Kierunki rozwoju mikroekonomii

Mikroekonomia zajmuje się badaniem pojedynczych podmiotów na poszczególnych rynkach. Zasadami ich zachowań i współzależności. Analizuje także zależności pomiędzy podażą a popytem.

Jej rozwój obserwujemy wszerz, wzwyż i wgłąb.

Rozwój wzwyż polega na braniu pod uwagę podczas analizy podmiotów coraz to nowych czynników wpływających na dany podmiot np. efekt produkcji to początkowo kapitał i praca ale dodać do tego można jeszcze energię, surowce itp.

Rozwój wgłąb oznacza wejście do rdzenia mikroekonomii i dodanie do niego zmieniających się założeń np. zmiana absolutnie racjonalnego zachowania podmiotu na zachowanie nie do końca absolutnie racjonalne.

Rozwój wszerz oznacza natomiast włączenie do rdzenia mikroekonomii dodatkowych problemów i zagadnień nie dotyczących jej dotychczas, którymi zajmowały się inne dziedziny nauki, np. problemy demograficzne rozpatrywane pod względem ekonomicznym ( niż demograficzny może być powodowany sytuacją ekonomiczną rodzin )

Teoria konsumenta

Teoria konsumenta mówi o zachowaniu się gospodarstw domowych na rynku dóbr i usług. Początkowo teorię tego zachowania określił Say, który stwierdził dane dobro jest warte tyle ile praca włożona w to dobro. Nie jest to jednak prawdą gdyż wtedy wszystkie zyski ze sprzedaży tego dobra trafiałyby do rzemieślnika wykonującego owe dobro a przecież tak nie jest. Stworzono więc teorię użyteczności, która mówiła o tym, iż dane dobro warte jest tyle ile jego użyteczność. Nastąpił jednak problem w określeniu tej użyteczności dobra.

Powstały więc dwie teorie próbujące określić użyteczność dóbr:

• pierwsza zakładała iż jest ona mierzalna teoria kardynalna

• druga, że nie jest mierzalna ale jest odpowiednio uporządkowana teoria ordynalna czyli jeśli A>B a B>C to A>C

Zasady Gossen'a wg teorii kardynalnej

1. Mówi o malejącej krańcowej użyteczności. W miarę nasycenia danym dobrem użyteczność tego dobra maleje.

Użyteczność

krańcowa

ilość dobra

2. 
   Mówi, że użyteczność całkowita jest maxymalna gdy krańcowa jest równa zero.

Użyteczność max

całkowita

użyteczność krańcowa

o użyt. całkowita

3. 
   
   Mówi o tym w jaki sposób konsument wybiera punkt równowagi w wyborze dwóch dóbr. Punkt optimum osiąga w momencie gdy jest mu obojętne które dobro zakupi za ostatnią jednostkę pieniężną.

Użyteczność krańcowa ilość B

A R B

Użyteczność krańcowa ilość A

4. Mówi o tym kiedy konsument może powiększyć łączną użyteczność wszystkich dóbr, następuje to gdy:

• wzrosną jego dochody

• zmniejszy się cena jednego dobra

• pojawi nowa potrzeba i konsument musi na nowo ułożyć skalę preferencji.

Rynek doskonałej konkurencji

Na rynku tym występują wszystkie rodzaje konkurencji:

• między oferentami

• między nabywcami

• między oferentami a nabywcami

Założenia modelu doskonalej konkurencji:

1. dostateczne rozproszenie popytu i podaży, gdzie cena jest wypadkową gry popytu i podaży, a podmioty nie mają na nią wpływu

2. homogeniczność produktów, która oznacza, iż wszystkie produkty od różnych oferentów są takiej samej jakości

3. pełna swoboda wejścia i wyjścia z rynku, gdzie ani jedno ani drugie nie niesie ze sobą dodatkowych kosztów ani zasobów czasu

4. przejrzystość rynku pod względem istnienia doskonałej informacji, która eliminuje ryzyko i niepewność, a dostęp do niej jest swobodny i pociąga za sobą żadnych kosztów

5. brak kosztów transakcyjnych oznacza, iż wszystkie operacje transakcyjne są niekosztowne

6. bierna rola państwa i agent rządowych oznacza, że podmioty nie są kierowane w swoich decyzjach przez:

