ANGIOGRAFIA

Angiografia - badanie diagnostyczne służące zobrazowaniu naczyń krwionośnych. Polega na podaniu do naczynia środka kontrastowego, a następnie obserwacji tego naczynia w czasie prześwietlenia i uwidocznieniu na zdjęciu rentgenowskim. Stopień i sposób zakontrastowania naczynia na zdjęciu pozwala ocenić jego przebieg, a także światło (przekrój wnętrza naczynia).

Angiografia :

1.Arteriografia -jest metodą używaną do potwierdzania obecności patologii tętnic np. tętniaków, zwężeń i niedrożności (np. zmiany miażdżycowe, pourazowe), szczególną postacią arteriografii jest koronarografia.

2.Flebografia służy do badania żył np. zakrzepicy, zespółu górnego otworu klatki piersiowej, anomalii w budowie anatomicznej (przetoki tętniczo-żylne).

Angiografię wykorzystuje się też w diagnostyce guzów nowotworowych w celu uwidocznienia unaczynienia patologicznego i jako badanie wstępne przed ich śródnaczyniowym leczeniem. Dawniej, w niektórych przypadkach stosowano ją do potwierdzenia śmierci mózgu.

Obecnie coraz rzadziej stosowana jako badanie diagnostyczne - wypierana jest przez ultrasonografię dopplerowską, angiografię rezonansu magnetycznego (angio-MR) oraz tomografię komputerową (angio-CT).

Angiografia jest podstawą obrazowania w angioplastyce i radiologii zabiegowej.

Obecnie w medycynie stosuje się cyfrową angiografię subtrakcyjną (DSA - ang. Digital Subtraction Angiography), która pozwala uzyskać dokładniejszy obraz naczyń przy użyciu znacznie mniejszej ilości środków kontrastowych i dawek promieniowania.

Metoda Seldingera -metoda bezpiecznego uzyskania dostępu naczyniowego. Polega na umieszczeniu w naczyniu krwionośnym cewnika o dużej średnicy za pomocą niewielkiej igły (przez to zabieg jest obarczony stosunkowo niewielkim ryzykiem powikłań). Jest najczęściej wykorzystywana w radiologii i anestezjologii. Nazwa pochodzi od szwedzkiego radiologa Seldingera , który po raz pierwszy w 1953 roku zastosował tę procedurę. Do tego momentu zakładanie dużych dojść naczyniowych było obarczone dużym ryzykiem.

Wykonanie

Do wybranego naczynia wprowadza się stosunkowo niewielki trokar, przez jego światło później wprowadza się giętką prowadnicę. Po usunięciu trokara i poszerzeniu miejscu wkłucia za pomocą rozszerzadła po prowadnicy wprowadza się duży cewnik albo dren. Następnym krokiem jest usunięcie prowadnicy i umocowanie do skóry założonego cewnika.

Powikłania
Nakłucie naczynia czy organu może prowadzić do:

-krwotoku

-perforacji

-infekcji

-utraty prowadnicy ("zgubienie" wewnątrz naczynia)

RADIOLOGIA ZABIEGOWA

Dział radiologii wykorzystujący diagnostyczne metody obrazowania do wykonywania przezskórnych zabiegów leczniczych.

I.Zabiegi śródnaczyniowe(terapia cewnikowa).

1.Angioplastyka śródnaczyniowa-metoda nieoperacyjnego poszerzania tętnic, czasem żył przy pomocy tzw.cewników balonowych.

2.Tromboliza celowana-udrażnianie naczyń środkami fibrynolitycznymi np.Urokinazą

3.Embolizacja-polega na zamknięciu naczynia drogą cewników lub przez bezpośrednie nakłucie przez wprowadzony materiał embolizacyjny (spongostan,alkohol poliwinylowy)

Stosowana w tamowaniu krwawień,leczeniu nowotworów ,w leczeniu wad naczyniowych i w zmianach pourazowych.

4.Farmakoterapia celowana.

5.Skleroterapia- metoda obliteracji naczyń żylnych.

6.Stentowanie tętnic

7.Zabezpieczenia przeciwzatorowe.

8.Wewnątrzwątrobowe zespolenia wrotno-systemowe (TIPSS)-wytwarza się połączenie między żyłą wrotną ,a jedną z żył wątrobowych.

9.Usuwanie ciał obcych z układu naczyniowego.

II Biopsje diagnostyczne

III Usuwanie kamieni z dróg żółciowych przez dren Kehra.

IV Nefrostomia przezskórna.

V Plastyka balonowa przełyku.

Neuroradiologia zabiegowa
Neuroradiologia zabiegowa zajmuje się przeznaczyniowym leczeniem schorzeń naczyniowych ośrodkowego układu nerwowego. Jej metody znajdują zastosowanie
w leczeniu tętniaków, naczyniaków, przetok tętniczo - jamistych, przetok tętniczo - żylnych opony twardej, zwężeń i niedrożności tętnic.

Zabiegi przeprowadzane są w znieczuleniu ogólnym pod kontrolą rentgenowską.

Tętniaki
Leczenie tętniaków ma na celu zabezpieczenie chorych przed krwotokami podpajęczynówkowymi poprzez wyłączenie tętniaka z krążenia na drodze embolizacji. Zabieg polega na wypełnianiu worka tętniaka platynowymi mikrospiralami embolizacyjnymi.

Wskazanie do embolizacji stanowią przede wszystkim tętniaki.

Naczyniaki
Embolizacja naczyniaków zabezpiecza przed krwotokami podpajęczynówkowymi, poprawia warunki hemodynamiczne krążenia wewnątrzczaszkowego, zmniejsza objawy neurologiczne. Zabieg polega na wyłączeniu z krążenia „gniazda” naczyniaka poprzez jego zamknięcie klejem cyjanoakrylowym.

Wskazania: naczyniaki o dużym ryzyku operacyjnym.

Przetoka tętniczo - jamista

Embolizajca ma na celu zamknięcie powstałego najczęściej w wyniku urazu połączenia między tętnicą szyjną wewnętrzną a zatoką jamistą. Zabieg polega na zamknięciu przetoki poprzez wprowadzenie do niej balonów odczepialnych lub platynowych mikro spiral embolizacyjnych od strony tętniczej lub żylnej.

Wskazania: embolizacja jest metodą z wyboru w leczeniu przetok tętniczo - jamistych.

Niedrożność tętnic wewnątrzczaszkowych

Celem zabiegu jest przywrócenie prawidłowych warunków przepływu krwi w tętnicach wewnątrzczaszkowych. Zabieg polega na udrożnieniu tętnic na drodze trombektomii mechanicznej lub trombolizy celowanej. Tromboliza celowana polega na podaniu do zamkniętego odcinka tętnicy środków trombolitycznych (urokinazy). Leczenie musi być podjęte w ciągu 3-6 godzin od zamknięcia tętnicy.

Wskazania: objawy udaru niedokrwiennego mózgu.

Przeciwwskazania: udar krwotoczny, przekroczenie czasu bezpiecznego dla podjęcia leczenia trombolitycznego.

Zwężenie tętnic wewnątrzczaszkowych

Celem leczenia jest zabezpieczenie chorego przed wystąpieniem udaru niedokrwiennego i poprawa warunków hemodynamicznych krążenia mózgowego. Zabieg polega na angioplastyce i ewentualnym umieszczeniu w zwężonym odcinku naczynia stentu. Zwężenia mają najczęściej charakter miażdżycowy lub są wynikiem skurczu naczyniowego.

Wskazania: zwężenie wywołujące zaburzenia przepływu przy braku wytworzenia dróg krążenia obocznego, zwężenia w tętnicach zaopatrujących ważne dla życia i czynności obszary mózgu.

Leczenie metodami z zakresu neuroradiologii zabiegowej wymaga: cyfrowej angiografii subtrakcyjnej z opcją tzw. road mapping, specjalistycznego sprzętu angiograficznego (mikroprowadniki, mikrocewniki itp.) dużego doświadczenia zespołu radiologicznego,
a także ścisłej współpracy z neurochirurgiem i anestezjologiem.

TOMOGRAFIA KOMPUTEROWA

Rentgenowską tomografię komputerową stworzył na początku lat siedemdziesiątych XX wieku Godfrey Hounsfield, wyróżniony za to osiągnięcie Nagrodą Nobla .

Od tego czasu trwa nieustanny techniczny rozwój tomografii, który można w uproszczeniu przedstawić jako dążenie do rejestracji większej liczby danych w krótszym czasie.

