Międzynarodowe źródła prawa autorskiego
Konwencja Berneńska,
Akt paryski konwencji berneńskiej o ochronie dzieł literackich i artystycznych, sporządzony w Paryżu 24 lipca 1971 roku,
Międzynarodowa konwencja o ochronie wykonawców, producentów fonograficznych oraz organizacji nadawczych, sporządzona w Rzymie 16 października 1961 roku,
Traktat WIPO (World Intellectual Property Organization) o artystycznych wykonaniach i fonogramach, sporządzony w Genewie 20 grudnia 1996 roku,
Traktat WIPO o prawie autorskim, sporządzony w Genewie 20 grudnia 1996 roku,
Porozumienia w sprawie handlowych aspektów praw własności intelektualnej, załącznik do porozumienia WTO z Marakeszu sporządzonego 15 kwietnia 1994 roku.
Wspólnotowe źródła prawa autorskiego
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2009/24/WE z 23 kwietnia 2009 roku w sprawie ochrony prawnej programów komputerowych,
Dyrektywa Rady Nr 93/83/EWG z 27 wrze nia 1993 roku w sprawie koordynacji niektórych zasad dotyczących prawa autorskiego oraz praw pokrewnych stosowanych w odniesieniu do przekazu satelitarnego oraz retransmisji drogą kablową ,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 96/9/WE z 11 marca 1996 roku w sprawie ochrony prawnej baz danych,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2001/84/WE z 29 kwietnia 2004 roku w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 2006/116/W z 12 grudnia 2006 roku w sprawie czasu ochrony prawa autorskiego i niektórych praw pokrewnych.
Polskie źródła prawa autorskiego
Ustawa z 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych,
Ustawa z 23 kwietnia 1964 roku - Kodeks Cywilny,
Ustawa z 18 lipca 2002 roku o świadczeniu uslug drogą elektroniczną,
Ustawa z dnia 27 lipca 2001 roku o ochronie baz danych,
Rozporządzenia Ministra Kultury w sprawie: kategoryzacji urządzeń i nośników służących do utrwalania utworów oraz opłat od tych urządzeń i nośników z tytułu ich sprzedaży; wysokości procentu wpłat na Fundusz Promocji Twórczej; podmiotów uprawnionych do występowania z wnioskiem o przyznanie Śródków z Funduszu Promocji Twórczej; szczegółowych zasad i trybu działania Komisji Prawa Autorskiego.
Historia prawa autorskiego w Polsce
Po I Wojnie światowej system obejmował:
Normy niemieckie: ustawa z 1901 roku o prawie autorskim do utworów literackich i muzycznych oraz ustawa z 1907 roku o prawie autorskim do utworów sztuk plastycznych i fotograficznych,
Normy austriackie: ustawa z 1895 roku o prawie autorskim do utworów, literatury, sztuki i fotografii,
Normy rosyjskie: ustawa z 1911 roku o prawie autorskim,
Normy węgierskie: ustawa z 1884 roku o prawie autorskim.
Ustawa z 29 marca 1926 roku o prawie autorskim, była konsekwencją przystąpienia II RP do konwencji berneńskiej z 28 stycznia 1920 roku i narzędziem ujednolicenia rożnych systemów ochrony praw autorskich terenów różnych zaborów. Przedmiot praw autorskich zostal ujęty w niej bardzo szeroko jako „każdy przejaw działalności duchowej noszący piętno osobiste”. Ochrona wygasała po 50 latach od śmierci autora. Ustawa została znowelizowana ustaw z 22 marca 1935 roku precyzując pewne sformułowania oraz dostosowując do nowego KK, KPC oraz nowelizacji konwencji berneńskiej.
Ustawa z 10 lipca 1952 roku o prawie autorskim wyraźnie nawiązywała do wzorców radzieckich. M.in. ograniczała ona prawa podmiotowe jednostki (autora/twórcy) na rzecz czynnika administracyjnego oraz sektora uspołecznionego jak związki i zrzeszenia twórców. Ustawa ta była dwukrotnie nowelizowana:
- Ustawą z 23 października 1975 roku o zmianie ustawy o prawie autorskim,
- Ustawą z 30 maja 1989 roku o zmianie upoważnień do wydawania aktów wykonawczych.
Aktualnie obowiązująca ustawa z dnia 4 lutego 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wiązala się z koniecznością radykalnej zmiany systemu praw autorskich PRL oraz okresem kandydackim do Unii Europejskiej. W tym czasie ustawę znowelizowano 19 razy, ostatnio ustawą z dnia 8 lipca 2010 roku o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych.
Pojęcie prawa autorskiego
PA stanowi część prawa własności intelektualnej i oznacza zbiór przepisów chroniących interesy twórców oraz stosunki prawne związane z tworzeniem utworów, korzystaniem z nich i ich ochron . W ujęciu szerszym prawa autorskie obejmują takie prawa pokrewne przynależne wyłącznie artystom wykonawcom, producentom fonograficznym, nadawcom radiowym i telewizyjnym.
PA to dział prawa cywilnego obejmujący normy ustawy o prawach autorskich oraz umów międzynarodowych.
PA to praw podmiotowe bezwzględne, wnikające z faktu stworzenia utworu w postaci zdatnej do postrzegania przez osoby trzecie. PA w znaczeniu przedmiotowym to zespół norm prawnych regulujących stosunki związane z dokonywaniem, eksploatacją i ochroną utworów oraz tzw. prawa pokrewne, natomiast w ujęciu podmiotowym to zespół osobistych i majątkowych uprawnień związanych z utworem.
