4
ZGR + Org
Lechosław Cichowski
Literatura:
Ekonomia, pr.zb. pod red. J.Beksiaka, , PWN, Warszawa 2000;
Elementarne zagadnienia ekonomii, pr. zb. pod red. R. Milewskiego, PWN, Warszawa 2005;
Kompendium wiedzy o gospodarce, pod red. E.Cyrsona, PWN Warszawa 2001;
Makro i mikroekonomia. Podstawowe problemy, pr.zb. pod red. S.Marciniaka, PWN, Wyd.4 zmien., Warszawa 2005;
L .Thurow, R.L.Heilbroner, Ekonomia od podstaw. Wszystko co powinieneś wiedzieć o gospodarce, Wyd.Helion, Gliwice 2006
1.PRZEDMIOT EKONOMII,CZYM ZAJMUJE SIĘ
EKONOMIA, EKONOMIŚCI ? (..$$$ .. ?)
1.1. Powstanie ekonomii jako nauki
* 1776 - Badania nad naturą i przyczynami bogctwa narodów(Bogactwo narodów), Adam Smith(1723-1790) -„ niewidzialna ręka rynku”, David Ricardo (1772-1823) - szkoła klasyczna
* John Maynard Keynes (1883-1946) - przełom w ekonomii (Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza, 1936); Milton Friedman(1912- ), Michał Kalecki, Oskar Lange
1.2. Ekonomia: wiedza o gospodarowaniu; nauka o dokonywaniu wyborów
* Badanie zachowań podmiotów gospodarczych
* Co, jak i dla kogo jest produkowane
* Regulatory: instynkt, zwyczaj-tradycja, nakaz, rynek
* Proces gospodarowania: produkcja, podział (wymiana), konsumpcja
1.3. Makroekonomia a mikroekonomia
Makro - gospodarka jako całość, agregaty, współzależności
Mikro - pojedyncze rynki, podmioty
1.4. Ekonomia pozytywna i normatywna
* Opis i wartościowanie: jak gospodarka działa, jak powinna działać
* Polityka gospodarcza a teoria ekonomii (ekonomia)
1.5. Podstawowe pojęcia
* Ograniczone zasoby, środki - nieograniczone potrzeby - różnorodne, alternatywne zastosowania
* Granica, krzywa możliwości produkcyjnych, koszt alternatywny = koszt zaniechanych możliwości
* Podstawowe czynniki produkcji: praca, ziemia, kapitał
* Racjonalność gospodarowania i rachunek ekonomiczny
Racjonalność - zasada oszczędności i wydajności. Rachunek ekonomiczny - warunki stosowania
* Prawidłowości i prawa ekonomiczne:: obiektywność i stochastyczny charakter
Podstawowe pojęcia:
Ekonomia, gospodarowanie, rynek, mikroekonomia, makroekonomia, ekonomia normatywna, ekonomia pozytywna, koszt alternatywny, czynniki produkcji, zasoby, racjonalność gospodarowania, prawa ekonomiczne
1A. PODSTAWOWE PODMIOTY GOSPODARKI RYNKOWEJ
2.1. Podmioty gospodarcze a podmioty gospodarki rynkowej
Aktywni uczestnicy życia gospodarczego
Osoby fizyczne lub prawne podejmujące i realizujące decyzje gospodarcze
Organizacja(instytucja) kierująca się własnym interesem(cel), podejmująca samodzielne decyzje, dysponująca własnymi zasobami
2.2. System ekonomiczny
Podsystem realny(produkty) i regulacyjny(informacje)
2.3. Rodzaje podmiotów
Gospodarstwo domowe: najstarszy, najpowszechniejszy, najtrwalszy ; cel - zaspokojenie potrzeb; podstawowy zasób - praca; podstawowe decyzje - zatrudnienie, dysponowanie dochodami
Gospodarstwo rolne: małe, rodzinne == gospodarstwo domowe + przedsiębiorstwo Szczególny zasób - czynnik produkcji: ziemia; rola tradycji
Przedsiębiorstwo prowadzi działalność gospodarczą na własny rachunek w celu osiągnięcia korzyści(zysku); prywatne przedsiębiorstwo: najmłodszy, najważniejszy, najbardziej aktywny czynnik - składnik podmiotowy klasycznej gospodarki rynkowej (przedsiębiorczość jako czwarty czynnik produkcji). Przedsiębiorstwa wielkie, średnie i małe(small business)i. Przedsiębiorstwa jednoosobowe a spółki: osobowe i kapitałowe. Rola rachunku ekonomicznego jako podstawy decyzji ekonomicznych
