Spis treści

1. Wprowadzenie……………………………………………..3

2. Definicja rentowności……………………………………3

3. Podział na wartości względne i bezwzględne……3

a) wartości względne………………………………4

b) wartości bezwzględne…………………….……4

4. Sposoby przeprowadzania analizy rentowności..4

5. Wskaźniki rentowności………………………………….4

a) wskaźnik rentowności obrotu……………….5

b) wskaźnik rentowności majątku…………….6

c) wskaźniki rentowności kapitałów………….6

6. Podsumowanie……………………………………………..7

7. Przykład………………………………………………………8

8. Bibliografia…………………………………………………10

• WPROWADZENIE

Funkcjonowanie przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej narażone jest na działanie różnych mechanizmów rynkowych i ciągłe zmiany, co sprawia, że menedżerowie zmuszeni są zwracać uwagę na rozwój i fazę badań występujących w procesie tworzenia wartości.

Ogromne znaczenie dla rozwoju przedsiębiorstw mają zasoby wiedzy technicznej i ekonomicznej, która jest niezbędna do planowania i podejmowania decyzji czy też kierowania procesami gospodarczymi. Wiedzę tą można zdobyć przede wszystkim w drodze analiz ekonomicznych. Szczególnie, jeśli chodzi o analizę finansową.

Przedmiotem analizy finansowej w przedsiębiorstwie jest jego działalność go­spodarcza oparta na angażowanych zasobach majątkowo-kapitałowych i oso­bowych. W warunkach gospodarki rynkowej celem tej działalności jest przede wszystkim wygenerowanie przy­rostu kapitałów własnych przez osiąganie zysków. Właściciele, posiadając określone zasoby materialne, mogą podejmować decyzje dotyczące:

1. produkcyjnego użytkowania majątku,

2. podziału nadwyżki na część konsumowaną i akumulowaną,

3. zmiany kapitałowej formy majątku,

4. zmiany podmiotu uprawnień do decydowania i majątku.

W warunkach nasilającej się konkurencji analiza finansowa może odgrywać niezwykle ważną rolę w zarządzaniu przedsiębiorstwem poprzez swój udział w formułowaniu i realizacji strategii przedsiębiorstwa.

W walce o jak najlepsze miejsce na rynku ważną rolę odgrywa podejmowanie trafnych decyzji. Wynikiem tych decyzji jest rentowność, która pozwala na ocenę efektywności zaangażowanych zasobów i ocenę efektywności zarządzania przedsiębiorstwem.

DEFINICJA RENTOWNOŚCI

Rentowność pochodzi od pojęcia „renta”, które w gospodarce rynkowej oznacza zysk od kapitału. Zatem poprzez rentowność rozumie się osiąganie z działalności gospodarczej nadwyżki przychodów ze sprzedaży nad poniesionymi kosztami. Wynik ten może być dodatni bądź ujemny. Dodatni wynik finansowy, czyli nadwyżka nazywany jest zyskiem, a przedsiębiorstwo takie określane jest jako rentowne. W przypadku powstania ujemnego wyniku finansowego mówimy o stracie, a przedsiębiorstwo takie określamy jako deficytowe.

Powstanie jednak straty nie oznacza, że firma rozwija się nieprawidłowo. Przed sformułowaniem takiej tezy należy dokładnie zbadać, co stało się powodem takiego wyniku. Może się na przykład zdarzyć, że firma wygenerowała stratę w wyniku operacji księgowych.

Wynik finansowy z działalności przedsiębiorstwa jest jednym z najważniejszych mierników sprawności tego przedsiębiorstwa. Powstaje w efekcie zsumowania wyników zwyczajnych oraz wyników nadzwyczajnych.

Wyniki zwyczajne pochodzą z celowo podejmowanych przez przedsiębior­stwo operacji gospodarczych, produkcyjnych, handlowych lub finansowych. Są one ogólną różnicą między przychodami a kosztami. Natomiast wyniki nadzwyczajne powstają na skutek nieprzewidzianych zdarzeń, których przyczyną są najczęściej różne zakłócenia w działalności gospodarczej, powstające wskutek oddziaływania czynników zewnętrznych lub wewnętrznych.

Zatem rentowność można zdefiniować jako odpowiednio obliczony wynik finansowy z działalności gospodarczej przedsiębiorstwa i może występować jako zyskowność lub deficyto­wość.