Uzasadnienie prawa autorskiego
Uzasadnienie ustanowienia praw autorskich:
Przyznanie twórcy praw do stworzonego utworu,
Wyłączenie określonego dobra z powszechnej dostępności, o ile nie narusza to interesu powszechnego,
Podkreślenia, że dzieło jest uzewnętrznieniem indywidualnej osobowości twórcy.
Systemy prawa autorskiego
Dwa podstawowe systemy praw autorskich:
Romański system droit d'autuer chroni interesy osobiste i majątkowe twórcy,
Anglosaski system copyright traktuje PA jako zespół uprawnień majątkowych służących ochronie interesów uprawnionego podmiotu zapewniający rozwój nauki i sztuki.
Modele prawa autorskiego
Wyróżnia się dwa podstawowe modele prawa autorskiego:
Monistyczny traktujący PA jako jedni prawo podmiotowe zarówno osobiste jak i majątkowe, które nie może by przenoszone, np. RFN,
Dualistyczny traktujący PA jako dwie odrębne części: prawa osobistego i prawa majątkowego, np. Francja, Włochy, Hiszpania i Polska.
Konstrukcja prawa autorskiego
Na prawa autorskie, w ujęciu prawa polskiego skradają się:
Autorskie prawa osobiste
a) prawo do autorstwa utworu
b) prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępnienia go anonimowo
c) prawo do nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystywania
d) prawo do decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
e) prawo do nadzoru nad sposobem korzystania z utworu,
Autorskie prawa majątkowe
a) prawo do korzystania z utworu,
b) prawo do rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji,
c) prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu.
Zasady prawa autorskiego
Ochroną prawa autorskiego objęte są utwory i przedmioty praw pokrewnych, ochrona ta dotyczy nie rzeczy lecz dóbr niematerialnych. Prawa pokrewne obejmują prawa wykonawców, prawa do fotogramów i wideogramów, prawa do nadań programów, prawa do pierwszych wydań oraz wydań naukowych i krytycznych.
Ustalenie utworu jest jednym z warunków powstania ochrony, nie jest konieczne ani oznaczenie egzemplarza, ani rejestracja, ani wniesienie opłaty, ani nadanie symbolu czy numeru, w odróżnieniu od modelu copyright, gdzie wymagane jest utrwalenie utworu na nośniku.
Autorskie prawa osobiste powstają zawsze na rzecz twórcy, są nieprzenoszalne i bezterminowe. W odniesieniu do praw pokrewnych, autorskie prawa osobiste przynależą wyłącznie wykonawcom.
Autorskie prawa majątkowe powstają z reguły na rzecz twórcy, wyjątek stanowią utwory zbiorowe i programy komputerowe stworzone przez pracownika w wyniku wykonywania obowiązków służbowych. Okres ochrony tych praw wynosi, najczęściej, 70 lat od śmierci autora, w przypadku praw pokrewnych od 25 do 50 lat.
Zakres ochrony praw autorskich jest zróżnicowany. Autorskie prawa majątkowe nie dają uprawnionemu pełnej wyłączności w zakresie korzystania z utworu, może być on użytkowany ze względu na interes społeczny.
Naruszenia praw autorskich wiążą się zarówno z odpowiedzialnością cywilną jak i karną.
Ochrona praw autorskich i praw pokrewnych ma charakter terytorialny. Polskie utwory są chronione zagranicą norami tamtych państw oraz zawartymi umowami międzynarodowymi.
Pojęcie utworu
Utwór to taki wytwór niematerialny, który spełnia kumulatywnie następujące cechy:
stanowi rezultat pracy twórcy (wyłącznie człowieka),
ma indywidualny, oryginalny charakter (bez odpowiednika w przeszłości),
jest przejawem działalności twórczej o charakterze kreatywnym,
został ustalony, czyli uzewnętrzniony w formie umożliwiającej jego odbiór przez co najmniej jedną osobę, w dowolnej formie np. wykonanie improwizacji muzycznej, wygłoszenie referatu, wyrecytowanie wiersza etc.
Po ustaleniu utworu możliwe, acz nie konieczne, jest jego utrwalenie, czyli trwałe ustalenie jego treści na nośniku materialnym umożliwiające wielokrotne odtwarzanie dowolną techniką: maszynopis, taśma, film, zdjęcia etc.
Katalog utworów
Wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi w formie ustanej lub pisemnej,
Plastyczne np. obrazy, rze ba, grafika,
Fotograficzne od amatorskich i okazjonalnych po artystyczne,
Lutnicze (raczej hipotetyczna możliwość zaprojektowania nowego instrumentu),
Wzornictwa przemysłowego nazywane „dziełami sztuki użytkowej”,
Architektoniczne (budowle i krajobraz) i urbanistyczne,
Muzyczne i słowno-muzyczne,
Sceniczne i choreograficzne,
Audiowizualne.
Graniczne wytwory intelektu
Są to utwory o niskim poziomie twórczości, jak tabele, prospekty, slogany reklamowe, książki adresowe i kucharskie, formularze, rozkłady jazdy, które nie są objęte ochroną praw autorskich jeżeli działalność ich twórcy nie posiada cech oryginalności. Z zasady poza ochroną prawa autorskiego są:
odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania,
akty normatywne i projekty urzędowe, np. ustawy, orzeczenia sądów, decyzje administracyjne i wzory pism,
urzędowe znaki, materiały i symbole,
proste informacje prasowe, np. kursy walut, kroniki, prognozy pogody.