Bank komercyjny: podstawowy podmiot - instytucja systemu finansowego; gromadzenie wolnych środków(depozyty) i udzielanie kredytów, kreacja pieniądza
Bank centralny: podstawa systemu finansowego państwa: bank emisyjny, b.banków i b. państwa. Regulowanie podaży pieniądza, sprawowanie nadzoru nad bankami i prowadzenie operacji finansowych w imieniu państwa. Instrumenty: rezerwy obowiązkowe, stopa dyskontowa, operacje otwartego rynku
Państwo (czyli centralne i niższego szczebla instytucje publiczne) w tradycyjnym kapitalizmie „stróż nocny”; współcześnie: regulator, stabilizator, redystrybutor, interwenient
2.4. Podstawowe wpółzależności, struktura podmiotowa systemu
Rola, kierunki podstawowych interakcji pomiędzy podmiotami w gospodarce rynkowej. Zasoby a strumienie
Podstawowe pojęcia:
Przedsiębiorstwo, gospodarstwo domowe, rachunek ekonomiczny, zysk, banki, państwo , struktura podmiotowa gospodarki
2. CO TO JEST RYNEK ???
2.1. Podstawowe (historyczne) przesłanki powstania i rozwoju gospodarki rynkowej (towarowo-pieniężnej):
społeczny podział pracy
wyodrębnienie producentów(wytwórców)
2.2. Podstawowe pojęcia i kategorie:
rynek - miejsce spotkań, całokształt transakcji
popyt - efektywny, potencjalny, potrzeby, determinanty; czynniki wpływające na popyt: bezpośrednie: ceny i dochód: elastyczność popytu jako miara i pośrednie
podaż - ilość zaoferowana do sprzedaży, czynniki bezpośrednie i pośrednie
cena - równowagi, funkcje cen( informacja rynkowa)
2.3. Rynek doskonały (model rynku):
bardzo duża liczba sprzedających i kupujących (cena jest datą )
jednorodność produktów(towarów)
czynniki pozacenowe nie wpływają na decyzje kontrahentów
łatwość przenoszenia kapitału
2.4. Mechanizm działania rynku
k o n k u r e n c j a
prawo popytu i podaży(popyt i podaż jako funkcje ceny); rynkowy mechanizm dostosowawczy (ceny równowagi, modelu pajęczyny)
paradoksy rynkowe: Giffena, Veblena, spekulacyjny
prawo Engla
2.5. Efekty, zalety i słabości gospodarki rynkowej
racjonalne wykorzystanie zasobów
efektywny system motywacyjny(bodźce ekonomiczne)
innowacyjność systemowa
najprostszy system informacji o gospodarce
monopolizacja ograniczająca korzystne działanie rynku
negatywne efekty zewnętrzne (np. zanieczyszczenie środowiska naturalnego)
destabilizujące gospodarkę zjawiska: bezrobocie, inflacja, wahania koniunktury
nierówności społeczne - niesprawiedliwy podział
Podstawowe pojęcia:
Gospodarka rynkowa, popyt, podaż, ceny, prawo popytu i podaży, krzywe popytu i podaży, rynek doskonały, konkurencja, elastyczność cenowa popytu, elastyczność dochodowa popytu, elastyczność mieszana popytu , paradoksy rynkowe(Giffena, Veblena), prawo Engla
3. CO TO JEST PIENIĄDZ ? $ £ Zł¸ EURO ???
Tylko pieniądz doprowadził do szaleństwa więcej ludzi niż to zrobiła miłość
1.Istota i podstawowe funkcje pieniądza
- miernik wartości(ekwiwalent) i jednostka rozrachunkowa
- środek wymiany(obiegu, cyrkulacji)
- środek tezauryzacji(przechowywania wartości, oszczędności)
?? a środek płatniczy ??