• PODZIAŁ NA WARTOŚCI WZGLĘDNE I BEZWZGLĘDNE

Zarówno zyskowność, jak i deficytowość przedsiębiorstwa mogą być anali­zowane w wielkościach bezwzględnych lub względnych (relatywnych). Wynik finansowy przedsiębiorstwa z całokształtu jego działalności, ujęty w wielkościach bezwzględnych, jest sumą algebraiczną wyników zwyczajnych i wyników nadzwyczajnych. Natomiast rozważany w wielkościach bezwzględnych objąć może analizę po­równawczą i analizę przyczynową.

Wartości względne

Względny wynik finansowy powstaje wskutek odjęcia od kwoty osiągniętych przychodów wartości powstałych z tego tytułu kosztów. Dla większej przejrzystości rachunku wyników wprowadzono podział na poszczególne poziomy wynikowe:

1. wynik z działalności podstawowej,

2. wynik z działalności operacyjnej,

3. wynik z działalności gospodarczej,

4. wynik zdarzeń nadzwyczajnych

Przy obliczaniu wyniku z działalności podstawowej od przychodów ze sprzedaży odejmuje się koszty wytworzenia produkcji sprzedanej, otrzymując w ten sposób zysk lub stratę brutto ze sprzedaży. Wynik ten jest korygowany o inne zdarzenia operacyjne takie, jak: przychody (np. sprzedaż składników majątku trwałego, rozwiązane rezerwy, otrzymane dotacje) i koszty (np. wartość sprzedanych składników majątku trwałego, utworzone rezerwy, należności nieściągalne, zapłacone odszkodowania itd.). W rezultacie zostaje obliczony wynik z działalności operacyjnej. Do otrzymanego zysku bądź straty dodaje się przychody finansowe (np. otrzymane dywidendy i odsetki, dodatnie różnice kursowe) i odejmuje koszty finansowe (np. zapłacone odsetki, ujemne różnice kursowe, odpisy aktualizujące wartość finansowego majątku trwałego). W ten sposób powstaje wynik na działalności gospodarczej. Otrzymany wynik jest korygowany o saldo, wynikające ze zdarzeń nadzwyczajnych, co daje zysk bądź stratę brutto. Wynik ten zostaje pomniejszony o obowiązkowe obciążenia (m.in. podatek dochodowy) - wówczas powstaje zysk (strata) netto.

Przy badaniu wyniku finansowego należy zwrócić uwagę, jaka jest relacja przychodów do kosztów na poszczególnych poziomach, co pomaga w identyfikacji źródeł ponoszonych strat czy osiąganych zysków.

Wartości bezwzględne

Zadaniem analizy porównawczej jest przedstawienie dynamiki i struktury poszczególnych pozycji rachunku wyników. Pozwala to na określenie źródeł osiąganych przez dane przedsiębiorstwo wyników. Z kolei analiza przyczynowa pozwala ustalić wpływ poszczególnych pozycji rachunku wyników na generowane przez przedsiębiorstwo zyski (lub straty). W analizie przyczynowej można także wziąć pod uwagę strukturę przychodów w ujęciu ilościowym i wartościowym. Takie zestawienie wskazuje na działalność najbardziej i najmniej opłacalną dla przedsiębiorstwa.

SPOSOBY PRZEPROWADZANIA ANALIZY RENTOWNOŚCI

Analizę rentowności można przeprowadzić za pomocą:

1. analizy pionowej rachunku zysków i strat (oznacza udział badanej pozycji zysków i strat w przychodach ze sprzedaży),

2. analizy poziomej rachunku zysków i strat (pokazuje ona dynamikę zmian w badanym okresie),

3. analizy zyskowności opartej na rachunku zysków i strat,

4. wskaźników rentowności,

5. wskaźników dynamiki zysku.

Najpopularniejszą metodą, stosowaną w badaniu rentowności przedsiębiorstwa jest jednak analiza wskaźnikowa, która wykorzystuje wskaźniki relatywne. Służy ona do porównań zarówno w czasie jak i w przestrzeni.

WSKAŹNIKI RENTOWNOŚCI

Wskaźniki rentowności ukazują efekty finansowe w stosunku do wartości sprzedaży, zaangażowanego majątku i kapitałów. Dostarczają one informacji, w jaki sposób zarządzanie majątkiem, finansowanie działalności firmy oraz rozwiązywanie problemów związanych z płynnością finansową wpływa na wyniki osiągane przez przedsiębiorstwo.

Wśród wskaźników rentowności wyróżnić można:

1. wskaźniki rentowności obrotu (sprzedaży),

2. wskaźniki rentowności majątku,

3. wskaźniki rentowności kapitału własnego w ujęciu globalnym i jednostko­wym,

4. wskaźniki rentowności zasobów osobowych.

