[1]System Finansowy - to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi, w skład którego wchodzą instrumenty finansowe, rynki finansowe, instytucje finansowe oraz zasady określające sposób ich funkcjonowania.
[2]Podstawowa funkcja systemu finansowego jest on „mechanizmem” współtworzenia i przepływu siły nabywczej między niefinansowymi podmiotami gosp.
[3]Zadaniem systemu finansowego
1-Współuczestniczenie w tworzeniu powszechnie akceptowanego środka dokonywania transakcji (czyli pieniądza).
2-Umożliwianie jego przemieszczania się między niefinansowymi podmiotami gospodarczymi (ekonomicznymi tj. gospodarstwami domowymi, przedsiębiorstwami i budżetem (skarbem) państwa.
[4]Struktura Systemu Finansowego
Struktura ta składa się z 4 ogniw:
1-Instrumentów finansowych (zobowiązania finansowe)
2-Rynków finansowych
3-Instytucji finansowych
4-Zasad, na jakich działają 3 wymienione elementy.
[5](I)Instrumenty finansowe (zobowiązania finansowe) jest podział na instrumenty:
1-O Charakterze wierzycielskim i własnościowym - pozyskiwanie kapitału
2-O stałym i niezmiennym dochodzie (akcje przedsiębiorstw)
3-Krótko(1 rok), średnio(1-5 lat), długoterminowe(powyżej 5 lat)
4-Bezpośrednie i pośrednie
5-Rzeczywiste(bazowe) i pochodne (pozabilansowe)
[7](II)Rynki finansowe
1-Pierwotne(tworzy się, wprowadza coś nowego) i wtórne(obrót wartościami istniejącymi na rynku)
2-Otwarte i zindywidualizowanych transakcji finansowych
a. Rynki zindywidualizowanych transakcji
#depozytowe #kredytowe #ubezpieczeniowe
3-Pieniężne i kapitałowe
[8]a-Rynek pieniężny
+międzybankowy +poza bankowy
[9]b- Rynek kapitałowy
+giełdowy (bezpieczniejszy dla inwestorów)
+poza giełdowy
4-Instrumentów denominowanych w walucie krajowej i rynek walutowy (dewizowy)
a-Eurorynki (emisja instrumentów finansowych w walucie innej niż krajowa)
+pieniężne +kapitałowe
5-Hurtowe i detaliczne
6-Instrumentów pochodnych (pozabilansowych) np. rynki i kontrakty terminowe
[10](III)Instytucje finansowe
1-Wyłącznie dystrybuujące i tworzące instrumenty finansowe
a-tworzące instrumenty finansowe: pieniądz i instrumenty finansowe nie będące pieniądzem
b-tworzące pieniądz
+banki komercyjne +bank centralny
[11]IV.Zasady funkcjonowania systemu finansowego
1.Sformalizowane i niesformalizowane
&Zasady sformalizowane - to te, których naruszenie powoduje konsekwencje prawne, np. konstytucje, ustawy, zarządzenia itp.
&Zasady niesformalizowane - te, które występują w tradycji, są powszechnie stosowane, naruszenie ich nie powoduje konsekwencji prawnych.
[12]Tzw. funkcjonalna definicja pieniądza
Definicje funkcjonalne mówią, że pieniądz należy definiować przez jego funkcje.
Dla określenia czy coś jest pieniądzem, czy też nie ma znaczenia jego fizyczna postać, lecz jedynie to, czy świadczy ono jego posiadaczowi określone: usługi składające się na istotę pieniądza.
Zawsze jednak mówi się o trzech funkcjach:
1-Funkcja miernika wartości
Przejawia się tym, że pieniądz jest jednostką pomiaru wartości. Dzięki temu, że występuje pieniądz, w gospodarce istnieją ceny: towarów, usług, pozostałych instrumentów finansowych.
2-Funkcja środka transakcji czyli wymiany pieniądza na towary i wiążącym się z tym handlem. Funkcja środka cyrkulacji (wymiany, transakcji). Oznacza ona, że pieniądz jest pośrednikiem w transakcjach kupna - sprzedaży; mówiąc jeszcze inaczej pełni funkcję środka płatniczego.
Klasycznym przykładem jest weksel handlowy, wykorzystywany jako środek dokonywania transakcji.
3-Funkcja środka gromadzenia oszczędności jest to masowe odkładanie siły nabywczej, akumulacja. Pieniądz pełni funkcje środka przechowywania siły nabywczej (majątku).
[13]STATYSTYCZNA DEFINICJA PIENIĄDZA
Statystyczna (empiryczna) def. pieniądza powstała po II wojnie światowej w związku z potrzebami polityki pieniężnej prowadzonej przez banki centralne.
Są to def. ilościowe; utożsamiają one pieniądz z jego zasobem (masą) znajdującym się w posiadaniu podmiotów niefinansowych (zazwyczaj przedsiębiorstw i gospodarstw domowych). Takie podejście doprowadziło do utożsamiania pieniądza z jego miernikami, tj. z tzw. agregatami pieniężnymi.
Rozróżnia się szereg takich agregatów. Najczęściej spotykanymi agregatami pieniężnymi są: M1, M2 i M3.Logika ich budowy polega na tym, że kolejne agregaty obejmują coraz większy zakres zasobów pieniężnych.
[14]FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO:
System finansowy uczestnicząc w kreowaniu siły nabywczej i ułatwiając jej przepływ oraz obniżając koszty transakcyjne scala (integruje) działalność niezależnych w gospodarce rynkowej podmiotów ekonomicznych. Dokonuje tego pełniąc trzy funkcje:
1-Monetarną 2-Kapitałową 3-Kontrolną.
AD1.Realizując funkcje monetarne (pieniężne) system finansowy ułatwia transakcje związane z bieżącymi procesami wymiany dóbr i usług i obejmuje 2 procesy:
1-Kreowania pieniądza
2-Przepływ pieniądza związany z bieżącymi transakcjami gospodarczymi (system finansowy, a przede wszystkim system bankowy, jest tu mechanizmem rozliczeniowym)
AD.2 Funkcje kapitałowe wiążą się z faktem, że system finansowy umożliwia przepływ środków pieniężnych od tzw. jednostek nadwyżkowych (tj. mających wyższe wpływy niż wydatki, a więc posiadające wolne środki pieniężne) do tzw. jednostek deficytowych (tj. takich, które w celu dokonania transakcji prowadzących do realizacji zaplanowanych przedsięwzięć gosp. muszą wykorzystywać zewnętrzne źródła zasilania w pieniądz)
W ramach tak rozumianej funkcji kapitałowej system finansowy można wyodrębnić 2 jej odmienne aspekty:
1-Gromadzenie, ulokowanie (w różne aktywa służące tezauryzacji)
2-Pobudzanie odkładania oszczędności oraz alokację tych oszczędności (czyli kapitału) między różne przedsięwzięcia gosp.
W trakcie tego procesu system finansowy dokonuje zamiany oszczędności na inwestycje.
AD.3 Funkcje kontrolne systemu finansowego są konsekwencją realizowania przez ten system funkcji kapitałowych. F. kontrolne biorą się stąd, że podmioty wypożyczające środki pieniężne lub je inwestujące chcą mieć wpływ na decyzje podejmowane przez podmioty, którym te środki powierzyły, tak aby zwiększyć prawdopodobieństwo ich odzyskania (w przypadku instrumentów dłużnych) lub zapewnić sobie powiększenie ich wartości (w przypadku akcji i tytułów własności).
[15]Rodzaje systemów finansowych
1Systemy finansowe bankowo zorientowane
Banki odgrywają centralną rolę nie tylko w systemie finansowym, lecz także w całym systemie gospodarczym, świadcząc usługi związane z funkcjonowaniem pieniądza i przepływem siły nabywczej oraz usługi, które w drugim z wymienionych systemów realizują liczne wyspecjalizowane instytucje finansowe - banki mają w tym systemie charakter uniwersalny.
2 Systemy finansowe oparte na funkcjonowaniu rynków papierów wartościowych.
Typowy zwłaszcza dla krajów anglosaskich, cechuje się wysoką specjalizacją instytucji finansowych (banki są wysoce wyspecjalizowane) oraz skłonnością do kreowania szerokiego zakresu różnorodnych instrumentów.
[16]Kryteria oceny systemu finansowego
System f. w gospodarce rynkowej może być oceniany z 3 punktów widzenia:
* Z pkt. widzenia funkcji pieniężnych (monetarnych) przez pryzmat tego, w jaki sposób realizuje usługi związane z obiegiem pieniądza, czyli usługi nakierowane przede wszystkim na bieżące funkcjonowanie gospodarki.
