Psychologia społeczna (21.10.2008r.)
Psychologia jako nauka
1. Koncepcja wielowymiarowości człowieka, (kim jest człowiek, osobowość - temperament, charakter, uczucia)
Rozwój człowieka następuje w czterech wymiarach:
I. Wymiar biologiczny [dynamiczny i zmienny]
- popędy, instynkty
- mówi o tym, kim człowiek jest w sensie fizycznym (funkcjonowania biologiczno - chemicznego)
II. Wymiar psychiczny
- emocje, uczucia, potrzeby człowieka,
- system wartości, jaki sobie człowiek tworzy w ciągu całego życia
- agresja, frustracja, stresy, uzależnienia
III. wymiar społeczny
- relacje interpersonalne
- komunikacja, preferencje i sympatie
- kontakt z drugim człowiekiem
IV. Wymiar noetyczno - duchowy
- wymiar konstytuowania się struktury „ja” (wgłębianie się w strukturę „ja”: ”ja” wyidealizowane i „ja” realne)
„Ja” jest podmiotowo - osobowe, świadome, dobrowolne, otwarte i decydujące - człowiek stawia w swoim życiu cele, które są związane z rozwojem, akceptuje problematykę śmierci, uczestniczy w życiu społecznym i kulturowym, jest współautorem własnej biografii, jest intuicyjnie twórcze, posiada dążenia intelektualno - poznawcze.
Człowiek ma możliwość aktów moralnego uszlachetniania się, człowiek jest w stanie przeżyć akt miłości, przekraczający akt biopsychicznego uwarunkowania.
Optimum skutkowania, miłości i rozwoju.
Jest to wymiar, w którym człowiek jest w stanie zaakceptować i przeżyć ból, cierpienie, śmierć i marzenia. Wymiar, w którym człowiek realizuje się i podnosi intencje ku czemuś i ku komuś, ukierunkowany ku wartościom - najpełniejszy wymiar egzystencji ludzkiej.
2. Definicja psychologii.
I. Psychologia jest nauką o faktach i dyspozycjach psychicznych. (prof. Wł. Witwicki)
II. Psychologia jest nauką o regulacji wzajemnych stosunków organizmów żywych z ich otoczeniem. (prof. T. Tomaszewski)
III. Psychologia jako całokształt procesu odzwierciedlających rzeczywistość i działania w niej - psychika we wszystkich jej postaciach. (Wł. Szewczuk)
IV. Psychologia jest nauką o człowieku, która bada prawa zachowania oraz czynniki środowiskowe i osobowościowe, które nimi sterują.
V. Definicja ogólna: Psychologia jest nauką o człowieku, jego świadomej i nieświadomej działalności, o procesach i prawach rządzących jego zachowaniem, a także o jego funkcjonowaniu w środowisku społecznym.
3. Metody psychologii
- sposób systematycznie stosowany
-> metody specyficzne:
- eksperyment naturalny i eksperyment laboratoryjny
- obserwacja samego siebie - introspekcja (metoda subiektywna) oraz obserwacja innych
* obserwacja indywidualna i grupowa
* obserwacja dorywcza i systematyczna
- testy (służą do ilościowego określania właściwości indywidualnych)
-> metody niespecyficzne
- wywiad (zaplanowana rozmowa wyznaczona określonym planem)
- ankieta (zbiór pytań tak sformułowanych, żeby respondenci mogli udzielić pisemnych odpowiedzi na kwestie interesujące badacza)
- kwestionariusz (metoda składająca się z szeregu tak ułożonych pytań, że osoba msi odpowiedzieć w sposób narzucony przez badacza).
4. Koncepcje współczesnej psychologii:
I. Koncepcje behawiorystyczne
- twórca J. Watson
- eksperymenty nad zwierzętami
- zdaniem behawiorystów zachowanie człowieka i jego kontakty uzależnione są od czynników genetycznych, środowiska fizycznego i środowiska społecznego
- środowisko jest mozaiką, która steruje reakcjami człowieka (środowisko steruje człowiekiem/ współcześnie człowiek wpływa też na środowisko)
- nie negują świadomości i procesu myślenia, ale uważają, że świadomość i proces myślenia są kształtowane przez środowisko
- istotną rolę odgrywają wzmocnienia pozytywne i negatywne (system nagród i kar).
II. Koncepcja psychodynamiczna (psychoanalityczna
- twórca Z. Freud.
- poznanie struktury osobowości człowieka, struktura ta składa się z 3 wymiarów: id, ego i superego
- popędy są nieświadome i sterują zachowaniami człowieka
- zakłada również, że w człowieku istnieją lęki. Źródłem tych lęków są wewnętrzne konflikty i frustracje, które determinują zaspokojenie potrzeb. Nierozwiązanie danego konfliktu powoduje uruchomienie mechanizmów obronnych, które bronią przed lękiem, poczuciem winy i beznadziejnością.
- istnieją 2 rodzaje lęków:
* lęk neurotyczny (reakcja jest nieproporcjonalna do lęku).
* lęk normalny (reakcja proporcjonalna do lęku).
III. Koncepcje poznawcze
- prekursorem jest Eric Dolman
- nasze struktury poznawcze przygotowane są na określone następstwo, określony porządek zdarzeń
- tworzy się sieć poznawcza, która pozwala człowiekowi orientować się we wszystkim, co go otacza
- koncepcja ta zakłada, że jednostka jest podmiotem przyjmującym postawę poznawczą, czyli jednostka obserwuje świat, formułuje hipotezy, planuje, eksperymentuje oraz wnioskuje po to, by przystosować się do określonego świata, w którym żyje
- wszystkie procesy psychiczne człowieka zależą od dopływu informacji
- człowiek ma siłę samodzielnego myślenia i działania, dlatego też każde zachowanie człowieka, jeśli zostało już w jakiś sposób ukształtowane, to może być modyfikowane w procesie wychowania.