Wskaźniki rentowności obrotu (sprzedaży)

Wskaźnik rentowności obrotu zwany wskaźnikiem zyskowności lub wskaźnikiem stopy zysku jest stosunkiem procentowym zysku do przycho­du ze sprzedaży lub kosztów uzyskania przychodów. Informuje on o udziale zysku w wartości sprzedaży, to znaczy, jaki procent zysku przynosi dana wartość sprzedaży.

Wskaźnik ten określa, jak korzystnie przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje swoje produkty. Jego poziom zależy od rodzaju prowadzonej działalności.

Im niższy jest ten wskaźnik, tym większa wartość sprzedaży musi być zrealizowana, aby osiągnąć określoną kwotę zysku. Natomiast im wyższy poziom wskaźnika, tym wyższa jest efektywność poniesionych nakładów i osiągniętych przychodów.

Wskaźnik rentowności sprzedaży może być ustalany zarówno dla całego przedsiębiorstwa, jaki i dla zespołu asortymentów.

Można wyodrębnić następujące rodzaje wskaźników obrotu:

1) wskaźnik uwzględniający zysk netto:

		zysk netto
stopa zysku netto	=		*	100%
		sprzedaż netto

2) wskaźnik uwzględniający zysk brutto:

		zysk brutto
stopa zysku brutto	=		*	100%
		przychody ze sprzedaży

3) wskaźnik uwzględniający zysk ze sprzedaży:

		zysk brutto ze sprzedaży
stopa zysku brutto ze sprzedaży	=		*	100%
		przychody ze sprzedaży

Pierwszy z wymienionych wskaźników nosi ogólną nazwę wskaźnika ren­towności sprzedaży. Jest on stosun­kowo najczęściej wykorzystywany do prezentacji efektów finansowych uzy­skanych ze sprzedaży produktów lub towarów. Tendencja rosnąca lub dodatnie odchylenie tego wskaźnika przy porównaniach dwóch okresów świadczyć mo­gą nie tylko o rozszerzaniu działalności gospodarczej przez wzrost sprzedaży i jej odpowiednią strukturę asortymentową, lecz także o osiąganiu korzystniej­szych cen sprzedaży i obniżaniu jednostkowych kosztów własnych.

Różnica w kształtowaniu się poziomu wskaźnika uwzględniającego w licz­niku zysk brutto w stosunku do zysku netto wynika z oddziaływania obowiąz­kowych zmniejszeń zysku, a w szczególności podatku dochodowego.

Wskaźnik uwzględniający zysk ze sprzedaży (powiększony ewen­tualnie o podatek akcyzowy) wyraża stopień tzw. akumulatywności sprzeda­ży. Określa on w stosunku do wartości przychodów ze sprzedaży poziom nad­wyżki finansowej wygospodarowanej przez przedsiębiorstwo, przekazywanej zarówno do budżetu, jak i pozostawianej na potrzeby przedsiębiorstwa.

• Wskaźnik rentowności majątku

Wskaźnik rentowności majątku (ROA) zwany również wskaźnikiem zysku od aktywów ogółem jest sto­sunkiem procentowym wypracowanego przez przedsiębiorstwo zysku netto do przeciętnego stanu aktywów. Informuje on o wielkości zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego majątku.

Poziom wskaźnika rentowności aktywów zależy, podobnie jak wskaźnik rentowności sprzedaży, od rodzaju prowadzonej działalności. W branżach kapitałochłonnych wskaźnik ten jest niski, zaś w branżach niewymagających wysokiego poziomu majątku znacznie wyższy.

		zysk netto
ROA	=		*	100%
		przeciętny stan aktywów

Przy czym przeciętny stan aktywów oblicza się według wzoru:

		=	stan aktywów na początek okresu	+	stan aktywów na koniec okresu
przeciętny poziom aktywów
				2

• Wskaźniki rentowności kapitału własnego

Rentowność kapitału własnego (ROE) może być również określona jako stopa zwrotu kapitału własnego. Wskaźnik ten stanowi relację zysku netto do przeciętnego stanu kapitału wła­snego.

Wskaźnik ten określa wielkość zysku przypadającego na jednostkę zaangażowanego kapitału własnego przez jego właścicieli.

Rosnący poziom wskaźnika rentowności kapitału własnego świadczy o wyższej efektywności zaangażowanego kapitału w róż­nych jego formach. Prowadzi to zazwyczaj do uzyskiwania wyższych dywi­dend oraz szerszych możliwości rozwojowych przedsiębiorstwa. Zaznaczyć jednak należy, że ocena taka jest uzasadniona jedynie w warunkach stabiliza­cji lub wzrostu udziału kapitału własnego w finansowaniu majątku.