* Z pkt. widzenia funkcji kapitałowych, tj. tego, w jaki sposób świadczy gospodarce usługi pośredniczenia w przepływie strumieni finansowych, czyli usługi dynamizujące jej rozwój.
* Z pkt. widzenia funkcji kontrolnych, tj. tego, w jaki sposób system f., a zwłaszcza instytucje i rynki finansowe, monitorują zachowanie podmiotów niefinansowych, w szczególności sektora wytwórczego i sterują nimi.
Skuteczność, z jaką system f. realizuje te 3 f-cje, określa jego efektywność.
[17]Funkcje pieniężne.
Na f-cje pieniężne składają się 2 grupy czynności realizowanych przez system f. :
* Dostarczenie do gospodarki najbardziej płynnego instrumentu finansowego, jakim jest pieniądz.
* Umożliwianie dokonywania przez niefinansowe podmioty gospodarcze rozliczeń między sobą z tytułu realizowanych transakcji.
Istota transakcji pieniężnych polega na zapewnieniu płynności w gospodarce narodowej.
Oceniając poziom rozwoju polskiego systemu f. z pkt. widzenia realizowania f-cji pieniężnych, na tle pozostałych f-cji przypisanych systemom finansowym w gospodarce rynkowej, trzeba podkreślić iż:
* W gospodarce socjalistycznej istniejący wówczas system f. wykonywał zadania monetarne ( w odróżnieniu od pozostałych f-cji); znaczy to, że system bankowy kreował pieniądz oraz umożliwiał dokonywanie rozliczeń.
* Jak pokazują analizy rozwoju systemów finansowych na świecie, w trakcie ich historycznej ewaluacji następowało stopniowe przesuwanie akcentu od f0cji pieniężnych do f0cji kapitałowych i kontrolnych.
Ranga działalności związana z tymi sferami finansowania systemów f. wzrastała w miarę rozwoju gospodarczego oraz wzrostu bogactwa narodowego i złożoności systemów ekonomicznych.
F-cje pieniężne polski system f. w tamtym okresie pełnił względnie najlepiej.
W latach 1990-96 w dziedzinie f-cji pieniężnych zrobiono najwięcej i w konsekwencji osiągnięto największy stopień zaawansowania rozwoju.
W pierwszej połowie dekady lat 90. mechanizmy występujące w polskim systemie f. w wymiarze zadań monetarnych wyraźnie zbliżyły się do istniejących w krajach wysoko rozwiniętych.
Utrzymanie się jednak wysokiego udziału gotówki jest przejawem zacofania stosunków pieniężnych w naszym kraju.
Efektywność funkcjonalna polskiego systemu f. pozostawia jeszcze sporo do życzenia.
W Polsce nadal dominują rozliczenia oparte na nośnikach papierowych.
[18]Funkcje kapitałowe - to wiązka usług świadczonych gospodarce przez system f., które sprzyjają gromadzeniu oszczędności i ich optymalnej alokacji między różnymi mechanizmami (instytucjami) przetwarzającymi je w kapitał oraz optymalnej jego alokacji między różne kierunki inwestowania.
Funkcje kapitałowe można rozbić na dwie podfunkcje:
* Związane z gromadzeniem oszczędności
* Związane z alokacją kapitału
Jedną z gł. cech różniących politykę pieniężną od polityki sprzed 1990r. była zmiana podejścia do stopy procentowej.
W rezultacie między rokiem 1989 - a 1996 w sferze oszczędności nastąpiły dwie głębokie zmiany:
* Gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa zaczęły odchodzić od ich gromadzenia w walutach obcych na rzecz waluty krajowej
* Nastąpił wzrost oszczędności gromadzonych w formie instrumentów finansowych.
[19]Funkcje kontrolne Zgromadzenie objęte mianem F-cji Kontrolnych odnoszą się do istniejącego w gospodarce systemu monitorowania oraz sterowania (w tym stymulowania i dyscyplinowania) odnośnie do różnych podmiotów, zarówno funkcyjnych jak i niefunkcyjnych. F-cje kontrolne wiążą się z rozwojem gospodarczym, ponieważ lepsze wykorzystanie istniejącego majątku oznacza zwiększenie produkcji na bazie tej samej podaży czynników wytwórczych.
Proces prywatyzacji ma kluczowe znaczenie dla wykształcenia się f-cji kontrolnych systemu finansowego.
Wejście w życie ustawy z II 1993r. oznaczało jednak równocześnie głęboką zmianę relacji między bankami a przedsiębiorstwami, w wyniku wprowadzenia mechanizmów bankowego postępowania narodowego, publicznej sprzedaży wierzytelności bankowych oraz zmiany wierzytelności na akcje lub udziały jednoosobowych spółkach skarbu państwa.
Efektywność funkcjonalna polskiego systemu f. ciągle jest niska, w szczególności w sferach f-cji kapitałowych i kontrolnych.
[20]Uwarunkowania dla rozwoju polskiego systemu finansowego
* Integracja z Unią Europejską
* Postęp (oraz wykorzystywane metody) w prywatyzacji gospodarki
* Proces konsolidacji instytucji finansowych
* Reforma ubezpieczeń społecznych
* Tworzenie innowacji finansowych oraz postęp techniczny w dziedzinie przepływów pieniężnych.
1-integracja z Unią Europejską
kierunek na integrację z Unią Europejską jest trwałym czynnikiem polityki zagranicznej prowadzonej przez kolejne rządy od roku 1989
Stopniowe wchodzenie w skład struktur UE w dwojaki sposób wpłynie na charakter systemu finansowego:
a-przez przyjmowanie nowych, zgodnych z wymogami unii regulacji prawnych
b-przez nasilenie się konkurencji na nowych rynkach finansowych, w efekcie dalszej liberalizacji przepływów kapitałowych oraz zasad prowadzenia działalności przez zagraniczne instytucje finansowe
Regulacje UE są tak skonstruowane, że pozwalają na zachowanie wielu specyficznych cech Narodowych
Ustawodawstwo krajowe musi zostać dopasowane do ogólnych wymagań UE.
Będzie to oznaczało przeprowadzenie w najbliższym czasie głębokiej rewizji regulacji prawnych polskiego systemu finansowego
W 1996 roku w związku z przystąpieniem Polski do OECD nastąpiło dalsze poszerzenie
wymienialności złotego oraz liberalizacji świadczenia usług finansowych przez zagranicę
Za około 5 lat prawdopodobnie nastąpi wprowadzenie pełnej wymienialności złotego.
2-postęp (oraz wykorzystywane metody) w prywatyzacji gospodarki
Przez stymulowanie wzrostu jakości ogółu usług świadczonych przez instytucje finansowe, prywatyzacja przyczyni się także do podniesienia ich efektywności w dziedzinie funkcji pieniężnych. W tym kontekście pojawią się dwa problemy:
@dotyczące tempa prywatyzacji zarówno instytucji finansowych jak i nie finansowych
@dotyczy wykorzystywanych metod (technik) prywatyzacyjnych
3-proces konsolidacji instytucji finansowych
Polski system finansowy opiera się na instytucjach finansowych charakteryzujących się niskim wyposażeniem kapitałowym
W efekcie druga połowa obecnej dekady powinna stać pod znakiem przyspieszonych procesów konsolidacji instytucji finansowych
Należy wskazać na trzy zjawiska:
a)od pewnego czasu obserwujemy nasilenie się tendencji integracyjnych ze strony samych banków. Pierwsze oddolne inicjatywy ujawniły się stosunkowo wcześnie, jednak dopiero w latach 1995 - 96 stały się bardziej wyraźne. Opieszałość i słabość tych inicjatyw spowodowała, że równolegle do nich
b)z inicjatywą w dziedzinie konsolidacji sektora bankowego wyszedł rząd. W celu przyśpieszenia tych procesów Sejm przyjął ustawę o łączeniu i grupowaniu niektórych banków w formie spółki akcyjnej; ustawa ta weszła w życie w sierpniu 1996 roku - na jej podstawie rząd podjął szereg decyzji dotyczącej konsolidacji banków
c)stopniowa integracja działalności typowej dla banków komercyjnych z działalnością charakterystyczną dla towarzystw ubezpieczeniowych a także innych instytucji finansowych
4-reforma ubezpieczeń społecznych
W Polsce musi być rozwiązana zmiana zasad funkcjonowania systemu ubezpieczeń społecznych, a zwłaszcza segmentu emerytalno - rentowego
Rozwój procesów demograficznych w krajach rozwiniętych wymuszają potrzebę zmian w sposobach finansowania świadczeń emerytalnych
Zmiany w systemie zabezpieczenia społecznego zmierzają w kierunku zmniejszania finansowania ich przez mechanizm repartycji na rzecz wprowadzenia mechanizmu kapitalizacyjnego
Chodzi o komercjalizację części systemu ubezpieczeń emerytalno - rentowych przez wprowadzenie systemu w którym świadczenia są częściowo oparte na funkcjonowaniu funduszy emerytalnych wykorzystujących mechanizm wspólnego inwestowania oraz uzupełnione usługami firm ubezpieczeniowych
Część systemu ubezpieczeń emerytalnych zostałaby oparta na mechanizmie kapitalizacji, co przyczyniłoby się do rozwoju sektora funduszy emerytalnych i instytucji ubezpieczeniowych oraz rynku kapitałowego.
