opracowane tematy z turystyki, studia, geografia UJ, licencjat


SPIS TREŚCI

GEOGRAFIA FIZYCZNA

  1. Słońce i źródło energii słonecznej ……………………………………………………………………………………………………. 4

  2. Budowa Wszechświata ………………………………………………………………………………………………………………..... 5

  3. Biegunowa asymetria Ziemi ……………………………………………………………………………………………………………. 6

  4. Najważniejsze procesy morfogenetyczne w umiarkowanej strefie klimatycznej; warunki decydujące o skuteczności geomorfologicznej wymienionych procesów ………………………………………… 7

  5. Uwarunkowania i przykłady asymetrii w górach wysokich ………………………………………………………………. 8

  6. Wpływ człowieka na tempo procesów morfogenetycznych …………………………………………………………… 11

  7. Typy rocznego przebiegu temperatury powietrza na kuli ziemskiej ……………………………………………….. 12

  8. Typy rocznego przebiegu opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej ……………………………………………. 13

  9. Ośrodki aktywności atmosferycznej na kuli ziemskiej (stałe i sezonowe wyże i niże baryczne) w modelu ogólnej cyrkulacji atmosfery …………………………………………………………………………………………. 14

  10. Masy powietrza, fronty klimatologiczne i fronty atmosferyczne ……………………………………………………. 16

  11. Strefowość i piętrowość klimatów na kuli ziemskiej ………………………………………………………………………. 18

  12. Rodzaje (typy) wód podziemnych i ich znaczenie hydrologiczne ……………………………………………………. 22

  13. Hydrologiczna rola jezior ……………………………………………………………………………………………………………….. 24

  14. Hydrologiczne skutki globalnego ocieplenia klimatu ……………………………………………………………………… 25

  15. Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym …………………………………………………………………………………… 26

  16. System środowiska przyrodniczego ……………………………………………………………………………………………….. 27

  17. Funkcje granic o charakterze bariery w środowisku przyrodniczym ……………………………………………….. 28

  18. Kontynentalna odmiana piętrowości środowiska przyrodniczego gór ……………………………………………. 29

  19. Podstawowe czynniki funkcjonowania środowiska przyrodniczego ……………………………………………….. 30

  20. Przyczyny zróżnicowania środowiska przyrodniczego Polski ………………………………………………………….. 32

  21. Występowanie wód geotermalnych w Polsce i ich związek ze strukturami geologicznymi …………….. 33

  22. Masy powietrza kształtujące pogodę w Polsce ………………………………………………………………………………. 34

  23. Zasięgi lądolodu plejstoceńskiego w Polsce ……………………………………………………………………………………. 35

  24. Typy wezbrań w Polsce ………………………………………………………………………………………………………………….. 36

  25. Typy gleb w obszarze Polski i ich uwarunkowania ………………………………………………………………………….. 37

  26. Położenie i ukształtowanie poziome lądów na kuli ziemskiej …………………………………………………………. 38

  27. Ukształtowanie pionowe lądów jako efekt historii i budowy geologicznej ……………………………………… 41

  28. Wpływ oceanów i mórz na środowisko przyrodnicze lądów …………………………………………………………… 43

  29. Strefowe i piętrowe zróżnicowanie poszczególnych części świata ………………………………………………….. 47

  30. Główne regiony fizycznogeograficzne świata; położenie i główne cechy środowiska ……………………… 48

GEOGRAFIA SPOŁECZNO-EKONOMICZNA

  1. Rozwój ludności świata ………………………………………………………………………………………………………………….. 49

  2. Rozmieszczenie ludności na świecie ……………………………………………………………………………………………….. 52

  3. Migracje i ich klasyfikacje ……………………………………………………………………………………………………………….. 56

  4. Wieś jako osiedle wielofunkcyjne …………………………………………………………………………………………………… 58

  5. Wpływ środowiska przyrodniczego na osadnictwo wiejskie i miejskie ……………………………………………. 59

  6. Przemiany osadnictwa w Polsce w okresie 1945-90 i w latach transformacji ………………………………….. 60

  7. Funkcje miast, ich przemiany i klasyfikacja miast ze względu na funkcje ………………………………………… 61

  8. Aglomeracje wielkomiejskie i inne rodzaje zespołów miast ……………………………………………………………. 62

  9. Przyrodnicze podstawy rolnictwa. Ukształtowanie terenu jako czynnik siedliska. Rola światła w siedliskach rolniczych. Gospodarka cieplna. Gospodarka wodna ………………………………………………… 63

  10. Tradycyjne systemy uprawy roślin i chowu zwierząt w rolnictwie światowym ……………………………….. 65

  11. Rolnictwo rynkowe Europy Zachodniej (Holandia) …………………………………………………………………………. 71

  12. Rozmiary głodu we współczesnym świecie. Perspektywy wyżywienia świata …………………………………. 72

  13. Rolnictwo ekologiczne …………………………………………………………………………………………………………………… 73

  14. Społeczno-ekonomiczne i przestrzenne skutki restrukturyzacji tradycyjnych gałęzi przemysłu ……… 75

  15. Struktura wyznaniowa ludności świata ………………………………………………………………………………………….. 76

  16. Przestrzenne zróżnicowanie największych religii świata ………………………………………………………………… 77

  17. Krajobraz sakralny i jego dominanty w poszczególnych religiach i regionach geograficznych ………… 80

  18. Wpływ pielgrzymek na rozwój osadnictwa i innych dziedzin gospodarki ……………………………………….. 81

  19. Główne strumienie migracji w Polsce po II wojnie światowej i ich skutki ……………………………………….. 82

  20. Regionalne zróżnicowanie poziomu gospodarki rolnej w Polsce i jego przyczyny …………………………… 83

  21. Przekształcenia infrastruktury transportowej i energetycznej po 1990 roku ………………………………….. 85

  22. Czynniki wpływające na rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce …………………………………… 86

  23. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu życia w Polsce i jego przyczyny ……………………………………………. 87

  24. Zróżnicowanie religijne Polski i wynikające z tego różnorodność ośrodków kultu religijnego różnych religii ………………………………………………………………………………………………………………………………… 88

  25. Czynniki i kierunki pielgrzymowania w Kościele Katolickim w Polsce i na świecie na przestrzeni wieków ………………………………………………………………………………………………………………………………………….. 90

  26. Charakterystyka głównych regionów świata w zakresie podziału politycznego ……………………………… 94

  27. Charakterystyka głównych regionów świata w zakresie struktury zaludnienia i osadnictwa ………….. 95

  28. Charakterystyka głównych regionów świata w zakresie węzłowych cech gospodarki …………………….. 97

TURYSTYKA

  1. Definicje turystyki i turysty …………………………………………………………………………………………………………….. 98

  2. Walory turystyczne - rodzaje, kryteria klasyfikacji …………………………………………………………………………. 99

  3. Zagospodarowanie turystyczne - rodzaje bazy, klasyfikacja …………………………………………………………… 100

  4. Główne formy ruchu turystycznego i ich charakterystyka ………………………………………………………………. 101

  5. Alternatywne formy turystyki; koncepcja turystyki zrównoważonej ………………………………………………. 103

  6. Charakterystyka współczesnego ruchu turystycznego w Polsce i na świecie …………………………………… 104

  7. Główne regiony turystyczne na świecie ………………………………………………………………………………………….. 108

  8. Uwarunkowania rozwoju turystyki w obszarach nadmorskich i pojeziernych w Polsce ………………….. 113

  9. Główne problemy rozwoju turystyki na obszarach górskich w Polsce …………………………………………….. 114

  10. Uzdrowiska w Polsce ………………………………………………………………………………………………………………………. 115

  11. Miasta Polski jako ośrodki turystyki międzynarodowej …………………………………………………………………… 116

  12. Turystyka jako czynnik przemian środowiska przyrodniczego …………………………………………………………. 117

  13. Wpływ turystyki na gospodarkę obszarów recepcji ruchu turystycznego ………………………………………… 118

  14. Główne międzynarodowe i krajowe organizacje turystyczne ………………………………………………………….. 120

  15. Zarządzenie turystyką w Polsce po 1989 r. ……………………………………………………………………………………… 124

4. Najważniejsze procesy morfogenetyczne w umiarkowanej strefie klimatycznej

Procesy geomorfologiczne (morfogenetyczne) rozumieć należy wszelkie działanie, pracę czynników morfogenetycznych, których efektem jest powstanie nowych form, przekształcenie form istniejących oraz istniejące już formy zmieniają się przez ubytek masy, czego nie można stwierdzić wizualnie (długotrwały proces), np. spłukiwanie.

Dzielimy na:
-Przygotowujące, te dzięki którym w wyniku w wyniku wietrzenia fizycznego i chemicznego powstają pokrywy zwietrzelinowe.
-Morfogenetyczne to te, dzięki którym powstają formy. Można je podzielić na niszczące i budujące.

KLIMAT UMIARKOWANY: najważniejszy proces morfogenetyczny
Procesy grawitacyjne (ruchy masowe) czyli: odpadanie, obrywanie, osuwanie i spełzywanie, skutek działania siły ciężkości, nacisku ciężaru luźnych mas.

Spłukiwanie (ablacja) wyróżniamy spłukiwanie linijne (spływ skoncentrowany wód opadowych i roztopowych, dolne partie stoku) powstają żłobki, rozdoły, debrze, wąwozy i parowy, rozproszone (płynie licznymi kanałami, nie mają widocznych brzegów) oraz warstwowe (woda wraz z materiałem płynie całą powierzchnią) duża rola na obszarach o ubogiej szacie roślinnej i intensywnej szacie roślinnej i intensywnych opadach lub roztopach i powoduje zmywanie materiału ze stoków w kierunku pogłębianej rynny spływowej).

Spełzywanie, spływy gruzowe i błotne. Ich powstanie to ciężar luźnych mas, a także woda opadowa. Spełzywanie przemieszczanie się wierzchniej warstwy stoku, czasem niezauważalne w początkowym etapie. W zależności od rodzaju materiału na powierzchni, mówimy o spełzywaniu gleby lub spełzywaniu skały. Tempo poruszania się materiału jest tym mniejsze, im głębiej się on znajduje; na pewnej głębokości ruch całkowicie ustaje, nie dochodzi do odsłonięć powierzchni podstawy skalnej.

*Wszystkie powyżej procesy zalicza się do grupy procesów denudacyjnych, związane są z nieustannym przemieszczaniem się okruchów skalnych. W strefie umiarkowanej można jednak wyróżnić inne procesy np. litoralne (brzegowe), w wyniku działalności oceanów, mórz, jezior, czyli wody falującej- działalności budującej lub niszczącej.

*Procesy morfogenetyczne dzielimy na niszczące i budujące.
Niszczące wśród ruchów masowych to korazja i derazja, budujące to akumulacja usypisk i akumulacja koluwiów. Niszczące efekty spłukiwania to: erozja deszczowa, żłobinowa, bruzdowa i wąwozowa, a budująca- akumulacja proluwiów, (materiału przemieszczany dzięki wodzie płynącej).
Niszczące fluwialne- erozja rzeczna (wgłębna, denna, boczna, brzegowa, wsteczna, eworsyjne, postępowa, abrazja, korazja), a budująca- akumulacja, depozycja, sedymentacja. Litoralne niszczące to erozja morska, abrazja i kawitacja, budujące: akumulacja przybrzeżna.
Procesy sufozyjne niszczące to wymywanie. Proces krasowienia, niszcząca działalność- erozja chemiczna, rozpuszczanie, korazja, budująca- akumulacja nacieków.