IV. Koncepcja humanistyczna
- twórcami byli A.Maslow, J. Rogers, May, Gordon, Ford
- koncepcja szkicuje pojęcie osoby jako podmiotu autonomicznego, niezawisłego, twórczego, dążącego do rozwoju (samorealizacji).
Osobowość to konstrukt teoretyczny w psychologii. Zintegrowana organizacja cech, która różni jednego człowieka od drugiego. Względnie stała organizacja. Charakter, inteligencja, nawyki obraz siebie, popędy i mechanizmy obronne, temperament, potrzeby psychiczne, uzdolnienia, postawy i emocje które są wewnętrznie spójne i względnie trwałe.
Struktura osobowości to zespół, rozumiany jako zbiór cech ciała i osobowości. Wszystkie elementy posiadają również mniejsze elementy: cechy osobowości, wymiary osobowości, grupy osobowości.
Struktura osobowości jest sama w sobie wewnętrznie spójna, jednocześnie jest bardzo dynamiczna, korelacyjna i przyczynowa.
Do badań struktury osobowości mamy np. kwestionariusze.
Działy psychologii:
Psychologia osobowości- życie psychiczne jednostki i funkcjonowanie w środowisku kulturalno-społecznym. Zajmuje się strukturą osobowości, rozwojem osobowości i metodą badań osobowości.
Psychologia rozwojowa- dział o rozwoju procesów psychofizycznych we wczesnym okresie dzieciństwa i dorastania. Zajmuje się pochodzeniem i rozwojem procesów psychicznych w całym świecie zwierzęcym. (badanie takie nazywamy filogenetycznym). Zajmuje się badaniem rozwoju psychicznego organizmów jednostkowych. (ontogenetyczna)
Zadaniem psychologii rozwojowej jest badanie prawidłowości powstawania i rozwoju procesów psychicznych takich jak: postrzeganie, zapamiętywanie, uczenie się, uczenie się itd. Badanie w jakich warunkach i pod wpływem jakich czynników kształtują się najprostsze czynności aż do sensownego działania.
Psychologia wychowawcza- (dział psychologii stosowanej)- całokształt zagadnień związanych z wychowaniem człowieka w różnych okresach życia. Zajmuje się czynnikami zew. I wew. Które wpływają na rozwój umysłowy, u czuciowy i społeczny. A także na kształtowanie osobowości człowieka. Bada również środowisko wychowawcze, które przygotowuje do społecznego wychowana. Stawia również cele wychowawcze: uczuć poczucia odpowiedzialności za własne czyny, nabywanie wiadomości służących do rozwiązywania różnych zadań, dzielić się własnymi przeżyciami i doświadczeniami, uczenie radzenia sobie z problemami, umiejętność rozwiązywania konfliktów między ludźmi, nauczenie respektowania godności osób inaczej myślących, uczenie dostrzegania własnej odmienności i akceptowania siebie i własnych uczuć, uczenie szacunku dla faktów niedostępnych dla racjonalnego zrozumienia.
Psychologia kliniczna- przypadki określane zaburzeniem zachowania. Każde zachowanie ma psychicznych mechanizm regulujący ukierunkowujący na określony cel i decydujący o strukturze. Zachowanie pełni dwie funkcje: służy zaspokojeniu potrzeb, służy rozwiązywanie zadań stawianych przez sytuacje życiowe i wymagania charakterystyczne dla kultury danego środowiska społecznego. Zajmuje się etiologią zaburzeń zachowania i jego uwarunkowaniem. W kręgu zainteresowań występują różne zaburzenia zachowania.
Psychologia defektologiczna- wpływem inwalidztwa na rozwój i funkcjonowanie psychiki. Te defekty fizyczne mogą występować wskutek urazy lub działań czynników psychicznych.
Psychologia religii- coś tam tam
Psychologia Społeczna
Pierwszy Arystoteles Dzon Politikon. Człowiek poszukuje relacji.
Bada więc to, co się dzieje w sercach i umysłach istot ludzkich, bowiem myśli i uczucia, zachowania ludzi wywoływane są przez innych.
Zajmuje się wpływem jednych na drugich. Szukamy źródła wpływu. Nie tylko szuka tego jak człowiek się zachowuje, szuka też tego co człowiek myśli. Jest nauką która bada zachowanie człowieka w środowisku społecznym.
Różni się od np. socjologii tym, że nie zajmuje się sytuacji społecznymi, tylko tym, jaki wpływ wywiera na ludzi sformułowana przez nich interpretacja społecznego zachowania. Bada sposób w jaki ludzie postrzegają świat.
Psychologia społeczna interesuje się tym, w jaki sposób człowiek tworzy środowisko społeczne a także jego interpretacją pokazując + i - zachowań społecznych. Testuje teorie empirycznie.
Psychologowie społeczni usiłują te przewidzieć zachowania organizmu społecznego, szukając przyczyn np. agresji. Odgrywa również istotną rolę w rozwiązywaniu problemów społecznych typu: rasizm, alienacje itd. Szuka też zmiennych społecznych typu: postawy, wartości, potrzeby społeczne
Człowiek jako istota uspołeczniona
Świat zew= środowisko. W środowisku dokonuje się każdy funkcjonuje. Sytuacje społeczne bezpośrednie (prostsze) i pośrednie. Inni ludzie mogą wpływać na środowisko jednostkowo (bezpośrednio).
