Fizykoterapia 7.03.3008

Termoterapia

Podział:

• Ciepłolecznictwo

• Zabiegi dostarczające tkankom ciepło

• 
  Suche

• Gorące powietrze

• Rozgrzany piasek umowny

• Wilgotne

• Hydroterapia

• Baleontoterapia

• Zabiegi powodujące powstanie ciepła w tkankach

• Promieniowanie IR

• Prądy wielkiej częstotliwości

• Ultradźwięki

• Zimnolecznictwo

• Zimne zabiegi wodolecznicze

• Okłady lodem

• Rozpylacze cieczy chłodzących

• Krioterapia

• Stosowanie ciekłego azotu

• Zimnego powietrza

Czynniki termiczne mogą działać miejscowo i ogólnie, zależnie od długości czasu ich działania. Czynniki termiczne działające krótko mają głównie charakter bodźca natomiast działające dłużej powodują miejscowe i ogólne zmiany temp.

Regulacja temp

Ciepło stanowi energię kinetyczną cząsteczek. Temperatura jest miarą średniej wartości EK jakiegoś ciała znajdującego się w równowadze cieplnej (każda jego część jest tak samo ciepła). Temperatura jakiegoś ciała może być uważana za miarę szybkości ruchu jego cząstek.

Temp wewnętrzna ciała człowieka to 37°C ±0,7°C.

Regulacja temp zachodzi na drodze

• Fizycznej - kontrola oddawania ciepła przez warstwę korową (powierzchniową)

• Chemicznej - przemiana materii (cz. rdzenna organizmu)

Temperatura korowej warstwy zmienia się zgodnie ze zmianami temp otoczenia. Wykładnikiem temp. Cz. rdzennej jest temp. mierzona j. ustnej, pochwie lub odbycie natomiast cz. korowej - w dole pachowym.

Rozchodzenie się ciepła następuje przez:

• Przewodzenie (kondukcję) - przekazywanie EK przez cząsteczki o ↑ energii cieplnej, cząsteczką o ↓

• Bezpośrednie

• Pośrednie (przez ogrzaną butelkę)

• Zależy od

• Różnicy temp

• Drogi przez przewodnik ciepła

• średnicy przewodnika

• Pojemności cieplnej

• Zdolności przewodzenia ciepła

• Przenoszenie (konwekcję) - przenoszenie ciepła w cieczach lub gazach przez będące w ruchu cząsteczki materii. Zachodzą w bezpośrednim wodnym lub powietrznym otoczeniu

• Promieniowanie - wynik konwersji (zamiany) energii cieplnej na elektromagnetyczną. Jest to w zasadzie promieniowanie IR, widzialne i mikrofalowe. Długość fali tego zależy od wysokości temp.

Nagi człowiek w temp pokojowej traci ciepło przez:

• Promieniowanie (60%)

• Odparowanie wody z potu (25%)

• Przewodzenie i konwekcję do powietrza (12%)

• Przewodzenie do przedmiotów, z którymi się styka (3%)

• Ogrzanie wydalin - bardzo mało

Rola cz. korowej i rdzennej ciała

Na procesy wymiany ciepła między częścią rdzenną a korową organizmu wpływa przede wszystkim przepływ krwi z cz. rdzennej do skóry (rozległa się naczyń w podbrodawkowej warstwie skóry). Jeżeli przepływ krwi z cz. rdzennej do skóry zostanie ograniczony ciepło dociera do skóry jedynie przez przewodzenie na przeszkodzie, któremu stoją k. izolacyjne (tłuszczowa).

Dostarczenie ciepła do skóry przez krew jest regulowane poprzez układ współczulny stopniem zwężenia tętniczek i połączeń tętniczo - żylnych. Naczynia krwionośne skóry głowy nie podlegają kontroli nerwowej a ich zwężenie pod wpływem zimna jest niewielkie.

Receptory ciepła i zimna

Temp ciała jest regulowana przez mechanizmy nerwowe działające na zasadzie sprzężenia zwrotnego za pomocą ośrodka umiejscowionego w podwzgórzu połączonego z receptorami wykrywającymi odchylenia od żądanej temp. W utrzymaniu stałej temp. pomagają receptory ciepła i zimna znajdujące się w skórze, które wysyłają inf. przez rdzeń kręgowy do podwzgórza.