Twórca
Twórca to osoba fizyczna, która wniosła twórczy wkład do utworu, bez wzglądu czy jest to osoba pełnoletnia czy nie, posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych czy też nie.
Ustawodawca ustanawia domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko w tym charakterze zostało uwidocznione na egzemplarzu utworu lub której autorstwo podano do publicznej wiadomości. Jest to domniemanie wzruszalne, czyli można je obalić udowadniając inny stan rzeczy.
Nabycie praw autorskich
Z zasady prawa autorskie przysługują twórcy, poza tzw. nabyciem pierwotnym przez: producenta utworu zbiorowego np. encyklopedii; pracodawc w odniesieniu do programów komputerowych stworzonych w ramach stosunku pracy. Każdorazowo prawa autorskie pochodne nabywa pracodawca wobec utworów wytworzonych w ramach stosunku pracy.
Nabycie praw autorskich
Instytucja naukowa (uczelnia, instytut) nabywa trzy rożne uprawnienia wobec utworu naukowego swojego pracownika:
1. Pierwszeństwo opublikowania utworu za wynagrodzeniem.
2. Prawo do korzystania z materiału naukowego zawartego w utworze bez wynagrodzenia.
3. Prawo udostępniania utworu osobom trzecim bez wynagrodzenia.
W przypadku utajnienia autorstwa w wykonywaniu praw twórców zastępuje producent lub wykonawca, a w ich braku właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
Utwory współautorskie
Utwory współautorskie dzielimy na:
Rozłączne, w których da się wyodrębnić z całości dzieła części możliwe do samodzielnej eksploatacji, np. melodia i tekst, powieść i ilustracja.
Nierozłączne, których części nie da się rozdzielić i eksploatować osobno.
Prawa autorskie wobec utworów współautorskich są prawami wspólnymi z domniemaniem równych udziałów.
Utwory połączone
Utwory połączone, to takie gdzie dwa osobne utwory zostały przez autorów złączone celem wspólnego rozpowszechniania, np. muzyka i tekst w piosence, kilka utworów na jednej płycie CD.
W utworach połączonych każdemu autorowi przysługują własne prawo autorskie do utworu połączonego.
Utwory zbiorowe
Utwory zbiorowy to takie, na którego zawartość składają się utwory przygotowane przez rożnych autorów wybrane i połączone przez wydawcę (producenta, redaktora) na zasadzie twórczego układu, np. encyklopedie, słowniki, zbiorowe prace naukowe, komentarze.
Szczególną rolę odgrywa tu wydawca inicjujący stworzenie dzieła, organizujący jego finansowanie, koordynujący prace, decydujący o kształcie dzieła. Jemu też przysługuje prawo do utworu zbiorowego, acz do jego części poszczególnym autorom.
Utwory zależne i inspirowane
Utwory zależne to dzieła odnoszące się do innej, pierwotnej pracy innego autora, cechują się twórczą integracją w cudzy utwór, prowadząc do powstania utworu nowego, np. przeróbki, tłumaczenia czy adaptacje. Rozpowszechnianie utworu zależnego uwarunkowane jest zgodą i zezwoleniem twórcy utworu pierwotnego.
Utworem inspirowanym jest np. wariacja czy improwizacja muzyczna. Powstał on pod wpływem cudzego dzieła. Nie jest on jednak dziełem zależnym a odrębnym.
Autorskie prawa majątkowe
Autorskie prawa majątkowe to cywilne prawa podmiotowe o charakterze bezwzględnym, obejmują prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do wynagrodzenia.
Są to prawa czasowe, odpowiadają prawu własnościowemu.
Trwanie autorskich praw majątkowych
Autorskie prawa osobiste trwają bezterminowo.
Autorskie prawa majątkowe wygasają po upływie ustawowego okresu czasu. Okresem tym wg konwencji berneńskiej jest min. 50 lat, natomiast polska ustawa wprowadza okres lat 70 od śmierci autora lub ostatniego współautora dzieła zbiorowego.
Okres ten liczy się także od pierwszego upublicznienia dzieła nieznanego autora.
Dozwolony użytek
Dozwolony użytek stanowi ograniczenie monopolu autorskiego, polega na upoważnieniu do korzystania z chronionego utworu bez zgody osoby uprawnionej, odpłatnego lub bezpłatnego.
Dozwolony użytek może być publiczny (informacyjny, dokumentacyjny, edukacyjny) lub prywatny (rozrywkowy, naukowy, edukacyjny, kolekcjonerski).
Dozwolony użytek prywatny
Przesłanki dozwolonego użytku osobistego:
Korzystanie z utworu już rozpowszechnionego,
Użytek własny oraz osób bliskich, spokrewnionych lub w stosunku towarzyskim,
Wykorzystywanie jednego egzemplarza,
Nieodpłatność.
Dozwolony użytek publiczny
Rodzaje dozwolonego użytku publicznego:
W celach informacyjnych, prawo przedruku publikacji już rozpowszechnionych, bieżących tematów społecznych, publicznych wystąpień,
W celach oświatowych i naukowych, m.in. biblioteki udostępniające nieodpłatnie egzemplarze dzieł,
Cytat, stanowi część własnej twórczości cytującego, w celu wyjaśnienia, krytyki, nauczania, w odpowiedniej proporcji cytatu do tekstu głównego, z przywołaniem twórcy i źródła cytatu.
