstawia się w postaci wskaźnika średnioważonego zużycia technicznego obiektu (S_z), wyrażonego w procentach. Wzór na jego obliczanie jest następujący:

gdzie: S_z - średnioważony stopień zużycia technicznego obiektu wyrażony w procentach; U_i - procentowy udział danego elementu; S_ei - stopień zużycia danego elementu robót wyrażony w procentach; n - ilość ocenianych elementów robót w obiekcie.

Oprócz zużycia technicznego obiektu występuje również zużycie funkcjonalne, przez które rozumiemy utratę wartości budynku spowodowaną postępem w technologii robót budowlanych oraz zmianami gustów nabywców nieruchomości. Na zużycie funkcjonalne mają wpływ: 1) technologia wykonania; 2) rodzaj użytych materiałów budowlanych; 3) rozwiązania architektoniczne; 4) preferencje potencjalnych nabywców na określony typ budynku na rynku nieruchomości.

Drugim podejściem przy wycenie budynków jest podejście porównawcze, w którym stosujemy metodę cenowo-porównawczą. Procedura wyceny przy zastosowaniu tej metody, polega na porównywaniu wycenianej nieruchomości z podobnymi, których wartość rynkowa jest znana.

Wycena maszyn. Przy wycenie maszyn stosujemy podejście porównawcze oraz kosztowe. W podejściu porównawczym maszyny wyceniamy według cen rynkowych dla danego zużycia.

W podejściu kosztowym stosujemy metodę odtworzeniową. Wartość aktualną (W_m) maszyn lub urządzeń (z wyjątkiem pojazdów) obliczamy według wzoru:

W_m = C × k × (1-S)

gdzie: C - cena początkowa w zł; S - stopień zużycia technicznego; k - współczynnik nowoczesności konstrukcji.

Wartość aktualną pojazdów (W_b) obliczamy według wzoru:

W_b = C × (1-S^')

gdzie: S' - stopień zużycia pojazdu, określony jako suma stopnia zużycia technicznego (S) i wartości empirycznej 0,003 pomnożonej przez liczbę lat eksploatacji wycenianego pojazdu; C - cena początkowa w zł.

Wartość początkową (C) może stanowić cena aktualnie produkowanych w kraju lub importowanych (nowych) maszyn i urządzeń. W przypadku nieprodukowanych maszyn i urządzeń jako cenę początkową należy przyjmować cenę maszyn najbardziej zbliżonych pod względem konstrukcyjnym i technologicznym. Stopień utraty wartości użytkowej maszyny określa się dwoma wskaźnikami, tj. stopniem zużycia technicznego (S) i współczynnikiem nowoczesności konstrukcji (k). Wartość zużycia technicznego zależy od wielkości technicznego zużycia części, podzespołów i zespołów oraz zużycia korozyjnego, kompletności maszyn itp.

Wartość współczynnika nowoczesności konstrukcji uzależnia się od stopnia nowoczesności konstrukcji maszyny, jej przydatności, możliwości przeprowadzenia naprawy i uzyskania części zamiennych.

Przy braku możliwości ustalenia roku produkcji maszyn, do obliczenia współczynnika k może być przyjęty rok zaksięgowania, a przy braku tej informacji pomocny w ustaleniu może być wywiad środowiskowy.

Rzeczoznawca przeprowadzający wycenę zobowiązany jest do bieżącego śledzenia cen maszyn, zespołów i podzespołów, akcesoriów i części zamiennych, kosztów usługowych napraw oraz cen giełdowych na pojazdy, w celu uniknięcia rozbieżności między wartością odtworzeniową i rynkową maszyn.

Wycena inwentarza żywego. Wycena ta powinna być poprzedzona dokładną inwentaryzacją. Oznacza to, że oddzielnie dla każdego gatunku zwierząt należy określić liczebność poszczególnych grup, wydzielonych według wieku, płci lub kierunku użytkowania oraz dokładną wagę zwierząt w danej grupie.

Zaleca się, aby przed przystąpieniem do inwentaryzacji dokonać ogólnego przeglądu stada oraz pomieszczeń, w których utrzymuje się zwierzęta. W razie potrzeby należy zażądać oceny zdrowotności stada przez lekarza weterynarii.

Podczas ważenia zwierząt określa się masę brutto. W praktyce przy sprzedaży zwierząt na rzeź od masy brutto potrąca się 3-5% na tzw. okarmienie zwierząt. Do dalszych wyliczeń przyjmuje się masę netto.

W obrębie każdego gatunku należy wyodrębnić zwierzęta: hodowlane, użytkowe i rzeźne. Przy wycenie inwentarza żywego przyjmuje się ceny oferowane przez zakłady mięsne i przedsiębiorstwa obrotu zwierzętami hodowlanymi. Można też przyjąć ceny uzyskiwane przez rolników w transakcjach wolnorynkowych, a ogłaszane cyklicznie przez GUS lub przez Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej w biuletynach informacyjnych.