Zbiorowość- duża grupa w której na ogół nie można wyodrębnić jednostek lub mniejszych grup.
Grupa to minimum 3 osoby.
Inni ludzie mogą występować w sytuacjach społecznych np.: w instytucjach, dużych społecznościach.
Oprócz sytuacji bezpośrednich są pośrednie np.
1) inni ludzie występują pośrednio w materialnych produktach swoich działań
2) inni ludzie występują pośrednio w niematerialnych produktach działań (np. gadanie, normy społeczne, obyczaje, kultura)
Przedmiotem psychologii społecznej jest badanie procesów psychicznych i zachowań ludzkich znajdujących się w różnych sytuacjach społecznych.
Relacje z innymi naukami:
Nauki społeczne
Socjologia
Nauki polityczne
Ekonomia
Antropologia kulturowa
Psychologia wychowawcza, rozwojowa, pedagogika
Zajmują się wpływem czynników społecznych i socjologicznych na zachowanie.
Psychologia społeczna będąc częścią psychologii koncentruje się na zachowaniach jednostkowych.
Jest tożsama z psychologią ogólną (czyli czerpie z niej badając zachowanie ludzkie w grupach i społeczeństwie) bada ogólna np. pamięć, postrzeganie, motywy.
Socjologia bada zjawiska związane ze zbiorowościami . Psychologia społeczna bada jaki jest człowiek w danej zbiorowości. Bada też raczej dynamikę małych grup.
Związek z antropologią kulturową: zależność między zachowaniem a kulturą.
Historia psychologii społecznej
Platon- Państwo
Arystoteles- Polityka
Formy ustrojowe zależą od motywacji rządzących
Arystoteles głównym motywem potrzeba afiliacji, tworzenie zbiorowości.
Okres przednaukowy.
Wczesno naukowy- refleksja teoretyczna oparta w małym stopniu na danych empirycznych. Leboma (psychologia tłumu- jednokierunkowość myśli idei w tłumie), Tarde'a (prawo naśladownictwa, podstawy proces sprawiający, że ludzie zachowują się podobnie, proces geometryczny)
Naukowy:
1903 dwie publikacje: McDoughal "introduction to social psychology”, Edwin Ross “Social Psychology”
1960s analiza krytyczna badań psychologicznych
1980s usystematyzowano badania i teorie, opracowane teoretyczne koncepcje
Teoretyczne koncepcje psychologii społecznej
Behawioryzm
Teoria uczenia się
Psychologia głębi
Teoria pola
Psychologia postaci
Podejście związane z samooceną
Koncepcje poznawcze
Teorie ról
Teorie psychoanalityczne
Teorie wzmocnień
Próbował ukazać, że proces uczenia zachodzi dzięki wzmocnieniu (pozytywnych i negatywnych w środowisku) zachowanie człowieka można zrozumieć tylko gdy zrozumiemy jego pozytywne i negatywne zdarzenia w jego życiu . Nie przyjął się w psychologii społecznej za bardzo.
Teoria uczenia się Dollard i Miller: mówi o naśladownictwie społecznym. Człowiek naśladuje drugiego człowieka, te zachowania za które jest w jakiś sposób nagradzany, te które go wzmacniają. Naśladowanie jest generalizowane na inne sytuacje podobne. Nie przyjęła się.
Janis - zjawisko zwiększonej solidarności grupowej w sytuacji zew. Niebezpieczeństwa. Solidarność grupowa jest efektem identyfikacji z grupą. Identyfikacja grupowa- zbiór świadomych lub przedświadomych postaw chęci bycia w danej grupie. Członkowie grupy są solidarni bo wiążą się więzami emocjonalnymi ze sobą i przede wszystkim z przywódcą. W sytuacji niebezpieczeństwa aktywują się potrzeby jak u dziecka, przywódca daje poczucie bezpieczeństwa. Grupa: Umożliwia rozładowanie napięcia emocjonalnego, umożliwia emocjonalne spełnienie się, symbolizuje i zastępuję rodziców. Grupa daje poczucie zrealizowania się. Jest wykorzystywana przez psychologię społeczne głównie przy badaniu autorytaryzmu i dogmatyzmu.
Kurt Lewin zajmował się analizą problemów psychospołecznych. Zajmował się badaniem małych grup społecznych np. rodzin. Nawet w małej grupie członkowie są uzależnieni od siebie. Im więcej członków tym relacje bardziej dynamiczne jest więcej relacji. Dynamika rośnie zgodnie z teorią konfliktów. Jest wykorzystywana przez psychologię społecznej do badania relacji w małych grupach.
Kurt Lewin- teoria wyjaśniająca w jaki sposób ludzie postrzegają świat fizyczny. Widzimy świat w sposób subiektywny. Świat „powstaje” w umyśle człowieka. Jest wykorzystywana gdy mówimy o spostrzeganiu społecznym obiektów, przedmiotu oraz gdy mówimy o motywacji i intencjach zachowania.
Mówi o tym, że każdy człowiek ma silną potrzebę postrzeganie siebie jako geniusza, kogoś dobrego, fajnego itd. Powodem jest chęć podniesienia sobie samooceny. Przez pryzmat samooceny interpretujemy świat i funkcjonowanie społeczne. Jest wykorzystywana
Wyrosły na Badzie filozofii Kanta- osoba ludzka jest bytem organizującym siebie i nieustannie rozwijającym siebie poprzez działanie. Człowiek i jego relacje są dzięki temu bardzo dynamiczne. B. wykorzystywana w psychologii społecznej.