Organizacje zbiorowego zarządzania
Członkami OZZ mogą by : twórcy, wykonawcy, producenci oraz organizacje radiowe i telewizyjne. OZZ zbiorowo zarządzają prawami autorskimi lub pokrewnymi (zezwalają na eksploatację i ją kontrolują, inkasują opłaty) i chroni powierzone im prawa w imieniu swoich członków oraz reprezentują interesy podmiotów uprawnionych. OZZ są m.in.: ZASP, Zw. Pol. Artystów Plastyków, Zaiks, Stow. Filmowców Polskich, Stow. Architektów Polskich, Stow. Aktorów Filmowych i Telewizyjnych.
Umowy prawnoautorskie
W materii tej zastosowanie ma zasada swobody umów z wyjątkami:
Zasada specyfikacji pól eksploatacji utworu,
Zakaz obejmowania umów nieznanych pól eksploatacji utworu,
Zakaz zawierania umów dotyczących utworów mających powstać w przyszłości,
Zakaz zbycia i zrzeczenia się prawa do wynagrodzenia,
Nakaz zawierania umów w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
Plagiat
Słowo „plagiat” pochodzi od łacińskiego „plagiatus” czyli skradziony, czy „plagium” oznaczaj cym porwanie i kradzież. Plagiat to niedozwolona ingerencja w sferę autorskich praw osobistych (do autorstwa, do pierwszego wydania, do treści).
Plagiaty dzielą się na:
Jawne, kiedy przejmuje się całość cudzego utworu lub wprowadza się do minimalne zmiany, w tym plagiat cytatowy,
Ukryty polegający na reprodukcji cudzego utworu w istotnych elementach przekształconych.
Plagiat
Za plagiat grozi zarówno odpowiedzialno cywilna jak i karna. Roszczeniami cywilnymi są roszczenia o zaniechanie plagiatu oraz o usunięcie skutków naruszenia (niemajątkowe) i roszczenie o zadośćuczynienie oraz zapłatę sumy na cele społeczne (majątkowe). Odpowiedzialno karna z tytułu plagiatu grozi za przywłaszczenie sobie autorstwa i wprowadzenie w błąd co do autorstwa. Za popełnienie takiego czynu grozi kara: grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności od 1 miesi ca doi 3 lat. Przestępstwo takie ścigane jest zarówno na wniosek jak i z urzędu.
Ochrona wizerunku
Wizerunkiem są cechy twarzy jak i postaci pozwalające na jej identyfikację . Szczególnymi rodzajami wizerunku są karykatury, maski, głos. Rozpowszechnianie wizerunku wymaga zezwolenia osoby na wizerunku przedstawionej. Dopuszczalne jest rozpowszechnianie bez zgody osoby sportretowanej wizerunków pozowanych (gdy za pozowanie wypłacono wynagrodzenie), wizerunków osób publicznych, wizerunków osób stanowiących szczegół całości.
Prawa pokrewne
Czas trwania praw pokrewnych do:
Wykonań artystycznych - 50 lat od ustalenia,
Fonogramów i wideogramów - 50 lat od sporządzenia,
Nadań programów - 50 lat od nadania,
Pierwszych wydań - 25 lat od wydania,
Wydań naukowych i krytycznych - 30 lat od wydania.
Prawo własności przemysłowej
Źródłami prawa własności przemysłowej są:
Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 1883 roku,
Porozumienie o ochronie wynalazków z Moskwy z 1973 roku,
Konwencja monachijska o udzielaniu patentów europejskich z 1973 roku,
Porozumienie madryckie o międzynarodowej rejestracji znaków towarowych z 1989 roku,
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 roku „Prawo własności przemysłowej”.
Mianem „własności przemysłowej” konwencja paryska określa grupę dóbr niematerialnych:
Patenty na wynalazki,
Wzory użytkowe,
Wzory przemysłowe,
Znaki towarowe,
Znaki usługowe,
Nazwy handlowe,
Oznaczenia pochodzenia lub nazwy pochodzenia.
PWP w znaczeniu podmiotowym to prawo do dóbr niematerialnych: wynalazków, wzorów użytkowych, wzorów przemysłowych, znaków towarowych i usługowych, nazw handlowych, geograficznych oznaczeń pochodzenia, topografii układów scalonych oraz nowych odmian roślin. W znaczeniu przedmiotowym to zespół przepisów regulujących powstanie, treść, zmian ustanie i ochron praw podmiotowych do wymienionych dóbr niematerialnych oraz zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
PWP obejmuje:
Stosunki materialne, czyli prawa i obowiązki stron,
Stosunki procesowe, czyli procedury sądowe i administracyjne,
Zagadnienia ustrojowe i organizacyjne dotyczące funkcjonowania Urzędu Patentowego i samorządu zawodowego rzeczników patentowych.
Własność przemysłowa to dziś pojęcie szerokie obejmujące także nowe odmiany roślin, układy scalone czy know - how.
W PWP zastosowanie mają normy prawa publicznego (przepisy administracyjne dotyczące UP i postępowania przed UP, karne oraz z tytułu opłat) i prywatnego (normy podmiotowe PWP, normy obrotu prawami własności przemysłowej). PWP obejmuje wydzielane osobno działy: prawo patentowe (wynalazcze), prawo znaków towarowych, prawo wzorów przemysłowych oraz prawo konkurencji.
Urząd Patentowy
UP realizuje zadania w zakresie:
Przyjmowania i badania zgłoszeń patentowych w celu uzyskania ochrony,
Orzekania w sprawach udzielania patentów, praw ochronnych na wzory użytkowe i znaki towarowe, praw rejestracji wzorów przemysłowych, geograficznych etc,
Rozstrzygania spraw w postępowaniu spornym,
Prowadzenia rejestrów,
Wydawania biuletynu,
Udziału w pracach międzynarodowych organów patentowych.