System uwzględniający mechanizm kapitalizacji stymulowałby w społeczeństwie skłonność do oszczędzania, tym samym stwarzając podstawę ekonomiczną realnego wzrostu świadczeń
emerytalno - rentowych.
5-tworzenie innowacji finansowych oraz postęp techniczny w dziedzinie przepływów pieniężnych
Jako ostatnią siłę stymulującą rozwój polskiego systemu finansowego wymienia się czynniki ze strefy postępu technicznego oraz innowacji finansowych.
Można zasugerować następujące tendencje:
W sferze funkcji monetarnych, pełnionych przez system finansowy, postęp techniczny doprowadził do usprawnienia przepływ pieniężnych, w tym rozliczeń międzybankowych oraz do pojawienia się nowych usług bankowych i usług bankowych i instrumentów finansowych ułatwiających podmiotem dokonywania płatności.
Innego typu innowacje finansowe tj. nowe instrumenty i usługi finansowe, będą się wiązać z rozwojem nowych segmentów rynków finansowych:
a)chodzi o rozwój poza bankowego rynku pieniężnego, który znajduje się jeszcze na bardzo wczesnym etapie rozwoju
b)chodzi o rozwój rynku obligacji przedsiębiorstw
c)w najbliższym czasie prawdopodobnie nastąpi rozwój rynku instrumentów pochodnych (derywatów)
[21]Jak dzielimy zjawiska finansowe
Są dwa rodzaje kryteriów:
Przedmiotowe
Podmiotowe
[22]Kryteria przedmiotowe - pozwalają wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych, niezależnie od tego, jakie podmioty (jednostki gospodarujące) biorą w nich czynny udział, dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne. Na podstawie kryterium przedmiotowego wyróżniamy trzy zasadnicze grupy pieniężne przychodów i wydatków (trzy rodzaje strumieni pieniężnych):
1-Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe. Ich cechą charakterystyczną jest powiązanie wydatku pieniężnego jednego podmiotu gospodarczego ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gospodarczego, który realizuje przychód pieniężny. Do przychodów i wydatków ekwiwalentnych należy ruch pieniądza związane z zakupem i sprzedażą towarów, a także wynagrodzenia za pracę.
2-Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne redystrybucyjne zwane transferami. Cechą charakterystyczną przychodów i wydatków redystrybucyjnych (transferów) jest brak wzajemnego świadczenia, ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu. Do redystrybucyjnych strumieni zalicza się np. podatki i opłaty przekazywane przez jednostki gospodarcze na rzecz budżetu państwa i budżetów samorządowych, emerytury, renty i zasiłki przekazywane z budżetu.
3-Przychody i wydatki (strumienie) pieniężne kredytowe. Są to przychody i wydatki związane z operacjami kredytowymi banków.
[23]Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania jednostek gospodarujących, które dokonują operacji pieniężnych, tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia zasobów pieniądza.
Na podstawie tego kryterium wyróżnia się 5 grup zjawisk finansowych:
1-Finanse przedsiębiorstw, które można nazwać również finansami sektora zarobkowego
2-Finanse ludności, nazywane także często finansami gospodarstw domowych. Dla finansów gospodarstw domowych charakterystyczne jest osiąganie przychodów pieniężnych z wynagrodzeń. Najbardziej charakterystycznym kierunkiem wydatków dla gospodarstw domowych są zakupy towarów i usług o przeznaczeniu konsumpcyjnym.
3-Finanse publiczne, to znaczy finanse państwa i samorządów terytorialnych jako związków publiczno -prawnych. Dla finansów publicznych charakterystyczne jest gromadzenie środków pieniężnych w postaci transferów - podatków, opłat, grzywien, dochodów z przedsiębiorstw państwowych w postaci wpłat z zysku.
4-Finanse banków i innych instytucji kredytowych.
Sektor bankowy w krajach o gospodarce rynkowej (również w Polsce) ma dwuszczeblową strukturę. Dla banków charakterystyczne są przede wszystkim operacje kredytowe, związane z emisją (kreacją) pieniądza i wycofywaniem jego z cerkulacji. Faktycznymi przychodami pieniężnymi banków są tylko odsetki pobierane z tytułu oprocentowania kredytów oraz prowizje za wykonywane czynności rozliczeniowe.
5-Finanse ubezpieczeń
Ta grupa zjawisk finansowych obejmuje gromadzenie i podział zasobów pieniężnych przez instytucje ubezpieczeń majątkowych i osobowych (z wyjątkiem zakładów ubezpieczeń społecznych, które - z uwag na nie zarobkowy charakter działalności - są zaliczane do sektora publicznego).
[24]Funkcje finansów:
Funkcja alokacyjna polityki budżetowej
Funkcja dystrybucyjna - to dostosowanie podziału dochodu i bogactwa do zgodności z tym, co społeczeństwo uważa za "słuszny" czy "sprawiedliwy" stan podziału (dystrybucji)
Funkcja stabilizacyjna - to wykorzystywanie polityki budżetowej jako instrumentu otrzymywania wysokiego stanu zatrudnienia, racjonalnego poziomu stabilności cen i właściwej stopy wzrostu gospodarczego, z uwzględnieniem ich efektów dla bilansu płatniczego.
Ad1 Funkcja alokacyjna finansów może być rozważana tylko na tle efektów wykonywania ich funkcji stabilizacyjnej, gdyż efekty te przesądzają o globalnych wielkościach dochodów i wydatków publicznych w ramach których można prowadzić politykę alokacyjną.
To samo dotyczy funkcji redystrybucyjnej finansów. Przedmiotem podziału jest produkt narodowy brutto, na którego wielkość w aktywny sposób wpływa państwo, wykonując funkcję stabilizacyjną przez swoją politykę fiskalną (finansową) i monetarną. Właściwa funkcja redystrybucyjna finansów pojawia się wówczas, gdy podział na zasadach rynkowych już został dokonany i podejmuje się korektę jego proporcji za pomocą instrumentów polityki finansowej (podatki, opłaty, składki na ubezpieczenia).
[25]Założenia polityki pieniężnej na rok 2000.
Najważniejszym celem polityki pieniężnej realizowanej przez bank centralny jest:
Obniżenie inflacji
W dalszej perspektywie stabilizacja cen
Podstawową zasadą polityki pieniężnej jest realizacja celu inflacyjnego w sposób bezpośredni. Średniookresowym celem polityki pieniężnej jest obniżenie inflacji w 2003 roku poniżej 4%.
1-Cel Podstawowym celem polityki pieniężnej w 2000 roku stanowiącym kolejny etap realizacji celu średniookresowego, jest obniżenie tempa wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych, tak aby w końcu 2000 roku nie przekroczyło ono 5,4% - 6,8% w porównaniu z końcem 1999 roku. Niekonsekwentna i niedostatecznie zdyscyplinowana realizacja polityki w obszarze finansów publicznych w 1999 roku nie pozwalała na obniżenie stopnia restrykcyjności polityki pieniężnej. Narodowy Bank Polski ocenia, że realizacja celu inflacyjnego w 2000 roku będzie odbywać się w warunkach wzrostu PKB o około 5% i przy deficycie obrotów bieżących bilansu płatniczego na poziomie około 7% PKB. Przy tych założeniach szacowany przyrost podaży pieniądza, spójny z zakładanym celem ograniczenia inflacji w 2000 roku, wyniesie 38,8 - 47,9 mld zł.
