FINANSE (Podatki będą omówione na ćwiczeniach)
System budżetowy
1.Podatki, opłaty, cła
2.Składki ubezpieczeniowe
3.Dotacje z budżetu
-podmiotowe, dla imiennie określonych podmiotów, bez wykazania przeznaczenia
-przedmiotowe, finansowanie określonych rodzajów działalności (np produkcja butów dziecięcych)
-inwestycyjne, udzielane istniejącym przedsiębiorcom budującym ryzykowną działalność (obiekt) albo tworzącym użyteczność publiczną.
4.Należności i składki na rzecz budżetu państwa odprowadzane przez banki
5.Pożyczki i kredyty
6.Wpłaty z zysku NBP
7.Kredyt refinansowany
8.Dopłaty np w przypadku klęsk żywiołowych
9.Wynagrodzenie za pracę, zasiłki,stypendia,pomoc społeczna
1.Obowiązek posiadania rachunków bankowych, korzystanie z systemu bankowego -pożyczki, kredyty.
2.Ubezpieczenia majątkowe
3.Podatki od towarów i usług, akcyza
4.Oszczędności na rachunkach
SYSTEM BUDŻETOWY -akty prawne
1.Konstytucja rozdział 10
2.Ustawa o finansach publicznych
3.Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych
4.Ustawa o samorządzie gminnym
5.Ustawa o samorządzie powiatowym
6.Ustawa o samorządzie województwa
7.Ustawa o dochodach jednostek samorządu terytorialnego
8.Ustawa o Regionalnych Izbach Obrachunkowych
9.Ustawa budżetowa
Państwowy dług publiczny- art 10 uFP- jest to normalne zadłużenie jednostek publicznych po wyeliminowaniu zadłużeń wzajemnych. Państwowy dług publiczny obejmuje zobowiązania sektora finansów publicznych z następujących tytułów:
-wyemitowanie papierów wartościowych opiewających na wierzytelności pieniężne
-zaciągniętych kredytów i pożyczek
-przyjętych depozytów
-wymagalnych zobowiązań:
a)jednostek budżetowych
b)wynikających z ustaw i orzeczeń sadu, udzielonych poręczeń i gwarancji oraz innych tytułów
PKB (produkt krajowy brutto)- ustawa z 26.10.2000r o sposobie obliczania wartości rocznego PKB
Ustawa budżetowa- jest planem finansowym, charakter norm prawnych w tej ustawie jest zróżnicowany, po stronie dochodów i przychodów są prognozy wielkości, a po stronie wydatków i rozchodów nieprzekraczalne limity. Ustawa budżetowa nie ma przepisów wprowadzających i derogacyjnych, jeśli nie zostanie uchwalona, RM prowadzi politykę finansową według przedłożonego planu. Terminy wiążące:
-projekt budżetu- do 30 września każdego roku
-uchwalenie budżetu- 4 miesiące od przedłożenia projektu
-Senat ma 20 dni na zgłoszenie poprawek
-Prezydent ma 7 dni na podpisanie ustawy, ewentualnie wystąpienie z wnioskiem do TK
-TK ma 2 miesiące na orzeczenie o zgodności ustawy budżetowej z Konstytucją
Uchwalenie zmiany w budżecie należy do RM, ograniczenie uprawnień Sejmu- art 20 Konstytucji- Sejm nie może ustalić większego deficytu niż przewiduje ustawa.
Środki publiczne- podział
1.Dochody publiczne- ostateczne przewłaszczenie bez konieczności zwrotu
-daniny publiczne- podatki, składki, opłaty- których obowiązek ponoszenia wynika z odrębnych ustaw
-inne dochody należne na podstawie ustaw
-wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jednostki sektora finansów publicznych (np opłaty sądowe)
-dochody z mienia- z umów najmu, dzierżawy itp odsetki z rachunków bankowych, odsetki z udzielonych pożyczek i dywidendy z tytułu posiadanych praw, spadki, zapisy, darowizny
-odszkodowania za utracone lub uszkodzone mienie
-dochody ze sprzedaży rzeczy i praw
-inne dochody
2.Środki pochodzące z budżetu UE
3.Środki pochodzące ze źródeł zagranicznych niepodlegających zwrotowi
4.Przychody pochodzące z:
-sprzedaży papierów wartościowych i innych operacji finansowych
-z prywatyzacji
-spłat udzielonych pożyczek
-otrzymanych pożyczek i kredytów
5.Przychody jednostek sektora finansów publicznych z prowadzonej przez nie działalności.
Naruszenie dyscypliny finansowej państwa to naruszenie:
-ustawy o rachunkowości
-ustawy o finansach publicznych
-ustawy o zmówieniach publicznych
Środki publiczne mogą być realizowane na:
1.wydatki publiczne
2.rozchody publiczne- tam gdzie mamy dochody, tam spłata należności i zobowiązań to rozchody, np:
a)spłat pożyczek i kredytów
b)wykup papierów wartościowych
c)udzielanie pożyczki z budżetu
d)płatności wynikających z odrębnych ustaw, których źródłem finansowania są przychody z prywatyzacji
e)inne operacje finansowe związane z zarządzaniem długiem publicznym i płynnością finansową
Finanse publiczne.
Zjawisko dynamiczne, art 3uFP są to procesy związane z gromadzeniem dochodów i przychodów oraz realizacją wydatków i rozchodów środków publicznych. Obejmują one również finansowanie potrzeb finansowych budżetu państwa i budżetu JST, zaciąganie zobowiązań angażujących środki publiczne, zarządzanie środkami publicznymi i długiem publicznym oraz rozliczanie z budżetem UE.