Zwierzęta hodowlane występują w nielicznych gospodarstwach specjalizujących się w hodowli zarodowej. Wycenę takich zwierząt należy prowadzić indywidualnie na podstawie dokonanej przez fachowców oceny zootechnicznej, wykorzystując dokumentację hodowlaną znajdującą się w gospodarstwie. Przydatność hodowlaną określa się najczęściej metodą bonitacyjną (punktową) przeprowadzaną przez doświadczonych zootechników. Indywidualna wycena zwierzęcia hodowlanego przyjmuje wówczas następującą postać:

W_zw = (M_c × C₁) + (B_h × S_sz)

gdzie: W_zw - wartość ocenianego zwierzęcia; M_c - masa ciała; C₁ - cena 1 kg żywca w danej klasie jakościowej; B_h - bonitacja hodowlana (w punktach); S_sz - stawka w zł za 1 punkt bonitacyjny.

Szczególnie cenne osobniki powinny być wyceniane indywidualnie według cen uzyskiwanych na aukcjach. Wycena zwierząt hodowlanych wymaga dużej wiedzy zawodowej (zootechnicznej), zwłaszcza w zakresie hodowli zarodowej.

Wycena zwierząt użytkowych zależy głównie od przydatności produkcyjnej i rozpłodowej zwierząt. Ta zaś zależy od wieku, stanu zdrowotnego i kondycji. Ceny notowane za zwierzęta użytkowe w obrotach między rolnikami są przeciętnie o 30% wyższe od cen za zwierzęta rzeźne. Wartość zwierząt użytkowych może być obliczana następująco:

W_zw = (M_c × C_i - K_h) × W

gdzie: W_zw - wartość ocenianego zwierzęcia; M_c - masa ciała zwierzęcia; C_i - cena 1 kg masy zwierzęcia; K_h - koszty handlowe; W - współczynnik wynikający z porównania cen zwierząt użytkowych i rzeźnych.

Do zwierząt użytkowych zalicza się sztuki zdrowe i młode, warunkujące kilkuletnie użytkowanie produkcyjne. Zwierzęta stare, nawet jeśli są wysokoprodukcyjne, należy wyceniać według wartości rzeźnej.

Do zwierząt rzeźnych zalicza się zwierzęta, które są utrzymywane w celu pozyskania mięsa, oraz zwierzęta wybrakowane, niskowydajne, nieprzydatne do dalszego chowu. Wartość zwierząt uzależniona jest od ich masy, ogólnej kondycji oraz od wieku. Te czynniki decydują o zakwalifikowaniu zwierzęcia do odpowiedniej klasy przydatności rzeźnej, co ma ścisły związek z ceną płaconą za 1 kg masy ciała. Przy wycenie zwierząt rzeźnych należy zwracać uwagę na ich ewentualne schorzenia mogące znacznie obniżyć wartość rzeźną.

Wartość rzeźną zwierząt określa się mnożąc masę ciała wszystkich zwierząt danej grupy przez przeciętną cenę 1 kg żywca średniej klasy jakościowej. Od tego iloczynu odejmuje się koszty związane ze sprzedażą, np. koszty transportu do punktu skupu. Cenę żywca ustala się w dniu inwentaryzacji i ważenia zwierząt. Wzór na obliczanie Wartość rzeźną zwierząt obliczamy, korzystając ze wzoru:

W_zw = M_c × C_śr - K_h

gdzie: W_zw - wartość danej grupy zwierząt; M_C - masa zwierząt w kg; C_śr - cena 1 kg żywca; K_h - koszty handlowe.

Wycena produkji w toku. Bardzo ważnym, ale skomplikowanym problemem w w.r. jest wycena produkcji w toku. Zasady jej przeprowadzenia powinny być takie same jak przy wywłaszczeniu prywatnych nieruchomości i gospodarstw rolnych. W wycenie produkcji w toku można zastosować podejście dochodowe, w którym ustalamy wartość przewidywanych zbiorów pomniejszonych o nakłady poniesionych na tę produkcję. Do nakładów nie wliczamy kosztów zbiorów.

Jeżeli wyceniana uprawa jest w początkowym stadium rozwoju, stosujemy podejście kosztowe, w którym ustalamy wielkość poniesionych nakładów. Metoda ta jest łatwa do przeprowadzenia, pod warunkiem że gospodarstwa prowadzą ewidencję księgową.

Spośród różnych grup kosztów najtrudniejsze do ustalenia są koszty eksploatacji maszyn i narzędzi rolniczych. Szczególnie trudne do oszacowania są koszty pośrednie, np. amortyzacja, koszty konserwacji.

Wybór metody wyceny zasiewów i upraw zależy od fazy rozwojowej uprawy. W początkowej fazie rozwoju uprawy, kiedy nie można oszacować plonów, stosuje się metody w podejściu kosztowym. W przypadku roślin towarowych w fazie przed zbiorem można zastosować metody podejścia dochodowego. Jeżeli mamy rośliny nietowarowe, wykorzystujemy metodę porównawczą lub przetwórczą.