Sposoby działania tomografu (ruch lampy i detektorów):

Spiralna tomografia komputerowa

Na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych pojawiły się pierwsze aparaty umożliwiające wykonywanie spiralnej tomografii komputerowej. Nazwa pochodzi od spiralnego ruchu lampy względem pacjenta, uzyskiwanego poprzez przesuwanie pacjenta jednoczesne z ruchem obrotowym lampy. W poprzednich rozwiązaniach między zbieraniem danych z poszczególnych warstw konieczne były przerwy na zatrzymanie ruchu obrotowego lampy, przesunięcie pacjenta i ponowne wprawienie w ruch obrotowy lampy rentgenowskiej. Przy tomografii spiralnej przerwy te stają się zbędne, ponieważ dane z kolejnych warstw zbierane są w sposób ciągły. Umożliwia to znaczne skrócenie czasu badania, na przykład zbadanie całej klatki piersiowej podczas jednego wstrzymania oddechu przez pacjenta, co dodatkowo zmniejsza artefakty związane z ruchami pacjenta. Stosowanie tej metody jest możliwe dzięki rosnącej wydajności komputerów oraz lamp rentgenowskich .

Tomografy wielorzędowe

Zwiększona jest w tej technice liczba detektorów tak,by możliwa była jednoczesna rejestracja danych z więcej niż jednej warstwy.
Najnowocześniejsze tomografy umożliwiają rejestrację 64 warstw grubości 0,5mm

Obserwowany w ostatnich latach rozwój TK, a zwłaszcza coraz powszechniejsze zastosowanie systemów wielorzędowych, wywarł znaczący wpływ na kliniczną diagnostykę obrazową. Możliwość uzyskania więcej niż jednego obrazu w czasie jednego obrotu lampy w sposób istotny poszerzyła wachlarz badań stosowanych w codziennej praktyce.

Zasadnicze różnice pomiędzy jedno- a wielorzędową TK są następujące:

1.System zbierania informacji. W czasie o wiele krótszym możemy wykonać znacznie większą liczbę przekrojów ciała o niewielkiej grubości (0,5-1,0 mm). W czasie jednego bezdechu otrzymujemy w rezultacie olbrzymie ilości precyzyjnych danych odzwierciedlających budowę bloku tkankowego. Wielkość tego bloku zależy od protokołu badania.

2.Sposób prezentacji wyniku badania. System pozwala na posługiwanie się prezentacją poszczególnych przekrojów ciała, ale równocześnie umożliwia wielokierunkowe przetwarzanie obrazu zgodnie z wymaganiami klinicznymi. Ze względu na dużą liczbę danych cyfrowych charakteryzujących badany blok tkankowy jego rekonstrukcje trójwymiarowe, wielopłaszczyznowe rekonstrukcje objętościowe czy też rekonstrukcje endoskopowe są bardzo dobrej jakości.

3.Możliwość wykonywania badań dynamicznych. Dzięki opcji wielokrotnego skanowania na tym samym poziomie, zestaw jest w stanie zarejestrować perfuzję tkankową. Opcja ta znajduje szczególne zastosowanie w badaniach mózgu.

Dzięki detektorom wielorzędowym możliwe jest:

- skrócenie czasu badania,
- zredukowanie dawki promieniowania (narażenia pacjenta),
- zmniejszenie ilości artefaktów,
- zredukowanie objętości podawanego środka cieniującego,
- otrzymywanie obrazów o wysokiej rozdzielczości przestrzennej,
- wykonanie badań naczyniowych i podwyższenie jakości dwu- lub wielofazowych badań kontrastowych,
- otrzymywanie rekonstrukcji wielopłaszczyznowych i reformatowanie obrazów (po wykonaniu badania),
- objęcie większego obszaru ciała podczas badania na wstrzymanym oddechu,
- nieinwazyjne badanie i ocena naczyń wieńcowych,
- dokonywanie pomiarów objętościowych zmian ogniskowych w narządach miąższowych (płuca, wątroba, trzustka, gruczoł krokowy),
- uzyskanie cieńszych przekrojów (lepsza jakość obrazu i rekonstrukcji, warstwy poniżej 1 mm - submilimetrowe).

Wszystkie wymienione powyżej cechy mają znaczący wpływ na komfort pacjenta i na ograniczenie dawki promieniowania otrzymywanej przez pacjenta.Wtórne rekonstrukcje dowolnej płaszczyzny pozwalają ograniczyć wskazania do badań w niewygodnych pozycjach (takich jak płaszczyzna parawieńcowa przy badaniu zatok). Szybsza akwizycja pozwala w sposób istotny ograniczyć czas zatrzymania oddechu, co ma szczególne znaczenie w przypadku pacjentów w ciężkim stanie czy po urazach wielonarządowych.

Dzięki spiralnym wielorzędowym tomografom komputerowym stały się możliwe do wykonania badania dynamiczne, wielofazowe (aparat musi "nadążyć" za przepływem środka cieniującego przez łożysko naczyniowe i włośniczki) czy perfuzyjne w obrębie wątroby i/lub trzustki pozwalające na dokładną ocenę zmian ogniskowych. Badanie dynamiczne wątroby i/lub trzustki jest wykonywane w celu różnicowania obserwowanych zmian między procesami rozrostowymi, pierwotnymi i wtórnymi, a malformacjami naczyniowymi wątroby, oraz przy podejrzeniu nowotworów trzustki. Polega ono na uzyskaniu obrazów tych narządów zarówno w fazie tętniczej i żylnej, a w badaniu wątroby także w fazie wrotnej ,czy w fazie opóżnionej np. po 5 min.

Możliwe stały się do wykonania badania wirtualnej endoskopii ,w których możemy obserwować narządy rurowe od strony ich światła np.: wirtualna bronchoskopia,kolonoskopia angiografia.

Ze względu na konieczność podania dużej ilości środka cieniującego ,często w krótkim czasie, do badania wskazane jest stosowanie środków niejonowych (mniejsze ryzyko powikłań).. Całkowitą objętość np.120 ml podajemy z prędkością 3,5-5 ml/s z użyciem automatycznej strzykawki, co zapewnia iniekcję w stałym wyznaczonym tempie.

Metoda ma również poważne ograniczenia. W pierwszym rzędzie dotyczą one dawki promieniowania, jaką otrzymuje pacjent. Doświadczenia amerykańskie wykazują, że badania TK stanowią obecnie około 15% wszystkich badań radiologicznych, natomiast zbiorcza dawka, jaką otrzymuje społeczeństwo z tego tytułu, stanowi 70% dawki z powodu wszystkich rentgenowskich badań diagnostycznych. Ze szczególnie niebezpieczną sytuacją mamy do czynienia w praktyce pediatrycznej. Już w roku 2001 ukazał się artykuł sugerujący, że w USA notuje się ok.1500 zgonów rocznie z powodu choroby nowotworowej indukowanej przez badania TK u dzieci.

Ustalono harmonogram działań zmierzających do poprawy sytuacji. Sprowadza się on do następujących punktów:

Wskazówki adresowane do producentów sprzętu, dotyczące głównie zainstalowania w aparatach sprawnie działającego automatycznego doboru optymalnych warunków ekspozycji w zależności od grubości tkanek miękkich badanej okolicy ciała, a także urządzeń do rejestracji dawki, jaką otrzymuje pacjent w czasie badania.

Upowszechnianie wiedzy wśród lekarzy kierujących pacjentów do badania i radiologów wykonujących badanie o skutkach narażenia na promieniowanie jonizujące w czasie TK oraz o sposobach ograniczenia dawki, jaką otrzymuje pacjent.

Poinformowanie pacjenta o ryzyku związanym z badaniem tak, aby mógł on podjąć racjonalną decyzję dotyczącą zgody na proponowaną procedurę diagnostyczną.2

Kolejnym negatywnym skutkiem wprowadzenia na rynek zestawów TK z wielorzędowym układem detektorów jest nadmierna ilość informacji, która wymaga archiwizacji w elektronicznych układach pamięciowych. Często w czasie jednego badania wykonuje się ponad 400 przekrojów ciała. Związana z tym ilość informacji w krótkim okresie czasu wypełnia istniejące systemy pamięci.

Kolejnym mankamentem jest większe obciążenie pracą lekarzy wykonujących badanie. Okazuje się, że choć badanie trwa krócej, wydłużeniu uległ czas przeznaczony na przegląd dużej ilości obrazów oraz na opracowanie wyniku badania w sensie dokonania właściwej rekonstrukcji danych.

Typowe badania, w których nie podaje się kontrastu-nie ma potrzeby zakładania wenflonu:

1.Pourazowe badanie głowy,zatok,oczodołów i układu kostnego.

2.Badanie zatok z podejrzeniem zmian zapalnych .

3.Badanie kręgosłupa ,stawów biodrowych w chorobie zwyrodnieniowej.

4.Badanie kości skroniowej.

Gruby wenflon najlepiej do grubej żyły :

1.Do wszystkich badań naczyniowych :np. do badania aorty(tętniaków),tętnic nerkowych,szyjnych, wewnętrzczaszkowych,kończyn dolnych .

Również w podejrzeniu zatorowości płucnej czy malformacji naczyniowych np. mózgowia.