2-Instrumenty Zasadniczym instrumentem polityki pieniężnej pozostanie stopa procentowa. Mechanizm stosowania tego instrumentu zależeć będzie w dużej mierze od stopnia płynności sektora banków komercyjnych. Sytuację w której bank centralny jest na trwałe dłużnikiem netto banków komercyjnych z tytułu operacji krótko i długookresowych, łącznie określany jako strukturalną - nadpłynność. Z takim zjawiskiem mamy do czynienia w polskim systemie bankowym od 1995 roku. Podstawową przyczyną jego powstania był przyrost rezerw oficjalnych brutto banku centralnego.
a)Stopy procentowe W sytuacji utrzymywania się nadpłynności w bankach NBP zachowa dotychczasowy system stóp procentowych. Stopa kredytu lombardowego nadal będzie pełnić funkcję stopy maksymalnej, określającej krańcowy koszt pozyskania pieniądza na rynku międzybankowym, a zarazem stopy wyznaczającej ogólny kierunek zmian polityki pieniężnej. Oprocentowanie kredytu redyskontowego będzie ściśle związane z kształtowaniem się stopy kredytu lombardowego. Funkcja stopy lombardowej pozostanie bez zmian.
b)Operacje otwartego rynku Operacje otwartego rynku są podstawowym instrumentem, umożliwiającym bankowi centralnemu elastyczne reagowanie na zmiany płynności w systemie bankowym i wahania stóp procentowych na rynku.
c)Rezerwa obowiązkowa Stopniowe zmniejszenie się nadpłynności systemu bank oraz konwersja niezbywalnych zobowiązań budżetu państwa na zbywalne skarbowe papiery wartościowe pozwoliły NBP na obniżenie stóp. Rezerwy obowiązkowe w 99 roku do poziomu 5% dla wszystkich rodzajów zobowiązań będących podstawą jej naliczania.
[26]Koncepcja zwana transakcyjna popytu na pieniądz
Pieniądz jest podstawowym środkiem umożliwiającym dokonywanie na szeroką skalę różnorodnych transakcji w postaci sum cen towarów, które są przedmiotem zakupów i sprzedaży. Duży udział w tworzeniu tej koncepcji, zwanej również ilościową teorią pieniądza - miały twierdzenia klasycznej teorii ekonomii.
Gdyby powołać się na A. Smitha, to:
-ilość pieniądza niezbędna do obsługi procesów związanych z wymianą towarów jest zależne wprost proporcjonalnie od sumy cen towarów i odwrotnie proporcjonalna do szybkości obiegu pieniądza.
M = p = ceny * t = rozmiar transakcji
----------------------------------------------------
V = szybkość obiegu pieniądza
Wg. amerykańskiego ekonomisty I. Fishera:= M * V = P T
Fisher zakłada, że wszystkie składniki są poziomem cen (P), są zmiennymi niezależnymi. Zmienną niezależną jest poziom cen. Z powyższego równania wynika, że poziom cen określany jest przez ilość pieniądza, szybkość jego obiegu i wielkość transakcji. W tamtym czasie uznawano, że szybkość obiegu pieniądza w krótkim okresie jest względnie stała i wynika z technik stosowanych rozliczeń w gospodarce. W rezultacie wzrost podaży pieniądza przy jego stałej prędkości obiegu i danych rozmiarach transakcji prowadzić będzie do wzrostu cen.
Fisher analizował funkcję pieniądza jako środka cyrkulacji, a więc funkcjonowanie pieniądza w ruchu, natomiast nie był poddawany analizie jako możliwość czynienia zasobów. W tej koncepcji pojawia się także tzw. motyw przezorności. Chodzi o to, że poszczególni przedsiębiorcy, część społeczeństwa nie jest całkowicie pewna, że np. opóźnienie w płatnościach m, czy inne nieoczekiwane zmiany nie doprowadzą do zmiany oszacowania niezbędnej ilości pieniądza potrzebnego do przeprowadzenia transakcji. W związku z tym do zapewnienia sobie płynności rozliczeń, czy nie powinni posiadać określonej sumy rezerw pieniężnych ponad ustalone potrzeby związane z przeprowadzonymi transakcjami.
[27]Dochodowa koncepcja popytu.
Sformułowana przez ang. Ekonomistę Marshala. Wiąże się z równaniem związanym z funkcjonowaniem tzw. szkoły Cambrige. (Pigou).
M * V = P * Y
Y - realny dochód narodowy w cenach stałych
M = k * P * Y gdzie k = 1/V
M - popyt na pieniądz
k - wskaźnik sald pieniężnych
Y - dochód nominalny.
Z równania tego wynika, ze zapotrzebowanie na pieniądz wiąże się z dochodem narodowym, a nie z operacjami pieniężnymi związanymi z odpowiednimi rozmiarami transakcji handlowych. Gromadzone przez różne podmioty gosp. pieniądze służą zakupom towarów i usług będących częścią dochodu narodowego.
Odwrotność szybkości obiegu 1/V stanowi współczynnik zasobów pieniężnych, które wykazuje jak w proporcji do uzyskanego dochodu kształtuje się zapotrzebowanie podmiotów gosp. na pieniądz. W rezultacie popyt na pieniądz kształtuje się w zależności od wielkości współczynnika zasobów, oraz dochodu narodowego w cenach bieżących. Natomiast popyt na realne zasoby pieniężne M/P określony jest przez wielkość współczynnika zasobów i realny dochód narodowy: M/P = k * Y
Dochodowa koncepcja popytu na pieniądz została rozszerzona w teorii Keynesa, którą podkreśla, że zapotrzebowanie na pieniądz nie zależy jedynie od dochodu narodowego. Jego teoria jest zwana jako teoria preferencji płynności. Od II poł. lat 50-tych mówi się o nowym kierunku w teorii pieniądza zwanym neokeynesizmem.
W gospodarce występuje jeśli dokonamy podziału zasobów pieniężnych:
#Obieg czynny #Obieg nieczynny.
Obok motywów: transakcyjnego, przezornościowego występuje również tzw.
motyw spekulacyjny. Określa on wielkość zasobów nieczynnych, a jest on w prostej linii uzależniony od wysokości stopy %. Im wyższa stopa %, tym większy dochód z tytułu posiadania papierów wartościowych i niechęć do ich upłynniania. Jeśli następuje spadek stopy % mniejsze korzyści, większa chęć do poszukiwania korzystniejszych źródeł zarobku.
[28]Majątkowa koncepcja popytu pieniądza
Pieniądz stanowi dla podmiotów gosp. Jeden ze składników ich majątku. Każdy decyduje o strukturze swojego majątku, gdyż na podstawie przewidywań związanych z zyskownością składników majątku dokonuje ich odpowiedniej alokacji.
Ważnym jest także udział pieniądza w całkowitym majątku podmiotów gosp. Skłonność do ponoszenia ryzyka w związku z chęcią osiągania wysokiej stopy zysku. Ryzyko to jest uzależnione od charakteru składników majątku. Wysoka stopa inflacji preferuje wzrost udziału rzeczowych składników majątku, z kolei niska inflacja zachęca do posiadania dużej ilości pieniądza płynnego, gotowego do włączenia w obieg.
[29]System bankowy kreuje podaż pieniądza. Dokonuje się to gł. przez:
* bank centralny
* banki handlowe (handlowe; komercyjne- depozytowo-kredytowe)
W obiegu znajduje się:
* Pieniądz gotówkowy (banknoty, monety emitowane przez bank centralny, który znajduje się pod bezpośrednią kontrolą państwa)
* Pieniądz bezgotówkowy (realizowany przez banki komercyjne, wymienialny w każdej chwili na pieniądz gotówkowy, bo poprzednio był ulokowany w postaci wkładów w bankach)
[30]Kolejnym problemem jest kształtowanie się stóp % w czasie tzw. krzywa dochodowości. Jest to możliwość przyjmowania różnych pozycji względem rynku w zależności od kształtowania się krótkoterminowych i długoterminowych stóp % np. przy założeniu krzywej pozytywnie wzrastającej, czyli w przypadku, w którym stopy % na krótsze okresy stopniowo wzrastają oraz z dalszym terminem zapadalności.
Pozwala to - przez wnikliwe śledzenie zmian zachodzących na rynku pieniężnym - optymalizację decyzji:
*na jak długie okresy inwestować
*jak „długi” pieniądzem inwestycje inwestować
*jaka może pozostać pozycja niedopasowania
Przy krzywej pozytywnie wzrastającej, przedsięwzięcia dłuższe mogą być finansowane środkami krótkoterminowymi. Należy pamiętać o:
*ryzyku stóp %, które mogą wzrosnąć
* ryzyku płynności, kiedy może wystąpić sytuacja braku, środków na rynku, lub kłopotu z ich pozyskaniem, ze względu na swoją sytuację (kondycję) finansową.
Im dłuższe finansowanie tym dłuższy okres niedopasowania i tym mniejsze występuje ryzyko, przy mniejszym potencjalnym dochodzie z operacji.