Wartość gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolnego. Jeżeli zostały wycenione wszystkie składniki gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolniczego, można określić ich wartość. Wzór na obliczanie wartości gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolnego jest następujący:

W_nr = W_g + W_b + W_w + W_r + W_Ls + W_m + ... + W_n

gdzie: W_nr - wartość gospodarstwa lub przedsiębiorstwa rolnego; W_g - wartość gruntów rolnych - wycena według cen rynkowych lub stawek szacunkowych; W_b - wartość budynków, budowli i urządzeń - wycena według cen rynkowych, kosztów odtworzenia lub wartości materiałów porozbiórkowych; W_w - wartość wód użytkowych - wycena według formuły: W_w = W_g + W_b; wartość gruntów pod stawami (W_g) wycenia się jak grunty rolne, natomiast budynki i urządzenia (W_b) związane z produkcją rybacką - jak budynki; W_r - wartość naniesień roślinnych: drzew, plantacji kultur wieloletnich, zasiewów i upraw - wycena jak przy wywłaszczeniach, metodą poniesionych kosztów dochodową; W_Ls - wartość lasów - wycena według formuły: W_Ls = W_g + W_z; wartość gruntów pod lasami (W_g) wycenia się jak grunty rolne, natomiast zadrzewienia (W_z) metodą kosztową lub dochodową; W_m - wartość maszyn, pojazdów i narzędzi - wycena według cen rynkowych i kosztów odtworzenia; W_n - wartość pozostałych części składowych, takich jak: inwentarz żywy, zapasy magazynowe, przedmioty nietrwałe w użytkowaniu - wycena według cen rynkowych.

Tomasz Siudek

Zob. → Wycena gruntów rolnych; Wycena gruntów zadrzewionych; Wycena kultur wieloletnich; Wycena lasów; Wycena stawów rybnych.

WYDATKI BIEŻĄCE

Związane są z utrzymaniem jednostek budżetowych, obejmują: wynagrodzenia osobowe i bezosobowe wraz z pochodnymi, dopłaty w spółkach prawa handlowego, zakupy: materiałów, wyposażenia, żywności, usług, podatki i opłaty zaliczane do kosztów działalności, koszty finansowe i inne wydatki związane z funkcjonowaniem jednostek finansów publicznych lub realizacją ich zadań statutowych.

Ewa Hellich

Zob. → Jednostka budżetowa; Przychody budżetu; Wydatki budżetu; Wydatki majątkowe; Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa.

WYDATKI BUDŻETU

To środki przekazywane z budżetu na realizację zadań państwa lub jednostek samorządu terytorialnego. Ze względu na ich charakter w.b. dzieli się na: wydatki bieżące, majątkowe i obsługi długu Skarbu Państwa.

Ewa Hellich

Zob. → Wydatki bieżące; Wydatki majątkowe; Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa. Wykonywanie budżetu.

WYDATKI MAJĄTKOWE

Obejmują: wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego oraz wydatki inwestycyjne jednostek budżetowych oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji.

Ewa Hellich

Zob. → Wydatki bieżące; Wydatki budżetu; Wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa.

WYDATKI NA OBSŁUGĘ DŁUGU SKARBU PAŃSTWA

Obejmują w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu oprocentowania i dyskonta od skarbowych papierów wartościowych, oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i gwarancjami.

Ewa Hellich

Zob. → Wydatki bieżące; Wydatki budżetu; Wydatki majątkowe;

WYKONYWANIE BUDŻETU

Realizacja dochodów i wydatków przez wszystkich dysponentów środków budżetowych. W szczególności obejmuje: gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków przez jednostki budżetowe, uruchamianie środków budżetowych, rozliczenia jednostek samorządu terytorialnego z budżetem państwa, dokonywanie zmian w planach finansowych, prowadzenie rachunkowości i sporządzanie sprawozdawczości budżetowej, dysponowanie rezerwami budżetowymi, pozyskiwanie środków na sfinansowanie deficytu budżetowego oraz blokowanie planowanych wydatków budżetowych.

Ewa Hellich

Zob. → Dochody budżetu; Dysponenci części budżetowych; Plan finansowy; Przychody budżetu; Sprawozdawczość budżetowa; Uruchamianie środków budżetowych; Wydatki budżetu;