2.Do badań klatki piersiowej - zwłaszcza gdy ma się ocenić śródpiersie ,w chorobach nowotworowych i zapalnych.

3.W badaniach jamy brzusznej i miednicy.

4.W badaniach pourazowych klatki piersiowej,jamy brzusznej i miednicy,w tzw.politraumie.

PACJENT PIJE KONTRAST

Przed badaniem jamy brzusznej i miednicy , ale nie przed badaniami naczyniowymi w tym obszarze.

Rozcieńczony w soli fizjologicznej lub glukozie rozpuszczalny w wodzie środek cieniujący np.Urografinę -zwykle 10ml. Na 500 ml. płynu.

Może być woda np. przy podejrzeniu chorób trzustki .

Pije 2 takie butelki przez 2 godz. -w celu równomiernego wypełnienia kontrastem jelita grubego i cienkiego.

Bezpośrednio przed badaniem pije jeszcze szklankę tego kontrastu do wypełnienia żołądka

Podobnie rozcieńczony kontrast podaje sie w przypadku badania miednicy do odbytnicy (wlewka)

W szczególnych przypadkach podaje się przez cewnik np.do pecherza , do przestrzeni podpajęczynówkowej ,do przetok.

ŚRODKI CIENIUJĄCE W RENTGENODIAGNOSTYCE:

Zastosowanie środków cieniujących jest istotną częścią diagnostyki radiologicznej. Idealny preparat powinien zapewniać dobre zacieniowanie badanych narządów, być obojętny biologicznie, ulegać całkowitemu wydaleniu w niezmienionej postaci.

I Negatywne

II Pozytywne

I Negatywne

-powietrze lub dwutlenek węgla

-z siarczanem baru do badania dwukontrastowego przewodu pokarmowego,

-do wypełniania jelita grubego do kolonoskopii TK,

II Pozytywne

1.Pochłaniają promieniowanie rentgenowskie znacznie silniej niż tkanki ciała,

2.Podstawowymi składnikami są jod i bar-pierwiastki o wysokich liczbach atomowych i współczynniku pochłaniania promieniowania wiele razy większym (50-1000) niż tkanki organizmu

3.ROZPUSZCZALNE w wodzie:zazwyczaj organiczne sole jodu

-najczęściej podawane i.v.,ale i doustnie,doodbytniczo i do jam ciała

w radiologii klasycznej i TK

np.Uropolina,Urografina,Ultravist,Jomeron,Gastrografina, Isovist.

4.NIEROZPUSZCZALNE w wodzie :

-siarczan baru

NIEROZPUSZCZALNE W WODZIE

SIARCZAN BARU

1.Wykorzystywany w rentgenodiagnostyce przewodu pokarmowego,moze być łączony z powietrzem-tzw.podwójny kontrast,też do wypełnienia przełyku przy badaniu serca.

2.Nie rozpuszcza się w wodzie-nie wchłania się z przewodu pokarmowego ,dlatego nie powoduje zatruć jak inne związki baru .

3.Badanie rentgenowskie uwidacznia kształt narządu,zarysy ścian, światło i rzeżbę błony śluzowej przewodu pokarmowego ,co pozwala uwiodaczniać zmiany patologiczne przełyku,żołądka,jelita cienkiego lub grubego.

4.Nie wpływa na wydzielnicze i motoryczne funkcje przewodu pokarmowego.

5.Jest wydalany w postaci nie zmienionej z kałem.

PRZECIWSKAZANIA

1.Nadwrażliwość na siarczan baru lub inne składniki preparatu.

2. Niedrożność przewodu pokarmowego.

3.Zapalenie otrzewnej.

4.Wstrząs septyczny.

5.Podejrzenie lub rozpoznanie perforacji w obrębie przewodu pokarmowego.

6.Wrzodziejace zapalenie okrężnicy.

7.Obecność przetoki tchawiczo-przełykowej.

Można podawać u kobiet karmiących,

Po badaniu -nawadniać

Przeszkadza przy badaniech endoskopowych.

Badanie z barytem nie może być wykonywane przed TK jamy brzusznej czy miednicy.

DZIAŁANIA NIEPOŻĄDANE

1.Reakcje nadwrażliwości-pokrzywka,świąd rumień,uogólnina wysypka,obrzęk okołooczodołowy,zespół zaburzeń oddechowych kontaktowe zapalenie skóry,

2.Mogą wystąpić natychmiast jak i z opóżnieniem po badaniu,

3.Objawy z przewodu pokarmowego:dysfagia,biegunki,zaparcia,niedroż-ność przewodu pokarmowego,kurczowe bóle brzucha,zapalenie wyrostka robaczkowego,

4.Zaleganie w jelitach u osób starszych i nawet 2-3 tygodnie u pacjentów z uchyłkami jelita grubego.

POWIKŁANIA PO DOSTANIU SIĘ DO NACZYŃ:

Przypadkowe dostanie się siarczanu baru do światła naczynia krwionośnego np. przy wykonaniu wlewu doodbytniczego może być przyczyną poważnych powikłań takich jak:

-rozsiane wykrzepianie wewnątrznaczyniowe,

-zatrzymanie akcji serca,

-zaburzenia rytmu serca,

-migotanie komór,

-bradykardia,asystolia,

-zator naczyń płucnych,

-niewydolność oddechowa,

-nieodwracalne uszkodzenie mózgu.

ROZPUSZCZALNE W WODZIE

Efekt ich działania widzimy:

-bezpośrednio przez wypełnienie środkiem cieniującym jakiejś struktury np. żołądka ,tętnicy -lub (jak szzegónie w TK) gdy narzady lub zmiany patologiczne nasiąkając środkiem cieniującym podnoszą stopień osłabiania promieniowania , -lub gdy na skutek filtracji w nerkach przechodzą do UKM-ego nerek cieniując mocz

1.HEPATOTROPOWE

-po doustnym lub dożylnym podaniu ulegają wydzielaniu do żółci np:Bilipolina

2.UROTROPOWE

-podawane zazwyczaj donaczyniowo,wydalane przez nerki

-podawane i.v.

urografia,

angiografia,

TK

-po podaniu bezpośrednim

Ureteropielografia

Pielografia zstępująca,

Cystografia,

Histerosalpingografia,

Fistulografia,cholangiopancreatografia wsteczna

Cholangiografia przezskorna,śród i pooperacyjna

Radikulografia i mielografia

ROZPUSZCZALNE W WODZIE:

Budowa oparta na strukturze pierścienia benzenowego.

Różna liczba atomów jodu.

W wodzie dysocjują na jony dodatnie i ujemne lub zachowują elektryczną obojętność.

Toksyczność zależna od właściwości fizyko-chemicznych. Zwłaszcza duża osmolalność,jonizacja,lepkość i hydrofilność - typowe zwłaszcza dla monomerów jonowych są szczególnie odpowiedzialne za powstanie reakcji ubocznych.

POWIKŁANIA podania śródnaczyniowego środków cieniujących :

1.Miejscowe:

ból,podanie pozanaczyniowe z pęknięciem żyły,zaczerwienienie w miejscu podania

2.Uogólnione:

z układu sercowo-naczyniowego,nerwowego, immunologicznego, z zakresu funkcji nerek

POWIKŁANIA

Lekkie:1.Nudności 2.Wymioty 3.Pokrzywna 4.Świąd skóry 5.Chrypka 6.Kaszel 7.Kichanie

8.Obfite pocenie się 9.Uczucie ciepła

POWIKŁANIA:

Umiarkowane:1.Omdlenie 2.Silne wymioty 3.Rozległa pokrzywka 4.Obrzęk twarzy 5.Obrzęk krtani 6.Skurcz oskrzeli

POWIKŁANIA

Ciężkie:1.Drgawki 2.Obrzęk płuc 3.Wstrząs 4.Zatrzymanie oddechu 5.Zatrzymanie krążenia

REAKCJE:

1.Idiosynkratyczne (anafilaktoidalne):

-występują nagle,

-naśladują reakcje alergiczne,

-nie zależą od dawki leku,

2.Nieidiosynkratyczne (podłoże chemotoksyczne,osmotyczne i związane z toksycznością narządową)

-zależne od dawki,miejsca podania i szybkości oraz stężenia i budowy środka cieniującego,

powoduje zmiany objętości surowicy,

maja wpływ na przepuszczalność naczyń i ich poszerzenie lub skurcz,

powoduja bol przy wstrzyknieciu,spadek ciśnienia krwi,reakcje nerwu błednego ,co wpływa na częstość akcji serca,zaburzenia rytmu i funkcji serca,

zaburzaja barierę krew-mózg,

działają na ośrodek wymiotny,

powodują objawy neurotoksyczne,

są nefrotoksyczne,

GRUPY PACJENTÓW O ZWIĘKSZONYM STOPNIU RYZYKA:

1.schorzenia tarczycy-nadczynność ,wole, 2.zaburzenia funkcji nerek, 3.cukrzyca 4.ciężka postać nadciśnienia 5.szpiczak mnogi 6.choroby wyniszczające 7.przewlekłe choroby płuc

8.drgawki pochodzenia mózgowego 9.wiek powyżej 65 i poniżej 2 roku życia 10.zdekompensowane schorzenia sercowo-płucne 11.niewydolność wątroby, 12.astma 13.wywiad uczuleniowy 14.chorzy z objawami nietolerancji po wcześniejszym podaniu srodków cieniujących

NEFROPATIA KONTRASTOWA

To uszkodzenie nerek związane i wywołane przez podanie środków cieniujących w trakcie badań radiologicznych.