Max częstość wyładowań receptorów zimna jest w zakresie 35-25 °C zmniejsza się powyżej i poniżej tych wartości spadając do zera poniżej 10°C i powyżej 41°C - silniejsze działanie niż ciepło.

Receptory ciepła ulegają max wyładowaniom w granicach 38-43°C

Receptory ciepła i zimna nie są rozmieszczone w skórze równomiernie

• W kończynach jest ich o
  mniej niż w skórze tułowia.

• Obszar zaopatrywany przez n trójdzielny ma ich najwięcej.

• Zimna jest więcej niż ciepła

Ośrodek termoregulacji

Uważa się, że poziom nastawienia termostatu podwzgórzowego odpowiada temp cz. rdzennej ciała. Krytyczny poziom temp wnętrza ciała, którego przekroczenie w obu kierunkach uruchamia mechanizmy termoregulacji to 37,6 °C. Przy obniżeniu temp uruchamiane jest zwężanie n krwionośnych skóry i zahamowanie pocenia się, a przy podwyższeniu

Mechanizmy wytwarzania ciepła takie jak

• Termogeneza drżeniowa - ↑ napięcia i skurcze mięśni (5-6 razy więcej ciepła niż w spoczynku)

• Termogeneza bazdrżeniowa - ↑ metabolizmu w k. tłuszczowej i prawdopodobnie narządach (m szkieletowych, wątrobie)

Jeśli przy dalszej utracie ciepła temp spadnie do

34-33°- utrata świadomości

28-25 ° - śmierć w skutek migotania komór

Osoby starsze mają mniejszą zdolność do utrzymania stałej temp części rdzennei i różnicowania temp.

Poziom nastawienia podwzgórza na krytyczną temp wnętrza ciała może zostać zmieniony w pewnym stopniu przez sygnały docierające do ośrodka termoregulacji z obwodowych receptorów. Przegrzanie termoreceptorów skóry i rdzenia kręgowego może zmienić jej poziom nawet o 3°C. Oznacza to, że pocenie się, które normalnie pojawia się po przekroczeniu temp ciała 37,6°C w tym przypadku wystąpi już przy 36°

W przypadku oddziaływania zimna mogą wystąpić mechanizmy adaptacyjne:

• Hipotermiczna - ↓ wytwarzania ciepła i ↓ temp rdzennej

• Metaboliczna - uruchamianie termogenezy bzedrżeniowej

• Izolacyjna - ↑ grubości podskórnej k. tłuszczowej

• Miejscowa - ↑ temp skóry w skutek ↑ przepływu krwi przez naczynia skórne

Regulacja temp ciała w powietrzu

Oddawanie ciepła przez promieniowanie, przewodzenie, konwekcję do powietrza jest tym ↑ im ↑ jest temp. skóry i ↓ powietrza. Mechanizmy te stają się nieskuteczne, gdy temp powietrza > 35°C. W tych warunkach udarowi cieplnemu zapobiega jedynie pocenie się i parowanie, które zależy od temp, wilgoci i ruchu powietrza.

Temp > 35°C powodują ↑ ukrwienia przede wszystkim kończyn.

Regulacja temp ciała w wodzie

Tu zostaje utrzymany tylko mechanizm przewodnictwa i konwekcji.

Przewodzenie temp przez wodę jest 23 x ↑ niż przez powietrze Należy dodać, że taki sam jest stopień utraty ciepła przez organizm do wody stojącej jak i płynącej.

Swobodna konwekcja praktycznie nie istnieje w środowisku papkowatym.

Możliwości regulacji temp ciała zanurzonego w gorącej wodzie są ↓ niż w gorącym powietrzu - brak promieniowanie i odparowywania potu.