Metody stosowane przez psychologię społeczną
Przede wszystkim badania empiryczne:
Sondaż ankietowy (lustracja)- metoda najmniejszy stopień kontroli nad zjawiskiem. Polega na tym, że badamy zjawisko nie wywołując go. Grupa badana musi być reprezentatywna.
Studium w terenie: wywodzi się od antropologii kulturowej- grupa badaczy (lub badacz) znajduje się w grupie etnicznej, kulturowej uczestnicząc w niej szuka cech odróżniających tę grupę od innych.
Eksperyment naturalny: badamy procesy psychiczne które trwają w człowieku nie tylko teraz ale też te wywołane przez kontekst społeczny przyszłościowy . Badacz nie wpływa na przebieg zjawisk.
Eksperyment laboratoryjny: najściślej kontrolowany, badacz może zaprogramować badanie i je kontrolować.
Wykorzystanie psychologii społecznej w praktyce
Jest wykorzystywana w różnych dziedzinach np.: przyjmowanie ludzi do pracy, występowanie publiczne, kierowanie grupami, nauczanie, psychoterapia, kształtowanie i zmiana postaw, propaganda wyborcza, reklama, badania na dużymi grupami społecznymi, relacje międzynarodowe,
Spostrzeganie- proces w umyśle człowieka, który polega na odzwierciedlaniu w świadomości pewnych przedmiotów, sytuacji itd. Odzwierciedlanie dokonuje się w danej chwili gdy na zmysły działa bodziec. Jest proces spostrzegania, ponieważ powstaje subiektywny „obraz rzeczywistości”- spostrzeżenie. U podstaw tego procesu leży pojedyncze wrażenie. Postrzeganie nie jest sumą wrażeń. Wrażeniom towarzyszy stopień rozumowania, które to rozumowanie tworzy przedmiot.
Spostrzeżenie łączy pewne wrażenia i jednocześnie je wyodrębnia. Oraz ujmuje w stosunkach przestrzennych i czasowych. Ważnym procesem spostrzeżenia jest nazwanie przedmiotu lub zjawisk- następuje zwerbalizowanie wrażeń, poprzez wyodrębnienie barwy, kształtu i innych jakości zmysłowych. Jakości te przekształcają się w określony przedmiot lub zjawisko, tworząc w ten sposób uporządkowaną wiedzę.
Wynikiem procesu spostrzegania, są spostrzeżenia, które są obrazem zmysłowym i które można odnieść do określonego funkcjonowania fizjologicznego. To spostrzeżenie które zostaje zapisane w strukturze mózgu ma układ trwały. Zasadniczą właściwością spostrzegania jest natychmiastowość, uporządkowana struktura, selektywność, stałość.
Spostrzeżenia pozwalają człowiekowi orientować się w rzeczywistości i wprowadzać celowość działań.
Spostrzeżenia działamy ze względu na rodzaj narządów zmysłowych dominujących przy odzwierciedleniu przedmiotu, lub ze względu na rodzaj zjawisk zachodzących w otoczeniu, które są następnie odzwierciedlane:
1) Monosensoryczne (dominuje jeden zmysł), polisensoryczne (równolegle zaangażowanych jest wiele zmysłów)
2) Spostrzeganie: przedmiotów, przestrzeni, stosunków przestrzennych między rzeczami, upływu czasu, ruch, ruch własnego ciała
3) Spostrzeganie: obiektywne (widzimy szczegółowo i ściśle, konkretnie), subiektywne (dołączamy swoje spostrzeżenia)
Procesy spostrzegania przebiegają na poziomie sensomotorycznym, oraz semantyczno-operacyjnym (znaczeniowo czynnościowym)
Pamięć:
Psychiczna właściwość umożliwiająca gromadzenie doświadczeń. Przejawia się w przechowywaniu, rozpoznawaniu, przypominaniu procesów, zjawisk, procesów psychicznych, zdolność umożliwiająca oddziaływanie procesów przyszłych na teraźniejsze. Pamięć to coś więcej niż zapamiętywanie. Pamięć obejmuje całość - podnieceń, napięć, emocji, wzruszeń.
Obejmuje całość oddziaływania człowieka. Umożliwia przystosowanie się do różnych warunków życia. Pozwala na poczucie ciągłości naszego rozwoju.
Typy pamięci:
Klasyfikujemy zgodnie z procesem zapamiętywanie, trwałością zapamiętywania.
sposobem zapamiętywanie.
Mimowolna, dowolna (trzeba podjąć wysiłek by zapamiętać), pamięć bezpośrednia (krótka, pozwala reprodukować materiał zaraz po zapamiętaniu), odroczona (długotrwała, ma możliwość reprodukcji), mechaniczna (powtarzanie tego samego), logiczna (uczenie się na zasadzie rozumowania), obrazowa, słowno-logiczna (zapamiętywanie+ umiejętność skonstruowania własnych myśli), ruchowa, uczuciowa.
Motywacja:
Sprawność ludzkiego działania uzależniona jest od wielu czynników: jasno sformułowany cel, wystarczająco wysokie aspiracje, zasób wiedzy o sposobie i celu dojścia do czegoś, zasób sił fizycznych i psychicznych.
Świadome działanie musi być oparte o motywację, bo motyw to racja na podstawie której zapada decyzja o działaniu. Każdy motyw ma 2 istotne aspekty: aspekt dynamiczny (siła pobudzenia do działania i podtrzymania do działania) i aspekt kierunkowy (nadaje działaniu odpowiedni kierunek).
Motyw to proces wzbudzający, utrzymujący i regulujący przebieg działania. Motywy mogą być dodatnie i ujemne.