Sektor finansów dzieli się na:
1.Rządowy
-organy władzy i administracji rządowej
-organy kontroli państwowej i ochrony prawa
-sądy
-trybunały
2.Samorządowy
-gminy
-powiaty
-województwa
-związki jednostek samorządu terytorialnego
3.Ubezpieczeń społecznych
-jednostki budżetowe
-zakłady budżetowe
-gospodarstwa pomocnicze
-fundusze celowe
Ponadto:
-uczelnie publiczne
-jednostki badawczo- rozwojowe
-SP ZOZ
-państwowe i samorządowe instytucje kultury
-ZUS,KRUS i zarządzane przez nich fundusze
-NFZ
-PAN i tworzone przez nią jednostki organizacyjne
-inne państwowe lub samorządowe osoby prawne utworzone na podstawie odrębnych ustaw w celu wykorzystania zadań publicznych z wyjątkiem przedsiębiorstw, banków, i spółek prawa handlowego.
System budżetowy.
1. Państwa (ustawa)
2. Jednostek samorządu terytorialnego (uchwały)
Budżet- plan finansowy na okres roku kalendarzowego uchwalony w odpowiednim trybie przez uprawnione organy.
Specyfika aktów budżetowych:
-nie muszą mieć przepisów wprowadzających i derogacyjnych
-jeżeli zostaną uchwalone w trakcie roku nie naruszają zasady lex retro non agit, bo do czasu ich uchwalenia obowiązują projekty
-wyłączna inicjatywa w zakresie przygotowania projektu należy do RM lub organu wykonawczego JST
-różny jest reżim norm zawartych w budżecie, po stronie dochodów i przychodów- prognozy wielkości, wydatki i rozchody- nieprzekraczalny limit.
Zasady budżetowe.
Postulaty nauki pod adresem twórców budżetu i wykonawców budżetu w celu nadania mu efektywności. Obecnie nabrały charakteru norm prawnych.
1.Zasada zgodności budżetu jako planu finansowego z planami rzeczowymi art 244 uFP- namiastka planu rzeczowego (uzasadnienie wydatków) w JST jest uchwalany plan społeczno- gospodarczy raz na całą kadencję przez odpowiednią radę. Planowanie finansowe bez rzeczowego nie ma sensu!.
2.Zasada zupełności (powszechności) budżetu. Budżet ma obejmować całość gospodarki finansowej państwa. Obecnie mamy formy organizacyjne, które mniej lub bardziej są ścisłe z budżetem.
Jednostki budżetowe np szkoły,sądy,prokuratura, wojsko, istnieje w nich zakaz wiązania dochodów z wydatkami, zazwyczaj nie osiągają dochodów z wyjątkiem urzędów skarbowych i celnych.
Zakłady budżetowe , jednostki organizacyjne świadczące usługi odpłatnie o charakterze niematerialnym i ze środków uzyskanych pokrywają swoje koszty. Rozliczają się z budżetem nadwyżką i niedoborem środków budżetowych (wpłat do budżetu lub dotacje z budżetu). Dotacje nie mogą przekraczać 50% kosztów działalności. Są to np izby wytrzeźwień, stadiony, kąpieliska.
Gospodarstwo pomocnicze jednostki budżetowej musi przynosić korzyści. Zysk podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych (pomimo że nie mają osobowości prawnej) Decyzję o utworzeniu GP podejmują kierownicy Jednostki budżetowej po uzyskaniu zgody organu wykonawczego budżetu państwa lub JST, np mogą to być warsztaty GP przy technikum mechanicznym JB.
Fundusz celowy może działać jako osoba prawna lub rachunek bankowy. Służy finansowaniu zadań publicznych ze środków publicznych mu przyznanych. Narusza zasadę jedności budżetu (niefunduszowania) i roczności budżetu (niewykorzystane środki przechodzą na rok następny)
3.Zasada przejrzystości. Dotyczy finansów publicznych- konstrukcja budżetu ma być czytelna i przejrzysta, służą temu 4 instrumenty:
a)jednolite zasady klasyfikacji budżetowej- rozporządzenie MF z marca 2005- podział środków pieniężnych następuje pomiędzy określone kryteria:
-części odpowiadające kryterium podmiotowemu (każdy dysponent budżetu ma swoją część)
Dysponenci:
Główni- Ministrowie i Kierownicy Urzędów Centralnych, Wojewodowie
Dysponenci II stopnia (dyrektor IC)
Dysponenci III stopnia (naczelnik US i USC)
-kryterium przedmiotowe- działy:
oświata, kultura,przemysł, etc.
-rozdziały- kryterium przedmiotowo- podmiotowe
-paragrafy
-jednolite zasady rachunkowości
-jednolite zasady sprawozdawczości
jednolite plany kont
4.Zasada równowagi budżetowej, wydatki powinny być równe dochodom. W całym systemie finansowym powinna być równowaga w planie wieloletnim.
5.Zasada jedności budżetu:
Formalna- postulat ma być jednym aktem prawnym, środki finansowe ewidencjonowane jednokrotnie
Materialna- suma dochodów powinna być przeznaczona na pokrycie całości wydatków budżetowych bez celowego wiązania niektórych wydatków z określonymi dochodami budżetowymi.
6.Zasada jawności budżetu. Gospodarka środkami publicznymi jest jawna. Art 12 uFP
7.Zasada roczności budżetu. Art 219 ust 1 Konstytucji.
Procedura budżetowa.