Występuje u 10 - 20% badanych z użyciem środków cieniujących i objawia się podwyższeniem stężenia kreatyniny, ustępujące zwykle samoistnie po 3 - 5 dniach.

W niektórych jednak przypadkach (u chorych z niewydolnością serca, cukrzycą, odwodnieniem, w przypadku wcześniej występującej niewydolności nerek lub w przypadku ponownego podania środka cieniującego w czasie krótszym niż 48 godzin) ryzyko rozwoju poważnych powikłań nerkowych, do zgonu włącznie, znacznie wzrasta. Dlatego u osób z powyższych grup ryzyka bezwzględnie, natomiast u innych osób poddawanym badaniom kontrastowym, zalecanym jest stosowanie postępowania profilaktycznego, znacznie zmniejszającego ryzyko rozwoju nefropatii kontrastowej.

PROFILAKTYKA

1.Odpowiednie nawodnienie przed badaniem głównie przez dożylne podanie płynów i nawadnianie dożylne i doustne po badaniu.

2.Unikanie stosowania przed badaniem niesteroidowych leków przeciwzapalnych -mogą powodować skurcz naczyń nerkowych .

3.Podawanie srodków cieniujących w najmniejszej możliwej ilości ,o jak najmniejszej osmolalności ,a najlepiej stosowanie środków izoosmolalnych.(szczególnie u chorych na cukrzycę).

Ultravist i Iomeron

Rozpuszczalne w wodzie jonowe, wysokoosmolalne, monomeryczne trójjodowe pochodne kwasu benzoesowego wprowadzono do użytku w latach pięćdziesiątych ubiegłego wieku. Charakteryzowały się one jednak stosunkowo dużą częstością występowania działań ubocznych. Badania nad stworzeniem bezpieczniejszych w użyciu preparatów niskoosmolalnych i izotonicznych szły w dwóch kierunkach - preparatów niedysocjujących (niejonowych) oraz preparatów złożonych z dwu pierścieni trójjodo-benzenu, tzw. preparatów dimerycznych. W roku 2000 zarówno w Europie jak i w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej około 90% preparatów stosowanych donaczyniowo stanowiły preparaty nisko- lub izoosmolalne, a wśród nich najczęściej używane były niejonowe preparaty monomeryczne.

Właściwości
Są niejonowymi, monomerycznymi, niskoosmolalnymi, urotropowymi środkami cieniującymi o wysokiej hydrofilności i niskiej lepkości. Chemicznie np. Ultravist jest pochodną kwasu trijodomono-aminoizoftalowego.

Farmakokinetyka
Po podaniu dożylnym Ultravist bardzo szybko przechodzi do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, nie przekracza nieuszkodzonej bariery krew-mózg, jest wydalany prawie w całości przez nerki wyłącznie w mechanizmie filtracji kłębkowej, jedynie znikoma część wydalana jest z kałem. Czas półtrwania w organizmie ludzkim wynosi około 2 godzin. W bardzo niskim stopniu wiąże się z białkami osocza, enzymami i błonami komórkowymi.

Lepkość
Bardzo niska lepkość w temperaturach zbliżonych do temperatury ciała ludzkiego umożliwia szybkie podawanie dużych objętości preparatu przez cienkie cewniki i kaniule. Jest to szczególnie istotne przy ręcznych wstrzyknięciach przez bardzo cienkie cewniki w technice współosiowej. Należy w takich przypadkach pamiętać o nagrzaniu preparatu do odpowiedniej temperatury.

ph
Inną istotną korzystną właściwością jest pH zbliżone do wartości fizjologicznych: 7.4 (6,5-8.0) w temperaturze 25+-2oC. Może mieć to znaczenie w zastosowaniach wymagających użycia dużych objętości preparatu.


Ultravist jest niejonowym monomerem, zawdzięczającym swoją dobrą tolerancję obojętności elektrycznej, która zapobiega interakcji z naładowanymi elektrycznie składnikami krwi i elementami błon komórkowych, a jego właściwości hydrofilne zapobiegają interakcji z białkami osocza.
Ze względu na niską osmolalność przypadkowe wynaczynienia niezbyt dużych objętości preparatu zwykle dobrze poddają się leczeniu zachowawczemu.

Zastosowania
Jest dopuszczony do badań tomografii komputerowej, badań naczyniowych, takich jak arteriografia mózgowa, trzewna, nerkowa oraz kończynowa, aortografia, koronorografia i wentrykulografia, oraz badań układu żylnego. Ze względu na dobrą tolerancję dużych dawek i niską lepkość preparatu może z powodzeniem być stosowany w radiologii i kardiologii zabiegowej.


Preparat ten jest również dopuszczony do obrazowania jam i przewodów ciała (histerosalpingografia, cholangiopankreatografia wsteczna, artrografia, cystografia, ureteropielografia, fistulografia) oraz do podawania do kanału kręgowego i przestrzeni podpajęczynówkowej .

ULTRAVIST w tomografii komputerowej

Preparaty o dużym stężeniu (300 i 370 mg jodu/ml) umożliwiają uzyskanie krótkiego bolusa, co jest korzystne w tomografii komputerowej, szczególnie w nowoczesnych spiralnych tomografach wielorzędowych. Zastosowanie umożliwia wykonywanie badań perfuzyjnych mózgu, a także wysokiej jakości badań naczyniowych i rekonstrukcji trójwymiarowych.

Tomografia komputerowa bez użycia środka cieniującego pozwala na uwidocznienie szczegółów struktury narządów niedostępnych w konwencjonalnym badaniu radiologicznym. Użycie środka cieniującego dodatkowo poprawia dokładność badania, dostarczając nowych i istotnych informacji.

Spiralna tomografia komputerowa prawie całkowicie eliminuje artefakty ruchowe, co pozwala na uzyskiwanie bardzo dobrej jakości obrazów na każdym etapie dystrybucji środka cieniującego w organizmie, zwłaszcza na wykorzystanie maksymalnej intensywności kontrastu w czasie, kiedy stężenie środka cieniującego podanego w bolusie jest najwyższe.

Ogólna tolerancja środka cieniującego jest bardzo ważna, jeżeli pacjent ma dobrze znieść wstrzyknięcie o dużej prędkości. Wielu pacjentów, którzy niejednokrotnie mieli objawy nietolerancji po zastosowaniu jonowych środków cieniujących, toleruje środki niejonowe bez żadnych objawów ubocznych.

Oprócz tolerancji ogólnej, tzn. układowej środka cieniującego istotna jest również tolerancja narządowa. Ze względu na drogę wydalania, na szczególną uwagę zasługuje dobra tolerancja nerkowa. Wstrzyknięcie jest prawie bezbolesne dzięki niskiej osmolalności i lepkości preparatu. Uwolnienie pacjenta od bólu umożliwia uzyskanie właściwej jakości badania, zmniejsza artefakty ruchowe i w rezultacie zapewnia znakomitą jakość obrazów.

REZONANS MAGNETYCZNY

Metoda wykorzystuje magnetyczne właściwości jader atomowych(atomów wodoru) tworzących tkanki naszego organizmu.

Składniki tkanek różnią się między sobą momentem pędu(spinem jądra i momentem magnetycznym).

1946 - Bloch i Purcel-podstawy fizyczne zjawiska rezonansu magnetycznego

1972 -Damadian -pierwsza propozycja obrazowania o nazwie FONAR

1973-Lauterbur-opracował metodę obrazowania wykorzystującą technikę gradientów pola magnetycznego

Największa przewaga nad tomografią komputerową to możliwość charakterystyki tkankowej Informacja uzyskana z obrazu CT jest anatomiczna (poza metodami angio),

Wykrywa różnice w pochłanianiu promieniowania rentgenowskiego w tkankach.

W rezonansie tkanki charakteryzuje się ze względu na ich biofizyczną i biochemiczną strukturę.Umożliwia też badanie przepływu krwi bez podawania środka kontrastowego.

Obrazy w mniejszym stopniu zniekształcane są przez artefakty ze strony struktur kostnych,wypełnień stomatologicznych i protez.