Motywacje dzielimy na zewnętrzną i wewnętrzną. Zewnętrzna- element nagrody i kary. Wewnętrzna- nasze potrzeby, zainteresowania, chęć osiągnięcia sukcesu, lęki, plany, ideały, cele.
Wpływ sytuacji społecznych na procesy psychiczne i zachowanie ludzi:
Badania psychologiczne wskazują, że sytuacje społeczne determinują ludzkie zachowanie i wpływają na procesy psychiczne.
Procesy socjalizacji są zdeterminowane przez motywacje, spostrzeganie i pamięć.
Wpływ sytuacji społecznych na proces spostrzegania. Inni ludzie stanowią dla nas bodziec odniesienia, Stanowią osoby, które narzucają nam wzorzec postępowania.
Postrzeganie innych cechuje bliska znajomość i stosunki uczuciowe.
Postrzeganie innych cechuje zasada grupowania- ujmuje ludzi o podobnym wyglądzie, zwyczajach, ubiorze itd.
Kolejną cechą postrzegania jest zasada rozciągłości w czasie- np. jak widzimy kogoś kto się w danej chwili uśmiecha, myślimy, że on zawsze jest pogodny, miły itd.
Generalizacja postrzegania innych- przepisywanie cech osobowościowym innym ludziom na podstawie odniesienia do innych osób które znamy.
Kategoryzacja- na podstawie jednej cechy przypisujemy do danej grupy społecznej.
Wnioskowanie funkcjonalne- przypisywanie na podstawie jednej cechy danej osobie określonych zachowań i postaw
Generalizacja metaforyczna- na podstawie np. rysów twarzy oceniamy cechy człowieka.
Postrzeganie innych osób w strukturze społecznej uzupełniane jest innymi danym zmysłowymi- np. jeśli przedmiotem postrzegania są cechy społeczne innej osoby, to cechy postrzegającego mają szczególny wpływ na niektóre jej sądy. Postrzeganie siebie ma wpływ na postrzeganie innych. Nazywamy to selekcją cech przez indywidualny system.
Selektywne postrzeganie na podstawie cech wysoko cenionych- zwracamy uwagę na osoby które mają wysoko cenione przez nas cechy.
Selektywne postrzeganie wzajemnych zależności przy jednoczesnym postrzeganiu 2 osób. Jeśli patrzymy na dwie osoby, to postrzegając jedną w określony sposób przenosimy to postrzeganie na drugą osobę.
Wpływ sytuacji społecznych na proces pamięci
Wpływ sytuacji społecznych na psychikę i na odwrót
Wpływ sytuacji społecznej na pamięć i na odwrót
Wpływ jest pośredni i bezpośredni
Środowisko ma wpływ na procesy zapamiętywania.
Zjawisko zapamiętywania wyrasta ze zjawiska wpływu społecznego grupy w której się żyje i funkcjonuje.
Postawa ma wpływ na zapamiętywanie. Jest to stosunek emocjonalny wobec przedmiotu, osoby, zjawiska itd.
Wpływ sytuacji społecznych na procesy motywacyjne
Wewnętrzne regulatory ludzkiego postępowania jak np. motywacja są zdeterminowane przez czynniki społeczne.
Popędy dzielimy na: pierwotne, wrodzone, wtórne
N a pierwotnych nabudowywujemy wtórne.
Np. na popędzie jedzenia budujemy popęd posiadania kasy.
Potrzeba sukcesu jest zdaniem wielu wywoływana tendencją osobistej percepcji.
Potrzeba porównania społecznego. Wyuczona, jest po to, żeby w miarę możliwości ocenić własne osiągnięcia i zdolności. Wpisana w potrzebę aprobaty społecznej. Z niej wynika poczucie tożsamości poczucie własnego ja i buduje w człowieku status bycia potrzebnym. Zapewnia poczucie bezpieczeństwa, wytwarza również sympatię.
Potrzeba afiliacji- szczególny wymiar obecności i przebywania wśród innych. Pozwala na normalne funkcjonowanie w społeczeństwie. Pozwala redukować niepokój, lęki i depresje.
Ważną potrzebą jest potrzeba pomagania- altruizm. Postawy tej uczymy się społecznie. Związana jest z empatią- możliwością wczucia się w sytuację.
W sytuacjach społecznych każda z tych postaw jest motywowana społecznie.
Wpływ sytuacji społecznych na osiągnięcia
Efekt audytorium- sytuacja gdy ktoś jest przez innych obserwowany, ale obserwowany sam nie wykonuje żadnej pracy. Zmienia się poziom wykonywania czynności, pod wpływem innej osoby. Wpływ obecności innych osób powoduje większą efektywnością wykonywanego ćwiczenia i pracy.
Facylitacja społeczna- sytuacja gdzie osoba pracuje w obecności innych pracujących. W związku z tym, że obecność innych pracujących wpływa na zwiększenie się liczby i szybkości dokonywanej pracy. Dzięki temu osoby pracujące wolniej więcej zyskują. U niektórych osób może zmniejszać szybkość dokonywanych wyborów.
Facylitacja występuje w takich sytuacjach społecznych jak: zmiana postaw, zmiana zachowań, wzmocnienia społeczne, pobudzenie funkcjonowania społecznego. Może być pozytywna i negatywna.
Zbiorowość ludzka. Mają szczególny wpływ na zachowania człowieka. Przyczyniają się do negatywnych zachowań wśród wielu innych osób.
Zagęszczenie nie pozwala człowiekowi funkcjonować w sferze bezpieczeństwa i indywidualnych relacji. Jednocześnie zbiorowość ludzka odziaływuje dezintegrująco na osobowość. Powoduje wysokie napięcie wewnątrz grupowe.