Strategia taka jest określana pojęciem długie inwestowanie, krótkie finansowanie. W założeniu tej strategii zakłada się celowe pogorszenie strategii banku na rzecz optymalizacji dochodu przy dużym ryzyku takiego działania.
Im większy jest popyt na pieniądz w krótszych terminach, a większa podaż w długich terminach może to spowodować zmianę krzywej do postaci spadającej, czyli negatywnej. W tej formule obrót na rynku pieniężnym, myśląc o inwestycjach - będzie miał miejsce obrót w terminach krótszych. Natomiast finansowanie musi odbywać się w dłuższym horyzoncie czasowym. Sytuacja taka jest bardziej bezpieczna w przypadku oceny ryzyka płynności, w związku z tym, że finansowanie funduszami występuje w dłuższej perspektywie. Istnieje niewielkie zagrożenie ryzykiem stóp % i ryzykiem płynności.
W/w krzywe dochodowości są przedmiotem analiz dokonanych przez banki, a ich wyniki są pomocne do określania strategii banków komercyjnych na rynku pieniężnym. W związku z tym, że kształty ich krzywych są określone przez popyt i podaż na pieniądz.
[31]MECHANIZM TWORZENIA PIENIĄDZA BEZGOTÓWKOWEGO
Banki opierają swoją działalność na wkładach swoich klientów i wkłady te nazywa się wkładami pierwotnymi.
Natomiast wkłady pochodne; pieniądz bankowy; pieniądz depozytowy, to wkłady, które powstają w chwili kiedy banki udzielają swoim klientom pożyczek i kredytów.
Mechanizm powstania pieniądza bezgotówkowego wygląda następująco:
&Banki oprócz swoich zasobów czyli kapitału własnego posiadają do dyspozycji fundusze obce
&Fundusze obce to zazwyczaj różnego typu wkłady:
—wkłady zwrotne na każde żądanie, oprocentowane tylko na poziomie inflacji
—wkłady terminowe dokonywane na dłuższy okres czasu, które można podjąć za wypowiedzeniem, co oznacza, że mogą być wycofane po uprzednim określeniu terminu ich pobrania. Im dłuższy termin przechowywania wkładu tym większe (wyższe) oprocentowanie.
Mechanizm tworzeni pieniądza bezgotówkowego
1-Następuje proces kreowania przez bank nowych kredytów przekraczających wielkość wkładów pierwotnych. Zostały one stworzone przez sam bank lub otrzymały te pieniądze w drodze przelewu z innych banków.
2-Bank może kontynuować działalność kredytową po raz kolejny, pewność, że klienci nie będą się zgłaszać równocześnie po swoją gotówkę.
Jaka jest zatem granica udzielania kredytów?
Granica ta jest określana przez:
[32] wskaźnik rezerwy obowiązkowej i jest to stosunek wartość rezerw do wskaźnika rezerw obowiązkowych, który wyznacza wkłady na żądanie, a więc daje możliwość tworzenia nowego pieniądza, czyli dalszej akcji kredytowej. Decyduje on o granicy udzielania kredytów
Możliwość prowadzenia dalszej akcji kredytowej przez nasz bank to:
+Zgromadzenia, nowych wkładów pierwotnych, wzrost wartości rezerw bezgotówkowych banków
+Uzyskanie kredytu od BC lub w inny sposób.
[33]Wskażniki wpływające na podarz pieniądza
1-Wskaźnik gotówkowy (wskaźnik utrzymywania gotówki zamiast depozytów na żądanie) im niższy wskaźnik, tym więcej pieniędzy trafia do banków, a to z kolei umożliwia akcję kredytową i podaż pieniądza. Wskaźnik ten jest współczynnikiem skłonności społeczeństwa do rozliczeń gotówkowych zamiast pieniądza bezgotówkowego.
Na wskaźnik gotówkowy oddziaływują dwa elementy:
a)Dochody - im bogatsze społeczeństwo, tym więcej pieniędzy przechowuje w bankach. Bardziej rozpowszechnia się obrót bezgotówkowy.
b)Rynkowa stopa % - wzrost stopy % powoduje, że coraz mniej opłacalne jest utrzymywanie gotówki nie przynoszące żadnego dochodu. Najlepiej zamienić je na płynne aktywa %.
2-Wskaźnik depozytów terminowych nie jest współczynnikiem skłonności pieniądza bezgotówkowego przez społeczeństwo współczynnik skłonności utrzymywania depozytów terminowych zamiast depozytów na żądanie. Im wyższy jest wskaźnik rezerwowy dla depozytów terminowych tym mniejsza część tych rezerw może być przeznaczona na kredyty.
Na wskaźnik depozytów terminowych ma wpływ:
+Dochód +Stopa oprocentowania wkładów terminowych
+ Rynkowa, krótkoterminowa stopa %
Im bogatsze społeczeństwo, tym większe zasoby, tym większe oszczędności, a wzrost oprocentowania wkładów terminowych, tym większa ich wartość.
3-Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych banków rozliczeniowych (komercyjnych) utrzymywane w BC. Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych ogranicza działalność kredytową.
Wskaźnik rezerw nadobowiązkowych banków jest określany przez poziom rynkowej stopy % i przez wahania depozytów.
Zwyżka rynkowa stopy % powoduje spadek rezerw nadobowiązkowych i wzrost podaży pieniądza.
Utrzymywanie rezerw nadobowiązkowych jest konieczne ze względu na wahania depozytów na żądanie. Im wyższe wahania, tym większe (wyższe) rezerwy.
4-Wskaźnik rezerw pożyczonych od BC przez banki rozliczeniowe.
Im więcej rezerw (pieniądza pożyczą banki rozliczeniowe od BC, tym więcej mogą tworzyć (kreować) pieniądza własnego).
Na wskaźnik rezerw pożyczonych od BC ma wpływ:
• Rynkowa stopa % - jej wzrost zachęca banki do pożyczania pieniędzy w BC w drodze redyskonta weksli, aby pieniądze te z kolei wykorzystać do ulokowania na rynku pieniężnym jako wkłady krótkoterminowe.
• Redyskontowa stopa BC - jej wzrost obniża naturalne skłonności do redyskonta weksli. Ich spadek zachęca do inwestycji na rynku pieniężnym.
[34]ZADANIA BANKU CENTRALNEGO
1-zachowanie wartości pieniądza krajowego na rynku wewnętrznym jak i w stosunku do walut obcych, co zmusza do stosowania działań anty inflacyjnych
2-ochrona stabilności systemu finansowego, w tym sektora bankowego
3-zwiększenie efektywności polityki pieniężnej
[35]Funkcje banku centralnego:
#centralnego banku państwa to formułowanie i realizacja polityki pieniężnej, organizowanie procesów rozliczeń rachunków oraz czuwanie nad ich sprawnym przebiegiem. Pieniądz rezerwowy banku centralnego to gromadzenie pieniędzy z rezerw obowiązkowych banków; kształtowanie polityki dewizowej i polityki kursu walutowego; spełnianie zadań na rzecz rządu - obsługa kasowo - skarbowa jednostek budżetu centralnego, kredytowanie budżetu, rejestrowanie i obsługa długu publicznego; zarządzanie rezerwami dewizowymi; sporządzanie okresowych prognoz i ocen procesów gospodarczych
#banku emisyjnego - emisja znaków pieniężnych, organizowanie obiegu pieniężnego oraz regulowanie ilości pieniądza w obiegu emisji własnych papierów wartościowych
Wartość emisji pieniądza to realizacja określonej polityki pieniężnej. Generalną przesłanką jest także kształtowanie podaży pieniądza, aby jego nadmiar nie potęgował inflacji a niedobór nie utrudniał obsługi procesów gospodarczych. Przyrost podaży pieniądza jest generowany przez trzy źródła:
+wzrost kredytów dla podmiotów gospodarczych i ludności
+wzrost zadłużenia netto sektora rządowego +rezerwy zagraniczne netto
#banku banków - wiodąca rola w systemie bankowym, odpowiadająca za jego stabilność, rozwój i sprawność funkcjonowania. Funkcja nadzorcza polegająca na kontrolowaniu przestrzegania prawa bankowego oraz funkcja ostrożnościowa związana z zapewnieniem bezpieczeństwa banków oraz gromadzonych w nich wkładów pieniężnych
[36]Instrumenty banku centralnego:
a)pośrednie - polega to na realizowaniu założonych celów poprzez oddziaływanie na czynniki popytowo - podażowe na rynkach finansowych, kreowaną przez ten rynek płynność oraz cenę pieniądza, czyli wysokość stóp procentowych.