Jeśli artefakt się pojawi to usytuowany jest w pobliżu struktur kostnych ,nie wysyła pasm jak to się dzieje w TK.

Podstawowe części aparatu do rezonansu:

1.Magnes (stały lub elektromagnes)-ma decydujące znaczenie dla jakości otrzymywanych obrazów(aparaty wysokoteslowe-1,5T mają wysoką przestrzenną zdolność rozdzielczą,jednak systemy te są bardziej wrażliwe na artefakty ruchowe np.bicie serca).

2.Cewki korekcyjne -ich zadaniem jest wytworzenie słabych pól magnetycznych likwidujących niejednorodności pola wytworzonego przez magnes główny

3.Cewki częstotliwości radiowej-emitują wzbudzające impulsy fale radiowe i odbierają wysłany przez tkanki sygnał

4.Cewki gradientowe-wytwarzają dodatkowe,liniowo zmieniające sie w przestrzeni pola magnetyczne-kodują informacje o położeniu obrazowanych tkanek.

5.Cewki powierzchniowe:

a)służą do obrazowania wybranych,ograniczonych części ciała np. głowy, oczodołów,szyi,kończyny, cewka endorektalna itd.

b)są to tylko cewki odbiorcze.

c)ich użyteczność wynika z dużej czułości na sygnały emitowane z przyległego obszaru ciała i w związku z tym dużej rozdzialczości przestrzennej.

Aparatura musi być dokładnie izolowana elektromagnetycznie i magnetycznie od otoczenia.System jest bardzo wrażliwy na wszechobecne fale radiowe.

Pokrywa się pomieszczenie miedzianą folią.

Również musi być ochrona otoczenia RM od niepożądanego działania jego fal np. by nie dopuścić do zaburzeń pracy rozruszników.

Poszczególne etapy badania za pomocą MR można opisać następująco:

- chorego umieszcza się w silnym polu magnetycznym (wytworzonym przez aparat MR),
- następnie zostaje wysłana fala radiowa,
- wysyłanie fali radiowej przerywa się,
- badany staje się źródłem emisji fali radiowej,
- sygnał ten służy do rekonstrukcji obrazu.

Uzyskiwany obraz zależy od fizykochemicznych właściwości poszczególnych tkanek czy ognisk chorobowych ,a to zależne jest między innymi :

1.Od zawartości wody w tkance ,jej rozmieszczenia i sposobu związania z innymi składnikami komórkowymi.

2. Od obecności jonów paramagnetycznych (Fe) i wolnych rodników .

3. Od ruchliwości molekuł -np. dużą ruchliwość mają płyny ustrojowe -łatwo są wygaszane lokalne pola magnetyczne.

Tkanki o małej mobilności molekuł -kości,tłuszcz-będą dawały inny obraz.

Podsumowując-większość tkanek zwłaszcza miękkich posiada zbliżone wartości gęstości protonów i dopiero wykorzystanie w obrazowaniu szerokiej skali różnic w ich właściwościach fizycznych i chemicznych ,pozwala na uzyskanie wysokiej rozdzielczości obrazów pozwalającej dobrze odróżniać między sobą tkanki miękkie.

ASPEKTY BEZPIECZEŃSTWA

1.Potencjalnie działanie dwóch czynników :silnego pola magnetycznego oraz fal elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej.

2.Udowodnione negatywne działanie pola magnetycznego wiąże się z oddziaływaniem pola magnetycznego na przedmioty ferromagnetyczne zlokalizowane w pobliżu :te przyciagane z dużą siłą zachowuja się jak pociski i mogą być przyczyną poważnych urazów.

3.Pola magnetyczne mogą powodować przesunięcia niektórych implantów biomedycznych lub zakłócenie ich działania.

4..Instalacja wykrywaczy metalu.

5.Fale radiowe są przez tkanki absorbowane -może to prowadzić do lokalnego podniesienia temperatury.

6.Hałas powstający po włączeniu elektromagnesów ma nasilenie porównywalne do hałasu ruchu ulicznego -jest żródłem niewygody czy stresu dla pacjenta- stosuje sie zatyczki do uszu.

7.Rutynowo nie bada sie kobiet w ciąży.

8.Problem chorych z klaustrofobią.

9.Chorzy niewspółpracujący - artefakty powstające przy ruchu pacjenta podczas badania rezonansem zaburzają całość sekwencji,w TK dotyczną wybranych warstw.

10.Specjalna aparatura anestezjologiczna.

IMPLANTY BIOMEDYCZNE
(ferromagnetyczne)

1.Wpływ na nie ma wiele czynników:

wielkość stałego i zmiennego pola magnetycznego,masa,kształt,położenie i orientacja w tkankach danego przedmiotu oraz długość czasu badania.

2.Szczególnym zagrożeniem są implanty położone w pobliżu ważnych struktur anatomicznych-nerwów naczyń.

3.Rozrusznik serca -szybko zmieniające się pole magnetyczne może spowodować zaburzenie jego pracy , a w konsekwencji niemiarowość serca ,a nawet wyłączenie.

4.Chorzy z zaciskami hemostatycznymi (klipsami naczyniowymi) na tętnicach mózgowych .

5.Obecnie większość klipsów jest nieferromagnetyczna-np. tytanowa jednak zawsze należy się upewnić jaka jest jego budowa.

6.Wypełnienia stomatologiczne z reguły nie mają właściwości magnetycznych -raczej wpływają tylko na jakość obrazów.

7.Sztuczne zastawki serca- przemieszczenie stosunkowo małe w porównaniu ze zmianami położenia przy ruchu serca.

8.W przypadku filtrów śródnaczyniowych badanie uważane jest za bezpieczne po upływie czasu potrzebnego na wrośnięcie filtru w ścianę naczynia .

9.Przeszczepy w oczodole.

10.Odłamki pocisków,kule ,śrut

Przeciwskazania u osób:

1.Z wszczepionym rozrusznikiem serca.

2.Ze sztucznymi zastawkami serca.

3.Z wewnątrzczaszkowymi klipsami czynnymi magnetycznie.

4 Z wszczepionymi elektronicznymi urządzeniami medycznymi(pompa insulinowa,aparat infuzyjny,stymulator wzrostu kości ,neurostymulator).

5.Z aparatem słuchowym w uchu środkowym lub wewnętrznym.

6.Z ciałami metalicznymi w gałce ocznej.

7.Z metalowymi endoprotezami ferromagnetrycznymi.

8.Z innymi ciałami metalicznymi w organiznie (mostki zębowe,gwozdzie ortopedyczne,odłamki,kule,nici metalowe,przewody po stymulatorach,filtry naczyniowe).

9.W przypadku narażenia na występowanie w ciele opiłków metali-tokarze,ślusarze.

Zalecenia

1.Pozostawienie w szatni wszelkich przedmiotów metalowych.Zmycie makijażu.

2.Ok. 2 godz. przed badaniem nie należy jeść .

3.Ponieważ w czasie badania pacjent musi przebywać w bezruchu,a badanie trwa długo (np.30min)-pacjenci niespokojni,pobudzeni, często dzieci powinni być badani po środkach uspokajających.

Czasem konieczne znieczulenie.

SRODKI KONTRASTUJĄCE

1.Związki paramagnetyczne-tzn.takie ,które posiadają jeden lub więcej niesparowanych elektronów .

2.Te elektrony posiadają własny-ok. 700 razy silniejszy od protonów moment magnetyczny .

3.Wytwarzane przez nie silne lokane pola magnetyczne zmieniają właściwości magnetyczne tkanki , w której ulegną kumulacji.

4.W radiologii środek cieniujący negatywny czy pozytywny jest bezpośrednio widoczny na ekranie czy zdjęciu ,w RM środka cieniującego nie widać -natomiast widać efekt jego obecności.

5.W rezonansie nie zachodzi liniowy związek między intensywnościa sygnału a zawartością środka kontrastującego w tkance.Po przekroczeniu pewnej dużej dawki intensywność sygnału nawet spada.

6.Tkanka kumulująca środek kontrastowy w jednych sekwencjach jest hiperintensywna w innych jest hypointensywna.

Pierwszym środkiem kontrastującym był MAGNEVIST,jego zalety to:

1.niska dawka -0,1mmol)kg wagi ciała.

2duża efektywność dawki.

3.łatwe przechodzenie przez barierę krew -mózg,

4.szybka eliminacja bez metabolizmu,

5.mała toksyczność.

GADOVIST

1.Środek nowej generacji.

2.Ma niższą osmolalność i lepkość przez co może być stosowany w wyższych stężeniach

RESOVIST

1.Srodek wybiórczo wychwytywany przez układ siateczkowo-śródbłonkowy wątroby i tam metabolizowany.

2.Do diagnostyki zmian ogniskoych wątrobie.

