Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne, Studia


Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ) polskich firm

0x01 graphic

0x01 graphic

Ewa Radomska
Kierownik Zakładu Ekonomii oraz wykładowca w Instytucie Ekonomii i Zarządzania POU - Polish Open University - http://www.pou.pl/
E-mail: ewa.radomska @ pou.pl

0x01 graphic

0x01 graphic

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ) polskich przedsiębiorstw.

Równolegle z wciąż trwającym procesem transformacji polskiej gospodarki - postępuje proces jej integracji z międzynarodowym otoczeniem gospodarczym. Włączanie się gospodarki polskiej do gospodarki światowej poprzez internacjonalizację i globalizację dokonuje się nie tylko na poziomie gospodarki narodowej ale także jej głównych uczestników: przedsiębiorstw. To one są głównymi aktorami w procesie konkurencji międzynarodowej - zdobywają pozycje konkurencyjne, budują swój potencjał, stosują określone strategie. Wpływają na własną konkurencyjność a także gospodarki jako całości.

Zmiany warunków rynkowych i charakter współczesnej konkurencji międzynarodowej wymagają często reorientacji dotychczasowych strategii - w tym: rozważenie ekspansji na rynki zagraniczne w formie BIZ. Uwarunkowane jest to wieloma czynnikami - zewnętrznymi (wynikającymi z otoczenia) oraz wewnętrznymi (pochodzącymi z samego przedsiębiorstwa). Artykuł prezentuje skalę i strukturę Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych polskich przedsiębiorstw, zwraca uwagę na motywy internacjonalizacji, czynniki sprzyjające tej ekspansji ale też na bariery. Dodatkowo: sformułowano ogólne zalecenia praktyczne dla polskich przedsiębiorstw planujących ekspansję na rynki zagraniczne w formie BIZ.

Badania na temat polskich inwestycji za granicą nie są liczne. Składają się na nie:

Dane dotyczące skali i geograficznych kierunków ekspansji polskich przedsiębiorstw w formie BIZ - prezentowane w artykule - opierają się przede wszystkim na informacjach ujętych w raporcie Departamentu Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki "Polskie inwestycje bezpośrednie 2006/2007" opublikowanym w marcu 2008 r.

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (BIZ) rozumiane są tutaj jako przepływ kapitału obejmujący:

Jaka jest pozycja polskich inwestycji zagranicznych w porównaniu do BIZ dokonywanych przez przedsiębiorstwa z krajów o podobnym poziomie rozwoju gospodarczego - Republiki Czeskiej i Węgier? Według J.H. Dunninga występuje zależność pomiędzy poziomem rozwoju gospodarczego oraz wielkością strumieni kapitału z tytułu bezpośrednich inwestycji zagranicznych. Strumień bezpośrednich inwestycji jest mierzony wskaźnikiem NOI (net outward investment - odpływ inwestycji netto) per capita. Obliczany jest on jako różnica między bezpośrednimi inwestycjami podejmowanymi przez przedsiębiorstwa danego kraju za granicą a wielkością BIZ napływających do tego kraju, w przeliczeniu na jednego mieszkańca. Na podstawie badań empirycznych Dunning wydzielił cztery stadia rozwoju gospodarczego. W każdy stadium strumień BIZ zachowuje się w odmienny sposób:

  1. w krajach najsłabiej rozwiniętych - wskaźnik NOI per capita przyjmuje wartość zerową lub minimalnie ujemną. Wynika to z faktu, że kraje te nie dysponują wystarczającą wielkością kapitału, który umożliwiałby podmiotom funkcjonującym w tym kraju podjecie inwestycji za granicą. Kraje te nie stanowią także atrakcyjnej lokalizacji dla inwestycji zagranicznych.

  2. drugie stadium rozwoju osiągają kraje, w których, obserwowany jest wzrost ujemnej wielkości wskaźnika NOI per capita. Wynika to z faktu, iż BIZ w tych krajach, ze względu na korzyści lokalizacyjne rosną, natomiast inwestycje podejmowane przez przedsiębiorstwa z tych krajów za granicą, w dalszym ciągu są niewielkie.

  3. trzecie stadium obejmuje grupę krajów, w których wskaźnik NOI per capita nadal pozostaje ujemny, ale ich bezwzględna wartość maleje. Oznacza to, że oprócz napływu BIZ do tych krajów, zwiększa się dynamika ich własnych inwestycji za granicą.

  4. w czwartym stadium znajdują się kraje, w których wskaźnik NOI per capita osiąga wskaźniki dodatnie z tendencją wzrostową. Oznacza to, że przedsiębiorstwa z tych krajów więcej inwestują poza granicami swych krajów niż napływa do nich kapitału w formie BIZ. Ta grupa krajów stanowi główne źródło kapitału inwestycyjnego w gospodarce światowej.