Zabiegi ciepłolecznicze dostarczające tkankom ciepło

Polegają na dostarczaniu organizmowi ciepła przez:

• Przewodzenie

• Przenoszenie

• Promieniowanie

W fizjoterapii stosuje się ciepło

• Suche

• Ułatwia pocenie się i parowanie potu

• Stosowane w chorobach przewlekłych

• Przewlekłe zaburzenia przemiany materii

• Przewlekłe choroby reumatyczne i neurologiczne

• Dostarcza się na drodze

• Promieniowania IR

• Przewodzenia

• Zabiegi parafinowe

• Termofor

• Gorące piaski

• Mokre

• Silnie ↑ przegrzanie organizmu (brak parowania)

• Przekazuje się na drodze przenoszenia za pośrednictwem wody

• Wodolecznictwo

• Baleontoterapia

Stosuje się również na określoną okolicę ciała

• 
  IR przegrzanie głębokie

• Ultradźwięki

• Pole elektryczne wielkiej częstotliwości - powoduje powstanie ciepła w tkankach

Intensywność wzrostu miejscowej temp zależy od:

• Wielkość różnicy temp ośrodka i ciała

• Czas oddziaływania

• Dynamika oddziaływania

• Wielkość powierzchni oddziaływania

• Właściwości fiz ośrodka kąpielowego

• Właściwości osobnicze (wiek, płeć)

• Rodzaj i okres choroby

• Stopień adaptacji

• Szybkości odprowadzania ciepła

• Przewodnictwo cieplne tkanki

W tkankach ciepło rozchodzi się na drodze przewodzenia, ale bardziej istotne jest przenoszenie go na drodze naczyniowej przez krew i limfę. Przewodnictwo cieplne tkanek zależy od ilości zawartej w nich wody.

Miejscowe działanie ciepła

Ważniejsze mechanizmy działania ciepła:

• Miejscowe podwyższenie temp tkanek

• Rozluźnienie m szkieletowych i gładkich

• Reakcja konsensualna

• ↑ Rozciągliwości tk łącznej

• Rozluźnienie mięśni

• Przeciwbólowe - wpływa na tworzenie i uwalnianie mediatorów bólu

• Przeciwzapalne - szybsze krążenie

• Działanie immunosytmulijące - łagodna hipertermia

• Działanie immunosupresyjne - ekstremalnej hipertermii

• ↓ Aktywności tworu siatkowatego - ogólne odprężenie

• ↑ Wydzielania hormonów adaptacyjnych w stresie

• Usuwa wysięki z tkanek

• Uwalnianie hormonów

• Histamina

• Acetylocholina

Fizjologiczny wpływ miejscowego podwyższenia temp.

• Rozszerzenie naczyń

• Rumień

• Wpływ na reakcje naczynioruchowe

• Wpływ na procesy biofiz i biochem

• ↓ Oporu obwodowego

• ↓ Ciśnienia krwi

• ↑ Tętna i pojemności minutowej serca

• ↑ Tworzenia i krążenia limfy

• ↑ Wymiany tkankowej składników przemiany materii

• ↑ Odprowadzania ciepła z miejsca działania

• ↓ Lepkości płynu tkankowego

Przy przedłużającym się działaniu ciepła barwa skóry zmienia odcień na różowosiny, co jest wyrazem biernego przekrwienia w następstwie zahamowania działania mechanizmów regulacyjnych.

Nagłe zadziałanie silnego bodźca cieplnego może spowodować krótkotrwały skurcz n krwionośnych poprzedzający ich rozszerzenie.

Działanie gorąca

• Faza

• Skóra blada

• Gęsia skórka

• Uczucie tępego ucisku może nasilać się do bólu

• Faza

• Zaczerwienienie skóry

• Uczucie gorąca

• Dobre samopoczucie

Odczyny mogą mieć charakter miejscowy lub rozprzestrzeniać się

Ogólne działanie ciepła

Ciepło wpływa na czynność

• Serca i innych narządów

• Układów

• Krążenia

• Oddechowego

• Pokarmowego

• Współczulnego (pobudzenie)