Doustny środek kontrastowy-sok z czarnej porzeczki

Obrazowanie układu nerwowego

Oprócz konwencjonalnych, podstawowych badań MR oraz badań wykonywanych z zastosowaniem środków kontrastowych, tomografia rezonansu magnetycznego została zrewolucjonizowana przez techniki dyfuzyjne i perfuzyjne. Obrazowanie dyfuzyjne jest techniką o najwyższej czułości, pozwalającą na wykrycie obszarów niedokrwienia wcześniej niż inne metody diagnostyki obrazowej. Umożliwia to stosowanie nowych metod leczenia, a w rezultacie poprawia rokowanie pacjentów . W obrazowaniu perfuzyjnym używane są różne metody akwizycji obrazu z zastosowaniem dożylnego wstrzyknięcia środka kontrastującego lub bez jego użycia ; metoda ta dostarcza informacji czynnościowej o ukrwieniu narządów, objętości krwi krążącej, jak i unaczynieniu guzów.

Angiografia MR i obrazowanie serca

Obecnie, użycie technik bez podania środków kontrastujących, jest ograniczone do obrazowania krążenia wewnątrzczaszkowego, gdzie dostarczają one obrazów wysokiej jakości koła tętniczego mózgu (koła Willisa) i dużych naczyń krążenia obocznego.

Techniki, w których stosuje się środki kontrastujące, oferują wysokiej jakości szybkie obrazowanie wszystkich ważnych obszarów ciała. W przypadku badania tętnic szyjnych możliwa jest obecnie dokładna ocena zwężenia i niedrożności, włączając nie tylko podział tętnicy szyjnej wspólnej, ale także miejsca odejścia naczyń od aorty, co pozwala na wykrywanie zwężeń w kilku miejscach tego samego naczynia . Angiografia MR tętnic płucnych jest wciąż rozwijana i może stać się alternatywą dla spiralnej tomografii komputerowej w wykrywaniu zatorów naczyń segmentalnych lub subsegmentalnych. Aortę piersiową i brzuszną można uwidocznia za pomocą angiografii rezonansu magnetycznego z dokładnością zbliżoną do osiąganej przez angiografię w spiralnej tomografii komputerowej. MRA może więc być alternatywną techniką obrazowania, poprzedzając inwazyjne procedury wewnątrznaczyniowe lub chirurgiczne (rozwarstwienie, tętniaki).

Zarówno choroby naczyń biodrowych, jak i obwodowych mogą być dokładnie ocenione dzięki rozwiniętym ostatnio technikom śledzenia bolusa środka kontrastowego .
Obrazowanie serca jest klasycznym przykładem zastosowania rezonansu magnetycznego do jego oceny morfologicznej i czynnościowej. Dokładność MRI jest dobrze znana w obrazowaniu wad wrodzonych serca i w kontrolnych badaniach pooperacyjnych u pacjentów ze skorygowanymi wadami serca, jak również w ocenie czynności hemodynamicznej serca.

Jednak prawdziwym wyzwaniem dla MRI w najbliższej przyszłości jest ocena tętnic wieńcowych. Nowoczesne techniki obrazowania tętnic wieńcowych w rezonansie magnetycznym znajdują się w fazie doświadczalnej i nie stanowią konkurencji dla nowych, wielorzędowych tomografów komputerowych; jednak rozwój technik dwu-i trójwymiarowych (zarówno wymagających, jak i nie wymagających, wstrzymywania oddechu w czasie badania), wprowadzenie obrazowania równoległego oraz nowe wewnątrznaczyniowe środki kontrastowe czynią z MRI tętnic wieńcowych obiecującą technikę nieinwazyjną i bezpieczną, także dzięki nieobecności promieniowania jonizującego.

W porównaniu z TK

1.Badanie bez promieniowania jonizującego.

2.Inne przeciwskazania ,inne środki kontrastujące(nie ma w nich Jodu.

3.Lepsze obrazowanie tkanek miękkich np..mięśni,rdzenia i zawartości kanału kręgowego oraz nerwów,krążków międzykręgowych,części miękkich stawów (więzadeł ,łąkotek …),

4.Badanie szpiku kostnego.

5.Dokładniejsza diagnostyka mózgowia .

6 Częściowo obrazowanie czynnościowe.

7.Możliwość badania układu naczyniowego bez podawania środków kontrastujących.

Wady w porównaniu z TK

1.Bardzo słabo obrazuje kości.

2.Słabo widoczna świeża krew .

3.Długi czas badania co ma szczególne znaczenie po urazach,u dzieci,osób niewspółpracujących, w ciężkim stanie klinicznym.

4.Jedyne wskazanie w świeżym urazie-przy podejrzeniu uszkodzenia rdzenia kręgowego.

5.Słabiej obrazuje układ naczyniowy.

6.Cena i dostępność.

MEDYCYNA NUKLEARNA

Dziedzina medycyny zajmująca się zastosowaniem diagnostycznym i terapeutycznym otwartych zródeł promieniowania jonizującego.

Radioizotopowe techniki obrazowania różnią się od innych metod obrazowania przede wszystkim możliwością nieinwazyjnej oceny czynności różnych narządów ,a nie ich budowy .

Techniki diagnostyczne w medycynie nuklearnej polegają na podaniu badanemu (doustnie lub dożylnie) związku chemicznego znakowanego radioizotopem o ściśle określonych właściwościach farmakokinetycznych i ocenie jego rozkładu w badanym narządzie za pomocą urządzenia rejestrującego promieniowanie gamma (gammakamera,scyntygraf ,PET).

1896r-Henri Becquerel zaobserwował zaczernienie kliszy fotograficznej pod wpływem soli uranu -związane to było z emitowaniem przez uran niewidzialnego promieniowania.

Następnie odkrycie przez Marię i Piotra Curie toru,polonu i radu

W połowie lat 30-dziestych 20 wieku otrzymanie izotopów promieniotwórczych drogą reakcji jądrowych -Irena i Fryderyk Joliot-Curie.

Promieniotwórczość (radioaktywność)-zjawisko samorzutnego rozpadu jąder atomowych ,towarzyszy temu wysłanie promieniowania jonizującego.

Izotopy- to odmiany tego samego pierwiastka różniące się między sobą liczbą neutronów w jądrze ,a posiadające tą samą liczbę protonów .

Wytwarzanie izotopów promieniotwórczych

1.Reaktory atomowe.

2.Cyklotrony

3.Generatory

Izotopy promieniotwórcze mają taki same właściwości chemiczne jak izotopy stabilne.

Dotyczy to zarówno reakcji w probówce jak i metabolizmu substancji radioaktywnych w tkankach.

Jednak występowanie w zwiazku chemicznym pierwiastka radioaktywnego stanowi swoisty znacznik,dzięki któremu można w łatwy sposób wykryć istnienie danej substancji w organizmie,zmierzyć ilość oraz śledzić jego metabolizm.

Ten pierwiastek radioaktywny nazywa się radioznacznikiem.

Najczęściej stosowane radioznaczniki

Jod: długi okres półtrwania

Technet i Ind :krótki okres półtrwania

Tc- 6 godz.,In 100min.

Te radioizotopy otrzymuje się w pracowni z generatorów,mniejsze narażenie pacjenta i otoczenia na promieniowanie oraz mały problem z utylizacją odpadów radioaktywnych.

METODY POMIARU

1.Wykorzystuje się tu zjawisko wzbudzania przez promieniowanie jonizujące luminescencji (świecenia) w niektórych substancjach stałych lub ciekłych-są to scyntylatory.

2.Scyntygraf-składa się z ruchomej sondy scyntylacyjnej poruszającej się nad pacjentem i drukarki.

3.Gammakamera, inaczej kamera scyntylacyjna - wyposażona jest w detektor o dużym polu widzenia. W detektorze znajduje się kryształ scyntylacyjny , który pod wpływem promieniowania jonizującego emituje błyski świetlne (scyntylacje).

4.PET-detekcja połączona z obrazem trójwymiarowym

Badanie bardzo czułe ale mało swoiste.

PET-wskazania w onkologii do badania można sprowadzić do następujących zasadniczych punktów:

Ocena rozległości nowotworu

Monitorowanie stosowanej terapii. Skuteczność terapii ocenia się z uwzględnieniem intensywności przemiany materii oraz rozległości nacieku.

Badanie kontrolne po zakończeniu terapii. Różnicowanie pomiędzy blizną pooperacyjną lub po radioterapii ,a wznową nowotworu.

Poszukiwanie ogniska pierwotnego przy obecności przerzutów rozpoznanych innymi metodami.

W kardiologii PET pozwala określić nasilenie i rozległość uszkodzenia mięśnia sercowego w przebiegu choroby niedokrwiennej. Wynik badania może mieć zatem duże znaczenie przy ustaleniu wskazań do zabiegu rewaskularyzacji serca.