Badania psychologiczne są sytuacją społeczną wpływającą na zachowanie. To zawsze relacja aktywna dwóch osób. Zawsze jest to relacja interpersonalna. Sytuacja takiego badania jest trudno akceptowalna społecznie. Boimy się poznania siebie i wyników i hipotez badacza. Boimy się, że badanie wyjdzie na zewnątrz i zniszcz „mój obraz”. Z drugiej strony sytuacje społeczne które dokonują się w trakcie badań nie zapewniają odpowiedniego doboru losowego grupy.
Teorie postaw
Postawy żądzą sytuacjami społecznymi. Postawy są częściami motywów. W ustroju demokratycznym, postawy względem wielu spraw są bardzo istotne i ważne. Odgrywają istotną rolę w stosunkach międzynarodowych. Każdy ma jakąś postawę. Większość osób kreuje postawy.
Postawy to relacje wytworzone bezpośrednio lub pośrednio.
Postawa wytwarzana pośrednio jest postawą, w której musimy się oprzeć na czymś. Nasz kontakt z przedmiotem który tworzy postawę wytwarza też stosunek do przedmiotu postawy. Postawa jest zmienną. Łatwiej jest zmienić emocjonalną niż intelektualną.
Postawa- aspekt intelektualny - poznawczy, sfera życia emocjonalnego, element działaniowo - motywacyjny
2) ustosunkowanie się emocjonalne do określonego przedmiotu lub sytuacji. Względnie dyspozycja psychiczna charakteryzująca się występowaniem stałego napięcia uczuciowego. Stałe uczucie względem całości.
1) Orientacja wobec czegoś, co jest silnie podbudowane intelektualnie. Postawa jest tym trwalsza im więcej zawiera czynników poznawczych. Układ spostrzeżeń wartościujących. Musi istnieć intelektualne poznanie.
3) Stan gotowości do pojawienia się określonego motywu działania, motywacyjny punkt widzenia musi być umiejscowiony zarówno w procesie poznawczym i emocjonalnym. Postawa motywacyjna (czynnik behawioralny) to postawa gdy w określonej sytuacji mamy określone zachowanie.
Struktura postawy- organizacja zespołu reakcji jednostki w której występują określone- względnie stałe elementy. Zawiera się: przedmiot postawy i treść postawy (niektórzy wymieniają też kierunek postawy).
1) to czego postawa dotyczy. Może być wszystko co istnieje dla ludzi.
2) Treść postawy określana jest treścią przedmiotową- to do czego kieruje swoje działania i pragnienia. Mogą tworzyć jednostki, grupy społeczne, procesy społeczne, procesy religijne, instytucje, idee.
3) intensywność reakcji jaką wyzwala w jednostce przedmiot postawy. Może być pozytywny negatywny i neutralny.
Postawy charakteryzują się określonymi komponentami. Inaczej składnikami, cechami. Min. Zakres postawy, złożoność postawy, trwałość postawy, intensywność postawy, adekwatność postawy, zwartość postawy, współzależność postawy.
Teoria postaw
Mogą pełnić następujące funkcje postawy:
Przystowowacze- wytwarzające na skutek osiągania pożądanych celów oraz unikania niepożądanych. Maksymalizacja nagród i minimalizacja kary.
Ochronna- postawy które chronią strukturę ja przed impulsami z zewnątrz i wewnątrz.
Poznawcza- skłania niektóre jednostki do myślenia, zbierania informacji.
Orientacji w otoczeniu- ułatwia działanie w środowisku społecznym
Postawy a zachowania:
Komponentem postawy jest jej zwartość, zgodność z treścią postawy a jej przedmiotem.
Badania psychologiczne wskazują na niezgodność postawy z zachowaniem człowieka. Jeśli postawa jest centralna to związek między postawą a zachowaniem jest silniejszy niż gdy jest peryferyjna.
Postawa centralna- taka która wpływa na inne postawy wszystkie.
Istnieją dwa rodzaje czynników mający istotny wpływ na relacje postawa zachowanie:
Osobościowy- elementy: motywy sprzeczne z daną postawą, umiejętności werbalne,
Sytuacyjne- elementy: obecność innych, istnienie alternatywnych zachowań, przepisy dotyczące ról, zmiany w poziomie ogólności przedmiotu postawy, występowanie nieprzewidywalnych zdarzeń (istniejąca postawa nie może być ujawniona), przewidywanie konsekwencji wydarzeń,
(Stopień internalizacji) zapis w strukturze osobowości takiej postawy, która determinuje moje zachowanie.
Procesy i czynniki warunkujące rozwój postaw:
1) dojrzewanie- wyłanianie się wrodzonych reakcji i schematów zachowania organizmu
2) uczenie się- proces nabywania względnie trwałych postaw i zachowań, pod wpływem przebytych doświadczeń, postaw i ćwiczeń
3) integracja- proces scalania struktury osobowości. Na poziomie nawyków, obrazu siebie, cech oso owości, własnego światopoglądu,
4) dyferencja, indywidualizacja polegająca na wyodrębnieniu się jakiejś szczegółowej postawy
5) potrzeby- główną właściwością jest dążenie do jej zaspokojenia, gdy nie jest zaspokojona dąży do wewnętrznych spięć i napięcia.
6) wiedza jednostki o przedmiocie postawy- opiera się na indywidualnym doświadczeniu. W rezultacie jednostka przyjmuje daną postawę. Postawa zostaje utrwalona.