• manipulowanie podatkami

• racjonowanie, dotowanie

• ustalanie cen i wartości sprzedaży

7. doskonała podzielność produktu oznacza, że wszystkie produkty są doskonale podzielne i można je zakupić w dowolnej ilości

8. doskonała podzielność i mobilność czynników produkcji gdzie czynniki mogą w dowolny aczsowy i akosztowny sposób przemieszczać się pomiędzy sektorami

Zachowanie firmy na rynku doskonalej konkurencji:

W krótkim okresie (sytuacja w której elementy charakterystyczne uznawane są za stałe np. koszty) firma traktuje cenę jako wartość niezależną od niej. Cena powstaje jako wypadkowa gry podaży i popytu. Krzywa ceny jest równoległa do osi X.

Przychód jest ilością środków pieniężnych ze sprzedaży danej ilości produktu przy danej cenie. Jeśli firma chce sprzedać produkt po niższej cenie to dobrowolnie rezygnuje z części dochodu. TR = Pe * Q

Zysk jest to różnica między przychodem a kosztami. TP = TR - TC

Jeśli firma sprzedaje produkty po ustalonej cenie to krzywa jej przychodu będzie proporcjonalna.

Firma zachowuje się zgodnie z zasadą optymalizacji MR = MC = Pe = ATC

W długim okresie sytuacja przedsiębiorstwa zmienia się ze względu na zmienność parametrów. Długookresowy koszt przeciętny zrównuje się z ceną i kosztem marginalnym. MR = Pe = MC.

Rynek polipol ( monopolistyczny )

Najczęściej spotykana forma rynku ( lata 20-te XX w )

Założenia rynku konkurencji monopolistycznej:

1. produkty są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty ( źródłem różnic może być: jakość, firma, znak, kolor, lokalizacja punktów sprzedaży, usługi, gwarancja, obsługa klienta)

2. działa wielu nabywców i sprzedający posiadają niewielkie udziały w rynku, żaden nie wpływa na sytuację rynkową

3. sprzedawcy są ceno twórcami co oznacza zakres swobody kształtowania przez nich cen.

4. Istnieje względna swoboda wchodzenia i wychodzenia z rynku co oznacza że nie ma barier prawnych i technicznych istnieją jednak bariery finansowe.

5. Rynek jest przejrzysty czyli podmioty posiadają pełna wiedzę o sytuacji rynkowej.

Zachowanie firmy na rynku polipol:

Krzywa popytu i krzywa przychodu nie są już tak elastyczne.

Obowiązuje warunek MR = MC który wyznacza optymalną wielkość produkcji.

Punkt przecięcia krzywej popytu i przychodu całkowitego określa wielkość i cenę optymalną.

MC

Pr

D

Q opt ilość

W długim okresie krzywa MC spłaszczy się a wzrośnie elastyczność krzywej popytu i podaży.

Formy konkurencji między firmami:

1. konkurencja cenowa czyli obniżanie ceny przy obniżonych kosztach lub obniżanie kosztów przy nie zmienionej cenie istnieje także obniżanie i kosztów i ceny

2. konkurencja pozacenowa w formie:

• różnicowania produktu za względu na markę, znak, nazwę, opakowanie, elementy ekologiczne

• jakościowej czyli poprawa jakości poparta certyfikatami i znakami

• różnorodności usług towarzyszących sprzedaży: szybkie dostarczanie, kredyt, serwis, gwarancja, świadczenia dodatkowe, sprzedaż wiązana (gratis)

• reklamy i promocji.

Rynek oligopol ( konkurencji oligopolistycznej)

Założenia rynku konkurencji oligopolistycznej:

1) Występują następujące sytuacje :

• kilku lub kilkunastu znaczących oferentów i wielu nabywców

• wielu oferentów a kilku lub kilkunastu znaczących nabywców

• kilku lub kilkunastu znaczących oferentów i nabywców

2. Każdy oligopolista może wpływać na wielkość ceny i rozmiar oferty, jego decyzje spotykają się z reakcjami konkurentów

3. Produkt oferowany na rynku może być:

• jednorodny

• zróżnicowany ( co oznacza preferencje nabywców )

4. Istnieją bariery wejścia i wyjścia związane z:

• powodami techniczno - technologicznymi

• ekonomicznymi

• natury prawno - instytucjonalnej (charakter polityki państwa ogranicza działalność gospodarczą)