1.Przygotowanie projektu ustawy budżetowej
2.Uchwalenie budżetu
3.Wykonanie budżetu
4.Kontrola
Przygotowanie projektu ustawy budżetowej- inicjatywa należy wyłącznie do RM, MF przedkłada RM założenia budżetu art 120 uFP, jeżeli założenia zostaną zaakceptowane, to MF wydaje notę budżetową- rozporządzenie określające szczegółowy sposób, tryb i terminy przygotowania materiałów do budżetu. Nota kierowana jest do dysponentów części, którzy kierują dalej do dysponentów II stopnia i do wykonawców którzy przygotowują projekty planów finansowych, a następnie całość wraca do MF. RM może te plany modyfikować.
Uchwalenie budżetu,
-I czytanie expose budżetowe,
-przekazanie w częściach do komisji resortowych a w całości do Sejmowej Komisji Finansów,
-II czytanie- posiedzenie plenarne, propozycje i wnioski Komisji
-Dyskusja i Głosowanie (zwykła większość)
-ustawa niezwłocznie przekazana do Senatu który w ciągu 20 dni uchwala poprawki, wraca do Sejmu który zatwierdza lub odrzuca poprawki
-Prezydent ma 7 dni na podpisanie lub składa wniosek do TK, brak jest veta
-Publikacja w Dzienniku Ustaw
Uchwalenie budżetu w JST
Wykonanie budżetu państwowego ma charakter memoriałowy, a samorządowego kasowy.
15 września- termin złożenia projektu budżetu. Organ wykonawczy ma obowiązek przekazać projekt do rady oraz do RIO celem zaopiniowania. Opinia RIO nie jest wiążąca jednak w razie nieuwzględnienia może uchwała budżetowa być uznana za uchwaloną z naruszeniem prawa w procesie nadzoru.
31 grudzień- termin uchwalenia budżetu. Tryb określony w uchwałach proceduralnych o charakterze jednorocznym lub nieoznaczonym. Projekt dodatkowo zawiera:
-informację o stanie mienia komunalnego
-prognozy łącznej kwoty długu na koniec roku i lata następne
-objaśnienia
Limity zadłużenia JST
Limit roczny (zróżnicowany) nie powinien przekroczyć 15% planowanych dochodów na dany rok budżetowy. Jeżeli JST udziela własnemu podmiotowi lub innej JST poręczenia, to sama może mieć problem z zaciągnięciem kredytu lub pożyczki. Łączna kwota długu JST nie może przekroczyć 60% wykonania budżetu w danym roku (na koniec roku) art 170 uFP.
30 marzec jest to maksymalny termin (prekluzyjny) uchwalenia budżetu, ewentualnie gdy budżet państwa jest określony ustawą o prowizorium budżetowym, to JST też może działać na podstawie prowizorium budżetowego art 180 uFP.
Budżet uchwalony trafia do RIO celem nadzoru pod względem legalności.
30 kwiecień- RIO uchwala budżet JST w zakresie zadań własnych i zleconych.
Dochody |
Wydatki |
-prognozy wielkości |
-bieżące i majątkowe -wynagrodzenia -dotacje -obsługa długu |
JST mają obowiązek wskazania źródeł pokrycia deficytu/celu rozliczenia nadwyżki. Załącznikiem do budżetu może być wykaz wydatków inwestycyjnych.
W budżecie powinny znaleźć się:
-plany dochodów i wydatków jednostek organizacyjnych JST
-plany dochodów i wydatki funduszy celowych
-przepisy kompetencyjne do zaciągnięcia zobowiązań etc.
JST mają obowiązek sporządzenia do 21 dni od uchwalenia- układu wykonawczego budżetu.
Układ wykonawczy budżetu jest to uszczegółowienie budżetu, dopiero uchwałę budżetową wraz z układem wykonawczym można stosować.
Wykonanie budżetu.
Wykonanie budżetu co do zasady jest jednolite dla państwa i dla JST (w odniesieniu do JST są pewne modyfikacje)
Zasady wykonywania budżetu.
1.Ustalanie,pobieranie i odprowadzanie dochodów następuje w terminach i na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
2.Pełna realizacja zadań powinna następować w terminach określonych harmonogramem realizacji budżetu.
3.Dokonywanie wydatków ma następować w sposób celowy i oszczędny przy uwzględnieniu przepisów o zamówieniach publicznych
4.Wydatki mogą być dokonywane w granicach kwot określonych w planie finansowym z uwzględnieniem prawidłowo dokonanych przeniesień.
Zmiany budżetu kompetencje mają organy uchwalające budżet.
Zmiany w budżecie kompetencje mają organy wykonujące budżet.
Przenoszenie wydatków.
Generalne uprawnienie RM do przenoszenia wydatków z rezerw budżetowych.
Rezerwa ogólna- na nieprzewidziane wydatki w wysokości 0,2% planowanych wydatków. Rezerwą tą dysponuje RM która może upoważnić prezesa lub MF ale do wysokości określonych kwot, czyli nie może scedować swojej kompetencji do dysponowania rezerwą w całości.
Jeżeli chodzi o budżet JST poziom rezerwy ogólnej jest wyższy, wynosi 1% planowanych wydatków. Tą rezerwą dysponuje organ wykonawczy JST.
Rezerwa celowa- do 5% planowanych wydatków- wspólna polityka rolna, wynagrodzenia w sektorze publicznym. Rezerwa w tych częściach budżetu których dysponentami są wojewodowie, do 1% (charakter ogólny), nie może być przeznaczona na dofinansowanie JST.
Rezerwy celowe są tworzone w częściach
Rezerwy ogólne są tworzone w całości.
W JST to organ wykonawczy dysponuje rezerwami.