2.Ewolucja pieniądza od wartości do znaku(symbolu) wartości, dematerializacja
pieniądz towarowy
pieniądz kruszcowy --banknoty
pieniądz papierowy
pieniądz bankowy(bezgotówkowy)
3.Podaż - zasoby pieniądza
M1 - pieniądz transakcyjny: gotówkowy + depozyty złotowe na żądanie
M2 - + depozyty terminowe jako “barometr aktywności gospodarczej”
M x V = P x Q - równanie I.Fishera
4.Banki jako podstawowe instytucje systemu pieniężno-finansowego
©Bank centralny : jako bank emisyjny, bank banków i bank państwa
Autonomia banku centralnego Regulatory banku centralnego:
stopa rezerw obowiązkowych(R), stopa dyskontowa(procentowa),
operacje otwartego rynku
m = 1/R
Banki handlowe(komercyjne) - rola w systemie,
Rodzaje banków: uniwersalne, wyspecjalizowane
Funkcje banków:
Pasywne: depozyty, gromadzenie oszczędności
Aktywne: udzielanie kredytów
Czy banki są przedsiębiorstwami ?
5. Niebankowe instytucje finansowe
Venture capital, Business Angels
Podstawowe pojęcia: pieniądz, funkcje pieniądza, siła nabywcza pieniądza, pieniądz bankowy, podaż pieniądza, popyt na pieniądz, płynność pieniądza, bank centralny, banki komercyjne, stopa procentowa, kredyt, stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku, venture capital, business angels
4. PRODUKT GLOBALNY I DOCHÓD NARODOWY
Kiedy potrafisz zmierzyć to, o czym mówisz i wyrazić to w liczbach, wiesz o tym coś niecoś (Kelvin)
1. Podstawowe pojęcia:
MPS i SNA jako metody - zasady liczenia PNB, DN
PNB - suma wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług
- suma cen (wartości) wytworzonych w ciągu roku dóbr i usług
- wartość przeniesiona + dodana
- strumień dóbr i strumień dochodów
- C + I + G + X
DN = PNB -- KOSZTY (Wartość przeniesiona)
- suma wartości dodanej
- rola cen w obliczeniach(bieżące, stałe)
DNB = amortyzacja
Wada PNB - podwójne liczenie, dobra pośrednie(wartość przeniesiona)
Jak uniknąć ? produkty finalne = wartości dodane
2. Zalety i wady kategorii dochodu narodowego
syntetyczna miara dobrobytu(i wzrostu gospodarczego)
niemożliwość uwzględnienia wszystkich aspektów dobrobytu:
koszty uboczne: zanieczyszczenie środowiska; problem czasu wolnego ; szarej i czarnej strefy(gospodarki podziemnej, podziemia gospodarczego)
alternatywna miara dobrobytu: HDI (Human Development Index)
3. Podział dochodu:
Konsumpcja, bariera konsumpcji.
Dochody osobiste i dochody rozporządzalne
Akumulacja(inwestycje).
Inwestycje brutto(nowe + restytucyjne, odtworzeniowe)
4. Wzrost i rozwój gospodarczy.:
Podstawowe pojęcia i miary.