5. Uwarunkowania i przykłady asymetrii w górach wysokich

Piętrowość, jedna z właściwości środowiska przyrodniczego w górach, polegająca na stopniowym zmienianiu się jego cech, wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej (n.p.m.). Piętra klimatyczne na różnych wysokościach, gdyż ich występowanie uzależnione jest od:

- szerokości geograficznej danego obszaru górskiego,

- rozkładu lądów i mórz, powoduje on astrefowość klimatyczna, ( oceanizm i kontynentalizm klimatu)

- ekspozycji, nachylenia zboczy,

- budowy i rzeźby,

- wysokości bezwzględnej i wysokości względnych oraz wielu innych czynników.

Wyróżnia się podstawowe pietra :
- piętro pogórza

- leśne dolne (regla dolnego) - lasy liściaste i mieszane
- leśne górne (regla górnego) - lasy iglaste (brak w Bieszczadach)
- subalpejskie - krzaczaste zarośla (m.in. kosodrzewina) (brak w Bieszczadach)
- alpejskie (hale) - wysokogórskie łąki

- subniwalne (turnie)- mszaki, porosty, nieliczne rośliny kwiatowe, nagie skały
- glacjalne (niwalne) - brak roślinności, wieczne śniegi

Prawidłowości: w miarę wzrostu wysokości ubywa drzew, zmienia się układ gatunkowy, pojawia się roślinność krzewiasta i zielona aż do nagich wierzchołków ( czasami pokryte są wiecznymi śniegami lub lodowcem),przyczyna tego jest spadek temperatury wraz ze wzrostem wysokości ( warunki wegetacji pogarszają się), wzrasta ilość opadów
(do strefy kondensacji pary wodnej), im wyżej tym gorszy profil glebowy-mniej wykształcony.

W obrębie tych samych, różnice w ilości i wysokości pięter roślinnych. Wpływają na to m.in. takie czynniki jak:

- ekspozycja stoków w stosunku do napływających wilgotnych mas powietrza

- ekspozycja w stosunku do słońca, stromość zboczy

Promieniowanie słoneczne jest praktycznie jedynym źródłem energii docierającym przez atmosferę do powierzchni Ziemi. Cechy powierzchni Ziemi, takie jak ekspozycja i nachylenie stoków, pokrycie terenu, szorstkość i barwa podłoża wpływają na dawkę otrzymanego promieniowania, a więc ilość dostarczanej energii cieplnej. Asymetria mocno związana jest z różną dostawą energii słonecznej - asymetria północ-południe, jest skutkiem nierównomiernego rozkładu promieni świetlnych na stokach.

- rodzaj podłoża, budowa geologiczna, urzeźbienie : lokalnie, rzeźba decyduje krążeniu mas powietrza, ponieważ różne jest nagrzewanie promieniami słonecznymi stoków dosłonecznych i odsłonecznych. różna temperatura
ośrodków niskiego i wysokiego cieśnienia powstanie wiatrów lokalnych dalej różną wielkość i intensywność opadów, charakter szaty roślinnej i przebieg wysokościowych pięter roślinnych i klimatycznych w górach.

-rozciągłość południkowa bądź równoleżnikowa pasa górskiego: rozkład form decyduje o możliwości przemieszczania mas powietrza. Obszary górskie utrudniają tą wymianę (bariera klimatyczna) W Ameryce Północnej układ południkowy pasm, w Europie równoleżnikowy układ pasm.

-występowanie barier górskich i otoczenie gór: duży wpływ na warunki klimatyczne ma występowanie barier górskich w stosunku do przeważającego kierunku napływu mas powietrza, ekspozycja w stosunku do kierunków świata i ośrodków barycznych, wysokości względne oraz szereg innych parametrów. Specyfika klimatu obszarów górskich przejawia się w piętrowym zróżnicowaniu elementów klimatu.

Pietra roślinne w wybranych górach świata

Andy- ubóstwo roślinności na stokach zachodnich (chłodny Prądu Peruwiański)brak wstępujących prądów powietrza i bark opadów. Wilgoci dostarcza tylko mgła i rosa. Docierający aż po wschodnie stoki Andów wilgotny pasat,obfite deszcze oraz występowanie wilgotnego lasu równikowego, górskiego lasu równikowego oraz drzew iglastych do wysokości 3000m.n.p.m.

Himalaje- stoki południowej, obfite monsunowe opady, dużą ilość promieniowania,różnorodne piętra roślinne. Stoki północne w cieniu opadowym, co ogranicza rozwój roślin. Północna ekspozycja znacznie mniej nasłonecznione.

Tatry- dobrze rozwinięta piętrowość gór strefy umiarkowanej. Różnice zasięgu i liczby pięter (różnice podłoża)

Góry Skandynawskie- w południowej części lasów liściastych, w północnej bory świerkowe. Zdeterminowane przede wszystkim dopływem ciepła( kątem padanie promieni słonecznych).

Nevada - w Ameryce Północnej, pomiędzy Doliną Kalifornijską na zachodzie i Wielką Kotliną na wschodzie. Długość pasma 700 km. 4418 m n.p.m (Mount Whitney - najwyższy szczyt USA poza Alaską) wyraźnie zaznaczona asymetria stoków. Wschodnie łagodniejsze, zachodnie strome i silniej rozczłonkowane. Porastają lasy iglaste ze znacznym udziałem sekwoi, przekraczających niekiedy 100 m wysokości. Skłon wschodni znacznie suchszy od zachodniego. Na wysokościach ok. 3000 m obserwuje się charakterystyczne zjawisko atmosferyczne nazywane arbuzowym śniegiem.

Babia Góra: różnice między ukształtowaniem stoku północnego i południowego:

6. Wpływ człowieka na tempo procesów morfogenetycznych

Działalność człowieka w ciągu tysiącleci poważnie zmieniła wygląd powierzchni Ziemi. Ingerencja w środowisko naturalne a tym samym zmianę krajobrazu naturalnego w antropogeniczny. Oddziaływanie człowieka na powierzchnię Ziemi, w porównaniu z siłą procesów naturalnie zachodzących, jest znikoma, jednak niezwykła umiejętność świadomego oddziaływania na otaczające go środowisko. Np.:

-Wylesianie, niszczenie pokrywy roślinnej - zwiększone spłukiwanie, podłoże piaszczyste - działanie wiatru

-Zmiana lasów, stepów na pola uprawne - ożywienie i przyspieszenie działalności niszczącej wody spadającej, wody spływającej oraz wiatru- deflacja i erozja wąwozowa

-Orka zgodnie z nachyleniem stoku - zwiększona erozja i wymywanie materiału

-Orka równolegle do przebiegu poziomic - wyhamowanie spłukiwania, obniżanie zwierciadła wód gruntowych, ograniczenie dostawy materiału do cieków ( intensyfikacja erozji wgłębnej rzeki)

- Powstawanie form dolinnych - holwegów - skutek działalności kół pojazdów, pogłębiane przez wodę i wiatr

- Linijne przyspieszenie procesów erozyjnych i denudacyjnych wzdłóż szlaków turystycznych

-Nadmierny wypas - prowadzi do pustynnienia w obszarach na północ i południe od Sahary

-Podcinanie stoków przez drogi - przyspiesza procesy grawitacyjne tj. osuwiska, spływy gruzowo-błotne

-Regulacja rzek- szybszy nurt rzek, opóźnienie procesów erozji bocznej i akumulacji, zwiększenie erozji wgłębnej

-Melioracja łąk- przyspiesza spływ pokrywy glebowej, erozję wietrzną

-Obciążanie stoków przez zabudowę - przyspiesza procesy osuwiskowe

-Pobieranie materiału z koryt rzecznych- obniża się baza denudacyjna, większa erozja w górnych partiach rzeki

-Budowa falochronów- opóźnienie erozji morskiej np. abrazji, kawitacji

7. Typy rocznego przebiegu temperatury powietrza na kuli ziemskiej

( w zależności od szerokości geograficznej i czasu występowania ekstremów)

Typ równikowy (małe temperatury roczne, 2 maksima, 2 minima, średnie roczne amplitudy wynoszą 3̊C - oceany, 7̊C - lądy)

Typ zwrotnikowy (1 maksimum, 1 minimum; średnie roczne amplitudy wynoszą 5̊C - oceany, 20̊C - lądy)

Typ strefy umiarkowanej (1 maksimum, 1 minimum; średnie roczne amplitudy wynoszą 15̊C - oceany, 40̊C - lądy)

Typ strefy podbiegunowej (za kołem podbiegunowym, najniższe temperatury - pod koniec nocy polarnej; najwyższe w połowie lata polarnego; średnie roczne amplitudy wynoszą; 20-25̊C - morza,40-50̊C - lądy).

8. Typy rocznego przebiegu opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej

Rozkład opadów atmosferycznych na kuli ziemskiej jest bardzo zróżnicowany i zależy w dużym stopniu od warunków miejscowych, zwłaszcza od rzeźby terenu oraz od szerokości geograficznej.

Wyróżnia się następujące typ opadów:

*Typ równikowy-dwa okresy z obfitymi opadami konwencjonalnymi, w okresie równonocy (deszcze zenitalne), oddzielone okresami suchymi, sumy roczne opadów 1000-3000

*Typ zwrotnikowy-w miarę zbliżania się do zwrotnika, dwa okresy wysokich deszczy zenitalnych, jedno wyraźne maksimum, rocznie 1400-2000 mm, okresy suche

*Typ monsunów zwrotnikowych- obejmujący obszar m.in. Azji Południowo-Wschodniej (Azja), Zatoki Gwinejskiej, północnej Australii-strefa międzyzwrotnikowa, duże różnice między porą suchą zimową i deszczową letnią

*Typ podzwrotnikowy:

-wybitnie suchy - pustynie, znikome opady, bez przebiegu rocznego, sumy roczne poniżej 100mm

-typ śródziemnomorski - obejmujący obszar m.in. wybrzeża Morza Śródziemnego, Półwyspu Kalifornijskiego, południowej Afryki, południowej Australii, z wyraźną pora wilgotną zimowa lub jesienną i suchą porą letnią, sumy roczne opadów 400-800mm

*Typ szerokości umiarkowanych-opady pochodzenia cyklonicznego

-oceaniczny - dla wybrzeży stref umiarkowanych, opady rozłożone w ciągu roku równomiernie

-lądowy - wnętrza kontynentów, maksimum w okresie lata i minimum w ziemie, sumy roczne opadów 250-500

*Typ monsunów strefy umiarkowanej-wschodnie wybrzeża Azji, przebieg zbliżony do typu lądowego, ostre kontrasty.

*Typ klimatu polarnego

-polarny lądowy - maksimum latem, sumy 200-300mm

-polarny oceaniczny - maksimum zimą, sumy 300-600 mm.

W Polsce sumy opadów atmosferycznych wahają się od ok. 400 mm na Kujawach i w Wielkopolsce do ponad 1600 mm w Tatrach, przy czym na większości obszaru są niższe od 600 mm.

9. Ośrodki aktywności atmosferycznej na kuli ziemskiej (stałe i sezonowe niże i wyże baryczne) w modelu ogólnej cyrkulacji atmosfery

Ogólna cyrkulacja atmosfery- to krążenie powietrza w skali globalnej, poprzez strefową, południkową i pionowa wymianę powietrza, transportuje energię, moment pędu i wilgoć w atmosferze ziemskiej.

Struktura komórkowa, na każdej półkuli można wyróżnić 3 kołowe obiegi (komórki cyrkulacyjne), w strefie międzyzwrotnikowej-komórka Hadleya, w umiarkowanych komórka Ferrela, w okołobiegunowej-komórka Polarna.

