OCENA RYZYKA ZAWODOWEGO

NA STANOWISKU

INFORMATYK

1. Wstęp.

Zapewnienie bezpiecznego wykonywania pracy w zakładach pracy jest w Polsce usankcjonowane prawnie. Zgodnie z artykułem nr 226 Kodeksu pracy, pracodawca jest zobowiązany do informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywanymi czynnościami oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami w środowisku pracy.

Ryzyko zawodowe zgodnie z § 2 pkt. 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa pracy to prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z wykonywaną pracą, powodującą straty, a w szczególności wystąpienie u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy.

Przeprowadzona ocena ryzyka stanowi podstawę do zastosowania przez pracodawcę organizacji pracy i stworzenia stanowisk pracy zabezpieczających pracowników przed zagrożeniami wypadkowymi oraz oddziaływaniem czynników szkodliwych i uciążliwych dla zdrowia.

Ocena ryzyka zawodowego informatyka została wykonana wg normy PN - N - 18002. W metodzie zakłada się możliwość powstania wypadku i szacuje jakościowo parametry ryzyka, skutki i prawdopodobieństwo, z jakim następstwa te mogą wystąpić. Ciężkość następstw i prawdopodobieństwo ich wystąpienia szacowane są na trzech poziomach. Ryzyko zawodowe wartościowane jest w skali trójstopniowej na trzech poziomach.

2. Procedura oceny ryzyka (etapy).

Przebieg oceny ryzyka składa się z powiązanych ze sobą etapów. Według Polskiej Normy PN-N-18002 ocena ryzyka zawodowego składa się z następujących działań:

W normie PN-N-18002 przedstawiona jest trójstopniowa skala szacowania ryzyka.

Tabela nr 1 (źródło: PN-N-18002)

	CIĘŻKOŚĆ NASTĘPSTW
PRAWDOPODOBIENSTWO ZDARZENIA	mała	średnia	duża
Mało prawdopodobne	Małe 1	Małe 1	Średnie 2
Prawdopodobne	Małe 1	Średnie 2	Duże 3
Wysoce prawdopodobne	Średnie 2	Duże 3	Duże 3

1. Ciężkość następstw

• Mała: „urazy i choroby, które nie powodują długotrwałych dolegliwości i absencji w pracy. Są to czasowe pogorszenia stanu zdrowia, takie jak niewielkie stłuczenia, zranienia, podrażnienia oczu, objawy niewielkiego zatrucia, bóle głowy, itp.”.

• Średnia: „urazy i choroby, które powodują niewielkie ale długotrwałe lub nawracające okresowo dolegliwości i są związane z krótkimi okresami absencji. Są to np. zranienia, oparzenia II-stopnia na niewielkiej powierzchni ciała, alergie skórne, nieskomplikowane złamania, zespoły przeciążeniowe układu mięśniowo-szkieletowego (np. zapalenie ścięgna)”.

• Duża: „urazy i choroby, które powodują ciężkie i stałe dolegliwości lub śmierć. Są to np. oparzenia III stopnia, oparzenia II stopnia dużej powierzchni ciała, amputacje, skomplikowane złamania z następową dysfunkcją, choroby nowotworowe, toksyczne uszkodzenia narządów wewnętrznych i układu nerwowego w wyniku narażenia na czynniki chemiczne, zespół wibracyjny, zawodowe uszkodzenia słuchu, astma, zaćma, itp.”.

2. Prawdopodobieństwo urazu

• Mało prawdopodobne: zalicza się te następstwa zagrożeń, które nie powinny nastąpić podczas całego okresu aktywności zawodowej pracownika.

• Prawdopodobne: mogą wystąpić nie więcej niż kilkakrotnie w ciągu okresu aktywności zawodowej pracownika.

• Wysoce prawdopodobne: mogą wystąpić wielokrotnie podczas aktywności zawodowej pracownika.

Dla takich wartości jak hałas, zapylenie czy oświetlenie, będących

wartościami mierzalnymi, do oszacowania ryzyka można zastosować poniższą tabelę:

Tabela nr 2 (źródło: PN-N-18002)

Wartość wielkości charakteryzującej narażenie (P)	Oszacowanie ryzyka zawodowego
P>Pmax	DUŻE
Pmax>P>0,5Pmax	ŚREDNIE
P<0,5Pmax	MAŁE

Pmax - wartość dopuszczalna wielkości charakteryzującej narażenie (NDS - najwyższego dopuszczalnego stężenia lub NDN - najwyższego dopuszczalnego natężenia).

Po oszacowaniu ryzyka wyznaczamy jego dopuszczalność. Znając wartość ryzyka (duże, średnie, małe) możemy stwierdzić czy jest ono dopuszczalne czy niedopuszczalne i na podstawie tego określić niezbędne działania dotyczące organizacji stanowiska pracy.

Możemy to zrobić przy pomocy tabeli nr 3.