WYŁĄCZENIA KONSOLIDACYJNE

Robocze korekty wartości przedstawianych w sprawozdaniach pojedynczych podmiotów powiązanych kapitałowo, objętych obowiązkiem konsolidacyjnym w celu: bądź wyeliminowania skutków zdarzeń gospodarczych podejmowanych z innymi podmiotami z grupy kapitałowej, bądź też uniknięcia dublowań wartości określonych kategorii bilansowych, które następowałoby w toku zwykłego sumowania pozycji sprawozdawczych przeprowadzanego łącznie z innymi agregacjami i uporządkowaniami przeprowadzanymi w czasie procedur konsolidacyjnych, w wyniku których powstaje skonsolidowane sprawozdanie finansowe grupy kapitałowej. Eliminacje (wyłączenia) konsolidacyjne obejmują w szczególności: wartość (w cenie nabycia) udziałów posiadanych w jednostkach zależnych lub współzależnych przez jednostkę dominującą i inne jednostki objęte konsolidacją z tą częścią aktywów netto jednostek objętych konsolidacją, wycenionych według ich wartości godziwej, która odpowiada udziałowi inwestora (jednostki dominującej lub znaczącego inwestora) we własności tych jednostek na dzień zaistnienia powiązania kapitałowego uzasadniającego uwzględnianie danej jednostki w sprawozdaniu skonsolidowanym. Jeżeli wartość posiadanych udziałów i odpowiadająca im część aktywów netto jednostek zależnych (i odpowiednio współzależnych) wycenionych według godziwej wartości różnią się, to nadwyżkę wartości udziałów nad odpowiadającą im częścią aktywów netto według ich wartości godziwych wykazuje się w aktywach skonsolidowanego bilansu jako dodatnią wartość firmy (zależnej i odpowiednio współzależnej), w przeciwnym razie w pasywach tego bilansu prezentuje się ujemną wartość firmy (zależnej i odpowiednio współzależnej). Wyłączeniu podlegają również: odpowiednio całość lub część kapitałów własnych jednostek zależnych i współzależnych. Ponadto eliminuje się: wzajemne należności i zobowiązania oraz inne rozrachunki o podobnym charakterze jednostek objętych konsolidacją, przychody i koszty dotyczące operacji gospodarczych dokonanych między jednostkami objętymi konsolidacją, zyski lub straty powstałe w wyniku operacji gospodarczych dokonanych między jednostkami objętymi konsolidacją i zawarte w wartości aktywów podlegających konsolidacji dywidendy naliczone lub wypłacone przez jednostki zależne jednostce dominującej i innym jednostkom objętym konsolidacją. Z ostatnich wyłączeń (eliminacji) można zrezygnować tylko w przypadku, jeśli są one nieistotne dla rzetelnego i jasnego przedstawienia sytuacji majątkowej i finansowej oraz wyniku finansowego grupy kapitałowej.

Anna Karmańska

Zob. → Grupa kapitałowa; Jednostka dominująca; Jednostka współzależna; Jednostka zależna; Konsolidacja; Procedury konsolidacyjne; Skonsolidowane sprawozdanie finansowe; Wartość godziwa.

WYMIENIALNOŚĆ WALUTY

Prawo do swobodnego nabywania, sprzedawania (wymiany) pieniądza krajowego na waluty obce oraz posiadania walut obcych, transferowania waluty obcej, jak i krajowej przez granicę w ramach dokonywania płatności międzynarodowych, a także możliwość zaciągania kredytów i składania depozytów w walutach obcych. Wymienialność waluty jest warunkiem otwarcia gospodarki na świat w zakresie przepływu kapitału, usług, towarów oraz świadczenia pracy.

Joanna Wielgórska-Leszczyńska

Zob. → Waluta.

WYNIK BRUTTO

Wynik przed opodatkowaniem, ostateczny rezultat wszystkich operacji wynikowych, jakie miały miejsce w jednostce gospodarczej, zarówno tych realizowanych w toku normalnie prowadzonej działalności, jak i jednorazowych, realizowanych poza zwykłą działalnością, trudnych do przewidzenia. Stanowi on różnicę między wszystkimi osiągniętymi przez jednostkę gospodarczą przychodami i zyskami nadzwyczajnymi a współmiernymi z nimi kosztami zasadniczej działalności operacyjnej oraz wszystkimi pozostałymi kosztami operacyjnymi, kosztami finansowymi i stratami nadzwyczajnymi. W procedurze ustalania wyniku finansowego jest on obliczany przez zwiększenie wyniku brutto z działalności gospodarczej o zyski nadzwyczajne i zmniejszenie go o straty nadzwyczajne.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Wynik brutto z działalności gospodarczej.

WYNIK BRUTTO Z DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ

Wynik z całej działalności realizowanej w normalnym toku przez jednostkę gospodarczą, obejmujący działalność operacyjną (zasadniczą i pozostałą) oraz operacje finansowe. w procedurze ustalania w.b. obliczany jest przez zwiększenie wyniku z działalności operacyjnej o przychody finansowe i zmniejszenie go o koszty finansowe.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Koszty finansowe; Przychody finansowe; Wynik z działalności operacyjnej

WYNIK BUDŻETU

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Może być odpowiednio nadwyżką budżetu lub deficytem budżetu.

Ewa Hellich

Zob. → Dochody budżetu; Wydatki budżetu.