Ośrodki aktywności atmosferycznej na kuli ziemskiej:

*PÓŁKULA PÓŁNOCNA:

1. Stałe ośrodki baryczne:

- Wyż Azorski (Bermudzko-Azorski) / Hawajski (Północnopacyficzny) / Grenlandzki

- Niż Islandzki

2. Sezonowe ośrodki baryczne:

- letnie: Niż północnoamerykański / południowoazjatycki

- zimowe: Wyż Północnoamerykański (Kanadyjski) / Azjatycki (Syberyjski)

- zimowy: Niż śródziemnomorski / Aleucki

*PÓŁKULA POŁUDNIOWA:

1. Stałe ośrodki baryczne: Wyż południowopacyficzny / południowoindyjski / Południowoatlantycki / Okołoantarktyczna Strefa obniżonego Ciśnienia (Dryf Wiatrów Zachodnich)

2. Sezonowe ośrodki baryczne:

- letnie: Niż Australijski / Południowoamerykański / Południowoafrykański /
- zimowe: Wyż Australijski / Wyż Południowoafrykański

10. Masy powietrza, fronty klimatologiczne i fronty atmosferyczne

MASA POWIETRZA - duża część obszaru powietrznego, którego fizyczne cechy (temperatura i wilgotność) odznaczają się niewielkimi zmianami o rozmiarach poziomych od jednego do kilku tysięcy kilometrów i pionowych do kilkunastu kilometrów. Wewnątrz niej panują względnie jednorodne warunki meteorologiczne, kształtujące się pod wpływem podłoża atmosfery i procesów zachodzących wewnątrz masy.

*KLASYFIKACJA TERMICZNA MAS POWIETRZA (klasyfikacja względna) wydzielona na podstawie różnic temperatury i stratyfikacji termicznej atmosfery:

chłodna -podczas przemieszczania nad danym obszarem stopniowo się ogrzewa (pochłania ciepło od podłoża).
Zimne są masy powietrza pochodzące z wyższych szerokości geograficznych, z wychłodzonych w zimie lądów oraz chłodnych latem mórz i oceanów.

ciepła - podczas przemieszczania nad danym obszarem stopniowo się ochładza (oddaje ciepło podłożu). Ciepłe są zwykle masy przemieszczające się ku wyższym szerokościom geograficznym, masy kontynentalne napływające latem nad powierzchnię oceanów i mórz oraz masy oceaniczne napływające w zimie nad kontynent.

*KLASYFIKACJA GEOGRAFICZNA MAS POWIETRZA (zależność cech mas pow. od położenia geo.obszarów źródłowych)

W każdym z tych rodzajów za wyjątkiem równikowego w zależności od charakteru podłoża obszaru źródłowego wyróżnia się masy powietrza kontynentalne lub morskie. Różniące się między sobą ze względu na temperaturę powietrza i zawartość wilgoci masy powietrza rozdzielają powierzchnie frontalne

*FRONT KLIMATOLOGICZNE - oddziela główne rodzaje mas powietrza (różnego pochodzenia geo.)na kuli ziemskiej,

Rodzaje frontów klimatologicznych:

*FRONT ATMOSFERYCZNY - w obrębie tej samej masy powietrza, jeśli różne jej części cechuje inny stopień transformacji. Formuje się również na styku powietrza lądowego i morskiego pochodzącego z tej samej strefy geograficznej. Przecięcie powierzchni frontalnej z powierzchnią ziemi wyznacza linię frontu.

Rodzaje frontów atmosferycznych ze względu na rodzaj adwekcji:

CIEPŁY - adwekcja masy ciepłej, występuje gdy powietrze ciepłe napiera na chłodne i jako lżejsze wślizguje się wzdłuż klinu ustępującego powietrza chłodnego; wznoszenie w połączeniu z adiabatycznym spadkiem temperatury powoduje powstanie rozległej strefy zachmurzenia (gł. warstwowego) i nieco węższe ale równie rozległej strefy opadów ciągłych (na długo przed nadejściem frontu)

CHŁODNY - adwekcja masy chłodnej, występuje gdy powietrze chłodne napiera na wycofujące się powietrze ciepłe i jako cięższe utrzymuje się przy powierzchni ziemi, wypychając ku górze powietrze ciepłe; powietrze gwałtownie wypychane jest ku górze, pojawiają się wypiętrzone chmury Cumulonimbus, którym towarzyszą gwałtowne opady, strefa opadów wąska (do 50 km)

OKLUZJI (ZOKLUDOWANY) - powstaje wskutek połączenia frontu chłodnego z ciepłym, występuje gdy front chłodny dogania front ciepły i następuje połączenie się tych dwóch frontów w jeden wspólny, w pierwszej fazie przechodzenia frontu pogoda zmienia się jak jak w przypadku przechodzenia frontu ciepłego następnie pojawiają się Cumulonimbusy i gwałtowne opady charakterystyczne dla frontu chłodnego, wzrost lub spadek temperatury po przejściu frontu jest nieznaczny

OKLUZJA CIEPŁA - chłodna masa powietrza za frontem chłodnym jest cieplejsza od masy chłodnego powietrza przed frontem ciepłym

OKLUZJA CHŁODNA - chłodna masa powietrza za frontem chłodnym jest chłodniejsza od masy chłodnego powietrza przed frontem ciepłym

STACJONARNY - stałe położenie linii frontu na powierzchni ziemi, masy powietrza po obu stronach frontu przemieszczają się w przeciwnych kierunkach lub w tym samym kierunku z różną prędkością

Proces powstawania frontów nazywa się FRONTOGENEZĄ Fronty są dość trwałym elementem struktury atmosfery a na ich trwałość wpływają:

-powierzchnia frontalna (warstwa przejściowa między masami powietrza), która odznacza się stabilną równowagą termiczną

-istnienie frontu sprzyja utrzymywaniu się i rozwojowi zbieżności prądów powietrza ponieważ sąsiedztwo cieplejszej i chłodniejszej masy powietrza oddziałuje na układ izobar i cyrkulację w okolicy frontu.

11. Strefowość i piętrowość klimatów na kuli ziemskiej

STREFOWOŚĆ jest podstawową prawidłowością, w geograficznym zróżnicowaniu klimatu ziemi. Cechą charakterystyczną strefowości klimatycznej jest powtarzalność układu przestrzennego na obu półkulach symetrycznie względem równika. Strefowość jest następstwem zmiany kąta padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi, (zróżnicowanie dopływu energii promienistej od Słońca). WYRÓŻNIA SIĘ DWA TYPY STREFOWOŚCI:

prosty, występuje tylko jedno maksimum danej wielkości w profilu południkowym

złożony, maksima są związane z dwoma równoleżnikami po obu stronach równika

*Nieodłącznie ze strefowością związana jest sezonowość, czyli cykliczna zmienność warunków klimatycznych w ciągu roku, które są wynikiem odbywającej się w rocznym cyklu wędrówki stref oświetlenia Ziemi. Najprostszym odwzorowaniem strefowego zróżnicowania klimatu są południkowe profile elementów klimatu, zwane średnimi strefowymi, od których odchylenia nazywane są anomaliami, które z kolei są wynikiem działania strefowych czynników klimatu (lądów z ich orografią, mórz i oceanów z prądami morskimi oraz układów cyrkulacyjnych-cyklony, antycyklony).

Całkowite promieniowanie słoneczne, charakteryzuje się przede wszystkim:

złożonym rozkładem strefowym

Bilans radiacyjny powierzchni Ziemi:

Temperatura powietrza:

- strefowy rozkład powietrza na kuli ziemskiej ukazuje rozmieszczenie izoterm zredukowanych do poziomu morza, tzn. eliminujące wpływ wysokości bezwzględnych na temperaturę

- izotermy mają równoleżnikowy przebieg, zakłócony jedynie w rejonach najsilniejszych oddziaływań zimnych i ciepłych prądów morskich oraz na kontynentach, które wykazują największe wahania roczne temperatury

Ciśnienie atmosferyczne: złożony rozkład strefowy ciśnienia / najgłębsze minimum średniego ciśnienia w ciągu roku występuje wokół antarkrycznych kontrastów termicznych / wyraźnie obecność niżów barycznych w umiarkowanych szerokościach półkuli północnej / okołorównikowy pas obniżonego ciśnienia zaznacza się słabiej

Kierunki wiatrów: charakterystyczne zróżnicowanie składowych strefowych prędkości ruchu powietrza /

w strefie międzyzwrotnikowej i w wąskich strefach podbiegunowych dominuje składowa wschodnia / poza tymi obszarami dominuje zachodnie przenoszenie powietrza / największe odstępstwa od tej reguły: strefa monsunowa oraz wzdłuż zachodnich wybrzeży kontynentów jako efekt oddziaływania zimnych prądów morskich

Wilgotność powietrza: prosty rozkład strefowy z jednym maksimum zlokalizowanym w okolicach równika (wilgotność względna 80%) / zmniejsza się w wyższych szerokościach geograficznych

Zachmurzenie: złożony rozkład strefowy / słabo zaznaczone maksimum nad równikiem / wyraźniejsze maksima w umiarkowanych i wysokich szerokościach geograficznych / charakterystyczna sezonowa wędrówka maksimów zachmurzenia w strefie międzyzwrotnikowej - na północ od równika w lipcu, na południe w styczniu / strefowe minima zachmurzenia związane z pasem wyżów zwrotnikowych

Opady atmosferyczne: średnie strefowe sumy opadów nawiązują do strefowego zróżnicowania warunków cyrkulacyjnych, wilgotności powietrza i zachmurzenia / zaznacza się znaczny gradient południkowy opadów / strefa okołorównikowa ma sumy opadów sięgające 2000 mm / zwrotniki ok. 1/3 sumy opadów ze strefy równikowej/ 1/10 w strefie polarnej / drugorzędne maksimum w strefie umiarkowanych szer. Geo. ale nieco bliżej równika niż maksimum zachmurzenia

PIĘTROWOŚĆ KLIMATYCZNA cechy klimatu zmieniają się bardzo znacznie pod wpływem wysokości bezwzględnej. Zmiany te w dużym stopniu odpowiadają pionowemu profilowi swobodnej atmosfery(gł. ciśnienie atmosferyczne, promieniowania słonecznego i temperatury powietrza, wilgotności i wiatru).

PIĘTROWOŚĆ - prawidłowa zmienności środowiska związana ze zróżnicowaniem wysokości bezwzględnej w górach. Stanowi jedną z podstawowych właściwości środowiska przyrodniczego.

Piętrami nazywamy typy klimatu występujące w układzie pionowym na obszarze górskim. Piętrowe zróżnicowanie gór stanowi wyraz zaburzenia porządku strefowego. Piętra są skutkiem:

- oddziaływania kontynentów na klimat / zależą od wyniesienia nad poziom morza / urzeźbienia / rozległości pasm lub masywów górskich.

*Cechy zmieniające się wraz ze wzrostem wysokości bezwzględnej w górach to:

spadek ciśnienia atmosferycznego (1hPa/8m) / wzrost natężenia promieniowania słonecznego (gł. bezpośredniego) / spadek temp. 0,6oC/100m / wzrost wilgotności / zwiększenie sum opadów atmosferycznych / przyrost opadów na stokach górskich wynika z efektu orograficznego oraz z lokalnej cyrkulacji dolinnej / zmiana charakteru opadu z deszczowego na śnieżny / wzrost znaczenia wietrzenia fizycznego kosztem chemicznego / zmiana typu gleb

zmiana typu ekosystemów roślinno-zwierzęcych

*Prawidłowością piętrowego zróżnicowania warunków jest jego związek z ogólną wysokością gór i ich rozległością (masywnością). Im góry wyższe i bardziej rozległe tym na odpowiedniej wysokości panują łagodniejsze warunki termiczne. Piętra klimatyczne w górach wysokich i rozległych podnoszą się. Zjawisko podnoszenia się powierzchni izotermicznych w atmosferze otaczającej tereny górskie nazywane jest efektem górskim.