Podstawowymi instrumentami są:
+operacja otwartego rynku +operacja na papierach wartościowych +inwestycja na rynku walutowym
b)bezpośrednie - wiążą się z oddziaływaniem na podaż pieniądza i kredytu oraz poziom stóp procentowych, poprzez odgórne narzucanie ograniczeń i zakazów.
Najczęściej stosowane to:
+pułapy kredytowe +wymagania dotyczące płynności +ograniczenia w strukturze aktywów i pasywów banku +kredyt refinansowy
c)perswazja moralna - formułowanie przez przedstawicieli rządu lub banku centralnego nieformalnych, ustnych sugestii lub nacisków na rzecz zaniechania lub podjęcia określonych działań
Ważne w tym działaniu jest zagadnienie:
-elastyczność - możliwość zmiany instrumentów w pożądanej skali z dowolną częstotliwością
-efektywność - na ile instrumenty te pozwalają szybko osiągnąć nakreślone cele bez wywoływania zakłóceń w procesie finansowego pośrednictwa nieefektywnej alokacji kredytu czy segmentacji rynku
[37]Obszary regulacji finansowych (operacyjnej aktywności banku centralnego):
[38]1-regulacje makroekonomiczne - główne środki tego oddziaływania to kształtowanie wielkości pieniądza rezerwowego banku centralnego i kontrola podaży pieniądza w gospodarce; wykorzystywane są następujące instrumenty:
a)rezerwa obowiązkowa - jest to ustalona w procentach część środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych, utrzymywanych zazwyczaj w postaci nieoprocentowanych wkładów w banku centralnym oraz częściowo w formie gotówki w kasach banku
b)operacje otwartego rynku - instrument polityki monetarnej, mający na celu kontrolowanie podaży pieniądza na rynku, regulowanie płynności finansowej banków i wpływanie na kształtowanie się krótkookresowych stóp procentowych. Operacje te polegają na krótkoterminowym zwrotnym zakupie bądź zwrotnej sprzedaży przez bank komercyjny. Tą drogą bank centralny zapewnia płynność w systemie bankowym i absorbuje nadwyżkowe fundusze
c)polityka stopy procentowej - oddziałując na rynek pieniężny określa poziom stóp procentowych od kredytu refinansowanego ( ta stopa jest traktowana jako pośrednia, oficjalna stopa inflacji), lombardowego oraz redyskontowego
d)pułapy kredytowe - to ilościowy sposób kontroli akcji kredytowej banków komercyjnych. Ich stosowanie ma miejsce w okresie napięć inflacyjnych. Celem stosowanych ograniczeń jest wyhamowanie nadmiernej akcji kredytowej banków komercyjnych grożącej wzmocnieniem zjawisk inflacyjnych w gospodarce.
e)depozyty specjalne - są to fundusze finansowe, ustalone w określonej proporcji do płynnych aktywów sektora bankowego, które banki są zobowiązane lokować w banku centralnym. Są one instrumentem wykorzystywanym do okresowej redukcji podaży pieniądza. Działają czasowo i zazwyczaj są oprocentowane
[39]2-kontrola alokacji - banki pośredniczą w alokacji środków finansowych w gospodarce. Popyt jest równoważony podażą poprzez zmiany stóp procentowych czy też dyskontowych. Środki powierzane bankom są lokatami krótkoterminowymi, a z kolei popyt na środki pieniężne jest długoterminowy. Banki podejmują ryzyko krótkoterminowych lokat i długoterminowych kredytów - a jest to ważne w okresie wysokiej inflacji i występującej wysokiej zmienności cen. To powoduje, że środki finansowe są kierowane tam, gdzie okres zamrożenia kapitału jest stosunkowo krótki. W konsekwencji prowadzi to do przeinwestowania jednych sfer kosztem drugich. Bank centralny używa w tym przypadku poniższych instrumentów:
a)preferencyjne stopy procentowe - to określone pule środków pieniężnych przeznaczonych na ściśle określone przedsięwzięcia gospodarcze plus preferencyjne oprocentowanie, kadencje w spłacie odsetek i rat kapitałowych
b)minimalne wymogi inwestycyjne - poprzez ustalenie np. minimalnego zaangażowania kapitałowego w dana inwestycję można pobudzić lub ograniczyć aktywność inwestycyjną na danym odcinku
c)gwarancje kredytowe - element zobowiązań poza bilansowych banku centralnego wobec banków komercyjnych. Mają na celu obniżenie ryzyka kredytowego poprzez rozłożenie na osoby gwaranta, a tym samym obniżenie ceny kredytu
d)operacje refinansowe - rola banku centralnego jako kredytodawcy ostatniej szansy. Polega na możliwości wsparcia banku centralnego w warunkach zagrożenia jego płynności i wypłacalności
[40]3-regulacje strukturalne - wynikają z przesłanek:
-ekonomicznych - wiążą się z ugruntowanymi poglądami na funkcjonowanie najbardziej efektywnych struktur organizacyjnych systemu bankowego
-politycznych - z realizacji interesów państwa bądź presji określonych grup na rzecz ochrony ich pozycji rynkowej przed zbyt silną konkurencją zewnętrzną
Wymienia się tutaj następujące obszary:
a)kontrola struktury systemu bankowego - dotyczy to koncepcji rozwoju systemu bankowego. W polskim systemie bankowym przyjęto koncepcję kontynentalną na rzecz funkcjonowania systemu banków uniwersalnych tj. banków oferujących szeroki wachlarz usług depozytowych, kredytowych, rozliczeniowych - mogących także występować na rynku kapitałowym bądź oferować usługi pośrednictwa w zakupie i sprzedaży papierów wartościowych w ramach wyodrębnionej organizacyjnie działalności maklerskiej
b)kontrola zakładania i łączenia się - na siłę konkurencji, na określonym rynku wpływa łatwość zakładania nowych przedsiębiorstw. Wobec faktu, że podstawą działalności banków jest społeczne zaufanie nie można narażać na ryzyko utraty dobrego imienia i pozycji na rynku nie tylko najsłabszego banku, ale wręcz cały system. Konsekwencją byłby tez spadek poziomu oszczędności w społeczeństwie, stąd wypływa potrzeba licencjonowania banków - stawianie określonych wymogów kapitałowych i kwalifikacyjnych względem kadry kierowniczej, limitowanie zasięgu aktywności banków - dotyczyć może obszaru terytorialnego bądź zakresu świadczonych usług
[41]4-regulacje ostrożnościowe - mają one na względzie ochronę banków przed tzw. ryzykiem systemowym oraz ograniczenie ponoszonych przez nie kosztów niestabilności rynków finansowych, przyczyniając się do umocnienia stabilności i zaufania do systemu bankowego i polegają na:
a)kryteria autoryzacji - obejmują one definicję samego banku tj. określenie podstawowych cech i czynności pozwalających na uznanie czy to jest bank czy też nie
b)minimalne wymogi kapitałowe - jeden z najważniejszych kierunków na rzecz wzmocnienia bezpieczeństwa systemu bankowego. Fundusze własne są podstawą oceny wiarygodności firmy, jej wypłacalności oraz możliwości angażowania się w przedsięwzięcia na odpowiednio wysoką skalę
c)wymagania dotyczące płynności - mają one charakter regulacji ostrożnościowych, mających na celu zagwarantowanie bezpieczeństwa banków i depozytariuszy. Wiąże się ze zleceniem nadzoru bankowego, zachowania symetrii aktywów i pasywów, w określonym przedziale czasowym. W polskim systemie bankowym GINB uznaje płynność danego banku za dobrą, jeśli relacja zapadalnych aktywów do wymaganych pasywów w okresie do 3 miesięcy kształtuje się na poziomie powyżej 0,9. Sytuacja jest postrzegana jako zła, gdy współczynnik spada poniżej 0,7
d)organizowanie w strukturze aktywów i pasywów - występują one w postaci uregulowanych prawem bankowym tzw. limitów koncentracji tj. pułapów ograniczających możliwości kredytowania przez banki komercyjne poszczególnych kredytobiorców. W ustawie o prawie bankowym przyjęto 3 limity koncentracji:
-z jednym podmiotem - 15%
-z jednej umowy 10% funduszy własnych banku
-do spółki - 25% sumy własnej banku
a)normy dopuszczalnego ryzyka walutowego - wymóg zachowania ostrożności między aktywami i pasywami denominowanymi w złotych i dewizach
b)rezerwy celowe - regulacje ostrożnościowe służące równoważeniu ryzyka bankowego w drodze tworzenia rezerw celowych od należności (kredytów, gwarancji i innych wierzytelności nieregulowanych)
c)wymogi sprawozdawczości - to ochrona stabilności systemu bankowego, potrzeby dysponowania przez bank centralny rzetelnymi, szybkimi i porównywalnymi informacjami, a stąd konieczność ich standaryzacji
[42]5-regulacje organizacyjne
a)tajemnica bankowa b)tajemnica służbowa - nie ma prawa podawania danych. Są to regulacje o przestępstwach czekowych. Są regulowane przez sąd
c)etyka kodeksów etycznych - podpisanie kodeksu oznacza zobowiązanie się do lepszej obsługi klienta
[42]6-regulacje zabezpieczające
Gromadzenie pieniędzy przez banki centralne i komercyjne - uzyskanie dochodów - jest to dodatkowe zabezpieczenie banku centralnego zezwalające na kontrolę nad poczynaniami banków komercyjnych (jest to tzw. oddziaływanie banku centralnego na inne banki)
a)system bankowy jest dwuszczeblowy
b)banki komercyjne są na drugim miejscu, obsługują przedsiębiorstwa
[43]BANK KOMERCYJNY
Jest to specyficzna instytucja finansowa zajmująca się przechowywaniem, gromadzeniem i zagospodarowaniem środków pieniężnych, nastawiona w swoich działaniach na racjonalizację zysku. Banki te funkcjonują jako instytucja zaufania publicznego.