Zatem wskaźniki rentowności kapitałów są wyrazem efektywności nie całości ka­pitału ulokowanego w majątku trwałym i obrotowym, lecz jedynie jego części z pominięciem kapitału obcego (zobowiązań długoterminowych i bieżących).

Wśród wskaźników rentowności kapitału własnego w szczególności wyróż­nić należy:

l) wskaźnik rentowności kapitału własnego:

2) wskaźnik rentowności kapitału podstawowego:

Wskaźnik rentowności kapitału własnego w ogólnej jego kwocie jest rela­cją wyniku finansowego do kapitału własnego, skupiającego oprócz kapitału akcyjnego i zapasowego także kapitał uzyskany ze sprzedaży akcji powyżej ich wartości nominalnej, ewentualne kwoty kapitału powiększone na skutek przeszacowania aktywów, nierozliczony zysk z lat ubiegłych oraz zysk roku bieżącego.

Cząstkową postacią wskaźnika pierwszego jest wskaźnik rentowności kapi­tału akcyjnego (udziałowego), będący stosunkiem wyniku finansowego (zysku netto) wyłącznie do kapitału akcyjnego (udziałowego), stanowiącego podsta­wę do rozliczenia dywidend. Wskaźnik ten objąć może także zysk netto po­mniejszony o dywidendy z tytułu akcji preferowanych do kapitału akcyjnego, obejmującego wyłącznie wartość akcji zwykłych. Tego rodzaju ujęcia wskaźni­ka informują o możliwych korzyściach, jakie osiągnąć mogą akcjonariusze (udziałowcy) w formie dywidend.

Gdyby całość majątku przedsiębiorstwa znalazła pokrycie w kapitałach wła­snych, to ich rentowność byłaby równa rentowności majątku. Część majątku znajduje jednak pokrycie także w kapitałach obcych (zobowiązaniach długo­terminowych i bieżących). Jeżeli zatem odsetki płacone od kapitałów obcych są niższe od poziomu rentowności majątku, oznacza to, że przedsiębiorstwo osiąga dodatkowe korzyści, które znajdują odzwierciedlenie we wzroście ka­pitałów własnych.

Dodatkowym wskaźnikiem rentowności kapitału jest zysk przypadający na jedną akcję (Earnings per Share, EPS), wyliczany ze wzoru:

		zysk netto
EPS	=
		liczba akcji

Wskaźnik ten jest najczęściej wykorzystywany przez inwestorów - jego rosnąca wartość wskazuje na możliwość wypłaty potencjalnie wyższej dywidendy. Ponadto oznacza też wyższą cenę rynkową akcji.

PODSUMOWANIE

W gospodarce rynkowej, przedsiębiorca planuje i podejmuje decyzje dotyczące funkcjonowania danego przedsiębiorstwa. Ponosi on w pełni ryzyko i odpowiedzialność za podjęte decyzje. Rentowność jest wynikiem końcowym wdrożonych decyzji.

Ustalając czynniki wpływające na poziom rentowności i przeprowadzenie analizy rentowności pozwala na podjęcie tych prawidłowych decyzji i umożliwia zminimalizowanie ryzyka działania. A co za tym idzie, pozwala to czerpać korzyści finansowe i stwarza możliwości dalszego rozwoju.

Maksymalizacja rentowności przynosi nie tylko korzyści przedsiębiorstwu, ale również i właścicielom w postaci dywidend.

PRZYKŁAD

Na podstawie bilansu analitycznego przedsiębiorstwa „Beta” sporządzonego na dzień 31. grudnia 2006 roku i wybranych danych z rachunku wyników została przeprowadzona analiza rentowności.