*Cztery podstawowe piętra fizycznogeograficzne (które oddzielone są charakterystycznymi granicami widocznymi w krajobrazie): - stepowo-pustynne / - leśne / - peryglacjalne / - niwalne

*Granice: dolna granica lasu (granica suchości) / górna granica lasu / granica wiecznego śniegu (klimatyczna i orograficzna)

Wysokość, na której są granice, zależą od szerokości geograficznej, ukształtowania łańcucha górskiego i odległości od oceanu. W strefach klimatów wilgotnych granice przebiegają niżej i zbliżają się do siebie. W strefach klimatów suchych granice leżą wyżej i są od siebie oddalone.

PIĘTRA KLIMATYCZNE W KARPATACH POLSKICH

UMIARKOWANIE CIEPŁE (POGÓRZA)

* średnia roczna temperatura powietrza: 8-6oC

* sięga do wysokości: 650 m n.p.m.,

* naturalną formacją roślinna jest wielogatunkowy las liściasty (grądy, łęgi, bory)

UMIARKOWANIE CHŁODNY (REGIEL DOLNY)

* średnia roczna temperatura powietrza: 6-4oC

* sięga do wysokości: 1150 m (1200 stoki południowe)

* naturalna formacja roślinna: las jodłowo-bukowy (na podłożu granitowym Tatr Wysokich-bór świerkowy)

PIĘTRO CHŁODNE (REGIEL GÓRNY)

* granice: 1550-1650 m

* średnia roczna temperatura powietrza: 4-2oC

* naturalna formacja roślinna: bór świerkowy z modrzewiem i limbą na górnej granicy

* górna granica tego piętra to górna granica lasu (średnia temperatura najcieplejszego miesiąca 10oC)

PIĘTRO BARDZO CHŁODNE (SUBALPEJSKIE)

* granice: 1850-2050 m

* średnia roczna temperatura powietrza: 2-0oC

* naturalna formacja roślinna: kosodrzewina

PIĘTRO UMIARKOWANIE ZIMNE (ALPEJSKIE)

* granice: 2200-2350 m

* średnia roczna temperatura powietrza: 0-(-2)oC

* naturalna formacja roślinna: hale - łąki alpejskie

PIĘTRO ZIMNE

* średnia roczna temperatura powietrza: <-2oC

* odkryte turnie z płatami mchów i porostów z nielicznymi roślinami wyższymi

* sięga do najwyższych szczytów

W Sudetach jest mniej pięter klimatycznych, a ich granice przebiegają niżej o 200-250 m, ponieważ Sudety charakteryzują się: mniejszą wysokością bezwzględną / mniejszą zwartością (mniejszą masywnością) / są bardziej eksponowane na adwekcję świeżych, wilgotnych mas powietrza (wysunięcie łańcucha ku północnemu-zachodowi

12. Rodzaje (typy) wód podziemnych i ich znaczenie hydrologiczne

PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA GENEZĘ:

WODY INFILTRACYJNE: w warstwach Ziemi wskutek przesiąkania opadów atmosferycznych / głównie w przypowierzchniowych warstwach skorupy ziemskiej / są głównym typem genetycznym wód podziemnych hydrosfery.

WODY KONDENSACYJNE: skutek skraplania (kondensacji) pary wodnej na lub pod powierzchnią Ziemi / większa ich ilość ulega wyparowaniu przez co nie odgrywają większej roli w zasilaniu wód podziemnych

WODY JUWENILNE: powstają w ostatnim etapie krzepnięcia magmy podczas wędrówki ku powierzchni Ziemi (magma stygnąc uwalnia wodę) / występują na obszarach czynnego wulkanizmu ( np. Kamczatka czy Wyspy Kurylskie) /

czasami w postaci gejzerów czy gorących źródeł

WODY RELIKTOWE (tzw. Szczątkowe) na znacznych głębokościach, poza strefą aktywnej wymiany przez co nie biorą udziału w globalnym obiegu / wyróżnia się: wody sedymentacyjne (pozostałości dawnych zbiorników jeziornych lub morskich) / wody infiltracyjne (są to wody atmosferyczne lub powierzchniowe , które w dawnych epokach zostały przesączone do utworów geologicznych i wraz z nimi zostały odizolowane, są nieodnawialne i ich ilość jest stała)

WODY METAMORFICZNE: powstają w czasie metamorfozy termicznej minerałów nietrwałych / są to głównie hydrokrzemiany z grupy minerałów ilastych

*PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA GŁĘBOKOŚĆ WYSTĘPOWANIA:

WODY PRZYPOWIERZCHNIOWE: (hipotermiczne) / przypowierzchniowe, o dużym zanieczyszczeniu, na małych głębokościach, pozbawione strefy areacji / reagują na zmiany pogodowe

GRUNTOWE: (freatyczne) / zasilne przez wody opadowe i powierzchniowe / rózna głębokość występowania / tworzą obszary zabagnione

WGŁĘBNE: zwykle są to wody pod ciśnieniem tzw. Naporowe (np. artezyjskie)

GŁĘBINOWE: wody reliktowe, nie biorą udziału w krążeniu / nieodnawialne, głęboko pod powierzchnią Ziemi / silnie zmineralizowanie ( często cieplice)

*PODZIAŁ ZE WZGLĘDU NA RODZAJ SKAŁ, W KTÓRYCH WYSTĘPUJE WODA:

-Warstwowe (porowe) - wypełniają pory skalne tworząc warstwy wodonośne

-Szczelinowe - występują w spękanych skałach osadowych, magmowych lub metamorficznych / gęsta sieć szczelin sprzyja połączeniu wód w jeden system

- Krasowe - występują w próżniach, kanałach i kawernach powstających z ługowania wapieni, dolomitów czy gipsów.

*Wody podziemne uczestniczące w cyklu hydrologicznym w większości pochodzą z opadów atmosferycznych. Woda wsiąkając natrafia na pewnej głębokości na warstwę nieprzepuszczalną- powstaje strefa Saturacji (nawodniona) i Aeracji (napowietrzona)

WODY W STREFIE AERACJ

PARA WODNA: w powietrzu glebowym / przemieszcza się biernie wraz z powietrzem glebowym lub aktywnie, dyfuzji.

WODA ZWIĄZANA CHEMICZNIE: (tzw. Krystalizacyjna) składniki niektórych związków i minerałów glebowych np. Gipsu / nie rozpuszcza składników pokarmowych i niedostępna dla roślin / nie bierze udziału w krążeniu wody

WODA ZWIĄZANA FIZYCZNIE: ilość decyduje o możliwości przemieszczania się wody wolnej grawitacyjnej w głąb ku wodom podziemnym / okrywa ziarna mikroskopijnymi warstewkami/ wyróżnia się: • wodę higroskopową (najbardziej trwale związana z ziarnami, nie może być pobierana przez rośliny, nie przepuszcza substancji)
• wodę błonkowatą (otacza ziarno, ograniczona zdolność rozpuszczania soli, na ogół niedostępna dla roślin)

WODA KAPILARNA: w porach i szczelinach w pobliżu strefy saturacji / w stanie płynnym / aktywnie rozpuszcza i transportuje rozpuszczone sole i drobne zawiesiny

WODA WOLNA: (grawitacyjna) występuje w postaci wody wsiąkowej

*WODA W STREFIE SATURACJI: woda wolna grawitacyjna / utwory wodonośne

13. Hydrologiczna rola jezior

*Jeziora wpływają na reżim rzek w górnej części rzeki w nikły sposób, w dolnej- bardzo duży, ponieważ nie ma jeszcze tyle dopływów, a jeziora spełniają funkcje „zasilania podziemnego”.

*Zbiorniki sztuczne mają duże znaczenie: przeciwpowodziowe, żeglugowe, energetyczne, komunalne, przemysłowe, rolnicze

14. Hydrologiczne skutki globalnego ocieplenia klimatu

W przypadku podwyższenia średniej rocznej temp. powietrza na Ziemi o 1°C w roku 2025 i o około 3°C przed końcem XXI w., nastąpić ma wzrost średniej sumy rocznej opadów o 5-20%,, częściej też opady nawalne. Szacuje się wzrost średniego poziomu oceanu światowego o około 65cm w roku 2100, w konsekwencji topnienia lodowców, znacznie zwiększy się wysokość występowania lodowców górskich - lodowiec na Kilimandżaro najprawdopodobniej zniknie zupełnie w przeciągu kilkunastu - dwudziestu kilku lat.
- haloklina - warstwa przejściowa pomiędzy wodami mniej słonymi nad nią i bardziej słonymi pod nią. Charakteryzuje się dużym pionowym gradientem zasolenia W Bałtyku haloklina z pionowym gradientem zasolenia sięga wartości około 0,5 PSU/m położona na głębokościach od 50 do 70 m. W oceanie halokliny są na ogół mniej wyraźne i zależą między innymi od prądów morskich i parowania

*katastrofa haloklinowa (hipotetyczna) nie dotyczy Bałtyku / Ocean Arktyczny i Atlantycki / ocieplenie klimatu spowodowałoby zwiększony napływ wody do w.w oceanów / zmniejsza się objętość lodowców / wytapianie wieloletniej zmarzliny / wysłodzenie powierzchniowej warstwy wód na Morzu Arktycznym / woda płynie prądem powierzchniowym do Arktyki, oziębia się i opada na dno - odpływ na południe / wyhamowanie Prądu Zatokowego do Arktyki (ciepły prąd) - wody nie mogą zakumulować się na dnie / może doprowadzić do oziębienia Arktyki

- wzrost poziomu morza - XX w. - poniósł się o 17-20 cm / Epoka Lodowcowa - 100 m. niższy niż teraz (przejście „suchą stopą” z Eurazji do Ameryki - Cieśnina Beringa) / mogą przestać istnieć niektóre wyspy i państwa (np. Holandia, Malediwy) / niektóre obszary zatapiane są już dzisiaj - delty rzek

- anomalia - Zmiany w ilości i strukturze opadów mogą spowodować susze jak i powodzie / Mogą nastąpić zmiany w intensywności i częstotliwości występowania skrajnych wydarzeń pogodowych / Zmniejszony dopływ słodkiej wody, wymieranie gatunków.

15. Funkcje gleby w środowisku przyrodniczym

Produkcja biomasy / Element filtracji, buforowości i transformacji składników pokarmowych / Pomost między wodą gruntową, pokrywą roślinną a atmosferą / Naturalny zbiornik retencyjny wody / Uczestniczy w procesie rozkładu martwych resztek organicznych / Wpływ na obieg pierwiastków w środowisku / Akumulator przekształconej energii słonecznej / Funkcja dokumentacyjna: zapis zmian klimatycznych, roślinności, działalności człowieka itd. / Rola bufora - utrzymywanie względnie stałego pH, pomimo zakwaszania / Funkcja sanitarna: naturalny filtr zatrzymujący toksyczne składniki; procesy regulujące zapewniające ekosystemom względną stabilność przy działaniu czynników destrukcyjnych

16. System środowiska przyrodniczego

*Nowoczesne podejście do środowiska przyrodniczego, postrzeganiu go jako wielowymiarowego systemu dynamicznego, kształtowanego poprzez wewnętrzne i zewnętrzne siły przyrody, a także przez człowieka. System ten ma określoną budowę (wewnętrzną strukturę), która cechuje się zróżnicowaniem w wymiarze horyzontalnym, wertykalnym, piętrowym i w czasie, a jego składowe elementy środowiska są z sobą w określony sposób powiązane. Rezultatem tych powiązań jest jego sposób funkcjonowania, prowadzący do przemian, a w dłuższym okresie - do naturalnego rozwoju systemu niezależnego od człowieka. Tak rozumiane środowisko posiada określone wartości z punktu widzenia człowieka.