Czynniki bezpośrednie, czynniki pośrednie. Zatrudnienie, wydajność(indywidualna, społeczna) , inwestycje(struktura inwestycji), kapitałochłonność. Postęp techniczny == innowacje
Formuła Kaleckiego; r = i x 1/m + u - a
Strategia lizbońska : kształtowanie gospodarki opartej na wiedzy(GOW)
Podstawowe pojęcia: produkt krajowy brutto, produkt narodowy brutto, produkt finalny, dochód narodowy brutto, dochód narodowy, ceny porównywalne(stałe), amortyzacja, inwestycje. wzrost i rozwój gospodarczy, czynniki historyczne, czynniki bezpośrednie i pośrednie, formuła (model) Kaleckiego,akumulacja, innowacje, GOW
5.TEORIA ZACHOWAŃ KONSUMENTA
Podstawowe przesłanki zachowań konsumenta
Konsument jako osoba prawna, prakseologiczna i ekonomiczna.
Gospodarstwo domowe jako podmiot sfery konsumpcji.
Cel działalności gospodarstwa domowego » maksymalizacja użyteczności.
Użyteczność = suma zadowolenia związanego z posiadaniem danego dobra. Użyteczność całkowita i krańcowa. I i II prawo Gossena
Preferencje konsumenta
Tradycyjna teoria użyteczności (kardynalna)
Współczesna teoria użyteczności (ordynalna): uporządkowany system preferencji, krzywe obojętności, krzywe preferencji, rola ograniczenia budżetowego
Decyzje konsumenta
Dotyczą pozyskiwania (nabywania) dóbr i usług
Dotyczą uzyskiwania dochodów
Dotyczą oszczędzania
Suwerenność konsumenta = swoboda dokonywania wyborów. Jej ograniczenia.
Praktyczne uwarunkowania zachowań i zagrożenia konsumenta we współczesnej gospodarce
Wpływ polityki gospodarczej: decyzji makroekonomicznych i mikroekonomicznych w obszarach: fiskalnym, alokacyjnym
Zagrożenia suwerenności konsumenta w sferach: aksjologicznej(system wartości) np. w państwach totalitarnych; behawioralnej (dotyczącej praktycznych przesłanek podejmowania decyzji), kwalitatywnej (jakościowej) dotyczącej wad ukrytych, prawnych np. towarów kradzionych, gospodarczej, dotyczącej sposobów wykorzystania w gospodarce.
Systemowe, związane z mechanizmami gospodarki rynkowej i cywilizacyjne źródła zagrożeń konsumenta
Podstawowe pojęcia:
Konsument, użyteczność, I prawo Gossena, preferencje konsumenta, krzywa obojętności, suwerenność konsumenta, decyzje konsumenta
6.PRZEDSIĘBIORSTWO JAKO PODMIOT GOSPODAROWANIA
Istota przedsiębiorstwa
Przedsiębiorczość, przedsiębiorstwo jako jeden z największych wynalazków w historii gospodarczej ludzkości. Przedsiębiorca wg J. Schumpetera i P.F.Druckera
Odrębność ekonomiczna, osobowość prawna
Funkcja podaż owa, popytowa i społeczna przedsiębiorstwa
Bariery rozwoju przedsiębiorczości
Rodzaje przedsiębiorstw
Własność: prywatne, spółdzielcze, publiczne: państwowe, komunalne
Wielkość: duże(wielkie), średnie i małe („small business” ==SME==MSP)
Przedsiębiorstwa osób fizycznych (rodzinne) a spółki
Spółki: osobowe i kapitałowe:⇒ cywilne, komandytowe, partnerskie, z ograniczoną odpowiedzialnością, akcyjne(korporacje)
Przedsiębiorstwo na rynku
Doskonała konkurencja (cechy rynku doskonałego), konkurencja monopolistyczna i oligopolistyczna. Geneza monopoli. Monopole naturalne.