• Następuje

• Ogólne odprężenie psychiczne

• Uśmierzenie bólu

• Rozluźnienie m gładkich i szkieletowych

• ↓ Aktywności procesów zapalnych

• Sprzyja zasypianiu

• Niewielkie przegrzanie pobudza, a silne hamuje procesy immunologiczne

Terapeutycznie pożądane działanie ciepła

• Zastosowanie miejscowe

• Poprawia ukrwienie, wywołuje przekrwienie tk. Działa przeciwzapalnie

• Przeciwbólowe - głównie w wzmożonym napięciu mięśniowym

• ↑ Rozciągliwości kolagenowej tk łącznej

• ↑ Lepkości mazi stawowej i ruchomości stawów

• Ułatwia wykonywanie precyzyjnych ruchów

• Sprzyja resorpcji

• ↑ Trofiki tkanek

• Przyspiesza gojenie się powierzchniowych zranień

• ↑ Fagocytozy

• Ogólnie uspokajająco i odprężająco

• W hipertermii przy leczeniu nowotworów działa niszcząco na komórki (metoda w fazie testów klinicznych)

• Przegrzanie całego ciała

• ↑ Procesów przemiany materii

• Pobudzenie krążenia

• Stymulacja układu przysadkowo-nadnerczowego

• Działanie przeciwzapalne w procesach chorobowych przewlekle przerostowych

• Stymulacja fagocytozy

• Immunostymulacja

• Immunosupresja

• Nasila działanie niektórych leków

Łagodne przegrzanie (temp korowa 38°C)

• ↓ Napięcia mięśni

• ↑ Trofiki tkanek

• Umiarkowane pobudzenie przemiany materii

• Wskazane do stosowania

• Pozastawowych zespołach reumatycznych

• Zmianach zwyrodnieniowych

• Stanach po urazach

• Trudno gojących się ranach

Umiarkowana hipertermia (38,5 - 40,5°C)

• ↓ Przepuszczalności błon komórkowych dla

• Wody

• Tlenu

• Składników odżywczych

• Odpadów produktów przemiany materii

• Przyspieszenie krążenia krwi

• ↑ Przemiany materii

• Modulacja procesów odporności komórkowej i humoralnej

• Ograniczenie rozprzestrzeniania się mikroorganizmów i wirusów

• Zahamowanie podziału komórek nowotworowych

• Aktywacja podostrych i przewlekłych stanów zapalnych ułatwiająca ich leczenie

• Stosuje się w:

• Przewlekłych procesach zapalnych układu

• Oddechowego

• Moczowego

• Ruchu

• Skóry

Terapeutycznie niepożądane działanie ciepła

• Uczynnia utajone infekcje

• Nasila się istniejące infekcje i stany zapalne

• Uaktywnia enzymy destrukcji chrząstek stawowych

• ↑ Przepuszczalności naczyń krwionośnych

• Obrzęki

• Krwawienia

• Zakłócenia czynności serca i krążenia

Wskazania

• Przewlekłe choroby w okresach wolnych od zaostrzeń

• Ch. Zwyrodnieniowa stawów

• Ch zwyrodnieniowa stawów kręgosłupa

• Stany po stłuczeniach i urazach tk miękkich mogą być leczone po ustąpieniu odczynu zapalnego

Przeciwwskazania

• Ostre i podostre zapalenia w tym zaostrzenia występujące w wyniku przewlekłych chorób

• Aortazy

• świarze wypadanie dysku

• obrzęki

• krwawienia (również choroby z przebiegiem)

• nowotwory

• tętnicze i żyle zaburzenia krążenia obwodowego

• zakrzepy i stany po zakrzepowych zapaleniach żył

• ciężkie choroby serca i krążenia

• ciężkie choroby ogólne

• stany po świeżych urazach

• u niemowląt i w starczym wieku przy

• miażdżycy tętnic

• chorobie wrzodowej żołądka, dwunastnicy

• dużym nadciśnieniu

• zaburzeniach czucia

Częste zabiegi na dużą powierzchnię ciała nie powinny być stosowane u osób z częstoskurczem gdyż obciążają wszystkie mechanizmy regulacyjne ustroju