WYNIK NADZWYCZAJNY

Różnica między zyskami nadzwyczajnymi a stratami nadzwyczajnymi, a więc zyskami a stratami powstającymi na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki, niezwiązanych z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. Za zdarzenia takie uznaje się m.in. zdarzenia losowe oraz zaniechanie lub zawieszenie pewnego rodzaju działalności.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Straty nadzwyczajne; Zyski nadzwyczjne.

WYNIK NETTO

Wynik finansowy netto, jest to ostateczny wynik finansowy osiągnięty przez jednostkę w danym okresie sprawozdawczym, kształtowany przez osiągnięte przez jednostkę gospodarczą przychody i zyski nadzwyczajne oraz poniesione koszty i straty nadzwyczajne, a także obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego, ustalony w rachunku zysków i strat, zgodnie z zasadami: memoriałową, współmierności i ostrożności. Na w.n. składają się: wynik ze sprzedaży, wynik z pozostałej działalności operacyjnej, wynik operacji finansowych, wynik operacji nadzwyczajnych oraz obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. W.n. kształtują zatem nie tylko operacje wynikowe zachodzące w jednostce, ale również realizowana przez państwo polityka podatkowa wpływająca na wysokość stopy podatku dochodowego i na zakres trwałych różnic między wynikiem brutto a dochodem podatkowym.

W procedurze ustalania wyniku finansowego w.n. jest obliczany przez zmniejszenie wyniku brutto o jego obowiązkowe obciążenia. Stanowi on ostatni poziom wyniku finansowego ustalany w rachunku zysków i strat, i jako taki wykazywany jest w pasywach bilansu jako składnik kapitałów własnych, zapewniając zachowanie równowagi bilansowej.

Ustalany w rachunku zysków i strat w.n. może być dodatni, co oznacza osiągnięcie przez jednostkę zysku, lub ujemny, co oznacza poniesienie straty. Wykazywanie poniesionej straty w pasywach bilansu wymaga jej przedstawienia jako wielkości ujemnej.

Wygospodarowany przez jednostkę gospodarczą zysk netto jest przeznaczony w następnym roku do podziału. Zasady podziału zysku podlegają częściowo regulacjom ustawowym, ustalone są też w umowie lub statucie spółki, a w zakresie nieuregulowanym w ustawach, umowie lub statucie zależą od bezpośrednich decyzji właścicieli. Zysk może zostać przeznaczony na: utworzenie lub zasilenie kapitałów samofinansowania (zapasowego i rezerwowego), wypłaty z zysku dla właścicieli, nagrody dla pracowników. Niepodzielony zysk zasila stan kapitałów własnych jednostki.

Poniesiona przez jednostkę gospodarczą strata netto powinna natomiast zostać pokryta. Głównym źródłem pokrycia straty jest kapitał zapasowy oraz, jeśli pozwalają na to przepisy, kapitał rezerwowy. Decyzje co do pokrycia straty nie muszą być podjęte w następnym roku obrotowym, nawet jeśli poziom kapitału zapasowego jest wystarczający do jej pokrycia. Niepokryta strata zmniejsza wtedy stan kapitałów własnych jednostki, podobnie jak w przypadku braku możliwości jej pokrycia w danym roku. Zbyt wysoka w stosunku do poziomu kapitałów własnych strata może powodować jednak konieczność podjęcia przez zarząd jednostki nadzwyczajnych działań. Przykładowo, jeśli spółka z ograniczoną odpowiedzialnością wykaże stratę przewyższającą sumę kapitału zapasowego i rezerwowego oraz połowy kapitału zakładowego, to zarząd zobowiązany jest zwołać walne zgromadzenie wspólników w celu podjęcia uchwały co do dalszego istnienia spółki. W spółce akcyjnej w sytuacji, gdy poniesiona strata przewyższa sumę kapitałów zapasowego i rezerwowego i jedną trzecią kapitału akcyjnego, zarząd zwołuje w tym celu walne zgromadzenie akcjonariuszy.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Rachunek zysków i strat; Wynik brutto; Wynik brutto z działalności gospodarczej; Wynik z działalności operacyjnej; Wynik ze sprzedaży.

WYNIK OPERACJI FINANSOWYCH

Różnica między przychodami a kosztami finansowymi, wynikającymi z realizowanych przez jednostkę operacji finansowych związanych z inwestycjami oraz pozyskaniem i obsługą kapitałów obcych.