Podstawowe formy porozumień monopolistycznych: umowa dżentelmeńska, przywództwo cenowe, kartel, trust, holding, koncern, konglomerat
Praktyki monopolistyczne a ustawodawstwo antymonopolowe
4. Cele, zyski, koszty w przedsiębiorstwie
Cel działalności przedsiębiorstwa = zysk
Rachunek wyników w przedsiębiorstwie, bilans
Przychód, utarg przedsiębiorstwa: całkowity, krańcowy
Koszty
Podstawowe pojęcia:
Przedsiębiorstwo, przedsiębiorstwo prywatne, SME, korporacja, spółka osobowa, spółka kapitałowa, koszty, zyski, koszty stałe, koszty zmienne, koszty całkowite, koszty przeciętne, koszty krańcowe, koszty ekonomiczne
Bilans
majątek trwały |
kapitał własny |
zapasy |
zobowiązania długoterminowe |
należności |
zobowiązania bieżące |
gotówka |
zysk(+) strata(-) |
aktywa == pasywa
7. PAŃSTWO A GOSPODARKA
1. Ograniczenia, błędy, niedostatki rynku a rola państwa
Ewolucja poglądów od klasyków, przez przełom keynesowski po współczesne dyskusje. Państwo dobrobytu a społeczna gospodarka rynkowa.
Podstawowe argumenty za i przeciw aktywnej ekonomicznej roli państwa w gospodarce
2. Podstawowe ekonomiczne funkcje państwa
Funkcja legislacyjna
Funkcja alokacyjna
Funkcja stabilizacyjna
Funkcja redystrybucyjna
3. Formy, metody i kierunki aktywności państwa
Reagowanie na efekty zewnętrzne;
dbanie o dostępność dóbr publicznych;
zapewnianie dostępu do informacji(MiŚ);
podtrzymywanie konkurencji na rynku;
prowadzenie polityki przemysłowej(innowacyjnej);
nacjonalizacja i prywatyzacja;
tłumienie wahań koniunktury;
wyrównywanie dochodów
4. Podstawowy problem interwencjonizmu: równość (sprawiedliwość) czy efektywność
Równość, wnoszący podobny wkład otrzymują podobne dochody; nie mogący pracować żyją godziwie. Czy równość == sprawiedliwość.
5. Finanse publiczne czyli budżet i podatki
Dochody budżetowe i wydatki.
Wzrost roli budżetów (wydatków budżetowych) we współczesnej rozwiniętej gospodarce rynkowej
Podstawowe składniki dochodów i wydatków: centralne, lokalne i ubezpieczenia społeczne
Wydatki związane z tradycyjnymi(podstawowymi) funkcjami państwa ; wydatki socjalne (państwo dobrobytu); wydatki związane z interwencją w gospodarce(stymulacyjne)
Istota i zasady systemu podatkowego
Podatki == przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne świadczenia pieniężne pobierane przez państwo na podstawie przepisów prawa
Kanon Smitha ==
⇑ zasada sprawiedliwości (równości)
⇑⇑ zasada jawności (pewności)
⇑⇑⇑ zasada dogodności
⇑⇑⇑⇑ zasada taniości
Podatki dochodowe(PIT,CIT), przychodowe, majątkowe i konsumpcyjne(VAT, akcyzowe)
Struktura - konstrukcja podatków: podmiot, przedmiot, podstawa opodatkowania, stawka i skala podatkowa
“Konflikt.. pomiędzy równością i efektywnością...jest naszym największym społeczno-gospodarczym dylematem ...Nie możemy jednocześnie cieszyć się owocami efektywności rynkowej i równo ich dzielić”(A.Okun)
Podstawowe pojęcia:
Państwo-stróż nocny, państwo dobrobytu, funkcja legislacyjna, funkcja alokacyjna, funkcja redystrybucyjna, funkcja stabilizacyjna, interwencjonizm państwowy, polityka gospodarcza,
