W trosce o emocjonalno społeczny rozwój dziecka stosujemy 

zasady i formy pedagogiki zabawy sprzyjające kreowaniu postaw 

otwartych; życzliwości, szacunku i tolerancji dla cudzej 

odmienności; a jednocześnie wspomagających budowanie przez

 dziecko poczucia własnej wartości i pozytywnego obrazu własnej osoby. Z dużą troską odnosimy się do kształtowania społecznych  kompetencji dziecka, umiejętności funkcjonowania i

 współdziałania w grupie, nawiązywania relacji  interpersonalnych oraz komunikowania się z rówieśnikami

 i dorosłymi, rozwiązywania konfliktów. W tym celu w każdej 

grupie wiekowej  dzieci, wspólnie z nauczycielkami, ustalają „kontrakt” regulujący zasady 

zachowania się w przedszkolu.

Kontrakt, czyli inaczej umowa, to porozumienie dwóch stron regulująca wzajemne prawa i obowiązki.

Kontrakt w wychowaniu może mieć charakter doraźnej interwencji wychowawczej. Pojawia się on jako reakcja w trudnych sytuacjach, które wymagają zdecydowanego i odpowiednio silnego oddziaływania wychowawczego. Kontrakt może być stosowany także jako sposób ciągłej pracy wychowawczej. Wówczas stanowi on trwały układ regulujący wzajemne stosunki, reguły i zobowiązania między dziećmi a nauczycielem.

Kontrakt najczęściej jest pisemną umową sporządzaną wspólnie przez strony w celu regulacji wzajemnych stosunków , zgodnie z przyjętymi zasadami. W kontrakcie strony zobowiązują się do przestrzegania warunków umowy oraz zgadzają się na poniesienie określonych konsekwencji w przypadku ich złamania. Zawieranie kontraktu jest procesem decyzyjnym, w którym uczestnicy negocjują warunki umowy, mające przynieść polepszenie istniejącej sytuacji. Kontrakt ma charakter dynamiczny i elastyczny, można go renegocjować i zmieniać. Powinien być podpisany przez wszystkie osoby, których dotyczy. Najlepiej gdy jest zawieszony w widocznym miejscu w grupie.

Można wyróżnić dwa podstawowe rodzaje umów: odnoszące się do konkretnego problemu (np. wyrywania sobie zabawek, krzyczenia na sali) oraz kontrakty globalne, które regulują stosunki wychowawcze panujące w grupie.

Kontrakty globalne ustanawiają ogólne zasady w sposób całościowy. Regulacje te dotyczą różnych płaszczyzn wzajemnych stosunków między samymi dziećmi, między dziećmi a nauczycielem ( czasami mogą też określać zasady współpracy z rodzicami). Dobrym momentem na wprowadzenie kontraktu jest początek roku szkolnego. Kontrakt ma przeważnie charakter grupowy, może też mieć indywidualny.

Kontrakt dotyczy jasno i treściwie ujętych zasad, oczekiwań oraz zakresu odpowiedzialności dziecka. Kontrakt podnosi samoocenę dziecka, ponieważ daje możliwość dziecku prześledzenia swoich sukcesów i osiągnięć, zmniejsza koncentrację nauczyciela na zakazach zostawiając więcej czasu na dawanie wsparcia, dzielenie się wrażeniami, rozmowy i zabawy.

Ale jest też inny wymiar kontraktu - międzyludzki. Np. ustne ustalenie zasad zachowywania w jakieś grupie, czy określenie formy komunikacji. Kontrakt jest czymś absolutnie niezbędnym. Dzięki temu w bardzo jasny i przejrzysty sposób wspólnie z uczestnikami ustalamy reguły gry, dlatego o wiele łatwiej jest potem realizować zadania. Kontrakt określa nam szerokie ramy, w których poruszają się dzieci i nauczyciel.

Najważniejszą zasadą kontraktu jest wspólne i demokratyczne ustalenie i zaakceptowanie poszczególnych elementów. Zawarty kontrakt nie jest wyrokiem; zmieniamy się i my, i

sytuacja. Można więc zmieniać warunki jak i przedmiot umowy. Jest to dobry sposób do osiągania celów. Zmusza do stałej autorefleksji i rozwoju.

Kontrakt powinien być: jawny, jasny i realny. Musi być również zrozumiały dla wszystkich. Gdyby nie udało się go zrealizować, warto ponownie przeanalizować sytuację i sprawdzić gdzie popełniono błąd.

Kontrakt jest przykładem partnerskiego i demokratycznego wychowywania dzieci. Zawarty dobrowolnie ma większą moc oddziaływania, niż coś co robi się pod presją i przymusem. Poza tym daje on dzieciom poczucie ładu i porządku, przedstawia rzeczywistość, w której panują czytelne zasady i wyraźne granice. W efekcie daje to dzieciom poczucie bezpieczeństwa i harmonii. Ustalenie kontraktu sprawia, że dzieci są bardziej świadomi swojego postępowania, wiedzą, że za złamanie zasad grozi odpowiednia kara i starają się jej uniknąć, Wprowadzenie jasnych zasad współpracy nauczyciela z grupą, powoduje zbudowanie silnych więzi , że nauczyciel współpracuje, a nie tylko narzuca swoje zdanie.

Umowy z dziećmi uzmysławiają im, że:

• potrafią

• ich słowo coś znaczy

• można na nich polegać

• nie można się wykręcać

• są odpowiedzialne

• ich poczucie własnej wartości liczy się

• wierzymy w nie

Nie można posługiwać się kontraktem, którą uzgodnił inny nauczyciel w innym środowisku. Przecież każde sformułowanie musi być rozumiane jednakowo przez wszystkich uczestników umowy: dzieci i nauczyciela oraz przez każdego z osobna zaakceptowane. Posługiwanie się jakimiś wzorami, to podstawowy błąd, a w każdym razie to już nie wynegocjowany kontrakt, to "tylko" kolejne wymagania nauczyciela i tak będzie traktowany przez dzieci.

Gdy zostanie ustalony kontrakt grupowy pilnujemy, aby zasady ustalone w kontrakcie

były przestrzegane. Następnie omawiamy zrealizowane zadania i wspólnie

wyciągamy wnioski na przyszłość.

Dzieci zdecydowanie bardziej stosują się do wypracowanych przez siebie reguł, niż zasad 

narzuconych przez dorosłych. 
Należy pamiętać, że kontrakt to nie szantaż - to wspólne poszukiwanie rozwiązania problemu czy wspólne ustalenie reguł postępowania.

Bibliografia:

J. Dobrzyńska, Współczesne kierunki wychowawcze”. Wychowanie 1999 nr 2

T. Gordon, Wychowanie bez porażek w praktyce, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa, 1998.

A. Davidson R. D, Davidson, Tajemnica sukcesu, Książka i wiedza, Warszawa, 2000.

B. Suchodolski: „Wychowanie dla przyszłości”;

M. Debesse: „Etapy wychowania”;

---