Zasady prowadzenia rejestrów przez UP:
Zasada jawności rejestrów,
Zasada domniemania znajomości już wprowadzonych wpisów,
Zasada prawdziwości wpisów ze stanem faktycznym.
Wynalazek
Jest to twórczym, nowym i oryginalnym rozwiązaniem pewnego zagadnienia technicznego mającym zastosowanie w produkcji.
W znaczeniu podmiotowym jest to wytwór ludzkiego umysłu, ale nie zjawiska przyrody i wyłącznie sztuki manualnej. W znaczeniu przedmiotowym jest to proponowany przez wynalazcę sposób postępowania zmierzający do osiągnięcia celu praktycznego.
Rodzajami wynalazków są:
Produkty np. lekarstwa,
Urządzenia np. maszyny i narzędzia,
Sposoby np. procesy produkcji,
Zastosowania polegające na nowym użyciu już użytkowanych produktów.
Prawo do uzyskania patentu przysługuje:
Twórcy wynalazku,
Współtwórcom wynalazku,
Pracodawcy lub zamawiającemu,
Przedsiębiorcy lub innemu podmiotowi posiadającemu licencję od twórcy.
Zdolność patentowa
Patenty są udzielane na wynalazki wszelkich dziedzin, które:
Są nowe, czyli rozwiązanie techniczne wynalazku nie zostało dotąd upublicznione lub opatentowane,
Posiadają poziom wynalazczy, czyli wynalazek ten nie wynika dla znawcy (eksperta UP) w sposób oczywisty ze stanu techniki,
Posiada zastosowanie przemysłowe, czyli może być zastosowany w jakiejś dziedzinie przemysłowej, w tym w rolnictwie.
Procedura
Zgłoszenie wynalazku musi obejmować:
Podanie zawierające co najmniej oznaczenie zgłaszającego, określenie przedmiotu zgłoszenia oraz wniosek o udzielenie patentu,
Opis wynalazku,
Zastrzeżenia patentowe,
Skrót opisu,
Rysunki jeśli są integralną częścią opisu.
Oplata
Procedura patentowa wiąże się z opłatami jednorazowymi i okresowymi.
Opłaty jednorazowe obejmują zgłoszenie wynalazku (500 zl), każdą stronę opisu powyżej stron 20 (25 zl), zmianę w rejestrze (70 zl).
Opłaty okresowe pobierane są za rok ochrony wynalazku: trzy pierwsze lata - 480 zl, czwarty rok - 250 zl i każdy następny 50 zl więcej, czyli np. 12 rok - 800 zl, a 20 - 1550 zl.
Europejski Urząd Patentowy
Zgłoszenia patentu europejskiego dokonać należy wyłącznie w języku angielskim, francuskim lub niemieckim w jednej z pięciu siedzib European Patent Office (Monachium, Wiede ,Berlin, Haga, Bruksela) lub on-line. Zgłoszenie do EPO zawierać powinno: podanie z zakresem państw w których pragnie się uzyskać ochronę, opis wynalazku, zastrzeżenia, rysunki i skrót opisu.
Patent
Przez uzyskanie patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania (zakres przedmiotowy) z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Polski (zakres terytorialny patentu) na czas 20 lat od daty dokonania zgłoszenia w Urzędzie Patentowym (zakres czasowy patentu).
Ograniczenia patentu:
„Prawo używacza”, który rozpoczął korzystanie z cudzego wynalazku w dobrej wierze przed jego opatentowaniem,
Wyczerpanie prawa, gdy wygasło wyłączne prawo na mocy wprowadzenia do obrotu danego dobra przez właściciela prawa,
Dozwolone wkroczenie w prawa wyłączności np. przez państwo.
Obrót własności przemysłowej
Umowami w obrocie prawami własności przemysłowej są:
Umowa o dokonywanie wynalazku,
Umowa o zbycie patentu,
Umowa o przeniesienie praw do patentu,
Umowa o obciążenie praw wyłącznych,
Umowa upoważniająca do korzystania z wynalazku - umowa licencyjna.
Umowy licencyjne
Umowa licencyjna stanowi szczególną, pozakodeksową umowę, w drodze której właściciel opatentowanego wynalazku upoważnia inną osobę do korzystania z wynalazku. Wyróżnia się umowy licencyjne zwykłe, opierające się na zasadzie swobody umów, oraz szczególne z prawa patentowego:
Licencji otwartej,
Licencji dorozumianej,
Licencji przymusowej.
Licencja otwarta polega na skierowaniu przez uprawnionego do patentu o świadczenia o gotowości udzielenia każdemu na określonych warunkach zezwolenia na korzystanie z wynalazku. Odbywa się to za pośrednictwem UP. Takie o świadczenie powoduje zmniejszenie opłaty patentowej, ale nie może by odwołane ani zmienione. Jest to rodzaj samoograniczenia uprawnionego.
Licencja dorozumiana to umowa o wykonanie prac badawczych lub podobnych, przez którą , jeżeli nie stanowi ona inaczej, domniemywa się, że wykonawca prac udzielił zamawiającemu licencji na korzystanie z wynalazków zawartych w przekazanym opracowaniu. Licencja przymusowa występuje w przypadku, gdy Urząd Patentowy, w określonych prawem przypadkach, udziela zezwolenia na korzystanie z opatentowanego wynalazku innej osobie, gdy jest to konieczne dla usunięcia stanu zagrożenia bezpieczeństwa państwa, porządku publicznego, ochrony życia i zdrowia oraz środowiska.