Metody stosowania suchego ciepła

• Nagrzewania miejscowe przy użyciu suszarki do włosów

• 120 - 150°C przy wylocie

• zachować bezpieczną odległość od skóry 15-20 cm

• czas trwania nadmuchu 15 20 min

• należy poruszać suszarką

• można wykonywać 2-3 x dziennie

• Nagrzewanie termoforem

• worek napełniamy do
  objętości

• przed zatkaniem należy usunąć powietrze

• skontrolować temp przez przyłożenie policzka

• na okolicę ciała najpierw nałożyć suchy ręcznik (frotę) a następnie termofor

• nakryć wełnianą tkaniną

• Nagrzewanie poduszką elektryczną

• powinna mieć bawełnianą powłoczkę

• przykładamy bezpośrednio na okolicę ciała poddawaną zabiegowi

• Nagrzewanie stóp butami ogrzewanymi elektrycznie

• jak w przypadku poduszki

• Nagrzewanie w budkach cieplnych (budki Polano, świetlankach, solarach)

• świetlanki

• budki cieplne zbudowane z drewna

• na wew powierzchni nad płytkami odblaskowymi znajduje się szereg (od 4 do 24) żarówek 25 -40W

• żarówki muszą być zabezpieczone przed dotknięciem

• ogrzewają przez

• konewkcię

• promieniowanie ściany szafki

• powietrze może nagrzewać się do bardzo wysokich temp

• Budka Polano powinna posiadać

• Termometr wystający na zewnątrz

• co najmniej jeden wyłącznik prądu połączony z włącznikiem instalacji przyzywowej który trzyma w ręku pacjent podczas zabiegu

• temp nie może przekroczyć 45°C

• czas trwania 20 - 30 min

• Urządzenia HECKEL - HT 2000 do powodowania hipertermii całego organizmu za pomocą promieni IR

• leżanka posiadająca w części sufitowej generator promieniowania IR (gł. IR-A)

• powoduje umiarkowaną hipertermię

• komputerowe monitorowanie wielu parametrów

• temp

• częstość skurczów serca

• EKG

• pO₂

• ciśnienie krwi

• oddychanie

• Nagrzewanie gorącym piaskiem

• przykładanie woreczka z grubym piaskiem

• średnica ziaren 2-3 mm

• podgrzanego do temp 40-60°C

• piasek z głębszych warstw złoża

• dobrze wypłukany i wydezynfekowany przez podgrzanie do 100°C

• po kilkakrotnym użyciu piasek należy wymienić gdyż wchłoną pot wydzielany przez skórę podczas zabiegów

• całkowite kąpiele piaskowe

• w wannach drewnianych lub ze sztucznego tworzywa (przy metalowych niebezpieczeństwo oparzenia)

• chory siedzi zasypany do syskokości łuków żebrowych lub najdalej do poziomu brodawek sutkowych

• tylko u osób ze zdrowym sercem i układem krążenia

• Kompleksowe nagrzewanie i masaż ręki aparatem Aerodyn

• wykorzystywany przy leczeniu i rehabilitacji zmian stawów i kończyn ręki

• nagrzewanie ciepłym powietrzem połączone z mechanicznym oddziaływaniem wirującego w nim specjalnie spreparowanego śrutu kukurydzianego

• wykonuje się czynne ruchy palców i ręki

• Łagodny masaż ↑ skuteczność zabiegu

• występuje ↑ progu wrażliwości termoreceptorów

• temp zabiegu 33-45°C

• czas trwania 10 - 45 min

• intensywność masażu 20 - 100%

Zabiegi z zastosowaniem wilgotnego ciepła

• Fabrycznie gotowe okłady

• podgrzane w wodzie o temp 75-80°C

• zawija się je w 4-8 warstw suchego ręcznika i nakłada na skórę (daje temp 40°C)

• czas trwania 20 - 30 min

• Zabiegi parafinowe

• Wolno oddaje swoje ciepło

• Istnieje możliwość stosowania ↑ temp bez

• wrażenia wysokiej temp

• zbyt intensywnego przekrwienia tkanek

• po zabiegu

• skóra

• jest czerwona (przekrwienie utrzymuje się do 2h)

• pokryta potem

• dobre warunki do masażu i kinezyterapii

• Podgrzewana do 60°C w łaźni wodnej lub kuchni parafinowej z termostatem

• Temp do zabiegów

• z zanurzeniem 54°C

• do okładów ·max 60°C

• Uwaga na wodę w parafinie -> wywołuje oparzenia

• Małe przewodnictwo cieplne ponieważ ciepło właściwe parafiny jest ↓ od ciepła właściwego wody