*Naturalny rozwój środowiska może być modyfikowany przez wielorakie formy oddziaływania człowieka na różne właściwości systemu: budowę / powiązania / sposób funkcjonowania / kierunki przemian

*Rezultatem oddziaływań człowieka i odporności środowiska na tę presję jest stan środowiska i jego szeroko rozumianych zasobów. Wiedza o tym systemie powinna być stosowana na wielu polach oddziaływań człowieka, ponieważ jedynie dobre rozpoznanie systemu gwarantuje bezkonfliktowe i zrównoważone gospodarowanie jego zasobami.

* Elementy systemu środowiska przyrodniczego ( w wymiarze horyzontalnym)

budowa geologiczna / rzeźba / klimat / wody / gleby / roślinność / zwierzęta

Środowisko przyrodnicze posiada określoną miąższość, a więc jego budowę powinno się rozpatrywać również w wymiarze pionowym (German, 2005).

17. Funkcje granic o charakterze bariery w środowisku przyrodniczym

Można wyróżnić pięć głównych funkcji spełnianych przez granice w krajobrazie:

Przewodnictwo - bardzo wyrazisty przykład, korytarze ekologiczne, stare drogi gruntowe, zakładane najczęściej na granicy dwóch typów siedlisk użytkowanych w odmienny sposób;

Rola filtru lub bariery. Przykład kolczasty żywopłot zbudowany np. z róż i głogów. Ogranicza on przemieszczanie się pieszego człowieka lub dużych przeżuwaczy, ale jest prawie w pełni przepuszczalny dla niewielkich gryzoni;

Rola źródła zasilającego otoczenie w specyficzne produkty, np. w diaspory gatunków występujących wyłącznie na obszarze granicznym;

Rola zbiornika absorbującego energię (np. hałas) i materię (np. azotany z wód gruntowych)
Rola specyficznego środowiska życia dla wielu typów organizmów.

*Sprawnie funkcjonujący system musi być otoczony trwałymi barierami fizycznymi, uniemożliwiającymi przemieszczanie się materii i energii. Istnienie (powstanie, podtrzymywanie i funkcjonowanie), takich barier zależy od procesów fizycznych i chemicznych, które mają charakter endoergiczny (szczególnie w obrębie świata żywego i na styku komponentów biotycznych i abiotycznych). Zatem bariery nie mogą funkcjonować bez stałego dopływu energii o wysokim stopniu uporządkowania.

*Granica w sposób ciągły oddziela dwa różne układy. Granica jest prawie całkowicie zbudowana z materiałów i gatunków występujących po obu jej stronach.

18. Kontynentalna odmiana piętrowości środowiska przyrodniczego gór

niska wilgotność / relatywnie niskie opady / wysokie roczne amplitudy temperatury / krótszy okres wegetacyjny

stosunkowo wysokie usłonecznienie / bardziej wyraźna zmienność pór roku / skąpe formacje roślinne (sucholubne)

obok środowisk kontynentalnych i oceanicznych powstają środowiska przejściowe o cechach pośrednich / istnienie barier górskich indukuje powstanie ostrych granic pomiędzy środowiskami ceanicznymi i kontynentalnym

19. Podstawowe czynniki funkcjonowania środowiska przyrodniczego

ŚRODOWISKO PRZYRODNICZE - całokształt ożywionych i nieożywionych składników przyrody, ściśle ze sobą powiązanych, otaczających organizmy żywe. W jego ramach, następujące elementy: budowa geologiczna, rzeźba terenu, klimat, stosunki wodne, gleba, organizmy żywe.

*Funkcjonowanie środowiska (geokompleksów) to zespół wszystkich procesów powodujących wymianę oraz transformację materii, energii i informacji pomiędzy elementami i komponentami środowiska przyrodniczego, które prowadzą do zmiany stanu układów przyrodniczych. Procesy te mogą być cykliczne, ewolucyjne jak i efemeryczne. Bardo ważny jest tu także element czasu. Czynniki funkcjonowania środowiska przyrodniczego:

-Procesy egzogeniczne (zewnętrzne, najważniejsza jest energia słoneczna)

-Procesy endogeniczne (wewnętrzne, których przyczyną jest energia wnętrza ziemi)

-Procesy antropogeniczne ( zmiana środowiska pod wpływem energii człowieka)

*Procesy zachodzące w środowisku przyrodniczym są wynikiem ciągłego obiegu energii i materii na powierzchni naszej planety.

PROCESY EGZOGENICZNE Intensywność funkcjonowania zależy od dostawy energii, ( podstawowe znaczenie = energia słoneczna) absorbowana przez wszystkie elementy epigeosfery i zamieniana na inne rodzaje energii. Słońce jedyne źródło energii, jaka dociera do Ziemi i atmosfery. Promieniowanie słoneczne, przyczyną cyrkulacji powietrza, oraz wód oceanicznych. Nierównomierne nagrzanie powierzchni wywołuje różnice ciśnienia, oraz temperatury powietrza. Obieg wody również z tym związany.

*Temperatura, wiatry, fale, oraz prądy morskie są istotnymi czynnikami przekształcającymi rzeźbę powierzchni Ziemi. Skutkiem niejednakowego dopływu energii słonecznej jest strefowe zróżnicowanie środowiska przyrodniczego.

Ilość i rodzaj energii zależą od: szerokości geograficznej, odległości od mórz i oceanów, pokrycia terenu, wysokości n.p.m., nachylenia i ekspozycji.

*Dostarczana do geokompleksu energia powoduje działanie większości podstawowych procesów, wzbudza wiele obiegów energomaterialnych, jak obieg wody, krążenie pierwiastków lub obiegi biologiczne.

*Dzięki energii słonecznej zachodzą takie procesy jak wietrzenie, grawitacyjne ruchy masowe, rzeźbotwórcza działalność wiatru, krasowienie, działalność wód płynących, lodowców i lądolodów, śniegu, wreszcie rzeźbotwórcza działalność morza.

*Procesy wywołane czynnikami zewnętrzymi dzieli się na: niszczące i twórcze.
niszczące: wietrzenie, denudację, erozję, eksfoliację, ruchy masowe np. soliflukcja, spełzywanie, osuwanie, obrywanie; twórcze: akumulację, depozycję, diagenezę.

Procesy egzogeniczne = wyrównania powierzchni Ziemi, Wietrzenie niszczenie= zwietrzelina.

*Ewolucja sfery nieożywionej, a w jeszcze większym stopniu tej ożywionej, nie byłaby możliwa bez funkcjonowania cyklu wodnego. Trwający miliardy lat przepływ wód pomiędzy, jest podstawowym warunkiem rozwoju życia.

*Podstawowym czynnikiem łączącym działanie różnych sfer geosystemu jest przepływ energii. Cykl wodny napędzany jest głównie energią słoneczną, zaś u podstaw cyklu skalnego leży ciepło wewnętrzne Ziemi, ale obydwa te źródła są ze sobą ściśle powiązane.

PROCESY ENDOGENICZNE procesy geologiczne we wnętrzu litosfery, wywołane energią wnętrza Ziemi. Wpływa ona na rozmieszczenie i przebieg plutonizmu i wulkanizmu, procesów sejsmicznych, lądotwórczych, górotwórczych i innych. Powodują przemieszczanie materii w skorupie ziemskiej i górnym płaszczu ziemi - zmiany w ukształtowaniu powierzchni terenu poprzez wypiętrzenie terenu, jego zapadnięcie, nadbudowanie spowodowane ruchami pionowymi, poziomymi oraz erupcjami wulkanicznymi.
*Wynikiem tych procesów, nowe formy w ukształtowaniu terenu lub przeobrażenie starych. Zapis ich przebiegu jest zaznaczony w budowie geologicznej, układzie warstw skalnych i charakterze budujących podłoże skał.

*Energia wewnętrzna stymuluje wędrówkę kontynentów i powstawanie gór, a zmiana geograficznej konfiguracji pionowej i poziomej owocuje zmianami klimatu. Ten zaś zasadniczo decyduje o rozwoju bio- i hydrosfery.

PROCESY ANTROPOGENICZNE Człowiek i jego działalność wywiera ogromny wpływ na środowisko na skale lokalną i globalną. Człowiek w wyniku postępu cywilizacyjnego, rosnącego przemysłu ciężkiego i innych gałęzi gospodarki ma coraz bardziej zgubny wpływ na otaczający nas świat. Zanieczyszczenia powietrza, emisja substancji chemicznych do atmosfery, efekt cieplarniany, degradacja gleb , lasów , naturalnych ekosystemów, zmiany rzeźby terenu , pokrywy glebowej, modyfikacja klimatu , osuszanie czy zalewanie terenów - to jedne z wielu przykładów wyniszczającego działania człowieka na krajobraz.

*Krajobraz pod wpływem działalności człowieka ulega przemianom, które wynikają głównie z zakłóceń i anomalii w dostawie energii i materii do systemu, zwłaszcza wskutek wprowadzenia barier antropogenicznych do systemu, czy też rosnącej ilości zanieczyszczeń pyłowych i gazowych, które prowadzą do gwałtownych zmian energetycznych, a te z kolei do osłabienia i spadku wydajności całego systemu.

20. Przyczyny zróźnicowania środowiska przyrodniczego Polski

Nałożenie się

Duża różnorodność wpływa na to, że Polska w klasyfikacji fizycznogeograficznej jest zaliczana do dwóch obszarów : Europy Zachodniej (część zachodnia, środkowa, Karpaty i Podkarpacie) i Wschodniej.

Na zróżnicowanie środowiska przyrodniczego Polski ma wpływ zróżnicowanie poszczególnych elementów środowiska. Elementy te mogą też wpływać na siebie nawzajem.

KLIMAT- w PL ścierają się masy powietrza morskiego i kontynentalnego, co daje klimat umiarkowany przejściowy- duża zmienność pogody, wpływ morza i gór na klimat

GEOLOGIA- 3 struktury: platforma wschodnioeuropejska, góry fałdowania alpejskiego, paleozoiczne pasma np.Sudety; występowanie starych form terenu (Sudety i Góry Świętokrzyskie) i form młodych (Karpaty)

RZEŹBA- prawidłowość- im dalej na PN, tym rzeźba jest młodsza (lądolód skandynawski, najmłodszy region to pobrzeże- ukształtowany w holocenie), pasowość w kierunku równoleżnikowym - od południa: pasy gór, obniżeń podgórskich, wyżyn, nizin śródlądowych, wzniesień pojeziernych i nizin nadmorskich.

ROŚLINY- 4 grupy roślinności: lasy mieszane środkowoeuropejskie i wschodnioeuropejskie, roślinność górska w Karpatach i Sudetach, lasy liściaste wschodnioeuropejskie; różnorodność- wędrowała z całej Europy, występowanie endemitów i reliktów (trzeciorzędowe i późnoglacjalne- np.Tatry), piętrowość w górach, niemal całkowicie pozbawione naturalnej roślinności to 33,5 %, Polska jest krajem na terenie którego kończą się zasięgi terytorialne wielu roślin

ZWIERZĘTA- fauna podobna jak w krajach sąsiadujących, ale występują pewne osobliwości, (głównie owady), relikty, zwierzęta chronione- żubr, niedźwiedź, kozica, świstak.

GLEBY- dominacja gleb strefowych brunatnoziemnych i bielicoziemnych, których udział wzrasta ku wschodowi, występowanie mad i gleb hydrogenicznych (łącznie 12%) uzależnione jest od podłoża.

*Duży wpływ na środowisko wywarł lądolód skandynawski- rzeźba, sieć hydrograficzna, roślinność, zwierzęta. Różne zasięgi zlodowaceń, wpływ na wygląd poszczególnych regionów Polski.