Umowy licencyjne podzielić można na:
Pełne, gdy udziela się prawa do dowolnego korzystania z wynalazku na równi z licencjodawcą ,
Ograniczone, gdy licencjodawca wprowadza do umowy jakiekolwiek ograniczenia korzystania z wynalazku,
Wyłączne, bez możliwości udzielania licencji innemu podmiotowi z tego samego terytorium przez licencjodawcę,
Niewyłączne, bez wyłączności licencjobiorcy.
Unieważnienie i wygaśnięcie patentu
Unieważnienie patentu może być spowodowane niespełnieniem wymogu nowości, poziomu wynalazczego lub zastosowania przemysłowego na wniosek: każdej osoby, która posiada interes prawny w tej sprawie, lub wykaże powyższe przesłanki, Prezesa UP, Prokuratora Generalnego. Czym innym jest wygaśnięcie patentu z uwagi na upływ czasu na jaki został wykupiony, zrzeczenia się patentu przed UP lub nie uiszczenia opłaty.
Zgłoszenie międzynarodowe
WYSOKOŚĆ OPŁAT ZA ZGŁOSZENIA MI ĘDZYNARODOWE W RAMACH UKŁADU O WSPOŁPRACY PATENTOWEJ
(Patent Cooperation Treaty PCT)
oplata za zgłoszenie -1330 CHF
oplata za każdy arkusz powyżej 30 stron (wliczając strony formularza) -15 CHF
Zgłoszenie europejskie
Oplata za zgłoszenie (krajowa oplata podstawowa), gdy: europejskie zgłoszenie patentowe zostało dokonane w formie elektronicznej (on-line) - 105 EUR, europejskie zgłoszenie patentowe zostało dokonane na nośniku papierowym - 190 EUR
Oplata za przeprowadzenie poszukiwań - 1 105 EUR
Oplata za wyznaczenie jednego lub więcej państwa członkowskiego - 525 EUR
Oplata za przeprowadzenie bada - 1480 EUR
Oplata za udzielenie patentu, włączając opłatę za wydrukowanie opisu patentowego - 830 EUR.
Prawo znaków towarowych
Znak towarowy o każde oznaczenie, najczęściej opracowane w sposób graficzny, służące odróżnieniu towarów jednego przedsiębiorcy od towarów innego przedsiębiorcy, czy te samych przedsiębiorców. Znak towarowy może obejmować wyraz, rysunek, ornament, kompozycję kolorystyczną, formę przestrzenną także opakowania, melodię lub sygnał dźwiękowy.
Funkcje znaków towarowych
Znaki towarowe pełnią funkcje:
Informujące o pochodzeniu towaru,
Gwarancji jakościowej,
Reklamową
.
Prawo znaków towarowych
Rodzaje znaków towarowych według kryterium percepcji:
Słowne, złożone z liczb, slow, sloganów, liter,
Graficzne, w tym rysunki, portrety, monogramy,
Plastyczne, w tym kształty opakowań,
Dźwiękowe,
Kombinowane.
Rodzaje znaków towarowych według kryterium używania:
Znaki fabryczne używane przez producentów,
Znaki usługowe,
Znaki handlowe, używane przez sprzedawców,
Znaki firmowe, zawierające nazwę przedsiębiorcy.
Logo - graficzny znak towarowy spełniający rolę marketingową a jednocześnie informacyjną, poprzez skrótowe, ale łatwo zauważalne i łatwo zapamiętywane przedstawienie symbolu firmy, instytucji, organizacji, lub też jakiejś idei, pomysłu, ale także mogące spełniać rolę jako charakterystyczne oznaczenie czegoś, czyli spełniające rolę znaku informacyjnego.
Alfa, to skrót od Anonima Lombarda Fabrica Automobili, czyli Lombardzka Fabryka Samochodów, Spółka Akcyjna. Romeo, to zaś nazwisko udziałowcy, który dołączył do firmy. Logo Alfa Romeo powstało w 1910 r., kiedy Romano Cattaneo, pracownik firmy czekał na tramwaj na stacji Piazza Castello w Mediolanie. Logotyp został zainspirowany przez czerwony krzyż na fladze miasta oraz herb rodziny Visconti. Ten z kolei przedstawia węża, który połyka dziecko. Niektórzy, głównie zwolennicy marki, twierdzą, że jest to mężczyzna lub Saracen.
Cztery koła w logotypie niemieckiej marki symbolizują cztery firmy, które weszły w skład firmy Auto Union. Pierwsze kolo to Audi - druga firma, założona przez Augusta Horcha. Audi (czyli "słyszę") to łaciński odpowiednik niemieckiego słowa "horch". Horch, to również nazwa firmy wchodzącej w skład Auto Union, założonej jeszcze przed Audi przez Augusta Horcha. Kolejne dwa okręgi symbolizują marki DKW oraz Wanderer.
Powszechnie uważa się, że logo bawarskiej firmy symbolizuje białe śmigło samolotu na tle nieba. Na taką interpretację logo wskazywały dwie przesłanki. Po pierwsze, niemiecka firma rozpoczęła swoją działalność od produkcji silników samolotowych. Po drugie, lotnicze korzenie podkreślała jedna z wczesnych reklam marki. Tymczasem, jak można dowiedzieć się w muzeum BMW, logo jest inspirowane barwami flagi Bawarii, landu z którego wywodzi się firma BMW.