Tabela nr 3 (źródło: PN-N-18002)

OSZACOWANIE RYZYKA ZAWODOWEO	DOPUSZCZALNOŚĆ RYZYKA ZAWODOWEGO	NIEZBĘDNE DZIAŁANIA
duże	niedopuszczalne	Jeżeli ryzyko zawodowe związane jest z pracą już wykonywaną, działania w celu jego zmniejszenia należy podjąć natychmiast. Planowana praca nie może być rozpoczęta do czasu zmniejszenia ryzyka zawodowego do poziomu dopuszczalnego.
średnie	dopuszczalne	Zaleca się zaplanowanie i podjęcie działań, których celem jest zmniejszenie ryzyka zawodowego.
Małe		Konieczne jest zapewnienie, że ryzyko zawodowe pozostanie co najwyżej na tym samym poziomie.

Ostatnim etapem, który jest pochodną procesu oceny ryzyka, są działania korygujące, które mają na celu zredukować ryzyko do poziomu dopuszczalnego.

Przy redukcji ryzyka należy kierować się zasadą, aby w pierwszej kolejności eliminować zagrożenie, mogące powodować najcięższe skutki. Następnie redukujemy prawdopodobieństwo wystąpienia urazu lub pogorszenia stanu zdrowia.

3. Opis stanowiska pracy.

Gminne Centrum Kultury w Przechlewie na stanowisku informatyk zatrudnia 1 osobę. Praca wykonywana jest od wtorku do soboty w godzinach 12.00 - 20.00 (1/1e).

W sali informatycznej (kawiarence internetowej) GCK przy ul. Młyńskiej 11 w Przechlewie znajduje się 16 stanowisk komputerowych oraz pomieszczenie socjalne. Stanowisko pracy zaprojektowane wg zasad ergonomii.

Informatyk posiada aktualne szkolenia BHP (wstępne, stanowiskowe i okresowe) oraz aktualne badania lekarskie. Na przedmiotowym stanowisku pracy od 2006r. nie zanotowano wypadków przy pracy, nie stwierdzono również choroby zawodowej.

Praca informatyka polega na administrowaniu lokalną siecią komputerową oraz utrzymaniu jej w ciągłej sprawności, nadzorowaniu pracy użytkowników sieci, instalowaniu oprogramowania i urządzeń. Czas pracy przy monitorze ekranowym średnio w czasie zmiany roboczej to 5 - 6 godzin. Pracownik w trakcie pracy przy komputerze robi krótkie przerwy na odpoczynek (ok. 5 - 10 min.) według własnego uznania.

4. Identyfikacja zagrożeń na stanowisku informatyk.

Karta informacji o zagrożeniach na stanowisku informatyk - opis zagrożeń.

Możliwe zagrożenie	Źródło zagrożenia (przyczyna)	Możliwe skutki zagrożenia	Środki ograniczające ryzyko zawodowe
Porażenie prądem elektrycznym	- uszkodzenie izolacji przewodów zasilających urządzenia elektryczne, - niesprawne wyłączniki, - uszkodzone gniazda wtyczkowe, - nieprzestrzeganie instrukcji eksploatacji w trakcie napraw, - użytkowanie urządzeń zasilanych elektrycznie	poparzenie, migotanie komór serca, śmierć	Przestrzeganie procedur i instrukcji, regularne badania skuteczności zerowania i rezystancji izolacji
Skaleczenia	- nieuwaga, nieostrożność w trakcie posługiwania się narzędziami, ostre krawędzie, kartka papieru	zadrapanie, rozcięcie, skaleczenie, zakłucie, lekkie zranienie,	Stosowanie rękawic ochronnych, wzmożona uwaga
Upadek na tym samym poziomie	- zła organizacja pracy, - nieporządek panujący na stanowisku pracy, - pośpiech,	Skaleczenia, zadrapania, stłuczenia, złamania lub zwichnięcia kończyn	Wzmożona uwaga, przestrzeganie procedur i instrukcji, odpowiednia organizacja pracy, utrzymanie porządku
Uderzenie o nieruchome przedmioty	- pośpiech, zła organizacja stanowiska pracy, - wystające kanty źle ustawionych regałów, biurek	lekkie stłuczenia, siniaki, otarcia naskórka	Właściwa organizacja przestrzeni, odpowiednia szerokość przejść i ustawienie mebli, wzmożona uwaga
Przeciążenie układu ruchu (mięśniowo-szkieletowego)	- wymuszona pozycja ciała podczas pracy przy komputerze	choroby układu ruchu, zwyrodnienia kręgosłupa, syndrom RSI	Ergonomiczne przystosowanie stanowiska do wykonywanej pracy
Pole magnetyczne, elektrostatyczne	- długotrwałe narażenie związane ze specyfiką wykonywanych czynności, - brak odpowiednich osłon, przestarzały sprzęt	osłabienie psychiczne, przemęczenie fizyczne, złe samopo-czucie, bóle oczu, łzawienie, choroby układu nerwowego i krwionośnego	Prawidłowe ustawienie monitora, monitor o obniżonym poziomie promieniowania, przerwy w pracy
Przeciążenie narządu wzroku	- zbyt mały kontrast na monitorze, - monitor na tle okna, - ładunki elektrostatyczne powodujące szybkie osadzanie się kurzu, - zbyt jaskrawe kolory obrazu (znak-tło) na ekranie monitora - brak przerw w pracy	bóle oczu, łzawienie, osłabienie wzroku, zapalenie spojówek	Ograniczenie ekspozycji, okulary z antyrefleksem, przerwy w pracy
Poparzenie	- pośpiech, nieostrożność podczas parzenia gorących napojów	lekkie poparzenia, podrażnienia skóry	Zachowanie uwagi
Stres psychospołeczny	- agresja ze strony interesantów, konflikty w relacjach przełożony - podwładny, obciążenie zadaniami zawodowymi	dyskomfort psychiczny, przemęczenie fizyczne, konflikty, złe samopoczucie pracownika, nerwice	Właściwa organizacja pracy i wypoczynku
Wypadek komunikacyjny (wyjazdy służbowe, delegacje, dojazdy do pracy)	- zły stan techniczny eksploatowanego pojazdu, nieprzestrzeganie przepisów ruchu drogowego, brak dostatecznej koncentracji, zagrożenia ze strony innych uczestników ruchu	złamania kończyn, kalectwo, śmierć	Wzmożona uwaga, sprawny technicznie samochód, przestrzeganie prawa o ruchu drogowym
Pożar	- zwarcie instalacji elektrycznej, - zaprószenie ognia	- ciężkie poparzenia - śmierć	Przestrzeganie instrukcji, szkolenia, wzmożona uwaga, badania instalacji elektrycznej