Do przychodów finansowych zalicza się przede wszystkim dywidendy i inne udziały w zyskach, odsetki od udzielonych pożyczek, posiadanych obligacji i z oprocentowania lokat, zyski ze sprzedaży inwestycji finansowych, nadwyżki dodatnich różnic kursowych nad ujemnymi. Koszty finansowe to przede wszystkim odsetki od zaciągniętych kredytów i pożyczek oraz wyemitowanych oprocentowanych papierów wartościowych, straty ze sprzedaży inwestycji finansowych, nadwyżki ujemnych różnic kursowych nad dodatnimi, rezerwy na straty z operacji finansowych. Nie stanowią kosztów finansowych koszty obsługi zobowiązań zaciągniętych na sfinansowanie rzeczowego majątku trwałego i wartości niematerialnych i prawnych poniesione przez jednostkę w okresie budowy, montażu i ulepszenia do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, gdyż zwiększają one cenę nabycia lub koszt wytworzenia tych aktywów. Z tych samych przyczyn do przychodów i kosztów finansowych nie zalicza się także różnic kursowych związanych z powyższymi zobowiązaniami.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Rachunek zysków i strat;

WYNIK POZOSTAŁEJ DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Wynik z działalności pośrednio związanej z zasadniczą działalnością operacyjną, towarzyszącej tej działalności, lecz niezwiązanej bezpośrednio z jej przedmiotem. Stanowi on różnicę między pozostałymi przychodami operacyjnymi a pozostałymi kosztami operacyjnymi. Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zalicza się przy tym przychody i koszty wynikające m.in.: ze zbycia rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, z odpisania należności i zobowiązań przedawnionych, umorzonych i nieściągalnych, z tworzenia i rozwiązywania części rezerw, z dokonywania odpisów aktualizujących wartość aktywów i ich korekt, z otrzymania i płacenia kar, grzywien, odszkodowań oraz z prowadzonej działalności socjalnej.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Rachunek zysków i strat;

WYNIK Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ

Obejmuje zarówno wynik z działalności zasadniczej, jak i pozostałej. W procedurze ustalania wyniku finansowego obliczany jest przez zwiększenie wyniku ze sprzedaży o pozostałe przychody operacyjne i zmniejszenie go o pozostałe koszty operacyjne.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Wynik ze sprzedaży.

WYNIK ZE SPRZEDAŻY

Wynik zasadniczej działalności operacyjnej jednostki, do prowadzenia której jednostka została powołana i której zakres przedmiotowy określono w dokumentach założycielskich.

Zasadniczą działalnością operacyjną może być działalność handlowa, produkcyjna lub usługowa (z wyjątkiem usług finansowych i ubezpieczeniowych zastrzeżonych dla banków i zakładów ubezpieczeń) lub dowolna kombinacja tych działalności. W.s. to najistotniejszy, z punktu widzenia oceny rentowności prowadzonej działalności, poziom wyniku finansowego ustalany w rachunku zysków i strat. W ogólnym ujęciu stanowi on różnicę między przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów (z uwzględnieniem dotacji, opustów, rabatów i innych zwiększeń i zmniejszeń) a poniesionymi kosztami współmiernymi do osiągniętych przychodów. Gdy przychody są wyższe niż współmierne z nimi koszty, ustalona tak różnica jest zyskiem ze sprzedaży; w sytuacji odwrotnej w.s. jest stratą. Procedura ustalania wyniku ze sprzedaży uzależniona jest od przyjętego wariantu ewidencji kosztów.

W przypadku ewidencji kosztów w układzie kalkulacyjnym, umożliwiającej ustalenie kosztu wytworzenia produktów, w.s. stanowi różnicę między wymienionymi przychodami ze sprzedaży a wartością sprzedanych produktów, towarów i materiałów wycenionych w kosztach wytworzenia albo w cenie nabycia, albo w cenie zakupu, powiększoną o całość poniesionych od początku roku obrotowego kosztów ogólnych zarządu oraz kosztów sprzedaży produktów, towarów i materiałów.

Przyjęcie za podstawę układu rodzajowego kosztów, obejmującego wszystkie poniesione w danym okresie koszty proste, wymaga korekty osiągniętych przychodów w celu zapewnienia współmierności z przeciwstawianymi im kosztami rodzajowymi. Korekta ta obejmuje zmianę stanu produktów oraz koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki. Korekta obejmująca zmianę stanu produktów pozwala na uwzględnienie faktu poniesienia kosztów na wytworzenie produktów (gotowych lub niezakończonych) jeszcze niesprzedanych oraz kosztów dotyczących okresów następnych (korekta przychodów in plus) a także sprzedaży produktów, na wytworzenie których poniesiono koszty w okresie poprzednim, oraz rezerw na wydatki w okresach przyszłych (korekta przychodów in minus). Korekta obejmująca koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki pozwala na zapewnienie współmierności przychodów i kosztów przez zwiększenie przychodów o tę część kosztów, które nie zostały poniesione na wytworzenie produktów przeznaczonych do sprzedaży, lecz na inne potrzeby jednostki. W tym przypadku zatem w.s. ustalany jest jako różnica między przychodami netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów, powiększonymi o wzrost stanu produktów ( lub pomniejszonymi o spadek stanu produktów) i o koszty wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki, a poniesionymi kosztami zasadniczej działalności operacyjnej, na które składają się: wartość sprzedanych towarów i materiałów oraz koszty rodzajowe.

Urszula Kierczyńska

Zob. → Rachunek zysków i strat;

WYNIKI Z POSIADANIA SKŁADNIKÓW MAJĄTKOWYCH

Zyski i straty związane z posiadaniem w danym okresie składników aktywów i zobowiązań, a spowodowane zmianami cen poszczególnych składników majątkowych oraz zmianami ogólnego poziomu cen w tym okresie.