• Wyjaławia się ją w temp 82-93°C w wodzie

• BHP

• Łatwopalna

• sprzęt gaśniczy

• tablice ostrzegające

• szerokie drogi komunikacyjne - zapobieganie oparzeniu

• zagrożenia dla personelu stanowią:

• możliwość toksycznego działania par 8 oraz węglowodorów na drogi oddechowe

• oparzenia

• zniszczenia odzieży

• temp pomieszczeń 25°C

• oddzielić pomieszczenia zabiegowe od przygotowawczego

• odp. wentylacja. pomieszczenie przygotowawcze - wentylacja wymuszona

• personel

• okresowa rotacja

• okresowe badania lekarskie (również na obecność ciał parafinowych w ślinie)

• odzież ochronna

• sprzęt ochronny

• gumowe rękawice

• fartuch igielitowy

• wyciskacze mechaniczne tkanin

• szczypce drewniane do wyjmowania tkanin

• Przygotowanie pacjenta do zabiegu

• obnażyć część ciała poddawaną zabiegowi

• dokładnie umyć i osuszyć

• owłosione części należy pokryć cienką warstwą wazeliny

• przed zabiegiem sprawdzić za pomocą ciepłej i zimnej wody czy chory nie cierpi na zaburzenia czucia

• wskazania - jak do ciepłolecznictwa

• choroby stawów

• blizny i zrosty pooperacyjne

• przykurcze pourazowe i pooperacyjne

• przewlekłe choroby stawów rąk i nóg

• usuwa ból i poprawia ruchomość

• przeciwwskazania - jak w ciepłolecznictwie

• ostre stany zapalne

• gruźlica

• obrzęki

• choroby skóry

• stany zagrażające krwawieniem

• zapalenie żył

• zaburzenia czucia

• ostrożnie u chorych z niedowładami, porażeniami i zaburzeniami naczynioruchowymi

Rodzaje zabiegów parafinowych

• częściowe kąpiele

• kąpiele nóg lub rąk

• temp parafiny ok. 53°C

• czas 30 - 40 min

• poruszać kończyną zanurzoną w parafinie

• okłady

• w okolicy barków, pleców, stawów kolanowych i łokciowych

• na umytą, osuszoną i pokrytą wazeliną skórę

• warstwy nakłada się za pomocą szerokiego płaskiego pędzla cienkimi warstwami

• temp parafiny 60°C

• grubość 1-2 cm

• okład owija się papierem woskowanym, folią lub ceratą a następnie suchą flanelą

• czas trwania 30 min po zabiegu skórę wytrzeć z potu i okryć suchą flanelą

• skóra po zabiegów różowa, gorąca, pokryta potem

• rękawiczki lub skarpetki (okłady na dłoń lub stopy)

• po nałożeniu pierwszej warstwy dłonie szybko zanurza się w parafinie i bardzo szybko wyjmuje

• parafina podgrzana 45-54°C

• po uzyskaniu warstwy ochronnej wkłada się dłoń po 2-3 s ponownie do parafiny i szybko wyjmuje

• powtarza się 6-12 x

• grubość warstwy 2-3 cm

• okrywa się torebką z tkaniny lub papierem woskowanym a następnie flanelą bul tk wełnianą

• czas trwania 15-30 min

• zwijania

• okład na staw barkowy, łokciowy, kolanowy dłoń i stopę

• gaza zanurzona w parafinie

• kilka warstw (2-3)

• po nałożeniu pierwszej ochronnej warstwy owija się dany staw uprzednio przygotowanymi i przesyconymi parafiną warstwami gazy

• wlewy okołostawowe

• woreczek gumowy dopasowujący się do kształtu pod wpływem wlewanej parafiny

• Maseczki

• Temp < 45°C

• Warstwy gazy z parafina, którą okłada się twarz

• Zabezpieczyć gazą oczy i uszy

• Okłady z parafango

• Masę podgrzaną do 50°C nakładamy na folię

• Czekamy aż przestygnie do momentu utraty połysku i nie przyklejania się do palców- gotowa do użycia (47°C)

• Obkłada się część ciała

• Zawija się lnianą a następnie wełnianą tkaniną

8

---