21. Występowanie wód geotermalnych w Polsce i ich związki ze strukturami geologicznymi

*W Polsce wody geotermalne dwóch rodzajów; o niskiej temperaturze (20-50̊C) oraz średniej temperaturze (50-100̊C). *Najwięcej zbiorników z wodą geotermalną na Nizinach Środkowopolskich (Bydgoszcz, Inowrocław, Kruszwica, Janikowo, Janowiec Wielkopolski, Koło oraz Żyrardów, Skierniewice, Mszczonów), a także na Podhalu (między Tatrami i Pieninami). Wody te zazwyczaj na głębokości 1,5 do 3,5 km.

*Szacuje się, iż na ok.1/4 terytorium PL, możliwe jest ekonomiczne wykorzystanie wód termalnych (wydajność 100-200m3/h). Również badania nad zagospodarowaniem geotermalnych wód kopalnianych z Górnego i Dolnego Śląska. Wodom geotermalnym towarzyszy podwyższony gradient geotermiczny związany z głębokimi zaburzeniami uskokowymi.

* Polska potentat w wody termalne. Wody występują w strukturach paleozoicznych w Polsce Północnej i Środkowej:

- Niecka Brzeźna (synklina) - Ciechocinek, Mszczonów

- Niecka Szczecińsko-Łódzko-Miechowska (Pyrzyce, Uniejów)

- Niecki Podhala (Bańska, Zakopane, Chochołów, Bukowina).

22. Masy powietrza kształtujące pogodę w Polsce

Na terenie Polski ścierają się różne masy powietrza. Największe znaczenie ma powietrze polarne morskie (Ppm). Zimą przynosi ocieplenie latem pogorszenie pogody. Dla rozeznania podaje się dwa miesiące:

Styczeń- gdzie dominuje powietrze arktyczne morskie od północy (przynosi mroźne powietrze i krótkotrwałe opady śniegu) / powietrze arktyczne kontynentalne od północnego-wschodu (daje zimne, suche powietrze) / polarne morskie od zachodu (przynosi duże zachmurzenia, mgły opady deszczu, śniegu, odwilż i ocieplenie) / powietrze polarne kontynentalne od wschodu (przynosi mroźne powietrze) / od południowego zachodu powietrze zwrotnikowe morskie dające gwałtowne ocieplenie, odwilż i mgły.

Lipiec- Powietrze polarne morskie naciera na Polskę od północnego-zachodu (przynosi chłodne powietrze, opady, czasem burze) / powietrze zwrotnikowe morskie przychodzi od południowego-zachodu dając wilgotne, ciepłe powietrze, czasem burze / powietrze zwrotnikowe kontynentalne przychodzi od południowego- wschodu(daje gorące, zapylone, suche powietrze) / powietrze polarne kontynentalne nasuwa się od północnego-wschodu i daje również gorące i suche powietrze.

23. Zasięgi lądolodu plejstoceńskiego w Polsce

Plejstocen - epoka, która wraz z holocenem stanowi okres czwartorzędu, który jest formalnie trzecim okresem w erze kenozoicznej. Klimat plejstocenu ulegał wahaniom, po fali zimna (glacjał) następowało ocieplenie (interglacjał).

  1. Zlodowacenie podlaskie (Günz) - objęło swym zasięgiem tylko Polskę Północno-Wschodnią i fragment Pobrzeża Szczecińskiego; na zachodzie kraju nie znaleziono śladów tego najstarszego zlodowacenia.

  2. Zlodowacenie południowo- polskie (Mindel) - jego maksymalny zasięg (zlodowacenie Sanu II) to jednocześnie największe rozprzestrzenienie się lądolodu na obszarze naszego kraju; pokrywa lodowa dotarła wówczas aż do północnych stoków Karpat i Sudetów (400 m n.p.m.), wciskając się w obszary kotlin i dolin śródgórskich; góra Ślęża i najwyższe szczyty Gór Świętokrzyskich wyłaniały się spod lodu jako nunataki.

  3. Zlodowacenie środkowopolskie (Riss) - podczas stadiału maksymalnego lodowiec dotarł do Sudetów oraz północnej krawędzi Wyżyny Małopolskiej i Lubelskiej; wykorzystując orografię terenu lądolód “wcisnął się” w przełom Wisły, Kotlinę Raciborską oraz przykrył znaczną część Wyżyny Śląskiej i Niecki Nidziańskiej.

  4. Zlodowacenie północnopolskie (Würm) - granicę maksymalnego rozprzestrzenienia się lądolodu (faza leszczyńska) w czasie tego najmłodszego glacjału wyznacza linia biegnąca od okolic Gubina przez Zieloną Górę, Leszno, na północ od Konina w kierunku Płocka, a następnie na wschód od Wisły przez Nidzicę, Szczytno, Grajewo i Augustów w stronę Grodna.

24. Typy wezbrań w Polsce

Opadowo-nawalne (lipiec- sierpień)

Opadowo- frontalne ( czerwiec- wrzesień)

Opadowo- rozlewne ( czerwiec wrzesień)

Roztopowe ( luty-kwiecień)

Sztormowe ( styczeń, luty, grudzień)

Zatorowe- śryżowe ( styczeń, luty, grudzień)

Zatorowe ( luty-marzec)

Wielkość i przebieg wezbrań zależy od: Intensywności i ilości opadów / zdolności retencyjnej zlewni / nachylenia stoków / pokrycia terenu / formy koryta / kształtu zlewni / układu sieci rzecznej

25. Typy gleb na obszarze Polski i ich uwarunkowania

Typy gleb

% pow.

Uwarunkowania

Występowanie

Brunatne i płowe (strefowe)

52 %

Na lessach i glinach, w wilgotnych lasach iglastych i mieszanych

Lubelszczyzna, Płaskowyż Opatowski, Wyżyna Miechowska, Dolny Śląsk, Pogórze Karpackie

Bielicowe i bielice, gleby rdzawe (strefowe)

26%

w lasach iglastych na piaskach. Głównie w środkowej i północnej części kraju

Pojezierze Pomorskie i Magurskie, Województwo Lubelskie, Kotlina Sandomierska, część Niziny Śląskiej

Bagienne (sródstrefowe)

8%

Na terenach zabagnionych ( zatorfionych lub mułowych).

Pradolina Warszawsko-Berlińska

Dolina Biebrzy i Narwi

Mady (sródstrefowe)

5 %

w dolinach rzecznych Powstają z osadów nanoszonych przez rzeki.

Żuławy Wiślane

Inicjalne (litosole, regosole) i słabo wykształcone arenosole (niestrefowe)

3%

w górach lub wydmach

Rędziny i pararędziny (sródstrefowe)

2 %

Na skałach wapiennych, spotykane na wyżynach i w Tatrach. Powstałe ze zwietrzenia skał wapiennych i gipsowych.

Polesie, Roztocze, Wyżyna Krakowsko-Częstochowska, Opolszczyzna, część wyż. Sląskiej

Czarnoziemy (pozastrefowe)

1%

Na skałach lessowych pod roślinnością trawiastą

Wyż. Zachodniowołyńska, Przemyśl, Płaskowyż Proszowicki i Głubczyński

Czarne ziemie

(sródstrefowe)

1%

na glinach morenowych bogatych w węglan wapnia w warunkach zawilgocenia przy udziale roślinności łąkowej lub leśno-łąkowej.

Pozostałe gleby

2 %

2. Rozmieszczenie ludności na świecie

Aktualne zasiedlenie Ziemi jest nierównomierne i jest odzwierciedleniem możliwości wykorzystania zasobów środowiska geograficznego. Największe skupienie ludzi występuje na terenie Azji, jest tam też największy przyrost naturalny.

Powierzchnia Ziemi wynosi 510 mln. km², z czego niecało 150 mln km² stanowią lądy. Chociaż jest to naturalne siedlisko człowieka, nie wszystkie tereny mogą być przez niego zasiedlone. 11% powierzchni lądowej nie nadaje się do stałego zamieszkania i użytkowania. Zarówno w zamierzchłej przeszłości jak i współcześnie istnieją na Ziemi obszary określane jako:

Najrzadziej zaludniony obszar na kuli ziemskiej stanowi Antarktyda, jest zamieszkiwana jedynie przez naukowców przebywających na stacjach badawczych. Ich liczba wynosi około 4000 osób, z okresowymi wahaniami. Także mało zamieszkane są terytoria autonomiczne Danii w Ameryce Północnej- Grenlandia. Obecnie w pasie nadmorskim szerokości 50 km mieszka ponad 30% ludności, a w pasie nadmorskim szerokości 100 km ponad 50%, co stanowi 22% lądów.

Liczba ludności na świecie: (rok 2002) - 6 234 mln osób.

Często wynikiem zasiedlenia Ziemi jest nałożenie się na siebie kilku czynników.

- bariera świetlna

- bariera termiczna

- bariera wodna

- bariera grawitacyjna

- bariera bezpieczeństwa

- uwarunkowania społeczno- ekonomiczne

Największe zaludnienie powierzchni Ziemi uwarunkowane jest wieloma czynnikami:

3. Migracje i ich klasyfikacje

MIGRACJA - jest to proces przemieszczania się ludności, zmiana miejsca pobytu lub zamieszkania. Wyróżnia się;

EMIGRACJĘ - proces opuszczania danego terytorium. Człowiek uczestniczący w tym procesie nazywa się emigrantem.

IMIGRACJĘ - proces przybywania do nowego terytorium. Człowiek uczestniczący w tym procesie nazywa się imigrantem.

KLASYFIKACJA MIGRACJI

5. Wpływ środowiska przyrodniczego na osadnictwo wiejskie i miejskie

Środowisko przyrodnicze jest jednym z najważniejszych czynników mających wpływ na rozwój osadnictwa. Poszczególne elementy środowiska mogą zarówno sprzyjać rozwojowi osadnictwa lub stanowić dla niego barierę. Jednym z najważniejszych elementów jest woda, zarówno jako źródło wody pitnej, ale także dla potrzeb rolniczych, przemysłowych, jako źródło ryb i innych zwierząt wodnych. Ponadto pełni funkcje transportowe, wpływa na rozwój turystyki i daje możliwość uprawiania sportów wodnych. Stąd też najwięcej jednostek osadniczych powstało w dolinach rzecznych (znaczenie komunikacyjne i strategiczne) oraz wzdłuż wybrzeży morskich (porty handlowe i rybackie). Kolejnym ważnym elementem jest klimat, który może stanowić również barierę uniemożliwiając rozwój rolnictwa czy chów zwierząt, a co za tym idzie zdobycie pożywienia. Największa gęstość sieci osadniczej występuje w strefach klimatu ciepłego i podzwrotnikowego. Ponadto klimat decyduje także o wyglądzie zabudowy, np. spadziste dachy umożliwiające szybki spływ wody czy śniegu. Również bardzo ważna jest rzeźba terenu, która wpływa na możliwości zabudowy oraz funkcje, jakie pełni osada. Osadnictwu sprzyja nizinność i równinność terenu, a na obszarach o urozmaiconej rzeźbie osady powstają w dolinach i kotlinach górskich. Istotnym czynnikiem jest także wysokość nad poziomem morza, gdyż ponad połowa ludności świata żyje na terenach do 200 m n.p.m., a zaledwie 1% na terenach powyżej 2000 m.n.p.m. (surowe warunki klimatyczne i niską zawartość tlenu). Budowa geologiczna może być zarówno atrakcyjna, ze względu na obecność surowców mineralnych (w miejscach ich eksploatacji powstały zespoły miejskie) jak i oddziaływać ograniczająco, z powodu występowania zjawiska trzęsienia ziemi, wulkanów czy wiecznej zmarzliny. Bardzo ważnym czynnikiem, mającym istotny wpływ na rozwój osadnictwa są gleby. Żyzne sprzyjają rozwojowi rolnictwa, zapewniając wyżywienie. Mniejsze niż kiedyś znaczenie na osadnictwo i jego kształt wywiera roślinność i świat zwierzęcy. Kiedyś dzikie zwierzęta stanowiły pożywienie dla ludzi, dziś często stanowią barierę dla intensywnego rozwoju osadnictwa (korytarze migracyjne czy siedliska).