[44]Typy operacji bankowych:
1-operacje bierne ( pasywne) - to operacje polegające na gromadzeniu pieniędzy (środków). Przechowywanie środków pieniądza to inaczej transformacja ilościowa i czasowa (pewną ilość przechowuje się na określony czas)
-transformacja ilościowa - napływ niewielkich sum z gospodarstw domowych i zamieniamy je na kredyty, np. samochodowy czy mieszkaniowy
-transformacja czasowa - przenoszenie wszelkich działań (środki zdepozytowane zmieniamy w długookresowy kredyt - operacja czynna)
2-operacje czynne (aktywne)
3-operacje rozliczeniowe - wykonywane są w imieniu, na rzecz, z upoważnienia i na ryzyko klienta. Bank pobiera opłatę za pośrednictwo, nie bierze odpowiedzialności za jakiekolwiek błędne decyzje klienta.
Banki dążą do:
1-racjonalizacji zysków
racjonalizacja zysków = maksymalizacja zysków * akceptowany procent ryzyka
2-najwyższego stopnia zysku i pomnaża przez stopień ryzyka
-określenie stóp procentowych
1000 zł. - 5% - stopień procentowy
950 zł. szacuje
-marża odsetkowa = procent kredytów, koszty od depozytów
[46]3-bank jest instytucją zaufania publicznego
Działania banku komercyjnego nie mogą być tylko nastawione na zysk, ponieważ są nastawione na gromadzenie pieniędzy całej ludności
Instytucje zabezpieczające utrzymanie depozytu
Powstał Bank Funduszu Gromadzenia depozytu, aby kontrolować sytuację. Banki komercyjne zbierają pieniądze tak, aby w momencie gdy jeden z tych banków był na skraju bankructwa mógł być wypłacalny lub być w stanie udzielić jakiejkolwiek pożyczki. Dlatego bank nie mogą być tylko nastawione na maksymalizację zysków.
[47]Należy myśleć o celach banku komercyjnego do którego należy między innymi:
1-Osiąganie zysku 2-Zachowanie bezpieczeństwa 3-Dbałość o pracownika
[48]Rola banku w gospodarce rynkowej(wyróżniki działania B K)
kierownictwo banku podejmuje samodzielne, niezależne decyzje
banki działają w warunkach konkurencji
brak wsparcia ze strony państwa, funkcjonowanie nadzoru bankowego
problemy bezpieczeństwa banku
[49]ryzyko kredytowe - zagrożenie dla banku niespłacenia, w terminie, rak kapitałowych wraz z odsetkami
[50]źródła ryzyka kredytowego:
1)kredytobiorca 2)przedmiot kredytowania (temat pożyczonych pieniędzy) 3)otoczenie
4)jakość oceny przyszłej sytuacji ubiegającego się o kredyt 5)koncentracja portfela kredytowego
6)przypadek losowy
[51]Zdolność kredytowa dotyczy kredytobiorcy. Określa jego przewidywane, przyszłe możliwości spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami w umownych terminach spłaty. Jego pozytywna ocena jest warunkiem ustawowym udzielenia kredytu. O posiadaniu zdolności kredytowej decydują oceny dotyczące:
-informacje na temat podmiotu ubiegającego się o kredyt, w tym historia jego działalności
-wywiedzenia się i dokonania wstępnej oceny kredytowej - dotychczasowe i przewidywane na okres kredytowy wyniki ekonomiczno - finansowe
-informacje o środowisku gospodarczym, w którym działa i przewidywanych w nim zmian
[52]Wstępna ocena zdolności kredytowej oraz określenie dostępności do kredytu jest dokonywane poprzez:
#ocenę formalno - prawną podmiotu i jego działalności
#wstępną ocenę działalności i zamierzeń realizowanych poprzez:
-analizę sprawozdań i informacji finansowych
-analizę wskaźnikową
-SWOT - siła, słabość, zagrożenie
W ujęciu systematycznym dokonuje się punktowej oceny zdolności kredytowej i polega to na:
ustaleniu zestawu czynników (elementów), które wyznaczają najpełniej zdolność kredytową podmiotu gospodarczego
wskazaniu, w przypadku oceny wskaźnikowej, metody ich obliczania oraz wyboru danych
przypisaniu każdemu z nich znaczenia (wagi, udziału) w ocenie łącznej
podaniu zasad ewidencji korygowania liczby punktów
określenie wymogów punktowych
[53]Charakterystyka podstawowych zabezpieczeń prawnych udzielanych kredytów:
1--zabezpieczenia prawne o charakterze rzeczowym:
+hipoteka +zastaw +przewłaszczenie na zabezpieczenie +kaucja +blokada środków na rachunku bankowym
2--zabezpieczenia o charakterze osobowym:
+gwarancja bankowa +poręczenie +przystąpienie do długu +weksel, ubezpieczenie kredytu
Zasady postępowania dotyczące przyjmowanych zabezpieczeń. Przy ich wyborze kierujemy się m.in.:
-wielkością możliwych do uzyskania środków
-łatwością i czasem realizacji naszych praw
-stopniem zagrożenia utraty zabezpieczenia lub obniżenia jego wartości
-powiązaniem interesów firmy i osób podpisujących zobowiązanie
-możliwością zwolnienia z tworzenia rezerw celowych
W praktyce, banki dokonując wyboru zabezpieczenia analizując:
-rodzaj kredytu, jego wysokość i okres kredytowania
-status prawny i sytuację ekonomiczno - finansową kredytobiorcy
-dotychczasowe zobowiązania kredytobiorcy
-cechy danego zabezpieczenia
-realną wysokość kwoty możliwej do uzyskania i kwoty postępowania
-sytuację finansową i majątkową poręczycieli, z uwzględnieniem stanu ich zobowiązań
[54]Zakres i kolejność prac związanych z podjęciem decyzji kredytowej:
-opinia komitetu kredytowego oddziału
-wstępna lub ostateczna decyzja dyrektora oddziału
-opinie i zgody uprawnionych komitetów kredytowych i osób z kierownictwa banku (zarządu banku)
[55]Warunki wg Ustawodawcy - Prawo Bankowe:
-pisemna forma
-wymieniona kwota kredytu
-określony termin spłaty kredytu
-wysokość oprocentowania
-zakres uprawnień banku dotyczący wykorzystania kredytu
-zabezpieczenie kredytu
Aby uniknąć nadmiernej koncentracji kredytów i innych wierzytelności wynikającej z jednej umowy nie może przekroczyć 10 % sumy funduszy własnych.