Wiele osób zapewne zastanawia się skąd wzięły się dwa daszki, a dokładniej mrowiąc, tzw. "chevrony". By zrozumieć znaczenie francuskiego logotypu, trzeba się cofnąć do początków XX wieku. Wykształcony na francuskiej uczelni technicznej Andre Gustave Citroen wybrał się do łódzkich zakładów tekstylnych, by zapoznać się z technologią wykonanych z drewna kół zębatych o "daszkowej" konstrukcji. I właśnie "szewrony" pochodzące z wymyślonych w Polsce kół zębatych stały się elementem logotypu jego firmy, wyrabiającej podobne kola ze stali.
Gwiazda z logotypu marki pochodzi ze starego zdjęcia właściciela firmy, Gottlieba Daimlera. Na fotografii widoczny jest jego dom rodzinny, nad którym Daimler dorysował gwiazdę i podpisał ją słowami: "ta gwiazda będzie również świecić nad moją własną fabryką i będzie symbolizować jej rozkwit". Gwiazda miała również symbolizować kierunki rozwoju firmy. Daimler chciał bowiem produkować zarówno samochody, samoloty, jak i lodzie.
Korzenie firmy sięgają końca XIX w. Yataro Iwasaki (1834 - 1885) stworzył kompanię żeglugową o nazwie Tsukomo. Symbol "Mitsubishi" powstał z połączenia trzech herbów: rodziny Iwasaki i klanu Tosa. Pierwszy składał się z trzech rożnej wielkości kwadratów, a drugi z trzech liści, ułożonych w kształt dzisiejszego symbolu Mitsubishi. Sama nazwa składa się z dwóch elementów. Pierwszy to "mitsu" - japońskie słowo, które oznacza "trzy". Drugi to "hishi". Tak japończycy nazywają "kotewkę", czyli orzech wodny, roślin o liściach w kształcie rombów, które widać w logotypie marki. Nazwa jest również tłumaczona jako "trzy diametry''.
Historia koła z błyskawicą jest znacznie dłuższa i bardziej zaskakująca, niż można by się spodziewać. Pod koniec XIX w. pojawia się "Blitz" (niem. "błyskawica"). "Victoria Blitz" to nazwa roweru, powstającego w Russelsheim. W połowie lat 30. XX wieku pojazdy spod znaku Opla były zdobione stylizowanym, wpisanym w okręg rysunkiem sterowca. Po wojnie wizerunek sterowca zamieniono na samolot, by w końcu nadać logo firmy kształt błyskawicy.
20 listopada 1858 roku Emile Peugeot złożył w Urzędzie Patentowym odcisk swojego znaku towarowego, przedstawiającego lwa w wersjach "ze strzał " i "bez strzały". Dlaczego akurat drapieżny kot? Autorem logotypu był złotnik, Julien Blazer. Postanowił wykorzystać lwa, bo piły od produkcji których rozpoczynała swoją działalność francuska marka miały ponoć zęby tak mocne, jak zę by lwa. Ich ostrza miały być elastyczne, jak kręgosłup lwa, ciąć równie szybko jak skacze lew, itd… Choć Francuzi produkują samochody już od 1891 roku, symbol lwa trafił na ich maski dopiero w 1906 roku. Przez wiele lat wspomniany lew stal na strzale, po niej z niej zszedł, by w końcu w tym roku stracić ostatecznie język. Na zdjęciu obok prezentujemy najnowsze logo marki A.D. 2010.
Wspólny znak towarowy
Wspólny znak towarowy to znak przeznaczony do używania w obrocie przez organizację mającą osobowość prawną, powołaną do reprezentowania interesów przedsiębiorców. Taki znak towarowy może być używany zarówno przez organizacje jak każdego z jej członków
.
Rejestracja znaku towarowego
Rejestracji znaku towarowego dokonuje UP, jeśli jest on inny od już zarejestrowanych znaków oraz nie ma innych przeszkód.
Opłaty za znak towarowy
Opłatami jednorazowymi są opłaty za:
Zgłoszenie znaku towarowego - 550 zl,
Zgłoszenie w formie elektronicznej - 500 zl,
Przeniesienie rejestracji międzynarodowej - 550 zl,
Dokonanie zmiany w rejestrze - 70 zl,
Przekształcenie znaku w znak wspólny - 500 zl,
Wniosek o przedłużenie ochrony - 200 zl.
Oplata za 10 lat ochrony - 400 zl.
Znak towarowy w UE
Zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego dokonuje się do Urzędu Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego (Office for Harmonization in the Internal Market) w Alicante w Hiszpanii, lub własnych krajowym urzędzie odpowiedzialnym za rejestrację znaków towarowych.
Prawo znaków towarowych
Decyzja o udzieleniu prawa ochronnego znaków towarowych powoduje powstanie:
Wyłącznego prawa podmiotowego o skuteczności czasowej na 10 lat, z możliwością przedłużania na kolejne okresu 10 lat,
Wyłącznego prawa podmiotowego o skuteczności terytorialnej do wyłącznego używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym terytorium Polski lub UE.
Używanie znaku towarowego przejawia się w:
Umieszczaniu znaku na towarach i ich opakowaniach,
Wprowadzaniu towarów ze znakiem do obrotu, w tym imporcie i eksporcie oraz składowaniu,
Oferowaniu i świadczeniu pod tym znakiem usług,
Umieszczaniu znaku na dokumentach,
Posługiwaniu się znakiem w reklamie.