budżet, funkcje budżetu, dochody budżetowe, wydatki budżetowe, budżet centralny, budżet lokalny, deficyt budżetowy, dług publiczny, kanon Smitha, podatki, podatki bezpośrednie i pośrednie, podatek VAT
8.BEZROBOCIE I INFLACJA
1. Pojęcie i rodzaje(typy) bezrobocia
Aktywni zawodowo: pracujący a bezrobotni Bierni zawodowo
Bezrobocie wg urzędów pracy i badań aktywności ekonomicznej ludności(BAEL)
Bezrobocie dobrowolne i przymusowe
Bezrobocie cykliczne(koniunkturalne, klasyczne), frykcyjne, strukturalne
Bezrobocie ukryte (utajone), chroniczne, sezonowe
2. Przyczyny i koszt bezrobocia = skutki ekonomiczne i społeczne
Mechanizm rynkowy(rynku pracy), wysokość i giętkość(sztywność) płac
Naturalna stopa bezrobocia
Koszt społeczny = prawo Okuna i prywatny(stres)
3. Rola państwa
Aktywna i pasywna rola państwa. Polityka makroekonomiczna(fiskalna i pieniężna) i mikroekonomiczna(pośrednictwo pracy, szkolenia, subsydia, prace publiczne)
Zasiłki, odszkodowania, dodatki
4. Istota i przyczyny inflacji
Wzrost ogólnego(przeciętnego) poziomu cen
Nierównowaga : luka inflacyjna: otwarta, zamknięta
Mierzenie - wskaźniki: CPI i deflator PKB
Przyczyny - źródła inflacji: popyt, koszty, podaż pieniądza i struktura gospodarki
Inflacja umiarkowana, galopująca, hiperinflacja. Inflacja inercyjna
5. Koszty - skutki inflacji: przeciwdziałanie inflacji
zniekształcenie informacyjnej funkcji cen, ucieczka od pieniądza, redystrybucja dochodów, wzrost niepewności i osłabienie aktywności gospodarczej, niekorzystne zmiany w bilansie płatniczym, wzrost kosztów obsługi działalności gospodarczej
wzrost cen a wzrost dochodów, indeksowanie dochodów i koszty(zdzieranych zelówek i zmienianych jadłospisów)
inflacja nieoczekiwana i oczekiwana - dostosowania
Rola państwa(rządu) i banku centralnego: polityka dochodowa i pieniężna
Podstawowe pojęcia:
bezrobocie, bezrobocie dobrowolne i przymusowe, bezrobocie frykcyjne, bezrobocie strukturalne, bezrobocie cykliczne(klasyczne), bezrobocie ukryte(utajone), bezrobocie chroniczne, bezrobocie sezonowe, naturalna stopa bezrobocia, prawo Okuna, inflacja, deflacja, luka inflacyjna, CPI, deflator PKB, inflacja umiarkowana, galopująca, hiperinflacja, inflacja inercyjna, inflacja popytowa, inflacja podażowa, inflacja kosztowa, krzywa Phillipsa.
.
9.HANDEL ZAGRANICZNY, INTEGRACJA I GLOBALIZACJA
Międzynarodowy podział pracy - przyczyny handlu zagranicznego i podstawowe pojęcia:
Zróżnicowanie struktur gospodarczych(produkcyjnych)
Różnice poziomów rozwoju gospodarczego i technologicznego
Warunki naturalne(klimat, bogactwa naturalne)
Autarkia a gospodarka otwarta; eksport - import; bilans handlowy - bilans płatniczy; struktura geograficzna - struktura rodzajowa; terms of trade
Teorie handlu zagranicznego:
Teoria kosztów absolutnych
Teoria kosztów komparatywnych
Teoria przewag konkurencyjnych
Handel zagraniczny a wzrost gospodarczy. Polityka handlowa .