5.Obowiązek regulowania płatności wynikających z tytułów egzekucyjnych i wyroków sądowych bez względu na poziom środków zaplanowanych na ten cel
6.wpłaty środków własnych UE do jej budżetu dokonuje się w terminach i wysokości wynikających z umowy, jeżeli w trakcie roku kwoty te ulegną zwiększeniu RM ma obowiązek przedstawić Sejmowej Komisji Finansów Publicznych projekt ich finansowania. W pierwszej kolejności przekazywane są środki z zablokowanych wydatków, a następnie z niepodzielonych rezerw.
I środki z zablokowanych wydatków
II środki z niepodzielnych rezerw
7.Blokowanie zaplanowanych wydatków budżetowych- okresowe lub obowiązujące do końca roku zakaz dokonywania zaplanowanych wydatków w części lub w całości. Decyzję o blokowaniu podejmują:
-MF w zakresie całego budżetu
-dysponenci części w częściach
-organ wykonawczy JST w swoim budżecie
Decyzje mogą być podjęte w następujących sytuacjach:
-w sprawie stwierdzenia niegospodarności
-opóźnienia w realizacji zadań
-nadmiar posiadanych środków
-naruszenia zasad gospodarki finansowej
RM w drodze rozporządzenia po uzyskaniu pozytywnej opinii Sejmowej Komisji Finansów Publicznych w przypadku zagrożenia realizacji ustawy budżetowej
-obowiązek wykorzystania dotacji zgodnie z przeznaczeniem, ich rozliczania, zwrotu w przypadku niewykorzystania,pobrania w nadmiernej wysokości lub wykorzystania niezgodnie z przeznaczeniem.
Dotacje
Dotacje mogą być udzielane JST jak i podmiotom które wykonują zadania publiczne i rozliczają się systemem netto lub mają inny status (organizacje pożytku publicznego) i korzystają za środków JST. Udzielanie dotacji powinno następować na podstawie umowy, która określa jej wysokość, cel, termin wykorzystania, termin i sposób rozliczenia. Rozliczenie dotacji następuje do 28.01 lub w zależności od rodzaju dotacji do 12.01,15.02 lub 21 dni do zakończenia zadania. Rozliczający ma obowiązek wydać decyzję określającą kwotę do zwrotu wraz z odsetkami jak od zaległości podatkowych. W przypadku nierozliczenia dotacji powstaje zakaz ubiegania się o dotacje przez 3 lata (z wyjątkiem ustawowych zadań zleconych)
Kontrola i sprawozdawczość budżetowa.
Absolutorium udzielane jest wykonywającym budżet.
Kontrola finansowa to ogół czynności podejmowanych przez określony podmiot, który ma sprawdzić czy działania były zgodne pod względem;
-legalności
-celowości
-zgodności prowadzonej dokumentacji za stanem faktycznym
-rzetelności
Podsumowaniem jest wynik kontroli, który zawiera informację na temat jednostki i podjętych działań kontrolnych i wnioski de lege ferenda (na przyszłość) Organ kontroli nie ma prawa władczego wkraczania w działalność kontrolowanego, kontrolowany nie ma obowiązku stosowania się do zaleceń a jedynie ustosunkowanie się do wystąpień.
Podział kontroli:
-wewnętrzna
-zewnętrzna
-u źródeł
-kameralna
-wyrywkowa (kontrola kasy)
-odcinkowa (zamówienia publiczne)
-problemowa (inwestycje)
-kompleksowa (całość działalności)
Kontrola wewnętrzna, najszersze uprawnienia posiada kierownik jednostki, w ciągu roku budżetowego ma on obowiązek dokonywać kontroli co najmniej 5% wydatków. Odpowiedzialność głównego księgowego który składając podpis potwierdza zgodność z prawem.
Audyt wewnętrzny-(rozdział V art 35 i nast.uFP) jest to ogół działań obejmujących niezależne badanie systemów zarządzania i kontroli w jednostce w wyniku którego kierownik uzyskuje obiektywną i niezależną ocenę adekwatności i efektywności, a także skuteczności tych systemów. Obejmuje też czynności doradcze, w tym także składnie wniosków mających na celu usprawnienie funkcjonowania jednostki.
Ustaw o FP wymienia kategorie jednostek w których audyt jest obowiązkowy.
Audytor wewnętrzny, korzysta z ochrony stosunku pracy (do jego zwolnienia wymagana jest zgoda MF w administracji publicznej, w przypadku JST wymagana jest opinia MF.
Komisje rewizyjne to dodatkowe organy kontroli wewnętrznej, obligatoryjnie występują w JST, gdzie są wewnętrznym organem Rady, działają na podstawie planu kontroli, a kontrola sprowadza się do sformułowania wniosków w sprawie absolutorium dla organu wewnętrznego.
Kontrola zewnętrzna.
NIK- Najwyższa Izba Kontroli, działa na podstawie rozdziału IX Konstytucji i ustawy o NIK. Działa kolegialnie, organami są Prezes i Kolegium NIK. Pozycja Prezesa podobna jest do Prezesa NBP, powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 6 lat z prawem reelekcji. Kolegium składa się z 14 osób. NIK kontroluje działalność organów administracji rządowej, NBP, państwowych osób prawnych i innych państwowych jednostek organizacyjnych i innych podmiotów gospodarczych jeżeli wykorzystują majątek lub środki publiczne w swojej działalności. Kontrola sprawowana jest pod względem;
-legalności
-gospodarności
-rzetelności
-celowości, w stosunku do JST nie kontroluje się ich pod względem celowości.