Departament Analiz i Prognoz Ministerstwa Gospodarki RP, na podstawie danych UNCTAD, przeprowadził analizę porównawczą wskaźnika NOI per capita w Polsce, Republice Czeskiej, na Węgrzech dla okresu: 1997 - 2007 .
W odniesieniu do podziału Dunninga - kraje te (w tym: Polskę) można obecnie sklasyfikować pomiędzy trzecią i czwartą fazą rozwoju.

Według danych UNCTAD, polskie inwestycje bezpośrednie za granicą o wartości 3 120 mln EUR w 2007 r. stanowiły 0,35% światowych przepływów kapitałowych z tytułu inwestycji dokonywanych za granicą. Udział ten jest niewielki ale systematycznie rośnie z roku na rok (w 2003 r. wynosił 0,05%). Świadczy to o tym, że polska gospodarka rozwija się, a także o rosnącym zaangażowaniu polskich przedsiębiorstw w działalność na rynkach zagranicznych, coraz aktywniejszym udziale w globalizującej się gospodarce światowej.

Główne motywy ekspansji polskich przedsiębiorstw na rynki zagraniczne w formie Bezpośrednich Inwestycji Zagranicznych:

Przykład 1
Ze względu na niższe koszty pracy - zbudowana w 2003 roku na Ukrainie fabryka producenta foteli samochodowych Inter Groclin Auto S.A. wytwarza nie na rynek ukraiński, lecz na zlecenie tych samych klientów, z którymi polska spółka współpracowała wcześniej - międzynarodowych koncernów samochodowych.

Przykład 2
Firma Ciech S.A. wygrała walkę o przejęcie rumuńskiego przedsiębiorstwa USG Govora (transakcja: ok. 60 mln euro). Rywalem była firma indyjska. Zarząd Ciechu obawiał się, że wejście bardzo silnego konkurenta do Europy Środkowo-Wschodniej, przejęcie przez niego zakładu produkcyjnego wraz z siecią sprzedaży znacząco zagrozi pozycji polskiej firmy.

Przykład 3
Spółka farmaceutyczna Bioton S.A. ma fabryki w Rosji, na Ukrainie, we Włoszech i buduje zakład w Chinach. Obecność w innych krajach w formie BIZ pozwala firmie stworzyć stabilniejszą pozycję na rynku i daje więcej szans na zdobycie większego rynku. Dodatkowo, lokalna produkcja oznacza pewne preferencje, takie jak łatwiejsze spełnienie krajowych wymogów czy refundację cen.

Przykład 4
ComArch S.A. (producent oprogramowania) na rynkach zagranicznych inwestuje od 2000 roku. Decyzja o ekspansji determinowana była chęcią poszerzenia bazy klientów (w przypadku niektórych produktów koncentracja tylko na rynku polskim byłoby jednoznaczna z ograniczeniem się do zaledwie kilku klientów). Działalność zagraniczna przynosi przedsiębiorstwu ok. 20-30%. przychodów rocznie. W Europie Zachodniej (spółka ComArch Software AG w Dreźnie oraz filie w Brukseli i Lille) główne nakłady przeznaczone są na zatrudnienie specjalistów od wdrożeń. Taka polityka wynika z tego, iż rynki te są nadal chronione, dodatkowo - z rozpoznania potrzeby klientów aby podczas wdrożeń nie występowały problemy z komunikacją (język).

Przykład 5
W Europie Środkowo-Wschodniej od kilku lat ekspansję prowadzi firma Złomrex S.A. Formą wyjścia na rynki zagraniczne był zakup dużej austriackiej spółki dystrybucyjnej Voestalpine.

Przykład 6
W 2006 r., PKN Orlen sfinalizował transakcję zakupu strategicznego pakietu akcji litewskiej spółki AB Mażeikiu Nafta. Polski koncern nabył łącznie 84,36 procent udziałów od Yukos International i rządu Litwy za kwotę 2,34 mld USD. Dokonując zmian w Radzie Nadzorczej i Zarządzie litewskiej spółki, Orlen przejął nad litewską rafinerią pełną kontrolę korporacyjną. Transakcja ta jest efektem realizowanej strategii PKN Orlen na lata 2005 - 2009, zakładającej, obok budowania własnej wartości, także wykorzystywanie pojawiających się w regionie możliwości akwizycji. Dzięki włączeniu aktywów Mażeikiu Nafta do Grupy Orlen powstał największy koncern naftowy w Europie Środkowej.

Przykład 7
Spółka Can-Pack z podkrakowskiego Brzeska (produkcja puszek do napojów i opakowań do żywności) - za ok. 60 mln dol. uruchomiła zakład produkcyjny w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Region Zatoki Perskiej jest najszybciej rosnącym rynkiem puszek na świecie. Polskie produkty trafiają nie tylko na rynek lokalny ale także do Arabii Saudyjskiej, Kataru, a nawet do dalej położonych państw Azji.