Należy również zwrócić uwagę, ze dla kształtowania osadnictwa wiejskiego istotniejsze znaczenie będzie mieć klimat i gleby wpływające na rozwój rolnictwa, a dla osadnictwa miejskiego dostępność komunikacyjna, surowce mineralne.

6. Przemiany osadnictwa w Polsce w latach 45-90 i w latach transformacji

Etapy rozwoju historycznego miast na ziemiach polskich zostały wydzielone ze względu na kryterium istotnych przemian społeczno- ekonomiczno- politycznych, które wpłynęły na powstanie i dynamikę rozwoju miast i przemiany sieci osadniczej. Wyróżnia się:

  1. Okres przedfeudalny

  2. Okres monarchii stanowej i demokracji szlacheckiej

  3. Rozpad społeczeństwa feudalnego i kształtowania się kapitalizmu

  4. Rozwój kapitalizmu i gospodarki rynkowej

  5. Sieć i struktura wielkościowa miast współczesnych

Od roku 1945 rozpoczął się okres charakteryzujący się dużą dynamiką zmian w liczbie miast. Zaraz po wojnie odebrano bowiem prawa miejskie małym miastom, nadano je natomiast ośrodkom, które liczyły około 50 tysięcy mieszkańców. Należały do nich Piekary Śląskie, Ruda Śląska, czy Świętochłowice. W wyniku tych działań liczba miast zmniejszyła się z 780 w roku 1945 do 706 w roku 1951.

Kołem zamachowym urbanizacji była w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej industrializacja socjalistyczna. Rozwinęły się wówczas miasta wyspecjalizowane, których rozwój związany był z górnictwem surowców energetycznych, czy z przemysłem przetwórczym, chemicznym i hutniczym. W tym okresie powstały także jednostki osadnicze pośrednie pomiędzy miastem i wsią, tak zwane osiedla miejskie. Miało to miejsce w latach 1954-1963, a powstały głównie w Konurbacji Górnośląskiej, a także w okolicach Warszawy.

Po roku 1973 nastąpił spadek liczby miast w wyniku zmian podziału administracyjnego. Utworzono wówczas 49 województw, w wyniku czego nastąpił rozwój ludnościowo- terytorialny miast przez inkorporację sąsiednich miast, np. Tychy, Jastrzębie, Wodzisław Śląski, czy Rybnik.

Szybko zaczęły rozwijać się miasta średnie- 50-100 tysięczne, impulsem rozwojowym był nowy podział administracyjny i wzrost znaczenia funkcji administracyjnych.

Po 1990 roku zainicjowany został proces restytucji praw miejskich ośrodkom, którym odebrano je w przeszłości. Wzrosło także znaczenia miast dużych, które koncentrują powyżej 47 % ludności miejskiej Polski, po 1990 roku nastąpił ponadto dynamiczny rozwój funkcji usługowych.

W latach 1990-2007 utworzone zostało 69 miast nowych. Należą do nich:

7. Funkcje miast, ich przemiany i klasyfikacja miast ze względu na funkcje

Miasto to historycznie ukształtowana jednostka osadnicza charakteryzująca się dużą intensywnością zabudowy, małą ilością terenów rolniczych, ludnością pracującą poza rolnictwem (w przemyśle lub w usługach) prowadzącą specyficzny miejski styl życia.

FUNKCJE MIAST: Polityczna, Administracyjna, Handlowa i komunikacyjna, Przemysłowa, Turystyczno-wypoczynkowa, Religijna, Obronno- militarna, Rzemieślnicza, Kulturowo-oświatowa, Uzdrowiskowa

Klasyfikacja miast polskich dwudzielna, oparta na analizie zatrudnienia mieszkańców:

Najliczniejszą grupę wśród miast polskich stanowią miasta przemysłowe, przemysłowo-usługowe, usługowo - przemysłowe. Coraz mniej jest miast rolniczych natomiast rośnie liczba miast usługowych, co wynika z zachodzących procesów tercjalizacji.

Miasta można także podzielić ze względu na spełniane funkcje:

  1. Miasta przemysłowe

Są to ośrodki powstałe przez pozyskiwanie surowców naturalnych lub ich przetwórstwu.

  1. Miasta transportowe

Są to zwykle miasta portowe na wybrzeżach lub ośrodki stanowiące skrzyżowanie ważnych szlaków transportowych.

  1. Miasta administracyjne

Są siedzibami władz bądź urzędów administracyjnych. Zwykle to stolice państw czy makroregionów

  1. Miasta kultu religijnego

Związane z obsługą pielgrzymów przybywających do sanktuarium

  1. Miasta turystyczno-wypoczynkowe

Związane z obsługą ruchu turystycznego

  1. Miasta uzdrowiskowe

Są to zwykle miasta nadmorskie lub górskie o szczególnych walorach uzdrowiskowych.

8. Aglomeracje wielkomiejskie i inne rodzaje zespołów miast

Typy zespołów miejskich:

Megolopolis na świecie:

1. metropolis Greater Tokyo Area (Tokio-Kawasaki-Jokohama-Chiba-Saitama) skupiające 32-43 mln mieszkańców,

2. metropolis Greater Osaka Area (Osaka-Kioto-Kōbe) z 18,6 mln mieszkańców,

3. metropolis Chūkyō Metropolitan Area (Nagoja) - 8,7 mln mieszkańców,

4. inne wielkie aglomeracje;

Największe metropolie:

9. Przyrodnicze podstawy rolnictwa. Ukształtowanie terenu, jako czynnik siedliska. Rola światła w siedliskach rolniczych. Gospodarka cieplna. Gospodarka wodna

SIEDLISKO - miejsce bytowania roślin

  1. PRZYRODNICZE PODSTAWY ROLNICTWA

Czynniki:

  1. UKSZTAŁTOWANIE TERENU, JAKO CZYNNIK SIEDLISKA

Na stoku górskim korzenie drzew trzymają stabilność stoku, nie ma ruchów masowych, dopiero po ulewach może nastąpić spełzywanie, spływy wraz z cząstkami gleby namokniętymi wodą. Łąka tez jest powierzchnia w miarę stabilną. W lipcu na stoku może nastąpić spływ warstwy gleby z ziemniakami, gdy jest niestabilna przestrzeń i woda nasiąka i powierzchnia nabiera ciężaru i się osuwa (wykłady).

Rzeźba terenu przede wszystkim kształtuje stabilność pokrywy glebowej, ogranicza lub przyśpiesza tempo spływu powierzchniowego wód. Od kata, kształtu i kierunku nachylenia zboczy i stoków zależy grubość warstwy glebowej i jej wilgotność, również różne warunki cieplne. Rośliny na stoku południowy otrzymują więcej ciepła i światła, dojrzewają wcześniej. Na stokach następują procesy erozyjne ( spływy, zmywanie, erozja wietrzna). Terenu o bardzo dużych deniwelacjach terenowych, zaliczane są do obszarów największego zagrożenia erozyjnego (Kostrowicki 2005).

  1. ROLA ŚWIATŁA W SIEDLISKACH ROLNICZYCH (FOTOPERIODYZM)

Promieniowanie bezpośrednie wzrasta wraz z wysokością n.p.m.( cieńsza warstwa atmosfery, mniej pary wodnej). Stopień naświetlenia zależy od ekspozycji, prostopadłe padanie promieni słonecznych) strefa równikowa) to maksimum promieniowania.

Promienie widzialne mają duże znaczenie, dają energię do fotosyntezy. Ultrafioletowe są zabójcze dla organizmów żywych, dla komórek somatycznych rozrodczych. Promieniowanie rozproszone jest słabsze, ale działa cały dzień mimo zachmurzenia, nie pada z konkretnego kierunku, tylko ze wszystkich stron.

Stoki południowe mają 5,5 razy silniejsza radiację niż północne. Promieniowanie rozproszone daje 50-60% więcej promieniowania pomarańczowego warunkującego proces fotosyntezy.

Rośliny zielone czerpią energie słoneczną, organizmy zawierające chlorofil, w którym zachodzi proces fotosyntezy. W procesie ewolucji powstają rośliny przystosowane do wykorzystywania energii słonecznej w różnym stopniu.

Fotoperiodyzm- wpływ długości naświetlenia na rozwój rośliny, każda roślina musi przejść swoje stadia naświetlania, można wydłużyć cykl rośliny, regulować dostęp światła. .

Przykładem wielkiego znaczenia światła jest mechanizm zwracania się roślin w kierunku światła.

  1. GOSPODARKA CIEPLNA

Jak już wiemy różne rośliny mają różne wymagania cieplne. Zabiegi hodowlane w dużym stopniu idą w takim kierunku, aby uzyskać odpowiednie plony upraw w znacznie krótszym okresie wegetacyjnym.

Zapobieganie szkodom przymrozkowym, jest możliwe przez zabiegi profilaktyczne) np. nie lokowanie sadów, plantacji warzyw i zasiewów roślin wrażliwych na terenach inwersji termicznej, w miejscach mrozowiskowych itp., zakładanie osłon z foli, mat na plantację warzyw, krzewy i drzewa, przez zadymienie, rozpylanie wody i pokrywanie nią gruntów). W nowoczesnych sadach towarowych instaluje się radiatory elektryczne.

  1. GOSPODARKA WODNA

Jak wiemy woda jest ma ogromne znaczenie dla roślin. Woda jest niezbędna potrzebna dla fotosyntezy, woda, jako środowisko, w którym zachodzą procesy życiowe. 75-85% wody zawierają rośliny. Rośliny pobierają wodę z gleby wraz ze związkami mineralnymi za pomocą systemu korzeniowego.

Człowiek może wpływać na gospodarkę wodną np. hodowle w szklarniach, na polach może montować systemy nawadniające (meriolacja, irygacja), może stosować podorkę po zbiorach zbóż, czyli płytka orkę by woda nie parowała.

10. Tradycyjne systemy upraw roślin i chowu zwierząt w rolnictwie światowym

SYSTEMY UPRAW ROŚLIN

SYSTEMY ODŁOGOWE - charakteryzują się uzyskiwaniem roli pod uprawę za pomocą wypalania roślinności dzikiej, uprawą roślin na wypalenisku przez rok lub kilka lat, a następnie pozostawianiem uzyskanej w ten sposób ziemi uprawnej odłogiem dopóki nie odzyska ona utraconej żyzności.

1. SYSTEMY ODŁOGOWO KOPIENIACZE

W strefach leśnych, w warunkach rzadkiego zaludnienia, skrajnie niskiego poziomu organizacji techniki oraz nastawienia rolnictwa wyłącznie lub prawie wyłącznie na samozaopatrzenie dotąd jest stosowany wypaleniskowy leśno-odłogowy system rolnictwa, zwany też rolnictwem wędrownym, wędrującym lub przerzutowym. Istotą tego systemu jest dowolny wybór na obszarze leśnym działek przeznaczonych do uprawy, krótkotrwałe ich wykorzystanie i co za tym idzie znaczne rozproszenie i ustawiczna wędrówka pól uprawnych, które następnie znów pokrywa las. Powrót na poprzednie miejsce uprawy ma charakter przypadkowy i dopiero gdy rozwinięty las zregeneruje w pełni żyzność gleby.

2. SYSTEMY ODŁOGOWO ORNE

Wykorzystanie siły pociągowej zwierząt wymagało całkowitej zmiany narzędzi uprawy roli. Najstarszym narzędziem ornym ciągnionym przez zwierzęta było radło, używane jeszcze w wielu krajach świata. Siły pociągowej dostarczały woły. Później zaczęto zaprzegać do radeł konie, osły, muły, wielbłądy.