RIO- Regionalne Izby Obrachunkowe, art 171 ust 1 Konstytucji, działalność RIO jest działalnością dwukierunkową, obowiązek kontroli gospodarki finansowej i zamówień publicznych. Organem jest kolegium RIO, prezes RIO nie jest organem. RIO dokonuje kompleksowej kontroli raz na 4 lata. Oprócz zadań nadzorczych i kontrolnych wydaje też opinie o charakterze nadzoru prewencyjnego, np na temat:
-projektu budżetu
-możliwości finansowania deficytu
-możliwości spłaty pożyczek i kredytów
-przebiegu wykonania budżetu za I półrocze
-opiniowanie sprawozdań rocznych
-wnioski komisji rewizyjnej w sprawie absolutorium
Inne podmioty kontroli;
1.Biegli rewidenci są uprawnieni do badania sprawozdań finansowych
2.Organy podatkowe
-urzędy skarbowe
-urzędy celne
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
17.12.2004 ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych, w ustawie nie zdefiniowano pojęcia dyscypliny, wskazano jedynie jakie zachowania i czyny w ocenie ustawodawcy mogą stanowić naruszenia tejże ustawy.
Podmioty odpowiedzialne:
1.Osoby wchodzące w skład wykonującego budżet lub plan finansowy jednostek sektora publicznego lub innej jednostki otrzymującej środki publiczne lub zarządzającej mieniem publicznym.
2.Kierownicy jednostek sektora finansów publicznych
3.Pracownicy jednostek sektora finansów publicznych którym powierzono obowiązki lub czynności określone w przepisach o zamówieniach publicznych
4.Osoby gospodarujące środkami publicznymi przekazanymi jednostkom niezaliczonym do sektora finansów publicznych.
Zasady odpowiedzialności.
1.Czyn został popełniony w czasie obowiązywania ustawy
2.Sprawcy można przypisać winę
3.Sprawca popełnił czyn także przez wydanie polecenia wykonania czynu stanowiącego naruszenie.
4.Sprawca zaniechał działania co wywołało naruszenie dyscypliny
5.Wina umyślna lub nieumyślna
6.Osoba uczestnicząca w podejmowaniu uchwały nie zgłosiła do niej sprzeciwu mimo że uchwała zawiera naruszenie.
Odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny jest niezależna od innych odpowiedzialności np karnej
Wyłączenie odpowiedzialności.
1.Choroba psychiczna
2.Wartość naruszeń nie przekracza wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia
3.Podmiot podjął lub zaniechał czynności i jego czynności miały na celu ograniczenie skutków zdarzenia losowego.
4.Stopień szkodliwości dla finansów publicznych jest znikomy
Kary
-upomnienie
-nagana
-kara pieniężna (ograniczona do 3-krotności wynagrodzenia osoby naruszającej dyscypliny lub od 1-5 krotności wynagrodzenia przeciętnego
-zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi od roku do 5 lat
Postępowanie w sprawach o naruszenie dyscypliny.
Postępowanie dwuinstancyjne.
1.Orzekają 4 równoległe komisje:
-Wspólna Komisja Orzekająca
-Resortowe Komisje Orzekające przy Ministrach
-Komisja Orzekająca przy szefie kancelarii premiera
-Regionalne Komisje Orzekające przy RIO
2.Główna Komisja Orzekająca której przewodniczącego powołuje i odwołuje prezydent spośród kandydatów zgłoszonych przez uprawnione podmioty (dotyczy to także zastępców i członków)
Przewodniczący i zastępcy powinni posiadać wykształcenie wyższe prawnicze lub ekonomiczne. Na orzeczenie przysługuje skarga do NSA. Postępowanie przed komisją prowadzi rzecznik dyscypliny finansów publicznych lub zastępca, który pełni funkcję oskarżyciela. Postępowanie jest jawne dla uczestników, a Komisja orzeka na posiedzeniu lub rozprawie w składzie 3 osobowym. Obwiniony ma prawo korzystania z obrońcy.
Naruszenie dyscypliny finansów publicznych.
Naruszenie przepisów trzech ustaw (uFP, o zamówieniach publicznych,o rachunkowości.
Ustawa o finansach publicznych- naruszenia dotyczące:
1.Od strony dochodowej
-nie ustalenie należności
-nie dochodzenie należności
-ustalenie dochodów w niższej wysokości
-nie pobieranie należności
-niezgodne z przepisami umarzanie należności
-dopuszczanie do przedawnienia
-dopuszczanie przez kierownika do uszczuplenia wpływów wskutek zaniedbań lub niedopełnienia obowiązków w zakresie kontroli
-niedokonywanie wypłat w terminach
-przeznaczenie dochodów na wydatki ponoszone w jednostce budżetowej
2.Od strony wydatkowej
-przekazanie dotacji z naruszeniem zasad i trybu,nieustalenie kwoty przypadającej do zwrotu
-nierozliczenie dotacji
-dokonywanie zmian w budżecie bez upoważnienia lub z naruszeniem granic upoważnienia
-dopuszczenie przez kierownika do dokonania wydatku ponad ustaloną kwotę
-przeznaczenie środków rezerwy na inny cel niż ustalony w przeznaczeniu tych składników
-nieprawidłowe rozdysponowanie środkami UE
-nieopłacenie w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne, społeczne,PFRON,Fundusz Pracy
3.O zamówieniach publicznych
-jakiekolwiek działanie niezgodne z przepisami tej ustawy
-udzielenie zamówienia wykonawcy niewybranemu w trybie ustawy
-naruszenie przepisów dotyczących przesłanek trybów przetargowych
-zawarcie umowy o udzielenie zamówienia bez zachowania formy pisemnej, na okres dłuższy niż w przepisach, zawarcie umowy przed rozstrzygnięciem przetargu
-unieważnienie postępowania z naruszeniem przepisów
-niewyłączenie osób podlegających wyłączeniu
-zmiana warunków umowy
-działanie/zaniechanie kierownika jednostki
4.O rachunkowości
-nieprzeprowadzenie inwentaryzacji lub jej nierozliczenie lub przeprowadzenie jej niezgodnie z przepisami
-wykazanie w sprawozdaniu finansowym danych niezgodnych z danymi wynikającymi z ewidencji księgowych
Absolutorium.