Bilans przedsiębiorstwa "Beta" sporządzony na dzień 31 grudnia 2006r.
AKTYWA	Stan na początek roku		Stan na koniec roku		Odchylenie wsk. struktury	Wskaźnik dynamiki
	SUMA	wsk. strukt.	SUMA	wsk. strukt.
Majątek trwały	57 500	41,82	60 000	40,96	-0,86	104,34
grunty	3 000	2,18	3 000	2,05	-0,13	100,00
Budynki i budowle	14 500	10,55	15 000	10,24	-0,31	103,45
Urządzenia techn. i maszyny	40 000	29,09	42 000	28,67	-0,42	105,00
Majątek obrotowy	80 000	58,18	86 500	59,04	0,86	108,12
Zapasy	30 000	21,82	32 500	22,18	0,36	108,33
ależności i roszczenia	40 000	29,09	48 000	32,76	3,67	120,00
Środki pieniężne	10 000	7,27	6 000	4,10	-3,17	60,00
AKTYWA OGÓŁEM	137 500	100,00	146 500	100,00	X	106,54
PASYWA	Stan na początek roku		Stan na koniec roku		Odchylenie wsk. struktury	Wskaźnik dynamiki
	SUMA	wsk. strukt.	SUMA	wsk. strukt.
Kapitał własny	88 900	64,65	90 500	61,78	-2,87	101,80
Kapitał zasadniczy	30 000	21,82	30 000	20,48	-1,36	100,00
Kapitał zapasowy	22 000	16,00	26 000	17,75	1,75	118,18
Nie podzielony wynik finansowy z ubiegłych lat	24 900	18,11	23 500	16,04	-2,07	94,37
Zysk	12 000	8,72	11 000	7,51	-1,21	91,67
Długoterminowe kredyty bankowe	23 000	16,73	25 000	17,06	0,33	108,70
zobowiązania bieżące	25 600	18,62	31 000	21,16	2,54	121,09
Zobowiązania fakturowe	20 000	14,55	23 000	15,70	1,15	115,00
Zobowiązania z tytułu płac	3 000	2,18	5 000	3,41	1,23	166,67
Zobowiązania wobec budżetóW	2 600	1,89	3 000	2,05	0,16	115,38
PASYWA OGÓŁEM	137 500	100,00	146 500	100,00	X	106,54

Z analizy rentowności przedsiębiorstwa „Beta” wynika, że w firmie występują duże nieprawidłowości.

WNIOSKI:

1. Wskaźnik rentowności uwzględniający zysk ze sprzedaży na początku roku wyniósł 3,53%. Oznacza to, że przedsiębiorstwo czerpie stosunkowo niewielki zysk ze sprzedaży swoich produktów. Przedsiębiorstwo powinno realizować większą wartość sprzedaży.

Na koniec roku wskaźnik ten wzrósł do 13.60%.

2. Wskaźnik rentowności majątku, informujący o wielkości zysku przypadającego na jednostkę majątku wyniósł na początku roku 8,79% a na końcu roku 13.60%.

3. Wskaźnik rentowności kapitału własnego na początku i na końcu roku obliczeniowego wyniósł tyle samo, to znaczy 13,60%. Świadczy to, o tym, że poziom efektywności zaangażowanego kapitału nie zmienił się. Kapitał ten nie jest wydajny.

BIBLIOGRAFIA:

1. Praca zbiorowa pod redakcją prof. dr hab. Mariana Walczaka, „Analiza finansowa w przedsiębiorstwie”, wyd. Difin. Warszawa 2003.

2. Andrzej Pomykalski, „Nowoczesne strategie marketingowe”, wyd. Inform, Warszawa 2001.

3. Strona internetowa: http://www.tf.pl/edukacja.php

Literatura dodatkowa:

4. Lech Bednarski, „Analiza finansowa w przedsiębiorstwie”, PWE, Warszawa 1996.

5. Ewa Filar, Jerzy Skrzypek, „Biznesplan”, Poltex, Warszawa 1996.

6. Philip Kotler, „Marketing. Analiza, planowanie, wdrażanie, kontrola”, Warszawa 1994.

„Analiza finansowa w zarządzaniu przedsiębiorstwem” pod red. M. Walczaka, str. 335

A. Pomykalski, Nowoczesne strategie marketingowe, ss. 187-192

http://www.tf.pl/edukacja.php

„Analiza finansowa w przedsiębiorstwie” pod red. M. Walczaka, str. 337

		zysk netto
ROE	=		*	100
		kapitał własny ogółem

		zysk netto
ROE	=		*	100
		kapitał podstawowy

Wybrane dane z rachunku wyników Przedsiębiorstwa „Beta”
			Rok ubiegły	Rok bieżący
Przychód ze sprzedaży			340 000	367 000
Koszty sprzedanych towarów i produktów			210 000	230 000
Zysk pozostawiony na początek roku			24 900	23 500
Zysk netto			12 000	11 000
Razem			36 900	34 500
Dywidendy			13 400
Zysk pozostawiony na koniec roku			23 500

Wskaźniki rentowności
Wskaźnik rentowności sprzedaży:
		12000							11000
ROS	=		*	100	=	3,53%	ROS	=		*	100	=	13,60%
		340000							367000
Wskaźnik rentowności majątku:
		12000							11000
ROA	=		*	100	=	8,79%	ROA	=		*	100	=	13,60%
		136500							142000
Wskaźnik rentowności kapitału własnego:
		12000							11000
ROE	=		*	100	=	13,60%	ROE	=		*	100	=	13,60%
		88000							89700

8

---