• 
  5. Wartościowanie ryzyka

6. Podsumowanie.

W ocenie ryzyka zawodowego informatyka ujęto i oszacowano 10 zagrożeń, z których aż 7 charakteryzuje się małym prawdopodobieństwem wystąpienia. Najwyższym wskaźnikiem prawdopodobieństwa wystąpienia charakteryzuje się przeciążenie narządu wzroku, jednakże ze względu na małą ciężkość następstw ryzyko zawodowe oszacowano jako średnie. Za średnie uznano także ryzyko przeciążenia układu ruchu będące skutkiem wymuszonej pozycji ciała podczas pracy przy komputerze. Regularne przerwy oraz organizacja stanowiska pracy zgodnie z zasadami ergonomii pozwala zapobiec tym schorzeniom. Nawet taka błahostka jak nieprawidłowe położenie klawiatury może mieć katastrofalne skutki w postaci nadwerężenia ścięgien cieśni nadgarstka. Wynikiem tego może być poważne schorzenie rąk - RSI, czyli zespół urazów wynikających z chronicznego przeciążenia, objawiających się przewlekłymi bólami ramion, przedramion, przegubów i dłoni, których skutki mogą kumulować się, nie dając o sobie znać przez wiele lat. Objawy RSI są często mylnie diagnozowane przez lekarzy, a sama choroba nie została uznana za chorobę zawodową.

Przeprowadzona ocena ryzyka zawodowego na stanowisku informatyka wykazała, że ryzyko związane z wykonywaną pracą należy uznać za średnie (akceptowalne). Działania podjęte przez pracodawcę powinny sprowadzać się do kontrolno - sprawdzających w celu zmniejszenia lub co najmniej utrzymania ryzyka na tym samym poziomie. Działania te nie mogą jednak stanowić jednorazowych kontroli, bowiem tylko systematyczne i ciągle doskonalące działania zapewnią skuteczne ograniczenie ryzyka zawodowego pracownika.

7

Zagrożenie	Ciężkość następstw	Prawdopodobieństwo	Ryzyko
Porażenie prądem	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie
Skaleczenia	Mała	Mało prawdopodobne	Małe
Upadek na tym samym poziomie	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe
Przeciążenie układu ruchu (mięśniowo-szkieletowego)	Średnia	Prawdopodobne	Średnie
Pole magnetyczne, elektrostatyczne	Średnia	Mało prawdopodobne	Małe
Przeciążenie narządu wzroku	Mała	Wysoce prawdopodobne	Średnie
Poparzenie	Mała	Mało prawdopodobne	Małe
Stres	Średnia	Prawdopodobne	Średnie
Wypadek komunikacyjny	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie
Pożar	Duża	Mało prawdopodobne	Średnie

Część 1.

Nazwa i opis stanowiska; wymogi dla pomieszczenia i danego stanowiska pracy wynikające z przepisów, rodzaj wykonywanej pracy.

Część 2.

Identyfikacja zagrożeń dla danego stanowiska.

Część 3.

Oszacowanie ryzyka zawodowego dla danego stanowiska.

Część 4.

Wyznaczenie dopuszczalności ryzyka zawodowego.

Część 5.

Wyciągnięcie wniosków z przeprowadzonej oceny.

(Opracowanie działań korygujących lub zapobiegawczych)

---