1.Absolutorium w budżecie państwa
Absolutorium jest to ocena Sejmu dla rządu z tytułu realizacji budżetu, jest to ocena wykonania budżetu a nie ocena prac rządu.
-kończy procedurę budżetową i jest oceną dla sejmu z tytułu realizacji budżetu
-RM ma obowiązek przedłożyć Sejmowi w terminie 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego sprawozdanie z wykonania budżetu
-sprawozdanie przedkładane jest również NIK, która wydaje opinię
-Sejm rozpatruje sprawozdanie w terminie 90 dni i podejmuje uchwałę o udzieleniu bądź nieudzieleniu absolutorium (z nieudzielenia absolutorium nie wynikają żadne skutki prawne)
-publikowane jest w Monitorze Polskim
2.Absolutorium JST (zależne od szczebla)
-organ wykonawczy przedkłada sprawozdanie do 20 marca roku po roku budżetowym
-składane jest Radzie Gminy i RIO do zaopiniowania
-wniosek o udzielenie lub nieudzielenie formułuje komisja rewizyjna wraz z uzasadnieniem
3.Sesja absolutoryjna
-po przedstawieniu opinii organ wykonawczy składa wyjaśnienia po czym zapada uchwała
-sprawozdanie powinno być sporządzone w ciągu 30 dni
4.Skutki odmowy udzielenia absolutorium
W gminie:
-nieudzielenie absolutorium jest równoznaczne z wnioskiem o przeprowadzenie referendum w sprawie odwołania wójta,burmistrza,prezydenta
-następnie odbywa się kolejna sesja po upływie co najmniej 14 dni i głosowanie w sprawie referendum
-referendum
W powiecie/województwie
-przedstawienie wniosku o odwołanie zarządu
-kolejne sesje po 14 dniach
-uchwała w sprawie odwołania zarządu w całości
W Polsce niema prorogacji budżetu (nabranie mocy obowiązującej przez budżet z roku ubiegłego)
Struktura dochodów budżetu państwa.
Dochodami budżetu państwa są:
-opłaty i podatki które nie stanowią dochodów innych jednostek
-cła 25% dla budżetu państwa, 75% dla budżetu UE
-wpływy z zysków przedsiębiorstw państwowych, spółek skarbu państwa,NBP
-wpłaty z tytułu dywidendy
-wpłaty nadwyżek zakładów budżetowych,gospodarstw pomocniczych
-dochody z najmu,dzierżawy,podnajmu,poddzierżawy
-odsetki od środków na rachunkach bankowych od udzielonych pożyczek, od nieterminowo realizowanych wpłat
-grzywny, mandaty,kary pieniężne
-spadki,zapisy,darowizny
-dochody ze sprzedaży majątku, jeśli nie są zakwalifikowane jako przychody
-inne środki które są dochodami budżetu państwa na podstawie odrębnych ustaw
-środki przekazane z budżetu UE, z funduszy strukturalnych, inne ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi
Wydatki budżetu państwa
-utrzymywanie funkcjonowania organów władzy, administracji, kontroli sądów i trybunałów
-subwencje ogólne dla JST
-dotacje dla JST
-środki wpłacone do budżetu UE
-subwencje dla partii politycznych
-dotacje na zadania określone innymi przepisami
-wydatki na obsługę długu publicznego
-wydatki na realizację wspólnej polityki rolnej
-wydatki na finansowanie projektów z udziałem środków pochodzących z budżetu Unii lub z pomocy zagranicznej niepodlegającej zwrotowi.
Ustawa o dochodach JST.
Struktura dochodów JST zróżnicowana jest w zależności od szczebla
Gminy-dochody własne:
1.Podatki:
-podatek leśny
-podatek od nieruchomości
-podatek od środków transportowych
-podatek od czynności cywilnoprawnych
-podatek od spadków i darowizn
-wpływy z karty podatkowej
2.Wpływy z opłat
-opłata skarbowa
-opłata targowa
-opłata miejscowa
-opłata uzdrowiskowa
-opłata eksploatacyjna ( 60% gmina, 40% Narodowy Fundusz Środowiska)
-opłata melioracyjna
-opłata od posiadania psów (od stycznia 2008 r charakter fakultatywny)
3. Od form organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych
4. Dochody z majątku gminy
5. Spadki,zapisy,darowizny
6.Dochody z kar pieniężnych, grzywien
7. 5% udziałów w dochodach pobieranych na rzecz budżetu państwa w związku z realizacją zadan zleconych,przejętych
8.Odsetki:
-od środków na rachunkach bankowych
-od pożyczek
-od nieterminowych należności
9. Dotacje z budżetów innych JST
10. Inne na podstawie odrębnych przepisów
11.Udziały w podatkach dochodowych
-39,34%- od osób fizycznych
-6,71%- od osób prawnych
Gmina- subwencja ogólna
-część wyrównawcza
-część równoważąca
-część oświatowa
Gmina- dotacje celowe
-realizacja zadań z zakresu administracji rządowej
-realizacja zadań na mocy zawartych porozumień z administracją rządową
-usuwanie bezpośrednich zagrożeń dla bezpieczeństwa i porządku publicznego (powódź)
-finansowanie/dofinansowanie zadań własnych
-finansowanie zadań wynikających z umów międzynarodowych
Powiat- dochody własne
1.Udział w podatkach dochodowych
-10,25%- od osób fizycznych
-1,40%-od osób prawnych
2. Opłaty uiszczane na podstawie odrębnych przepisów
(reszta , tak jak w Gminie)
Powiat- subwencja ogólna
-część wyrównawcza
-część równoważąca
-część oświatowa
Powiat-dotacje celowe
(tak samo jak w Gminie) + realizacja zadań straży i służb o których mowa w ustawie ustrojowej
Województwo-dochody własne
1.U dział w podatkach
-1,60%- od osób fizycznych
-15,90%- od osób prawnych
(reszta jak Gmina i Powiat)
Wydatki JST - art 184 ustawa o Finansach Publicznych + ustawy ustrojowe.