• zróżnicowanie produktu ( marki, znaki )

oraz mają charakter zamierzony ( świadome działanie oligopoli ) i niezamierzony (powstałe bez takiego działania)

5. Rynek nie jest przejrzysty doskonale, część informacji o sytuacji rynkowej jest niedostępna dla uczestników rynku ( np. warunków ekonomicznych u konkurencji)

Modele rynków oligopolistycznych:

Model SL ( Sylos - Lalsini ) analizuje wpływ oligopolisty na cenę. Opiera się na założeniach:

1. proces koncentracji prowadzi do nieciągłości technologicznych tzn. że nie wszystkie technologie wytwarzania są dostępne każdej firmie na rynku, niektóre są dostępne tylko dużym firmom oznacza to skokowe zmiany wielkości firmy.

2. 
   Poziom kosztów jednostkowych jest proporcjonalny do wielkości firmy (im firma większa tym niższy poziom kosztów jednostkowych)

ATC przeciętny

koszt

całkowity

wielkość firmy

3. Różna jest siła oddziaływania oligopolu na poziom ceny i zależy od wielkości firmy. Ceny kształtują tylko największe firmy ( liderzy ), mniejsze wpływają na nią pośrednio przez wpływ na podaż.

4. Nowe firmy mogą wchodzić na rynek tylko jeśli mogą osiągnąć dodatni zysk ekonomiczny.

5. Polityka cenowa liderów:

• pierwszy rodzaj to wprowadzenie ceny niedopuszczalnej skierowany przeciwko konkurentom jest ona na poziomie nie gwarantującym zysku ekonomicznego czyli na poziomie przeciętnych kosztów całkowitych.

• Drugi rodzaj polega na wprowadzeniu ceny wyrugowania na wysokości minimum przeciętnych kosztów zmiennych

Formy i narzędzia konkurencji na rynku:

1. W krótkim okresie forma konkurencji cenowej ma za zadanie przejęcie części popytu, w długim dotyczy ceny i kosztów wytwarzania, gdzie zmniejsza się koszty bez obniżania ceny lub zmniejsza się jedno i drugie w różnym tempie oraz zmniejszenie ceny bez obniżania kosztów celem tych działań jest umocnienie pozycji na ryku.

Konkurencja cenowa występuje jednak rzadko ze względu na :

• dużą ilość wielkich firm, które trudno wyeliminować

• brak pełnej informacji na temat kosztów wytwarzania

• walka cenowa przenosi się na rynki dóbr substytucyjnych

• oligopole szybko reagują na decyzje cenowe co przynosi małą efektywność

• częste zmiany wywołują zamieszanie i zniechęcają nabywców

• praktyka wykazuje, iż konkurencja pozacenowa daje lepsze efekty

2. Formy konkurencji pozacenowej:

• reklama i promocja

• różnorodność usług towarzyszących

• konkurencja rzeczywista lub fikcyjna jakością

• zróżnicowania produktu i dostosowania go do różnych potrzeb

• marka, jakość i renoma firmy

Zachowanie firm na rynku oligopolistycznym:

Firmy podejmują współpracę łączą się w fuzje i zmowy (porozumienia).

Fuzje czyli łączą się w nowe struktury organizacyjno-ekonomiczne:

• Kartel - zawieranie między samodzielnymi firmami porozumienie ustne dotyczące ceny i lub wielkości podziału rynku.

• Syndykat - porozumienie firm w wyniku którego powstaje struktura kontrolująca porozumienie.

• Trust - forma prowadząca do powstania nowej struktury organizacyjnej i ekonomicznej ( uczestniczący tracą samodzielność ekonomiczną)

• Koncerny - poziomo -porozumienie firm produkujących ten sam wyrób, pionowo - łączy firmy realizujące poszczególne fazy procesu produkcji

• Konglomeraty - porozumienie organizacyjno- ekonomiczne i finansowe między firmami produkującymi inne wyroby, zawiera się je by uniknąć monopolu.