W dziedzinie neurologii wymienia się następujące podstawowe wskazania do badania za pomocą PET: choroby degeneracyjne mózgu, choroby otępienne - szczególnie chorobę Alzheimera, schizofrenię, chorobę Parkinsona i Huntingtona

Pacjent po badaniu jest zródłem promieniowania jonizującego,powinien unikać kontaktu z innymi ludzmi zwłaszcza dziećmi.

Izotopy w różnym stopniu przechodzą do płynów ustrojowych w tym do mleka matki.

BADANIE TARCZYCY

1.Komórki tarczycy wychwytuja jod i analogi jodu (związki technetu).

2.Scyntygrafia opiera się na założeniu ,że chorobowo zmieniony miąższ tarczycy ma inną niż miąższ prawidłowy zdolność wychwytu radioizotopów.

3.Guzki:-ciepły -gromadzi radioizotop jak pozostały miąższ tarczycy,

-gorący -to ten guzek gromadzi radioizotop wyłącznie lub prawie wyłącznie ,

-chłodny -gromadzi mniej niż pozostały miąższ

-zimny -nie gromadzi znacznika.

4.Oznaczanie jodochwytności -u pacjentów wymagających leczenia jodem radioaktywnym.

5.Poszukiwanie dodatkowej tarczycy.

Inne częste badania : nadnerczy, przytarczyc,kości

Możliwości diagniostyki obrazowej są ogromne.

Tylko wyjątkowo pojedyncze badanie wyjaśnia ostatecznie problem.

Badania muszą być odpowiednio dobrane do konkretnej sytuacji klinicznej ,do spodziewanej patologii, z uwzględnieniem przeciwskazań .

Duże znaczenie odpowiedniego przygotowania pacjenta do badania i ustalania właściwej kolejności badań.

W pierwszej kolejności należy stosować badania bez działania promieniowania jonizującego i badania nieinwazyjne lub mało inwazyjne.

Diagnostyka Ultrasonograficzna

1.Podstawową zasadą diagnostyki ultradzwiękowej jest metoda echa.

Dżwięk o częstotliwości powyżej przedziału słyszalności nazywamy ultradzwiękiem wykorzystywane są częstotliwości ok. 10 000 razy większe od słyszalnych -w granicach 1-15 MHz.

Fizycznie jest to mechaniczna fala podłużna(promienie rentgenowskie to elektromagnetyczna fala poprzeczna).

2.Czas między wysłaniem impulsu dzwiękowego a jego odbiorem jest związany z odległością między żródłem dżwięku a powierzchnią odbijającą oraz prędkością dżwięku.

3.Natężenie echa (jego głośność) zależy od różnicy twardości ośrodków przewodzących,na których granicy echo to powstaje-fizyczną miarą tej twardości jest tzw.impedancja właściwa ośrodka .

4.W różnych ośrodkach czy tkankach organizmu ta impedancja jest różna:

woda 1.49

tłuszcz 1.37

mięśnie 1.66

wątroba 1.66

kości 6.2

powietrze 41 x 10 (-5)

5.W ośrodku jednorodnym echo nie powstaje.

Na sonogramie widoczny jest pęcherzyk żółciowy

6.Na styku ośrodków o dużej różnicy impedancji akustycznych dżwięk ulega w dużym stopniu odbiciu ,niewielka część przechodzi dalej wnikając do ośrodka po drugiej stronie powierzchni granicznej.

7.Dlatego kości czy wypełnione gazami pętle jelitowe stanowią barierę dla ultradżwięków i wygaszają je.

8.Resztki powietrza między głowicą,a skórą pacjenta są likwidowane przez żel kontaktowy.

9.Wygaszanie ultradzwięków nie tylko przeszkadza ,ale jest cechą wykorzystywaną w poszukiwaniu zwapnień czy złogów .

• Strukturami odbijajacymi są nie tylko granice narządów i tkanek ,ale też struktury wewnątrz tych narządów.
  zmieniony zapalnie wyrostek robaczkowy

Mikrozwapnienia w jądrze

JAK POWSTAJĄ ULTRADZWIĘKI ?

1.Wykorzystuje się kryształy o właściwościach piezoelektrycznych np.tytanian baru,cyrkonian ołowiu.

2.Po przyłożeniu zmiennego napięcia elektrycznego kryształ ten na zasadzie odwrotnego zjawiska piezoelektrycznego wykonuje drgania mechaniczne.

3.Pobudzają one badaną tkankę-w niej rozchodzą się fale,również fale są odbijane od powierzchni granicznych.

4.Te powstajace echa odbierane są przez głowice (kryszatły piezoelektryczne) jako odkształcenia mechaniczne .

5.Te odkształcenia mechaniczne przez zjawisko piezoelektryczne zamieniane są na impulsy elektryczne,które następnie na ekranie monitora zostają zamieniane w obraz widzialny.

6.W prezentacji B echa obrazowane są na ekranie monitora jako punkty o jasności zależnej od natężenia echa.

Głowica to część ultrasonografu mająca bezpośredni kontakt z ciałem pacjenta.

ODDZIAŁYWANIE ULTRADZWIĘKÓW Z TKANKAMI

1.Ultradzwięki w tkankach są odbijane,rozpraszane i tłumione.

2.Echa powstałe na powierzchniach nadzwiękawianych prostopadle będą najmocniejsze.

3.Zjawiska rozpraszania i odbicia powodują utratę części energii fali ultradżwiękowej-dlatego do tkanek głębiej położonych dociera mniej ultradżwięków.

4.Część energii zostaje w tkankach zamieniana na ciepło (wykorzystuje się to zjawisko w fizykoterapii).

5.Tłumienie dżwięków rośnie wraz z ich częstotliwością,zwiększenie częstotliwości prowadzi do zmniejszenia głębokości wnikania impulsu.

BIOLOGICZNE SKUTKI DZIAŁANIA ULTRADZWIĘKÓW

1.Ultradzwięków używa się do kruszenia kamieni nerkowych i niektórych żółciowych.

2.W badaniach biochemicznych używa się ultradżwięków do rozrywania komórek w homogenizatorach i uwalniania w ten sposób enzymów.

3.Wytwarzana energia cieplna wykorzystywana jest w fizykoterapii.

SZKODLIWOŚĆ DZIAŁANIA ULTRADZWIĘKÓW UZALEŻNIONA JEST OD DAWKI

Ultradzwięki niosą energię mechaniczną która w określonym czasie zostaje przekazana z głowicy na otaczające tkanki.

Ta energia wysyłana przez głowicę w jednostce czasu określana jest jako moc nadawcza głowicy i podawana w Watach.

Moc nadawcza odnosi się do powierzchni na którą pada wiązka ultradżwięków i określa się to jako natężenie ultradżwięków.

Największe natężenie(szczytowe) jest w miejscu gdzie wiązka ma najmniejszą szerokość,w przypadku aparatów ogniskujących największe natężenie może być w ognisku.

DAWKA ultradzwięków zależy od:

1.Czasu ekspozycji,

2.Rodzaju używanych głowic (zwłaszcza częstotlowości -od tego zależy absorpcja i głębokość wnikania ultradżwięków).

3.Rodzaju badania-natężenie ultradżwięków jest stałe w przypadku ciągłej metody dopplerowskiej .

W innych typach badań impulsy są emitowane w postaci serii impulsów.

MECHANIZM DZIAŁANIA ULTRADZWIĘKÓW NA TKANKI

1.W odróżnieniu od diagnostyki rentgenowskiej i scyntygrafii nie zachodzi w ultrasonografii jonizacja atomów.

(ultradżwięki mają zbyt małą energię ,by wybijać elektrony z atomów).

2.Efekt cieplny -szybkość przyrostu temperatury zależy od lokalnego natężenia ultradżwięków oraz od zdolności absorpsyjnej danego materiału.

W największym stopniu ogrzewają się kości, tkanki miękkie w tych samych warunkach ogrzewają się znacznie mniej.

W typowych warunkach badania temperatura nie podnosi się wiecej niż 1 stopień C.

3.Zanim energia ultradżwięków zostaje zamieniona w energię cieplną wprawia ona tkanki w drgania mechaniczne -przy dużej wartości natężenia ultradzwięków drgania przekraczają zakres wytrzymałości i dochodzi do rozrywania błon komórkowych i struktur wewnątrzkomórkowych.

4.Zjawisko kawitacji-powstawanie pęcherzyków gazu w tkance(cieczy) poddanej działaniu ultradzwięków , jak też zwiększanie i zmniejszanie się tych pęcherzyków w zależności od ciśnienia akustycznego-prowadzi to do rozrywania struktur wewnętrznych-mitochondriów.

5.Mogą powstawać wolne rodniki działające mutagennie.

6.Skutki mechaniczne-mikroprzepływy,cyrkulacja cząstek,ich agragacja.

7.Skutki chemiczne -zmiana pH ,wytwarzanie nadtlenku wodoru,depolimeryzacja makromolekuł.