7) zmienne zewnętrzne i wewnętrzne- do zew. Zaliczamy: charakterystyczne cechy zbiorowości w której uczestniczy człowiek, elementy sytuacji, następstwa postawy. Wewnętrzne- predyspozycje psychiczne jednostki, doświadczenie człowieka z przedmiotem postawy, charakter i przebieg procesów postawo twórczych, zachowania człowieka wobec przedmiotu postawy
Postawy a niektóre cechy osobowości
Postawa i cecha osobowości są pod tym względem: swojej natury biopsychicznej, w pewnej gotowości do działania, obie cechy są zindywidualizowane, dynamizm, jednostkowa specyfikacja
Różnice: postawa ma ściśle określony przedmiot odniesienia cecha nie, postawa może być specyficzna lub ogólna cechy są tylko ogólne, postawy wyrażają akceptację lub odrzucenie cechy nie mają tego wyraźnego uwarunkowania,
Zależności między postawą a niektórymi cechami osobowości:
Postawa a spostrzeganie
Postawa a myślenie
Postawy a uczucia
Postawy a działanie
Postawy a lęk
Postawy a poziom intelektualny
Związek między postawami a cechami osobowości człowieka
Związek często dwustronny
Niezbędnym warunkiem kształtowania postawy jest umiejętność postrzegania tego co na zewnątrz i wewnątrz. Postaw wpływają więc na postrzeganie.
Postawy a myślenie:
W różny sposób wpływa na myślenie- przejawia się w interpretowaniu zjawisk i faktów. Przejawiają się w ustosunkowania do prawdy, giętkości lub sztywności myślenia, umiejętność uwalniania się od wyuczonych schematów. Postawy są samo utrwalane przez proces myślenia.
Postawy a uczucia:
Każda postawa ma w sobie ładunek emocjonalny.
Postawa a działanie:
Każda postawa wywołuje działanie. Większość postaw ma charakterystyczne formy działań.
Postawa a lęk:
Lęk ma istotny wpływ na postawę. Jednostki o wysokim poziomie lęku mają tendencję do postaw sztywnych i dogmatycznych.
Postawa a poziom intelektualny:
Sztywność określona poziomem intelektualnym.
Kształtowanie i zmiany postaw:
1) brak postawy wobec danego przedmiotu
2) zmiana postawy polega na zmianie jej siły bez zmiany znaku (np. negatywna na słabo negatywną)
3) zmiana postawy polega na zmianie jej znaku
Na proces zmiany i kształtowania postaw wpływ mają:
1) nadawca- zawsze człowiek, produkuje przekaz
2) przekaz- to co ma wpłynąć na odbiorcę, treść
3) kanał- głównie środki masowego przekazu, słowo mówione i pisane
4) odbiorca-
Cechy nadawcy- najważniejsza cecha która kształtuje nadawcę jest wiarygodność. Kompetencja, przekazywanie treści prawdziwych. Wiarygodność nadawcy zależy od czynników: społecznych, politycznych, kulturowych.
Cechy przekazu. Skuteczniejszy przekaz z konkluzją. Skuteczniejszy gdy dotyczy sfery intelektualnej, tzn. w zależności od wykształcenia skuteczniejszy jest przekaz z argumentacją jednostronną. Te postawy są bardziej utrwalane do których przekaz zainicjowany jest jako pierwszy tzn. najważniejsze podane na początku informacji. Mimo sugestii skuteczniejszy jest przekaz apelujący do uczuć niż do rozumu.
Poznanie społeczne
Jednorazowa decyzja bez konsekwencji-
Każda decyzja jaką podejmujemy wymaga poznania społecznego.
Poznanie społeczne- analiza tego co człowiek w jakiś sposób interpretuje, analizuje i wykorzystuje. Wszelkie informacje na podstawie których formułuje się sądy i podejmuje decyzje. Może być konkretne, jasne, ale może być też działaniem bezrefleksyjnym.
W poznaniu społecznym stosujemy oszczędność poznawczą. Obranie takiej drogi najmniejszego oporu, by jak najmniej wysiłku włożyć w podjęcie jakiejś decyzji. Pozwala nadawać człowiekowi sens funkcjonowanie. Najczęściej ma charakter racjonalny. Poznanie to wybór między łatwiejszym a trudniejszym. Racjonalność myślenia oznacza, że szukamy 3 podstawowych informacji:
Konsekwencji- czy zawsze i wszędzie będę zachowywać się tak samo.
Poszukiwanie powszechności- papugowanie
Specyficzność-
Racjonalne myślenie wymaga:
Dokładnego dostępu do użytecznych informacji
Możliwości przetworzenia informacji
4 elementy poznawcze:
Alternatywa poznawcza- punkt odniesienia, efekt kontrastu
Wstępna aktywizacja- pojęć przez sytuacje, np. np. zanim polityk zaczyna przemawiać pokazuje się jego uśmiech itd.,
Sposób ujęcia, przedstawienia decyzji- pokazywanie zysków, strat
Kolejność przekazywania informacji- także ilość, reguła pierwszeństwa
Heurystyka wydawania sądów- prosta, przybliżona reguła lub strategia służąca do rozwiązania jakiegoś problemu
Heurystyka dostępności- nieformalna reguła umysłowa, na mocy której człowiek łatwo wydaje jakieś sądy, kierując się tym, jak łatwo można przywołać coś do świadomości. Pozwala człowiekowi funkcjonować na bazie tego co nazywamy podświadomością,. Np. czytam o wypadku samochodowym, a potem wchodząc do samochodu zapinam pasy.