Rynek monopolu pełnego

Założenia rynku monopolu pełnego:

1. występuje sytuacja jednego oferenta i wielu nabywców lub jednego oferenta i jednego nabywcy

2. może stosować dyskryminację cenową lub nie

3. produkt oferowany jest jednorodny i nie posiada bliskich substytutów

4. istnieje pełna przejrzystość informacji dostępnych także dla nabywców

5. nie istnieje konkurencja między oferentami

Zachowania firmy na rynku monopolu pełnego:

1. krzywa popytu na produkty danej firmy jest jednocześnie krzywą popytu na rynku

2. monopolista decyduje o cenie i wielkości oferty

3. istnieją bariery wejścia na rynek spowodowane popytem z jednej strony i kosztami z drugiej, które w krótkim okresie mogą być złamane przez monopolistę.

4. Krzywa popytu jest nieelastyczna, a krzywe popytu i przychodu krańcowego są od siebie bardziej oddalone niż na innych rynkach

5. W krótkim okresie firma może zachowywać się wg dwóch kryteriów:

• maksymalizacji przychodów całkowitych

• maksymalizacji zysku

Przyczyny monopolizacji:

1. techniczno-technologiczne (produkcja wymaga odpowiedniej wiedzy i wyposażenia kapitałowego)

2. infrastruktura (istnienie jednej sieci na danym terenie)

3. istytucjonalno-prawne wywołane przez państwo i koncesjonowanie pewnej działalności gospodarczej

4. przyrodniczo- technologiczne (wydobywanie surowca)

Krzywa przychodu marginalnego jest opadająca, położona poniżej krzywej popytu. Spadek przychodu marginalnego wywołany jest przez:

• opadającą krzywą popytu czyli im większy poziom produkcji tym niższa jego cena

• obniżki cen, które zmniejszają przychody uzyskane ze sprzedaży dotychczasowych jednostek

Przychody

Ceny

E=1

TR

MR D ilość

Gdyby monopolista kierował się kryterium maksymalizacji przychodu TR a nie zysku wówczas wybrałby taką wielkość produkcji dla której iloczyn ceny i rozmiaru produkcji jest maksymalny odpowiadałoby to sytuacji w której przychód krańcowy zeruje się.

TR max MR = O

Jednak na rynku monopolu pełnego kryterium optymalizacji ma prowadzić do zysku maksymalnego a nie przychodu całkowitego. Wiemy, że sytuacja taka może nastąpić tylko gdy MR = MC ( koszt krańcowy i przychód krańcowy )

Przychód MC ATC ₃

Koszt

Cena ATC ₂

Pm A

ATC ₁

Pr
R D

Qr MR ilość

Biorąc pod uwagę odległość między krzywą popytu D a krzywą przychodu marginalnego monopolista może ilość równowagi Qr sprzedać nie po cenie równowagi Pr ale po cenie Pm. W ten sposób monopolista otrzymuje zysk wielkości pola figury Pr R A Pm. Zysk plusowy, minusowy czy zerowy zależy od położenia krzywej przeciętnego kosztu całkowitego ATC w stosunku do ceny monopolowej a nie ceny równowagi.

ATC₁ - monopol osiąga zysk dodatni

ATC₂ - monopol osiąga zysk zerowy

ATC₃ - monopol osiąga zysk ujemny

Równowaga firmy w długim okresie:

• warunki formalnie się nie zmieniają występują jedynie modyfikacje dotyczące łagodniejszego przebiegu krzywej kosztów

• zmniejszania odległości między krzywą popytu a krzywą przychodu krańcowego

• przy silnych barierach wejścia monopolista może osiągać zyski dodatnie

Podsumowanie rynków

Porównując dziś rynek doskonałej konkurencji z rynkiem monopolu pełnego zauważamy, że:

• monopolista ma pełną swobodę kształtowania ceny i wielkości produkcji

• ze względu na barierę wejścia monopol może osiągać dodatnie zyski w długim okresie

• produkuje mniej niż rynek doskonałej konkurencji

• monopolista sprzedaje po wyższej cenie

• maksymalizując zyski nie musi minimalizować kosztów przeciętnych, może w sposób nieefektywny wykorzystywać zasoby ekonomiczne