Wyniki te mogą podlegać różnym klasyfikacjom. Najważniejsza z nich to podział na: wyniki z posiadania pozycji pieniężnych oraz wyniki z posiadania pozycji niepieniężnych. Podział ten jest bardzo istotny, bo charakter i interpretacja tych wyników są różne.

Pojęcie to powstało w związku z próbą określenia kategorii ekonomicznej, jaką są różnice z przeszacowań składników majątkowych. Uważa się, że pomaga to w ustalaniu właściwego sposobu traktowania tych różnic, tzn. czy i w jakiej wielkości mogą one być elementami wyniku finansowego. Pozwala ono szerzej spojrzeć na problem aktualizacji wyceny. Interpretacja i klasyfikacja w.z p. - w powiązaniu z doktryną zachowania kapitału - służy do uzasadnienia, które ich części nie powinny stanowić elementu wyniku do podziału. W.z p. w pierwszej kolejności powinny zapewniać zachowanie kapitału, a dopiero pozostała ich część może stać się składnikiem wyniku do podziału.

Należy podkreślić, że w.z p. są kategorią istniejącą obiektywnie, niezależnie od przyjętych w rachunkowości rozwiązań. Jest to jednak - w odróżnieniu od wyników operacyjnych i losowych - szczególna kategoria wyników. W istocie jest ona skutkiem samego posiadania składników majątkowych w okresach zmian cen. Stąd też jej nazwa - w.z p. Dlatego też, jeśli nie dokonuje się aktualizacji wyceny, wyniki te tkwiąc w wyniku operacyjnym, zniekształcają jego poziom.

Stanisław Zadroga

Zob. → Cena historyczna; Pozycje pieniężne i niepieniężne; Rachunkowość inflacyjna.

WYROBY GOTOWE

Produkty pracy, które spełniają następujące warunki: 1) są całkowicie wykonane, tzn. nie będą poddane u producenta żadnej dodatkowej obróbce; 2) stanowią skompletowaną całość zgodnie z dokumentacją techniczną lub warunkami odbioru z ustalonymi w umowie; 3) zostały przyjęte przez kontrolę techniczną u producenta lub bezpośrednio przez odbiorcę.

Wszystkie wytworzone w.g. przyjęte przez kontrolę techniczną, jeśli podlegają ewidencji magazynowej, są przekazywane z wydziałów produkcyjnych do magazynu w.g. Za w.g. przyjęte do magazynu materialnie odpowiada magazynier. Do jego obowiązków należy czuwanie nad powierzonymi mu zapasami, przyjmowanie i wydawanie w.g. na podstawie właściwych dokumentów oraz prowadzenie ewidencji przychodów, rozchodów i stanu końcowego. Obrót w.g. może być odzwierciedlony w ewidencji księgowej, jeżeli jest odpowiednio udokumentowany.

W zależności od rodzaju przychodów w.g. mogą być stosowane następujące dokumenty: Pw - przyjęcie wyrobów - przy przyjęciu w.g. z produkcji do magazynu; Pz - przy przyjęciu w.g. zwróconych przez odbiorcę; Zw - zwrot wewnętrzny - przy nadwyżkach w.g.

W zależności od rodzaju rozchodów w.g. stosowane są następujące dokumenty: Wz - przy wydaniu lub pozostawieniu w.g. do dyspozycji odbiorcy; Rw - przy niedoborach w.g.

Dowody Pw są wystawiane przez wydziały produkcyjne i potwierdzane przez magazyniera, który stwierdza przyjęcie w.g. do magazynu.

Dowody Wz są wystawiane przez komórkę zbytu. Odbiór w.g. z magazynu potwierdza odbiorca, pracownik ekspedycji lub przewoźnik. Dowody te stanowią podstawę wystawienia faktur dla odbiorców.

Teresa Boroch

Zob. → Aktywa obrotowe rzeczowe.

WZORCOWY PLAN KONT

Każda jednostka organizacyjna powinna mieć dokumentację opisującą przyjętą przez nią strukturę systemu rachunkowości. Zakładowe plany kont mogą być tworzone na podstawie opracowanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych wzorcowego planu kont (art. 83 ustawy o rachunkowości).

W.p.k. jest przeznaczony dla wszystkich jednostek prowadzących działalność gospodarczą, spółek prawa handlowego i prawa cywilnego, spółdzielni oraz przedsiębiorców działających we własnym imieniu i na własny rachunek, którzy prowadzą księgi rachunkowe. Uwzględnia on zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych określone w ustawie o rachunkowości, zapewnia kompletne i zarazem wiarygodne informacje do oceny stanu majątkowego, sytuacji finansowej i rentowności jednostki prowadzącej działalność gospodarczą. Umożliwia skuteczną kontrolę dokonywanych operacji gospodarczych i kontrolę osób odpowiedzialnych za powierzone im mienie.