Wzorem przemysłowym (dawniej jako „wzór zdobniczy”) określa się nową i posiadającą indywidualny charakter postać wytworu lub jego części, nadaną poprzez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystyki, struktury lub materiału, przez jego ornamentację. Wzór taki musi nie mieć wcześniejszego identycznego poprzednika lub nie być wcześniej ujawnionym.
Prawo wzorów przemysłowych
Rejestracja wzoru przemysłowego obejmuje: podanie, ilustracji wzoru przemysłowego oraz opis wyjaśniający ilustracje składane w UP. Zgłoszenie wzoru kosztuje 300 zl, każda zmiana rejestru 70 zl. Natomiast opłaty okresowe obejmuje:
400 zl za pierwsze 5 lat ochrony,
1000 zl za 6-10 rok ochrony,
2000 zl za lata 11-15 ochrony,
3000 zl za lata 16-20 ochrony,
4000 zl za lata 21-25 ochrony.
Przykłady zarejestrowanych wzorów przemysłowych:
Kształty długopisów,
Wzór tłoczenia chustki higienicznej,
Kształt mebli łazienkowych.
Procedura rejestracji wzoru przemysłowego w Unii Europejskiej w OHIM odpowiada procedurze rejestracji znaku towarowego.
10 powodów za rejestracją znaków towarowych
1. Do wspólnotowych znaków towarowych stosuje się jeden system prawny, który zapewnia im mocną i jednolitą ochronę na terytorium całej Unii Europejskiej. Wspólnotowy znak towarowy ma jednolity charakter i zapewnia jego właścicielom wyłączne prawo korzystania z chronionego oznaczenia w działalności gospodarczej.
2. Jednolity charakter wspólnotowego znaku towarowego upraszcza wymogi formalne oraz procedury zgodne z założeniami: jedno zgłoszenie, jeden język, jeden urząd (OHIM), jeden przedstawiciel.
3. Efektem tego uproszczenia jest znaczne obniżenie kosztów w porównaniu z łącznymi kosztami krajowych rejestracji we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Jest to najtańszy sposób uzyskania ochrony w Europie: koszt zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego do OHIM wynosi 900 EURO (750 EURO w przypadku zgłoszenia przez Internet) + oplata za rejestrację znaku wynosi 850 EURO.
4. Jeżeli zgłaszający lub właściciel wspólnotowego znaku towarowego ma już zarejestrowany identyczny krajowy znak towarowy dla identycznych towarów i usług, może on zastrzec prawo z wcześniejszej krajowej rejestracji tego znaku (tzw. zasada starszeństwa). Rozwiązanie to umożliwia zachowanie pierwszeństwa praw w sytuacji, gdy ochrona znaku towarowego krajowego nie została przedłużona bądź uprawniony zrzekł się swojego prawa.
5. Data zgłoszenia wspólnotowego znaku towarowego lub data pierwszeństwa ma istotne znaczenie w przypadku kiedy zgłaszający lub uprawniony decyduje się przekształcić swoje zgłoszenie lub rejestrację wspólnotowego znaku towarowego w zgłoszenie krajowe (tzw. zasada konwersji).
6. Rejestracja wspólnotowego znaku towarowego jest utrzymana w mocy ze skutkiem prawnym we wszystkich krajach Unii Europejskiej nawet przez fakt rzeczywistego używania tego znaku tylko w jednym państwie członkowskim. W takim przypadku każde przedsiębiorstwo, nawet jeżeli nie zamierza używa znaku towarowego we wszystkich państwach członkowskich, może mieć pewność, że nie zostanie przeciwko niemu wszczęte postępowanie o wygaśnięcie prawa do znaku towarowego z powodu jego nie używania.
7. Postępowania o naruszenie wspólnotowego znaku towarowego mogą być wszczęte przed sądami krajowymi wyznaczonymi przez państwa członkowskie Unii do rozpoznawania takich spraw. Ich decyzje są skuteczne na terytorium całej Unii. Unika się dzięki temu konieczności dochodzenia praw przeciwko naruszycielom w każdym państwie członkowskim z osobna. Jedynie wspólnotowy znak towarowy ma zapewnioną taką ochronę w całej Unii Europejskiej.
8. Dla zarządzania przedsiębiorstwem istotna jest możliwość przeniesienia prawa i udzielenia licencji na wspólnotowy znak towarowy. Prawo z rejestracji wspólnotowego znaku towarowego może być przeniesione w odniesieniu do niektórych lub wszystkich towarów lub usług, dla których znak ten został zarejestrowany. Wspólnotowy znak towarowy może też być przedmiotem licencji udzielonej na cale terytorium Unii Europejskiej lub na jej części. Licencja może być wyłączna, niewyłączna, pełna lub niepełna.
9. Wcześniejsza data zgłoszenia lub pierwszeństwa wspólnotowego znaku towarowego stanowi wcześniejsze prawo uznawane wobec zgłoszeń i rejestracji znaków towarowych we wszystkich państwach członkowskich, które miały późniejsze daty zgłoszenia lub pierwszeństwa. Daje to właścicielom możliwość zdobycia pozycji na jednolitym rynku, zwalczania naruszeń znaku oraz zgłaszania sprzeciwów lub dania unieważnienia prawa w stosunku do krajowych rejestracji znaków towarowych.
10. Rozszerzenie Unii Europejskiej spowoduje automatycznie rozszerzeni zakresu terytorialnego ochrony wspólnotowych znaków towarowych o nowe kraje jak Chorwacja, Macedonia, Islandia i Turcja.