Kryterium	Doskonała konkurencja	Konkurencja monopolistyczna (polipol)	Konkurencja oligopolistyczna (oligopol)	Monopol pełny
liczba firm	Bardzo dużo	Wiele	Kilka kilkanaście	Jedna
siła oddziaływania na cenę	Żadna	Mała w niszy monopolowej	Duża	Bardzo duża
bariery wejścia	Brak barier	Jedna bariera (kosztów różnicowania produktu)	Silne bariery o charakterze zamierzonym	Bardzo silne bariery
przejrzystość rynku	Doskonała	Pełna przejrzystość	Ograniczona przejrzystość	Pełna przejrzystość
narzędzia konkurencji	Konkurencja kosztowa	Konkurencja cenowa i pozacenowa (zróżnicowanie produktu)	Cenowa rzadko wykorzystywana i pozacenowa często wykorzystywana	Brak
zysk długookresowy	Zerowy	Zerowy	Tendencja do zerowego	Możliwość dodatniego
przykłady rynków	Brak rynków	Mleczarnie	Firmy samochodowe	Zakład energetyczny

Podstawowe pojęcia

Mikroekonomia - nauka zajmująca się badaniem pojedynczych podmiotów gospodarczych i pojedynczych rynków dóbr. Zasadami ich zachowań i analizą podaży i popytu. Poszukuje odpowiedzi na pytania:

• jakie czynniki określają ceny i ich ruch

• co decyduje o rozmiarach popytu i podaży

• jaki związki występują pomiędzy podmiotami

• jakie czynniki kształtują poziom kosztów

• w jaki sposób podmiot określa warunki działania

• jakie reguły rządzą zachowaniem konsumentów

• jak agendy państwowe zakłócają zachowanie podmiotów

Gospodarowanie - proces podejmowania decyzji takich by ograniczone zasoby wykorzystać do najpełniejszego zaspokojenia potrzeb ludzkich. Racjonalne to:

• maxymalizacja efektu przy danych środkach (przy danych środkach max efekt)

• minimalizacji nakładu przy danym efekcie (założony efekt osiągamy przy minimalnym nakładzie środków)

Potrzeby - wskutek wielowymiarowości natury ludzie odczuwają różne potrzeby wg Maslow'a są to:

• podstawowe (biologiczne)

• bezpieczeństwa

• kontaktów społecznych

• uznania i akceptacji

• samorealizacji

Są one zaspakajane w postaci dóbr i usług.

Dobra - rzeczy i usługi, które służą do zaspakajania potrzeb. Wyróżniamy:

• ekonomiczne (efekt działalności ludzkiej)

• pierwotne ( bez przekształceń- powietrze, woda ze strumienia, grzyby)

• konsumpcyjne ( bezpośrednio zaspakajające potrzeby)

• produkcyjne ( służące do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych)

Dzielimy je także na:

• neutralne ( nie mogą wpływać na siebie)

• komplementarne ( uzupełniające się )

• substytucyjne ( zastępujące się)

Produkcja - proces wykorzystania czynników produkcji do wytwarzania dóbr konsumpcyjnych lub do kolejnych procesów produkcji.

Czynniki produkcji - dobra wykorzystywane do procesu produkcji tj.

• surowce, energia, praca, wiedza, półprodukty, maszyny, budowle

Ich źródła to:

• zasoby ludzkie ( ludzie z umiejętnościami)

• naturalne ( otrzymywane z natury odnawialne lub nie)

• kapitałowe ( środki i przedmioty pracy oraz zasoby finansowe)

Rzadkość - wskaźnik opisujący obfitość występowania elementów

Racjonalność - działanie racjonalne jest zawsze skuteczne, rzeczowa gdy dobór środków do działania odpowiada prawdziwej istniejącej sytuacji.

Postępowanie rozsądne, poprawne i skuteczne, uzależnione od naszej wiedzy o podmiocie. Wyróżniamy:

• racjonalność rzeczową (dobór środków odpowiada obiektywnie istniejącej sytuacji czyli wiedza jest kompletna i działanie zawsze skuteczne)

• metodologiczną (dobór środków zgodny z naszą wiedza o sytuacji, która może być kompletna lub nie, więc działanie może być skuteczne lub nie).

Wykresy - służą do analizy ekonomicznej jako dane empiryczne (tabele, wykresy, schematy, wskaźniki) powierzchniowe:

• obrazkowe i bryłowe

Wskaźniki ekonomiczne - pozwalają scharakteryzować badane aspekty ekonomiczne działalności podmiotu:

• płynności finansowej

• rentowności

• zadłużenia

• sprawności działania

Rynek - miejsce dokonywania transakcji kupna i sprzedaży, zgrupowanie nabywców i oferentów oraz przestrzeń w której komunikują się oferenci i nabywcy, forma więzi między uczestnikami gry rynkowej.