Handel zagraniczny jako bariera wzrostu gospodarczego
Handel zagraniczny jako determinanta rozwoju gospodarczego
Polityka wolnego handlu
Protekcjonizm handlowy: narzędzia: cła, opłaty wyrównawcze, kontyngenty, bariery administracyjne i technologiczne, dotacje i subwencje
3. Integracja europejska
= Scalanie dotychczas odrębnych organizmów gospodarczych w jedną całość powstanie nowej całości ekonomicznej o trwałych powiązaniach ekonomicznych
wzajemne powiązanie i współzależności między krajami z określonego obszaru geograficznego
tworzenie regionalnych międzynarodowych bloków gospodarczych
regulowanie procesów gospodarczych środkami interwencjonizmu ponadpaństwowego
znoszenie przeszkód na drodze swobodnego przepływu towarów, kapitałów, siły roboczej
tworzenie wspólnej polityki handlowej wobec„państw trzecich”
dążenie do ujednolicenia narzędzi, mechanizmów funkcjonowania gospodarki narodowej(praw, pieniądza, podatków)
4. System prawny i polityka integracyjna Unii Europejskiej
◊ Wspólna polityka rolna
◊ Wspólna polityka handlowa
Wspólna polityka przemysłowa
Wspólna polityka transportowa
Wspólna polityka B+R (innowacyjna)
Wspólna polityka ochrony środowiska
Wspólna polityka regionalna
Budżet Unii Europejskiej
5. Podstawowe problemy i wyzwania globalizacji
problemy ludnościowe - przyrost naturalny;
problem wyżywienia;
problem ograniczonych zasobów bogactw naturalnych;
problem zagrożenia środowiska naturalnego, odpadów;
tworzenie nowego ładu(porządku) ekonomicznego;
wyzwanie zmian;
wyzwanie edukacyjne;
rola jakości i innowacji
Podstawowe pojęcia:
Eksport, import, autarkia, terms of trade, bilans handlowy, bilans płatniczy, teoria kosztów komparatywnych, wolny handel, protekcjonizm handlowy, integracja ekonomiczna, wspólnoty europejskie, jednolity rynek, wspólna polityka rolna, strategia lizbońska, fundusze strukturalne
10 . TRANSFORMACJA SYSTEMOWA i BUDOWA PROINNOWACYJNEGO SYSTEMU RYNKOWEGO
1. Przesłanki transformacji systemowej
Nieskuteczność reform prorynkowych.
Upadek ekonomiczny socjalizmu(gospodarki centralnie planowanej, nakazowo-rozdzielczej)
Porozumienia polityczne(społeczne) pomiędzy podstawowymi siłami rządzącymi i opozycją
2. Plan(Balcerowicza) i kierunki przebudowy
Punkt wyjścia : gospodarka polska u progu transformacji
niska i malejąca efektywność wykorzystania zasobów
przestarzała struktura przemysłu i gospodarki
nierównowaga gospodarcza(gospodarka niedoborów)
dominacja sektora państwowego(publicznego)
słabość-rozregulowanie sfery finansowo-pieniężnej(inflacja, sztuczne ceny i kursy walutowe ..)
Plan Balcerowicza: strategiczne cele: stabilizacja gospodarki i prorynkowa transformacja systemowa
Podstawowe kierunki działań:
liberalizacja == uwolnienie cen ⇒ równowaga rynkowa
wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotego
rygorystyczna polityka budżetowa (ograniczenie wydatków, progresywne opodatkowanie wzrostu wynagrodzeń)
zaostrzenie polityki pieniężno-kredytowej(urealnienie stóp procentowych, ograniczenie kredytów dla przedsiębiorstw)
liberalizacja (demonopolizacja) handlu zagranicznego)
reforma systemu bankowego(usamodzielnienie NBP)
zapoczątkowanie prywatyzacji i wspierania rozwoju sektora prywatnego
zniesienie administracyjnego rozdzielnictwa produktów, surowców i materiałów
reforma systemu podatkowego(podatek od dochodów osobistych i VAT)
stworzenie podstaw rynku kapitałowego(powstanie Warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych)