Natomiast sama wierzytelność, w stosunku do jednego podmiotu lub grup związanych ze sobą podmiotów nie może przekroczyć 15 % funduszy
Treść umowy kredytowej:
-określenie stron umowy i osób reprezentujących
-wielkość kredytu
-przeznaczenie, warunki jego udostępnienia i spłaty
-szczegółowe ustalenia sposobu przekazywania i pobierania środków
-postępowanie banku w przypadku niespłacenia kredytu lub odsetek i kar z tym związanych
-zabezpieczenia prawne kredytuinne zobowiązania kredytobiorcy
-warunki wypowiedzenia i odstąpienia od umowy
Warunki kredytowe:
+kwota +terminy i kwoty wykorzystania +formy wykorzystania +oprocentowanie
+spłata kredytu (terminy i kwoty) +spłata odsetek
Monitorowanie kredytobiorców:
[56]po podpisaniu umowy następuje nadzór kredytobiorcy. Jest to dbałość o jakość akcji kredytowej, kontrola kredytobiorcy podczas udzielania kredytu jak i bilansowania
[57] (części monitoringu kredytowego)
a)działania bieżące
-prawidłowość wykorzystania kredytu, zgodnie z przeznaczeniem
-spłacenie kredytu (sprawdzenie) - obsługa kredytu
-bieżąca analiza informacji-aktualizacja zbioru danych
-obserwacja segmentacji rynku z którego pochodzi kredytobiorca i zaciąganie opinii innych na jego temat
b)działania w obszarze
-inspekcja na miejscu - wizyty u kredytobiorcy umocnione, na podstawie tych wizyt dokonuje się oceny zdolności kredytobiorcy
-ocena do zaliczenia klas ryzyka (jak wygląda poziom akcji kredytowej)
[58]Niespłacone kredyty (windykacja)
Istnieją metody na odzyskiwanie kredytów. W 1993r. nastąpiła restrukturyzacja banków i sposobów odzyskiwania należności:
1)-ugodowe postępowanie banku
-partycypowanie z klientem nad kosztem kredytu i jego spłatą
80% wartości - sprzedaż kredytu
75% wartości - odzyskanie przynajmniej części kredytu, części kapitału
2)-przejęcie spółek, podmiotów gospodarczych
3)-rezerwy celowe - podział kredytów w sytuacji nieregulowanej:
-należności poniżej standardu (poniżej 1 miesiąca ale nie więcej niż 3) 20 % kapitału
-należności wątpliwe(najmniej 3 a najwięcej 6 miesięcy) 50% kapitału
-należności ..(najwyżej 6 miesięcy) 100% kapitału; zobowiązuje to banki do tworzenia rezerw celowych
[59]Bankowe tytuły egzekucyjne
Są zobowiązane wystawiać zgodnie z art. 96 Ustawy Prawo Bankowe. Bank musi zgłosić się do sądu rejonowego o nadanie klauzuli wykonalności.
[60] Art. 97 Prawo Bankowe oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji (klauzula)
Bank dolicza dodatkowo 40% - do poddania się egzekucji - 650 000
[61]Operacje bierne (pasywne), są też operacje czynne (aktywne) i operacje rozliczeniowe.
Jeżeli bank zajmuje się gromadzeniem pieniędzy (środków) - operacje bierne (pasywne). Przechowywanie środków pieniądza to inaczej transformacja ilościowa i czasowa (pewną ilość przechowuje się na określony czas).
[68]Główne obszary działań innowacyjnych :
1)-wzrost zapotrzebowania na usługi bankowe
a)inne rozumienie rachunków bankowych i depozytów bankowych
b)reorientacja kredytów i pożyczek
2)-inne wymagania odnośnie ich jakości i zakresu - powielanie sprawdzonych, przynoszących korzyści usług bankowych
a)koszty płatnicze nowej generacji (banknoty, chipy itd.)
b)operacje na rynku pieniężnym - czeki, weksle, certyfikaty
c)operacje na rynku walutowym - opcje
3)-specjalizacja w zależności od poziomu znaczenia klienta (wyodrębnienie obsługi)
a)doradztwo w operacjach bankowych
b)rola emitenta papierów wartościowych
c)zarządzanie aktywami klientów
d)wprowadzenie obligacji po stałym i zmiennym oprocentowaniu
4-marketingowe (agresywne) tworzenie wizerunku obsługi bankowej
a)home banking b)office banking c)private banking
d)podkreślenie stopnia komputeryzacji i powszechności teletransmisji danego banku
e)kompatybilność z rozwiązaniami stosowanymi w Unii Europejskiej
[69]Finanse przedsiębiorstwa to zjawiska ekonomiczne związane z gromadzeniem i wydatkowaniem środków pieniężnych na cele działalności gospodarczej firmy. Zarządzanie finansowe można zdefiniować jako planowanie i kontrolowanie finansów w celu osiągania finansowych celów przedsiębiorstwa.
[70]CELE FINANSOWE I POZA FINANSOWE W PRZEDSIEBIORSTWIE
-podstawowy cel finansowy to maksymalizacja dobrobytu akcjonariuszy
-pośredni - kwota zysku zatrzymanego lub ograniczenie kwotowe zaciąganych długów
-poza finansowe - dobrobyt pracowników, ochrona środowiska naturalnego, jakość wytwarzanych produktów i usług
{{{Do najczęściej stosowanych sformułowań celu przedsiębiorstwa należą:
+maksymalizacja zysku +maksymalizacja sprzedaży +osiągnięcie „zadawalającego” poziomu zysku
+osiągnięcie zakładanego udziału w rynku +przetrwanie firmy +utrzymanie dotychczasowego poziomu zatrudnieniastabilizacja przychodów
[71]Zarządzanie finansowe jest to wszystko to, co robi i za co jest odpowiedzialny manager do spraw finansowych. Instrumenty zarządzania finansami to szczegółowe techniki, które pozwalają dostarczyć właściwych informacji do zarządzania firmą. Jednym z głównych instrumentów jest rachunkowość, której zadanie polega na rejestrowaniu operacji gospodarczych i na podstawie wyników liczbowych pozwolić uzyskać ocenę wyników finansowych przedsiębiorstwa oraz jego powiązań ze światem zewnętrznym.
{Dokonujący się proces transformacji gospodarki polskiej jest nakierowany na zwiększenie jej efektywności i konkurencyjności w skali międzynarodowej, a w przyszłości upodobnienie się do gospodarki rozwiniętych krajów kapitalistycznych.}
[72]Zarządzanie finansami przedsiębiorstw sprowadza się do sposobu rozwiązywania problemów w zakresie:
+sposobów finansowania aktywów +wybór kierunków inwestowania +polityki zatrzymania zysku
[73]Ubezpieczenia są jednym z ogniw systemu finansowego w gospodarce rynkowej pełnią one wiele funkcji:
1)-kompensacyjna ubezpieczeń określana jest mianem ochrony ubezpieczeniowej
+najistotniejszym zadaniem ubezpieczeń jest ochrona przed skutkami niepomyślnych zdarzeń losowych
+polega ona na wyrównywaniu zakłóceń, jakie powstały w procesach społeczno - gospodarczych umożliwia odtworzenie zniszczonych, w skutek zdarzeń losowych składników majątku lub rekompensatę strat osób fizycznych
+realizacja tej funkcji wpływa stabilizująco na gospodarkę
[74]2)-finansowa
+polega na gromadzeniu środków pieniężnych przede wszystkim w postaci składek, na pokrycie wydatków wynikających z likwidacji szkody lub na inne świadczenia wynikające z umowy ubezpieczenia
+zakład ubezpieczeń nazywamy też ubezpieczycielem lub asekuratorem, gromadzi te rezerwy i zarządza nimi
+głównym źródłem tworzenia funduszy ubezpieczeniowych są składki ubezpieczeniowe wpłacone przez ubezpieczających (osoby, których dobra materialne lub osobiste są zagrożone ryzykiem szkód losowych)
+zakłady ubezpieczeń dysponują dużymi sumami środków, wynika to z odstępu w czasie między pobraniem składek a wypłaceniem odszkodowania, ubezpieczyciel może więc część środków inwestować
+zakład ubezpieczeń inwestuje wolne środki m.in. w papiery wartościowe emitowane i gwarantowane przez państwo, w pożyczki hipoteczne, w formie depozytów terminowych w bankach
+funkcja ta realizowana jest zwłaszcza przez ubezpieczenie na życie i emerytalno - rentowe
3)-redystrybucyjna
+związana jest z upływem ubezpieczeń na zmniejszanie napięć związanych z funkcjonowaniem gospodarki rynkowej, wpływa na stabilizację sytuacji materialnej gospodarstw domowych
4)-stymulacyjna
+zakłady ubezpieczeń są dawcami kapitału dla innych podmiotów gospodarczych
5)-interwencyjna (prewencyjna)
+polega na stosowaniu sposobów, bodźców i narzędzi zmierzających do zmniejszenia zagrożenia ubezpieczonego przedmiotu lub osoby (składka będąca kosztem ubezpieczającego wymusza minimalizację kosztów ubezpieczeń)
6)-kontrolna
+polega na dostarczeniu informacji umożliwiających ocenę procesów gospodarczych
+ubezpieczyciel przyjmuje ryzyko od ubezpieczającego się. Ochrona ubezpieczeniowa polega na refinansowaniu poniesionych szkód w formie jednorazowego odszkodowania lub cyklicznego świadczenia
19