Wyróżniamy:

1. wg przedmiotów wymiany

• dóbr i usług konsumpcyjnych

• produkcyjnych

• czynników naturalnych

• finansowy

• informacji

• prawa do użytkowania tytułów i znaków

• ziemi

• pracy

2) wg zakresu przestrzennego

• lokalny

• regionalny

• krajowy

• międzynarodowy

• światowy

3) wg stopnia legalności transakcji

• legalny

• półlegalny

• nielegalny

4) wg struktury podmiotowej i poziomu konkurencji

• konkurencji doskonałej

• monopolistycznej

• oligopolistycznej

• duopolistycznej

• monopolu pełnego

Elementy podstawowe to ceny, popyt i podaż.

Cena - pieniężny ekwiwalent jednostki towaru- nominalny (cena danego towaru) oraz względny ( relacja jednego z drugim)

Spełnia funkcje:

• informacyjne

• wskazania ograniczoności towaru

• kalkulacji

• środka transakcji

• usuwania trudności barier wymiany

Analiza danych - wartość minimalna i maxymalna

• rozpiętość, rozstęp ( między max i min.)

• średnia arytmetyczna ( suma danych podzielona przez ich ilość)

• mediana (środkowa wartość ew. suma środków / 2)

• dominanta (najczęściej powtarzające się dane)

• tempo zmian ( najwyższy / najniższy * 100%)

Zysk - przychód ze sprzedaży - koszty uzyskania przychodu, przyjmuje wartość brutto i netto ( minus podatki od zysku ) oraz dla właścicieli po odjęciu rezerw dobrowolnych i obowiązkowych.

Przychód - ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży w danym okresie.

• całkowity TR = P * Q

• przeciętny AR = TR / Q

• marginalny MR = dTR / dQ ( przyrost przychodu całkowitego wywołany przyrostem produkcji o jednostkę) MR= (TR2 - TR1) / (Q2 - Q1)

Koszty - Wyróżniamy:

• całkowite TC ( wszystkie poniesione nakłady w danym okresie) TC=FC+VC

• przeciętne ( wielkość kosztów w stosunku do wielkości produkcji)

• marginalne MC ( dodatkowy nakład poniesiony na jednostkę)

MC= dTC / dQ lub MC= (TC2 - TC1) / (Q2 - Q1)

• alternatywne ( najlepsze nie wykorzystane rozwiązanie)

• stałe FC ( nakład który nie ulega zmianie)

• zmienne VC ( nakład który się zmienia wraz ze zmianą produkcji)

• AFC - przeciętny koszt stały AFC= FC/Q

• ATC - przeciętny koszt całkowity ATC= TC/Q = AFC + AVC

• AVC - przeciętny koszt zmienny AVC= VC/Q

Optymalizacja - MR = MC

Wielkość produkcji wyznaczona przez warunek zrównania się kosztu marginalnego z przychodem marginalnym zapewnia najwyższy zysk lub najniższe straty.

Maxymalna korzyść netto występuje gdy korzyść marginalna zrównuje się z kosztem marginalnym.

Decyzja - każda sytuacja w której musimy podejmować decyzje przyjmuje typy:

• pewności

• ryzyka

• niepewności

• niepełnej informacji- ignorancji

Każdą decyzję możemy opisać za pomocą:

• zbioru możliwych decyzji lub działań

• zbioru możliwych stanów otoczenia

• zbioru wyników, które otrzymujemy w konsekwencji podjęcia określonej decyzji i wystąpienia określonego stanu otoczenia

• funkcji kryterium - subiektywnej funkcji użyteczności

Pewność - sytuacja występująca wówczas gdy znając powyższe elementy wiemy, że prawdopodobieństwo wystąpienia danego wyniku =1 (100%)

Ryzyko - sytuacja występuje gdy znamy w/w elementy i wiemy jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia danego stanu otoczenia, wiemy co się stanie gdy wybierzemy dany wariant.