System bankowo-kredytowy.
System bankowy opiera się na Konstytucji ar 227 rozdział X. Ustawa o NBP z 29.08.1997
NBP
-centralny bank państwa
-posiada wyłączne prawo emisji pieniądza
-kształtuje politykę pieniężną kraju
Organy NBP,przygotowują założenia polityki pieniężnej państwa
-Prezes NBP
-Rada Polityki Pieniężnej
-Zarząd NBP
Sejm określa zasady działania NBP
Inne cele działania
-utrzymywanie stabilnego poziomu przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej rządu o ile nie jest to sprzeczne z podstawowym celem działania NBP (przeciwdziałanie,zwalczanie inflacji)
-organizowanie rozliczeń pieniężnych
-gospodarowanie rezerwami pieniężnymi
-prowadzenie działalności dewizowej w granicach przewidzianych ustawami, ze szczególnym uwzględnieniem prawa dewizowego
-prowadzenie bankowej obsługi budżetu państwa (wszystkie jednostki budżetowe państwowe mają swoje rachunki w NBP, środki unijne wpływają najpierw do NBP a później w dól
-regulowanie płynności banków oraz ich refinansowanie (NBP gromadzi rezerwy finansowe innych banków)
Obowiązki NBP
-opracowywanie statystyki pieniężnej i bankowej,bilansu płatniczego i innych planów finansowych (bilans obrotów finansowych z zagranicą, plan kasowy)
-kształtowanie warunków korzystnych dla rozwoju systemu bankowego
-wykonywanie innych zadań powierzonych na podstawie innych ustaw
Uprawnienia NBP
-może być członkiem międzynarodowych instytucji finansowych i bankowych
-może otrzymywać należności przypadające Polsce od Międzynarodowego Funduszu Walutowego, ma obowiązek pokrywania z własnych środków wydatków związanych z członkostwem w tym funduszu.
-może być tylko udziałowcem lub akcjonariuszem osób prawnych prowadzących działalność usługową wyłącznie na rzecz instytucji finansowej i Skarbu Państwa
Prezes NBP ( obecnie Marek Belka)
Powoływany przez Sejm na wniosek prezydenta na okres 6-letniej kadencji z prawem reelekcji
Uprawnienia:
-przewodniczy RPP i Zarządowi NBP
-na jego wniosek Prezydent powołuje i odwołuje członków zarządu
-przełożony wszystkich pracowników NBP
-przydziela zakres obowiązków wiceprezesowi
-reprezentuje bank na zewnątrz
-reprezentuje interesy Rzeczpospolitą Polską w międzynarodowych instytucjach bankowych, w instytucjach finansowych może reprezentować NBP o ile RM nie postanowi inaczej
-może wydawać decyzje administracyjne i zarządzenia podlegające publikacji w Dzienniku Urzędowym NBP np indywidualne zezwolenia dewizowe.
-ma prawo ustalania w porozumieniu z Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji i Ministrem Obrony Narodowej zasady i warunki przechowywania wartości pieniężnych na wypadek wojny
-prezes może jedynie pracownikiem naukowym w szkole wyższej, nie może należeć do żadnej partii
Rada Polityki Pieniężnej.
-składa się z 10 członków (9 członków, 10 jest prezes) trzy osoby powołuje Sejm,trzy Senat i trzy Prezydent.
-kadencja na 6 lat i nie może być przedłużana (każdy z członków ma swoją kadencję nie jest to kadencja całego organu
Kompetencje Rady Polityki Pieniężnej
-ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada sejmowi wraz z projektem ustawy budżetowej do 30 września, przedkłada sprawozdanie z wykonywania polityki pieniężnej do 30 maja.