W.p.k. nie ma charakteru powszechnie obowiązującego prawa, może być jednak przyjęty przez jednostki w całości lub w dowolnie wybranym zakresie bądź też stanowić podstawę bardziej szczegółowych rozwiązań. Zasady podane we w.p.k. stają się obowiązujące dla danej jednostki tylko wtedy, gdy potwierdzono ich przyjęcie na piśmie do stosowania, jako zakładowego planu kont. Jeżeli jednostka przyjmie zasady odmienne, powinna mieć na względzie to, że muszą być one zgodne z przepisami ustawy o rachunkowości.

Podstawową częścią w.p.k. jest wykaz kont księgi głównej z podaniem nazwy i symboli konta. W.p.k. oprócz wykazu kont księgi głównej zawiera również: zasady tworzenia kont pomocniczych i ich funkcjonowania (w tym ustalania sald i ich uzgadniania) w powiązaniu z konkretnym kontem księgi głównej; opis funkcjonowania kont zawartych w wykazie; zapisy typowych operacji gospodarczych występujących w jednostkach gospodarczych; określenie operacji gospodarczych, które mogą być dokumentowane dowodami zastępczymi, oraz zasady sporządzania, obiegu i kontroli dokumentów; metody prowadzenia ewidencji szczegółowej rzeczowych składników majątku obrotowego; przykładowe grupy środków trwałych o niskiej jednostkowej wartości początkowej, których odpisy amortyzacyjne dokonywane są w sposób uproszczony, oraz tych, które są umarzane i amortyzowane w całości w momencie przyjęcia ich do użytkowania; zasady ewidencji, rozliczania i kalkulacji kosztów w ramach rozwiązań przewidzianych ustawą; określenie zasad wyceny poszczególnych składników aktywów i pasywów; warianty i wersje rachunku zysków i strat, jaki jednostka będzie sporządzała; wykaz powiązań kont księgi głównej z pozycjami bilansu i rachunku zysków i strat; wykaz stosowanych przez jednostkę ksiąg rachunkowych z uwzględnieniem jednostek organizacyjnych i osób odpowiedzialnych za ich prowadzenie; zasady przechowywania danych; zasady przetwarzania danych przy użyciu komputera z udokumentowaniem każdej zmiany.

Wskazane elementy stanowią zawartość informacyjną planu kont. Doświadczenie pokazuje jednak, że wiele jednostek, posiadając tylko wykazy kont księgi głównej i ksiąg pomocniczych, traktuje je jako plan kont. Tymczasem wykaz kont jest jedynie podstawą planu kont i stanowi tylko jego część. Z ustawy o rachunkowości jasno wynika, że posiadanie samego wykazu kont nie stanowi spełnienia jej wymagań.

Stworzenie rzetelnego i funkcjonalnego planu kont wymaga określenia kont księgi głównej z podziałem na zespoły, uwzględniając potrzeby informacyjne jednostki, specyfikę jej działalności, a także konieczność wyodrębnienia odpowiednich danych dla celów sprawozdawczości finansowej.

Monika Szczerbak

Zob. → Zakładowy plan kont.

WZORCOWY PLAN KONT BANKÓW

Usystematyzowane zestawienie nazw i numerów kont księgi głównej, przeznaczonych do ewidencjonowania aktywów (majątku), pasywów (kapitałów, środków ich finansowania) i zachodzących w nich zmian. W.p.k.b. w Polsce określa rozporządzeniem minister właściwy do spraw finansów publicznych. Plan ten nie ma jednak charakteru obligatoryjnego, ale może stanowić podstawę do opracowania zakładowego planu kont danego banku, uzupełnionego komentarzem wyjaśniającym zasady ewidencji operacji na danym koncie, rozwinięcia szczegółowe oraz wzajemne powiązania między kontami. W.p.k.b. określa zasady grupowania operacji gospodarczych przez banki, które zostały podporządkowane potrzebom dostarczania danych przez banki do NBP w celu realizacji polityki pieniężnej. W.p.k.b. grupuje konta w dziesięciu zespołach oznaczonych od 0 do 9: zespół 0 - Aktywa trwałe; zespół 1 - Operacje z udziałem środków pieniężnych i operacje z podmiotami finansowymi; zespół 2 - Operacje z podmiotami niefinansowymi; zespół 3 - Operacje instytucjami rządowymi i samorządowymi; zespół 4 - Papiery wartościowe; zespół 5 - Operacje różne; zespół 6 - Fundusze własne; zespół 7 - Koszty i straty; zespół 8 - Przychody i zyski; zespół 9 - Zobowiązania pozabilansowe udzielone i otrzymane.

W.p.k.b. umożliwia ujednolicenie zasad grupowania operacji oraz ułatwia kontrolę poprawności dokonywanych zapisów i różnego rodzaju zestawień.

Joanna Wielgórska-Leszczyńska

Zob. → Wzorcowy plan kont.

---