Wiemy jakie decyzje mamy do wyboru, znamy wyniki jakie mogą przynieść wiemy że mogą wystąpić różne stany i jakie jest prawdopodobieństwo wystąpienia każdego z nich. Podejmowanie decyzji polega na obliczeniu prawdopodobieństw, wybór opcji zależy od kryterium jakie zastosujemy (maksymalizacja zysku, minimalizacja kosztów)

Niepewność - występuje gdy znamy w/w elementy ale nie znamy prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych stanów otoczenia, podobna do ryzyka ale nie znamy wartości prawdopodobieństw . Podejmowanie decyzji opiera się na wyborze kilku kryteriów:

• pesymizmu ( zakładamy, że stan otoczenia jest dla nas złośliwy )

• optymizmu (zakładamy, że jaką decyzję byśmy nie podjęli otoczenie da nam najlepsze rozwiązanie)

• zawodu ( różnica między użytecznością uzyskaną a tą którą moglibyśmy uzyskać gdyby stan natury był nam znany)

• jednakowego prawdopodobieństwa ( zakładamy, że jeśli nie wiemy co osiągniemy to wybór jest obojętny)

Ignorancja - występuje gdy nie znamy niektórych z powyższych elementów.

Najczęściej występuje sytuacja ryzykowna i niepewna.

Poziom

zagrożenia

Ignorancja

Pewność Ryzyko Niepewność

Sytuacja Decyzja	S1	S2	S3	S4
D1	U ( X 11 )	U ( X 12 )	U ( X 13 )	U ( X 14 )
D2	U ( X 21 )	U ( X 22 )	U ( X 23 )	U ( X 24 )
D3	U ( X 31 )	U ( X 32 )	U ( X 33 )	U ( X 34 )

Macierz użyteczności wyników x = wyniki przy danym stanie otoczenia

Popyt - zgłaszane przez nabywców zapotrzebowanie na konkretny produkt w danym czasie przy określonych cenach lub na ilość dobra za różne ceny w danym czasie.

Każdy racjonalny nabywca zgłasza mniejsze zapotrzebowanie gdy cena rośnie i większe gdy spada.

Zależność między ceną a ilością to prawo popytu.

Czynniki kształtujące popyt:

• cena (zależność odwrotna)

• dochody wyrażające siłę nabywczą konsumentów (zależność proporcjonalna)

• zmiany cen dóbr komplementarnych i substytucyjnych

• czynniki pozaekonomiczne

• efekty zewnętrzne (naśladownictwa, demonstracji prestiżu, owczego pędu, snobizmu, Veblena

• liczba konsumentów i struktura demograficzna

• potrzeby, wymagania, gusta, zwyczaje, tradycja

Wzrost popytu następuje gdy jego krzywa wzrasta D₂ ( gdy cena stoi a ilość wzrasta )

Spadek gdy krzywa spada D₁ ( gdy cena stoi a ilość wzrasta )

Cena A

D₁ D D₂ Ilość A

Podaż - ilość dobra jaką oferenci przedstawiają na rynku w danym czasie przy różnych cenach.

Prawo podaży opisuje dodatkowo zależność między oferowaną ilością dobra a jego ceną.

Czynniki kształtujące rozmiar podaży:

• cena ( zależność proporcjonalna)

• ceny surowców i czynników produkcji

• technika i technologia wytwarzania (ułatwienie produkcji powoduje jej wzrost i wzrost podaży)

• czynniki wynikające z działalności państwa i agend rządowych (zmiana podatków, ceł, dotowania produkcji, wprowadzenie ostrzejszych lub łagodniejszych przepisów

• przewidywania przyszłej koniunktury ( przewidywania przyszłych ekonomicznych warunków działania)

• liczba producentów i jej zmiana

• zjawiska niespodziewane (kataklizmy, katastrofy, zdarzenia losowe)

Krzywa podaży jeśli jest wyżej to podaż maleje S₁ jeśli niżej to podaż rośnie S₂.

Cena A

S₁ S S₂ ilość A

Zależności pomiędzy popytem a podażą - równowaga rynkowa oznacza stan gdzie nabywcy i oferenci zaspakajają swoje aspiracje popytu i podaży. Stan ten opisuje cena i ilość równowagi ( Pe i Qe )

Cena A Pe E

Qe ilość A

Praca pochodzi z serwisu www.e-sciagi.pl

1

---