Drugi etap przebudowy: zapowiedź zmian i kontynuacja; “Strategia dla
Polski “ G.Kołodki i powrót Balcerowicza
Krytyka dokonań poprzedników; idea zasadności reform gospodarki socjalistycznej jako ważnego czynnika skutecznej przebudowy systemowej(przykład: Polska, Węgry, Słowenia)
Potrzebne reformy systemowe i efektywna polityka gospodarcza(rozwojowa)
Dyskusyjność przedłużania okresu szokowej terapii
Zasadność konfrontowania polityki z zaleceniami ekspertów(konsensus waszyngtoński) i nie bezkrytycznego ich akceptowania(por. zalecenia dot. instytucji-agencji promujących przedsięwzięcia rozwojowe, innowacyjne i wzrostu nakładów na edukację
3. Przemiany własnościowe(prywatyzacja)
Przyspieszona prywatyzacja jako kluczowy proces transformacyjnej przebudowy gospodarki. Konieczny, nie wystarczający warunek poprawy efektywności gospodarowania
Program i tempo prywatyzacji
Prywatyzacja likwidacyjna a założycielska
Finansowe zaplecze prywatyzacji
Negatywny aspekt prywatyzacji: brak sprzężenia pomiędzy wpływami a wydatkami na rozwój(restrukturyzację)
4. Podstawowe efekty
Sukcesy - osiągnięcia
zlikwidowanie hiperinflacji
zrównoważenie, ustabilizowanie sytuacji rynkowej(rynek producenta ⇒ rynek konsumenta)
radykalna zmiana struktury własnościowej(prywatyzacja)
wprowadzenie wewnętrznej wymienialności złotówki
poprawa efektywności wykorzystania zasobów(pracy, kapitału)
wzrost wydajności pracy
umorzenie części zadłużenia zagranicznego
wzrost obrotów handlu zagranicznego i poprawa jego struktury
Koszty - negatywne następstwa transformacji
gwałtowny spadek tempa wzrostu gospodarczego w początkowym etapie
pojawienie się masowego bezrobocia
znaczący spadek płacy realnej
załamanie budownictwa mieszkaniowego
dopuszczenie do niezagospodarowania ziemi (m.in. po PGR(
nieudolna często prywatyzacja
dyskryminacja sektora publicznego
nadmierna likwidacja obecności państwa, państwowej polityki makroekonomicznej w stosunku do dopiero powstającej gospodarki rynkowej
nadmierni restrykcyjna (i często nieudolna) polityka fiskalna, kredytowa i dochodowa
zignorowanie problemu społecznych kosztów transformacji
opóźnienie reform tzw. sfery budżetowej, systemu świadczeń społecznych i emerytalno-rentowego)
Ocena końcowa zależy od przeprowadzenia i osiągnięcia pożądanych efektów w sferach: systemowej(instytucjonalnej), materialnej i świadomościowej;
System, instytucje powstały w postaci podstawowej, nie ukształtowały się w pełni
Zmiany materialne: restrukturyzacja, unowocześnienie == ograniczony sukces
Zmiany świadomości == największe opóźnienie
5. Podstawowy dylemat obecnego etapu transformacji:
Dokończenie przebudowy systemowej == strategiczne cele == ukształtowanie polskiego modelu gospodarki rynkowej a przekształcenia związane z dostosowaniami integracyjnymi i wzrost gospodarczy
Warunki:
A. Konieczność odpolitycznienia systemu ekonomicznego
B. Potrzeba zmiany polityki gospodarczej ⇒ prorozwojowa, prospołeczna
Podstawowe pojęcia przedstawione po konspektach poszczególnych tematów będą częścią rygorów zaliczeniowych, to znaczy obowiązuje Państwa znajomość tych pojęć, niekoniecznie dosłownie zapamiętanych z podręcznika-dowolnego, ale na pewno w postaci zbliżonej do poprawnej w większości podręczników i w materiale wykładowym.
Oprócz pojęć na egzaminie znajdą się pytania problemowe, ew. pytania testowe z zakresu przedmiotu; większość znajduje się w materiałach pomocniczych do studiowania ekonomii (np. do Podstaw ekonomii R.Milewskiego, czy Ekonomii Begga)