-ustala wysokość stóp procentowych NBP
-ustala stopy rezerwy obowiązkowej banków i jej oprocentowanie
-ustala górne granice zobowiązań z zaciągniętych przez NBP zagranicznych pożyczek i kredytów
-zatwierdza plan i sprawozdania z jego wykonania
-przyjmuje roczne sprawozdania finansowe (wykonanie)
-ustala zasady prowadzenia operacji otwartego rynku np określenie terminów na jakie emisja będzie obowiązywała
Obowiązki członków RPP
-uczestniczenie w posiedzeniach RPP (posiedzenia nie rzadziej niż na kwartał)
-zasady funkcjonowania określa regulamin uchwalany przez RPP ( członkowie nie mogą być członkami partii, nie mogą prowadzić działalności, tylko działalność naukowa, wynagrodzenie oscyluje na poziomie wynagrodzenia prezesa NBP
Zarząd NBP- jest organem wykonawczym
-skład zarządu to Prezes + 6-8 członków (w tym 2 wiceprezesów) o liczebności decyduje prezes
Kompetencje zarządu
-kieruje bieżącą działalnością rynku
-realizuje uchwały Rady
-realizuje zadania z zakresu polityki kursowej
-dokonuje okresowych ocen obiegu pieniężnego, dewizowego i rozliczeń pieniężnych
-nadzoruje operacje otwartego rynku
-przygotowuje analizy i sprawozdania NBP
-uchwala prowizje i opłaty NBP
-określa zasady polityki kadrowej i płacowej w NBP
-opracowuje bilanse płatnicze z zagranicą
Szczególne uprawnienia NBP Instrumenty bankowej polityki pieniężnej
1.Gromadzenie rezerw obowiązkowych banku (część środków pieniężnych w złotówkach i w walucie zdeponowanych na rachunkach, depozytach) Stopa rezerw może być zróżnicowana. Wysokość rezerw ustalona jest w ustawie, suma nie może przekroczyć 30% wkładów na żądanie i 20% wkładów na lokatach terminowych. Część rezerw nie podlega oprocentowaniu, zasady rezerw określa zarząd NBP
2.Kredyt refinansowany (komercyjny kredyt) udzielany innym bankom w celu uzupełnienia ich zasobów pieniężnych. Udzielając kredytu NBP bada zdolność jego spłaty w terminie wraz z odsetkami, ale w szczególnych sytuacjach kredyt może być udzielony w celu przeprowadzenia postępowania naprawczego. Kredyt refinansowany może być udzielony Bankowemu Funduszowi Gwarancyjnemu
3.Prawo ograniczenia wielkości środków pieniężnych oddanych przez banki do depozytu przez pożyczkobiorców i kredytobiorców
4.Rada Polityki Pieniężnej może wprowadzić obowiązek utrzymywania nieoprocentowanych depozytów od zagranicznych środków wykorzystywanych przez banki i przedsiębiorców krajowych
Szczególne uprawnienia NBP
-emisja i sprzedaż papierów wartościowych
-sprzedaż i zakup papierów dłużnych
-organizacja obrotu papierami wartościowych, których NBP jest emitentem
-prowadzenie rachunków, lokat innych banków
-powierzenie NBP obsługi pożyczki państwowej
-prowadzenie działalności dewizowych, rezerwy dewizowej- zarządzanie nimi, poprawa płynności finansowej kraju.
Dokumenty uchwalone przez NBP są ogłaszane w Monitorze Polskim lub Dzienniku NBP.
System Bankowy
Zasady funkcjonowania innych banków.
Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997- Prawo Bankowe określa:
-zasady tworzenia banków
-zasady sprawowania nadzoru finansowego
-zasady prowadzenia postępowania upadłościowego i likwidacyjnego
Bank- osoba prawna działająca na podstawie przepisów ustaw i zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki pieniężne powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Obowiązek należytej staranności:
-zakaz używania w nazwach innych podmiotów „Bank” lub „Kasa” aby nie wprowadzać klienta w błąd (tych nazw mogą używać tylko banki na gruncie ustawy, jest to ochrona interesów klienta)
Wyraz „Bank” lub „Kasa” mogą być używane w nazwie oraz dla określenia działalności lub reklamy wyłącznie banku w rozumieniu art 2 z tym że:
1)nie dotyczy to jednostek organizacyjnych używających wyrazów „Bank” lub „Kasa” z których działalności jednoznacznie wynika, że jednostki te nie wykonują czynności bankowych
2)wyraz „Kasa” może być także używany w nazwie oraz do określenia działalności lub reklamy jednostki organizacyjnej która na podstawie odrębnej ustawy gromadzi oszczędności oraz udziela pożyczek pieniężnych osobom fizycznym zrzeszonym w tej jednostce.
Bank realizuje tzw czynności bankowe, które mogą być czynnościami:
Sensu stricte (prawo stanowi że czynności te mogą być wykonywane tylko i wyłącznie przez banki
-przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów (rachunki bieżące i rachunki terminowe)
-prowadzenie innych rachunków bankowych
-udzielanie kredytów
-udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych
-otwieranie i potwierdzanie akredytyw
-emitowanie bankowych papierów wartościowych
-przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych
-wydawanie, rozliczanie i umarzanie pieniądza elektronicznego
-wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach
Sensu largo (mogą to być czynności wykonywane przez inne podmioty, ale staną się czynnościami bankowymi wtedy gdy będą wykonywane przez banki:
-udzielanie pożyczek
-operacje czekowe i wekslowe
-wydawanie kart płatniczych oraz wykonywanie operacji przy ich użyciu
-terminowe operacje finansowe
-nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych
-przechowywanie przedmiotów i papierów wartościowych
-udostępnianie skrytek sejfowych
-wykonywanie czynności obrotu dewizowego
-udzielanie i potwierdzanie poręczeń
-wykonywanie czynności zleconych, związanych z emisją papierów wartościowych
-działalność kantorowa
Dodatkowe czynności (nie bankowe) wykonywane przez banki
-doradztwo finansowe
-obrót papierami wartościowymi
-świadczenie usług konsultacyjnych, certyfikacyjnych
-dokonywać na warunkach uzgodnionych z dłużnikiem zmiany wierzytelności na składniki majątku dłużnika (obowiązek zbycia- 5 lat nieruchomości, 3 lata ruchomości
Struktura organizacyjna systemu bankowego
1.Banki Państwowe
2.Banki Spółdzielcze
3.Banki w formie spółki akcyjnej * inne formy są niedozwolone
Podział Banków
-banki krajowe (mają siedzibę w kraju)
-banki zagraniczne (siedziba kraju który nie jest członkiem UE
* międzynarodowa instytucja finansowa- większość kapitału należy do państwa- członka OECD lub banku centralnego państwa, które należy do OECD
Banki Państwowe.