Heurystyka reprezentatywności, uproszczona metoda polegająca na tym, że klasyfikacji czegoś dokonuj się na podstawie stopnia podobieństwa do przypadku typowego.
Heurystyka jako postawa- taka heurystyka polega na wyborze między tym co dobre, a co złe. Określa się właściwość danego obiektu.
Efekt jednomyślności- skłonność przeceniania ludzi z którymi się zgadzamy
Kategoryzacje i stereotypy społeczne
Uproszczone widzenie świata
Stereotypowa wiedza o oczekiwaniach
Dostrzeganie związku tam, gdzie go nie ma- iluzoryczna korelacja.
Błędy w wyjaśnianiu zdarzeń społecznych:
Podstawowy błąd atrybucji- skłonność ludzi do przeceniania znaczenia czynników osobowościowych nad środowiskowymi
Błąd działającego obserwatora- polega na skłonności do przypisywania własnych działań czynnikom sytuacyjnym
Błąd autopercepcji- związany ze strukturą ja osobowego, skłonność do wytłumaczenia swego zachowania zawsze
Frustracja powoduje zachowania agresywne
Frustrację wywołać może dystans do celu
Frustrację wywołać może bezpośrednia konsekwencja deprywacji relatywnej
Frustrację wywołuje poczucie posiadania mniej niż podobni ludzie, lub mniej niż oczekujemy
Bezpośrednia prowokacja lub odwet
Obecność przedmiotów kojarzonych z agresją
Naśladownictwo i uczenie się też może prowadzić do agresji
Wpływ agresji w środkach masowego przekazu
Znieczulający efekt oglądania przemocy- obniżenie poziomu wrażliwości
Agresja+przemoc+pornografia= wybuchowy miks
===========jeśli oni mogą to i ja, zdziwienie „ach więc tak to się robi”, „myślę że to co czuję to agresja”, „no cóż, to wielka lipa!”
JAK REDUKOWAĆ PRZEMOC
Argumentować rozumowo
Stosować karę
Karać agresywny model
Nagradzanie alternatywnych wzorców zachowania
Obecność nieagresywnych modeli
Rozwijać empatię w stosunku do innych ludzi
Degeneracja form życia społecznego
Agresja i przemoc:
Pierwszy element zauważalny w nauce o degeneracji życia społecznego. Zburzenie prawidłowych relacji międzyludzkich.
Patologia w ośrodkach miejskich:
Przyciąga zwykłego człowieka ze względów ekonomicznych, społecznych, kulturowych. „Coś się dzieje”- ale zbyt szybko, gwałtownie i nieprzewidywalnie. Do najpotężniejszych sił przyczyniających się do degeneracji form życia w mieście należą warunki społeczne- np. alienacja. Żyjemy wśród innych, ale samotni i wyobcowani. Coraz więcej powstaje dziur psychicznych powodujących krzywdę, agresję itd. Ośrodek miejski jest syndromem znieczulenia. Szybkość reakcji pomocy jest bardzo wydłużona. Badania wykazały, że w sytuacjach zagrożenia jesteśmy w stanie pomagać tylko osobom z którymi jakoś się identyfikujemy. Relacje interpersonalne mają charakter nieformalny, płytki. Nie czujemy się więc za nikogo odpowiedzialni.
Współczesny człowiek żyje bardzo szybko. Człowiek nie jest w stanie uporać się z czasem, szybkością. Szybkość życia prowadzi do patologii w relacjach interpersonalnych. Prowadzi do braku wrażliwości na drugiego człowieka, do szybkości i niezauważenia drugiego. Szybkość życia jest destruktywna.
Nadmierne zagęszczenie prowadzi do wrogości i schorzeń społecznych. Zmniejszenie terytorium osobistego. Człowiek przestaje mieć własne terytorium. 2 rodzaje zagęszczenia- przestrzenne i społeczne. Przestrzenne to ta sama liczba osób na różnych przestrzeniach. Społeczne to więcej lub mnie ludzi na tej samej przestrzeni. Czas trwania zagęszczenia wpływa na człowieka w sposób destrukcyjny. Czasami jednak zagęszczenie może być dobre. Np. w autobusie źle, na stadionie dobrze. Zagęszczenie może mieć charakter obiektywny i subiektywny.
Anonimowość i des indywidualizacja. Prowadzi to do apatii, alienacji i cynizmu. Cynizm- sposób radzenia sobie z przeciążeniem psychicznym. W takich ośrodkach miejskich rozwinęła się szczególna cecha- brak wzajemnego zaufania. Zabiera im poczucie wyjątkowości i niepowtarzalności. Jednostka jest anonimowa. Człowiek żyjąc w relacjach anonimowości rodzi się w nim przekonanie, że nie jest potrzebny i zauważony. Przestaje się więc interesować innym. Anonimowość jest destrukcyjna. Skłania do zachowań agresywnych, kradzieży, oszustwa itd.
Wandalizm- bezsensowna przemoc. Charakterystyczną cechą jest niszczenie własności lub też uszkodzenie czyjegoś ciała, bez żadnego wyraźnego celu. Istotą jest sam akt zniszczenia. Jest pozbawione motywów i jest nieracjonalne. Wandale są często określani jako dewianci. Wandalizm został społecznie zaakceptowany. Kategorie: wandalizm zaborczy (niszczenie w celu uzyskania dóbr), wandalizm taktyczny (niszczenie w celu wywołania określonej reakcji), wandalizm ideologiczny (miewa etykietkę sabotażu), wandalizm mściwy (niszczenie własności by wziąć odwet na właścicielu), wandalizm zabawowy,
Społeczne usankcjonowanie zła
Dehumanizację stosunków międzyludzkich