8.Zwiększenie szybkości reakcji chemicznych.

W zakresie częstotliwości 0,5-10 MHz nie obserwowano istotnych działań biologicznych.

W ultrasonografii dopplerowskiej stosuje się większe natężenia i długie czasy badania .

W przebiegu prawidłowej ciąży zaleca się dwukrotne badania w prezentacji B natomiast należy unikać badań częstych czy badań metodą dopplerowską.

CO MOŻNA BADAĆ METODĄ ULTRASONOGRAFII?

Badanie jamy brzusznej i miednicy
1.Konieczne przygotowanie do badania.

2.W narządach miąższowych-wątroba,śledziona,trzustka określamy przede wszystkim wielkość,kształt, jednorodność ,prawidłową echogeniczność,zmiany ogniskowe.

3.Nerki-wielkość ,zmiany ogniskowe(złogi guzy),szerokość UKM-ego ,

4.Pęcherzyk zółciowy -grubość ścian,wielkość zawartość.

5.Drogi żółciowe:szerokość,jakość ścian, przeszkody mechaniczne.

6.Naczynia -szerokość,ściany, wypełnienie,charakter przepływu.

7.Pęcherz moczowy -grubość ściany,zawartość zaleganie po mikcji.

8.Gruczoł krokowy-wielkość,zmiany ogniskowe modelowanie pęcherza,głowice transrektalne.

9.Macica i jajniki-silna zależność od wieku i okresu cyklu,problem wczesnej ciąży,głowice dopochwowe,w głowicach przezbrzusznych musi być pełny pęcherz moczowy.

10.Obecność węzłów chłonnych.

11.Płyn w jamie brzusznej.

12.Badanie żołądka( przerostowe zwężenie odżwierniaka).

13.Badanie jelit- gdy występuje patologiczna masa,płyn np. guzy,nacieki zapalne,przetoki, niedrożność, wady wrodzone.

14.Przepukliny.

Badanie klatki piersiowej:

1.Opłucna-płyn,patologiczne masy.

2.Płuca-gdy są zmiany patologiczne np. niedodmowo-zapalne,guzy.

3.Serce -echokardiografia-odpowiednie głowice, wielkość jam serca,funkcjonowanie zastawek,wady serca wrodzone i nabyte.

4.Duże naczynia .

5.Gruczoł piersiowy.

6. Sródpiersie górne-zwłaszcza grasica u dzieci.

Szyja -badanie z odchyloną głową

1.Tarczyca-położenie,wielkość, jednorodność guzki,ruchomość.

2.Ślinianki -jednorodność,zmiany ogniskowe w tym węzły chłonne własne i grudki chłonne,przewody wyprowadzające i złogi-czasem polecamy picie soku z cytryny.

3.Węzły chłonne-wielkość położenie,budowa,zaokrąglenie,przepływ naczyniowy,konglomeraty.

4.Guzy.

5.Rozległość nacieków zapalnych.

6.Krtań-symetryczność przestrzeni powietrznych,patologiczne masy.

OUN ,oczodół

1.U noworodków i niemowląt

a)mózg -ocena przez ciemiączka -szczególnie u wcześniaków ,po ciężkich porodach,w wadach wrodzonych i podejrzeniach guzów.

b)rdzeń kręgowy -głównie w poszukiwaniu wad rozwojowych,guzów.

2.Po zamknięciu ciemiączek -specjalna głowica-przez okienko skroniowe-gł. do badania przepływów naczyniowych.

3.Oczodół-specjalna głowica do badania oka-zwłaszcza guzy,ocena siatkówki i naczyń.

Badanie kości i stawów: nie jest to metoda z wyboru,ale w niektórych przypadkach znajduje zastosowanie.

1.Dysplasia stawów biodrowych .

2.W stawach :

a)wykrywanie płynu w tym np.zapalnego, torbieli Bakera.

b)ocena części miękkich -więzadeł.,torebki stawowej,łąkotek

c)ocena powierzchni stawowych kości.

d)ocena ukrwienia -RZS zwłaszcza u dzieci

3.Guzy ,urazy ,zmiany zapalne.

Tkanki miękkie:

1.Guzki.

2.Krwiaki,ropnie,uszkodzenia pourazowe np.mięśni np,ścięgna Achillesa.

3.Badanie dołów pachowych,pachwin.

Worek mosznowy-podstawowa metoda diagnostyczna

1.Ocena jąder,najądrzy.

2.Ilość płynu.

3.Ocena układu naczyniowego,żylaki,skręt jąder,zmiany zapalne.

4.Po urazach.

Układ naczyniowy:

1.Przebieg naczynia,czy nie ma wad wrodzonych.

2.Morfologiczna ocena ściany naczynia.Ocena blaszek miażdżycowych

3.Ocena zwężeń-stopnia,długości.

4.Tętniaki-wielkość,długość,położenie w stosunku do dużych odgałęzień.

5.Określenie czasu powstania zakrzepicy.

6.Wydolność zastawek układu żylnego.Przebieg naczynia zlnego,żylaki ,czy nie ma wad wrodzonych.

METODA DOPPLERA

1.Zjawisko polega na tym ,że następują zmiany częstotliwości fali ultradżwiękowej .

W USG żródło fal jest nieruchome , a poruszają się krwinki zmieniając swoje położenie względem głowicy .

2.Wielkość dopplerowskiego przesunięcia częstotliwości wynikajaca z różnicy częstotliwości nadawczej i odbiorczej jest proporcjonalna do prędkości przepływającej krwi.

Przekształcenie jamiste żyły wrotnej

3. Tą metodą ocenia się prędkość przepływu krwi i jej kierunek.

4.Graficznie przedstawia się to w postaci krzywej przepływu krwi :

-przepływ tętniczy wykazuje szybką zmianę prędkości przepływu w zależności od rytmu serca,

-przepływ żylny jest bardziej równomierny i zależny od fazy oddechowej.

5.Ultrasonografia Doppler-duplex kodowana kolorem - na dwuwymiarową prezentację naczyń nałożony zostaje obraz kolorowy ,w którym krew płynąca do głowicy kodowana jest jednym kolorem(zazwyczaj czerwonym),a od głowicy innym(niebieskim).Ze wzrostem prędkości przepływu barwy nabierają różnej intensywności.

PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO BADANIA USG:

1.Przy badaniu j. brzusznej :

-pacjent jest na czczo,

-jelita bez gazów i treści,

-pacjent może pić niegazowaną wodę-żołądek i jelita mogą być wypełnione niegazowanym płynem,

- pełny pęcherz moczowy,

zaciśnięty cewnik na tyle wcześnie, by pęcherz zdążył się wypełnić.

2.Przy badaniach tętnic kończyn dolnych badanie rozpoczynamy od aorty-tez pacjent na czczo i z pustymi jelitami.

3.Dojście do miejsca badania .

4.U dzieci :

-uspokojenie

-u niemowląt najlepiej badanie przed kolejnym karmieniem ,nie obowiązuje badanie na czczo,

-butelka przy badaniu odżwiernika,

-przy płaczu gromadzi się bardzo dużo gazów jelitowych .

BIOPSJA KONTROLOWANA ULTRASONOGRAFICZNIE

1.Za pomocą USG wyznacza się optymalne miejsce nakłucia,kierunek i głębokość.

Przez śledzenie igły biopsyjnej mamy pewność ,że materiał został pobrany z właściwego miejsca .

A)Bez specjalnych głowic biopsyjnych .

B). Z głowicami lub nakładkami biopsyjnymi.

Głowice biopsyjne szczególnie przydatne do nakłuwania zmian małych,położonych głęboko oraz ruchomych.

2.Za pomocą biopsji otrzymujemy :

-materiał komórkowy do oceny cytologicznej,

-tkankowy do oceny histologicznej,

-materiał do badań bakteriologicznych,

-płyn do oceny biochemicznej,

3.Działanie leczniecze-np. torbiele (trzustki,nerki,piersi),ropnie i ropniaki(drenaż),

nefrostomie kontrolowane ultrasonograficznie,podawanie w sposób celowany leków (antybiotyki,cytostatyki,radioizotopy,środki znieczulające).

PRZYGOTOWANIE PACJENTA DO BIOPSJI

1.Poinformowanie pacjenta o badaniu i uzyskanie jego zgody.

2.Przed punkcją wątroby i trzustki konieczne oznaczenie czasu krwawienia , krzepnięcia , liczby płytek krwi.

3.Przeciwskazaniami są :zaburzenia w układzie krzepnięcia, naczyniaki ,torbiele echinokokowe i wzglednym powiększony pęcherzyk żółciowy i guz chromochłonny nadnerczy.Nie nakłuwa się zmian w wątrobie położonych obwodowo.

4. Warunki sterylne.

5.Na skórę środek znieczulający.

6.Wykonuje się na wstrzymanym oddechu lub w trakcie płytkiego oddychania.

---