SYSTEMY UGOROWE - rolnictwo ugorowe, którego istotą jest ograniczenie okresu odpoczynku gleby do bardzo krótkiego czasu, jest z reguły rolnictwem mieszanym, obok uprawy roli hoduje się zwierzęta. System ten polega na uprawie roślin jednorocznych na określonym kawałku gruntu przez jeden rok lub czasem dłużej, po czym pole pozostawia sie na jeden rok lub dłużej niezasiane. Pole niezasiane, czyli ugór, pozwala glebie „odpocząć”, nie jest jednak pozostawione jak odłóg i bez żadnych zabiegów lub użytkowania. Ugór poddaj się różnym zabiegom uprawowym, często wykorzystuje się je jako pastwisko dla zwierząt.

1. Sucha uprawa Gdy rolnictwo ugorowe rozprzestrzeniło się na niżej położone, bardziej suche obszary, konieczna stała się staranna uprawa ugoru. Aby gleba mogła wchłonąć możliwe do uzyskania niewielkie ilości wilgoci z opadów, rosy lub powietrza, a zarazem utrudnić parowanie, należało przez wielokrotną orkę lub motyczenie odpowiednio spulchniać wierzchnią warstwę gleby. Rolnictwo oparte na suchej uprawie jest bardzo uzależnione od opadów. Może ono trwać przez lata, gdy opady są średnie, lecz jeden rok suchy może doprowadzić do całkowitego porzucenia ziemi uprawnej.

2. System dwupolowy Dwupolówkę stosowano już w starożytności w Rzymie. Pole dzielono na dwie części - na jednej sadzono, na drugiej był ugór. Dwupolówkę spotyka się do dziś (Anglia, Alpy) na słabych glebach.

3. System trójpolowy Trójpolówka - Pole było podzielone na trzy łany. Na jednym uprawiane było zboże jare, na drugim ozime a na trzecim był ugór. W następnych latach uprawa była zmieniana rotacyjnie. W ramach trójpolówki zespolono uprawę roślin i zwierząt. Nastąpiło zwiększenie plonów m.in. poprzez nawożenie obornikiem. System ten potrafił zapewnić nadwyżki towarowe. Trójpolówka prowadziła też do szybszego wyjałowienia gleby. System ten został zaniechany lecz jego obecność tkwi w układach pól.

4. System Infeld-outfield Infield-outfield - powstał na nieco gorszych glebach w tym samym czasie co trójpolówka. Polegał na tym, że wokół osiedli była ciągła uprawa ziemi, zaś poza osiedlem nieciągła uprawa (odłogowanie ziemi). Szczególną popularność zdobył na obszarach Irlandii i Szkocji. Obecnie w Irlandii i Szkocji występuje on w formie reliktowej. Ślady pradawnych systemów zachowały się w Ardenach, Pirenejach, Austrii.

SYSTEMY INTENSYWNE Z NAWADNIANIEM

W rolnictwie nawadnianym najważniejszym elementem środowiska przyrodniczego była woda. Nawadnianie gruntów jest to użycie wody do uprawy roślin w warunkach niedostatku w glebie przez zastosowanie odpowiednich konstrukcji. Stosuje się je obecnie w następujących warunkach:

SYSTEMY CHOWU ZWIERZĄT Pierwsze systemy chowu powstały prawie tak dawno jak systemy uprawy roślin i polegały na udomowieniu zwierząt przez ludy osiadłe w systemie leśno-odłogowym. Pierwsze systemu to tzw. systemy przydomowe (świnie i kury). Następnie udomowiono zwierzęta stadne: kozy, owce, bydło, konie, bawół, renifer.

a) PASTERSTWO KOCZOWNICZE -

b) SYSTEM OTGONNY - jest to pewna odmiana systemów pasterskich, zawężona do obszaru Kazachstanu. Uprawą roli zajmowali się najbiedniejsi, których nie było stać na posiadanie własnych stad.

c) SEZONOWE PASTERSTWO WĘDROWNE (TRANSHUMANCJA) - jest to pasterstwo sezonowe, wywodzi się z pasterstwa koczowniczego.

Obecnie największy wypas w tym systemie jest w Hiszpanii (hoduje się tam owce - marynosy), a także we Francji (transhumancja wstępująca) oraz we Włoszech (z Apeninów na niziny nadmorskie - transhumancja zstępująca).

Typy transhumancji:

d) LETNIE PASTERSTWO GÓRSKIE - ten system ma miejsce w Alpach. Polega na wypasaniu w lecie zwierząt należących do rolników mieszkających w dolinach.

e) CHÓW PASTWISKOWY RENIFERÓW - rozpowszechnił się głównie na obszarach Eurazji (polarne

f) SYSTEM PASTWISKOWY NA NOWYCH ZIEMIACH (AMERYKAŃSKI) - charakteryzował się on tym, że występował na ziemiach skolonizowanych przez europejczyków (Brazylia, Meksyk, Argentyna, Wenezuela, Australia, wnętrze USA, południowa Afryka). Pojawił się na olbrzymich obszarach stepów i sawann. System pastwiskowy był najbardziej właściwy bo było mało rąk do pracy (małe zaludnienie). Był to chów ekstensywny, z małym nakładem pracy. Bydło hodowano głównie na skóry i mięso.

g) SYSTEM CHOWU „UCZUCIOWEGO” ZWIERZĄT - nie ma cech chowu utylitarnego. Zwierzęta hoduje się dla zaspokojenia potrzeb uczuciowych, przyjemności, atrakcji przebywania w ich towarzystwie.

3. CHÓW PASTWISKOWO-OBOROWY

4. CHÓW OBOROWY

11. Rolnictwo rynkowe Europy Zachodniej (Holandia)

Rolnictwo Holandii jest bardzo wysoko rozwinięte. Statystycznie 1 farmer żywi 112 ludzi. 4,7% obywateli pracuje w rolnictwie. Państwo to jest w czołówce krajów zajmujących się eksportem żywności.

Hodowla zwierząt odgrywa dużą rolę Jest tutaj ok. 5 mln sztuk bydła, 2/3 to krowy. Dają one około 7-8 tys. l mleka na rok. Z 1 ha pastwiska Holendrzy otrzymują 9,5 tys. l mleka na rok Średnio na jednego pracownika przypada 60 krów. Obory są nowocześnie urządzone, mają sprawne maszyny, chłodziarki do mleka itp. Aby posiadać gospodarstwo trzeba mieć 120 krów ( z czego połowę mlecznych). W gospodarstwie o powierzchni 40 ha rolnik ma prawo wytworzyć 425 000 l mleka na rok. W Holandii jest też ok. 13 mln świń.

Uprawa kwiatów jest istotna. Holandia jest największym producentem kwiatów. Posiada 400 letnia tradycję w hodowli kwiatów. 9 000 ha zajmują szklarnie. Królują tu róże. Na północnym- zachodzie w kwietniu dominuje uprawa tulipanów (symbol Holandii). Rejon zarezerwowany pod uprawę tych kwiatów stanowi ok.8 000 ha. Pierwsza cebulkę sprowadzono z Turcji a obecnie jest ok. 7 000 odmian tego kwiatu.

Z warzyw uprawia się głównie się pomidory.

Warto zaznaczyć, że Holandia jest w dużej mierze odwadniana. Przeciętny opad to 700 mm, co piąty obszar rolniczy wydarto morzu, w ostatnim pięćdziesięcioleciu obszar Holandii powiększył się o 250 000 ha. Powstają. POLDERY. Aby powstał polder usypuje się wał odcinający zatokę, odpompowuje się wodę, wywozi się szalm, nakłada warstwę gleby, buduje się gospodarstwa i drogi. Poldery się dzierżawi a nie wykupuje.

12. Rozmiar głodu we współczesnym świecie, perspektywy wyżywienia świata

Warto też wspomnieć, że woja w Iraku i Afganistanie kosztowała wg, różnych danych nawet ponad 1 bilion dolarów, co daje nam nawet kilkaset milionów dolarów dziennie.

MOŻLIWOŚCI LIKWIDACJI GŁODU NA ŚWIECIE

*Postęp technologiczny, dzięki któremu unowocześnione zostaną procesy produkcji żywności, ochrony roślin, czy systemy nawadniania pól , może w znacznym stopniu przyczynić się do ograniczenia głodu na świecie. Nie jest to jednak wystarczające rozwiązanie . Wbrew pozorom bowiem produkcja żywności rośnie szybciej niż liczba ludności świata, natomiast liczba głodujących wzrasta. Jest to tzw. „paradoks głodu”. Zbyt niska produkcja żywności występuje w krajach położonych na południe od Sahary, oraz w niektórych państwach Azji (np. Bangladesz, Nepal). W innych częściach globu gdzie, również ludzie głodują, przyczyną tego zjawiska jest zły system dystrybucji, a w szerszym zakresie - zła polityka państwa. Głód występuje w krajach rozwijających się, w których istnieją duże różnice ekonomiczne. Mamy z nim do czynienia również w krajach zarządzanych niedemokratycznie, (m.in. Korea Północna, Chiny w latach 60.)

*Zjawisko to jest rzadko spotykane w krajach demokratycznych (przywódcom zależy na przychylności społeczeństwa). Do takich wniosków doszedł laureat Nagrody Nobla z 1998 roku w dziedzinie ekonomii Amartya Kumar Sen. Dzięki jego badaniom obecne działania organizacji zapobiegających klęsce głodu skupiają się głównie na zapewnieniu populacji „bezpieczeństwa żywnościowego”, czyli stanu, w którym wszyscy ludzie mają dostęp do żywności.

13. Rolnictwo ekologiczne

ROLNICTWO EKOLOGICZNE zyskuje sobie ostatnio dużą liczbę zwolenników. Wynika to w głównej mierze z zaniepokojenia wpływem, jaki wywierają środki chemiczne (śr. ochrony roślin, nawozy sztuczne) stosowane przez rolników. Rolnictwo ekologiczne polega przede wszystkim na prowadzeniu produkcji rolnej w dużej mierze opartej na metodach naturalnych

Stosowanie ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN dużo kosztuje nie tylko rolnika, ale także środowisko naturalne. Insektycydy i herbicydy stosowane na dużą skalę w rolnictwie przemysłowym, zatruwają grunt, wodę i powietrze. Po zastosowaniu, środki ochrony roślin nie znikają. Część z nich po pewnym czasie ulega rozkładowi, część jednak wraz z wodą gruntową może przedostać się do zbiorników wodnych z których korzystają ludzie. Ma to bardzo niekorzystny wpływ na organizmy żywe.

Te pestycydy które nie zostały wypłukane zalegają w glebie co powoduje iż działają one niekorzystnie na mikroorganizmy glebowe. W rolnictwie ekologicznym, zamiast środków chemicznych, do ochrony roślin przed szkodnikami wykorzystuje się ich naturalnych wrogów w postaci ptaków owadożernych, owadów i pajęczaków pasożytniczych i drapieżnych.

Podsumowując: zastąpienie chemicznych środków ochrony roślin metodami biologicznymi daje nam żywność nieporównywalnie zdrowszą od żywności wyprodukowanej z użyciem metod sztucznych, a ma to znaczący wpływ na nasze zdrowie.

NAWOŻENIE - W dziedzinie nawożenia rolnictwo ekologiczne również pokazuje swą wyższość nad tradycyjnym. Wynika to z tego, że stosuje się tutaj tylko nawozy pochodzenia organicznego.

ROLNICTWO EKOLOGICZNE W POLSCE - Rolnictwo ekologiczne przewyższa rolnictwo tradycyjne również pod innymi względami. Obliczono, że fermy ekologiczne zużywają mniej wody i aż do stu razy mniej energii, jeśli doliczyć tę, która jest zużywana przy produkcji środków ochrony roślin. Rolnictwo ekologiczne to również brak szkodliwych opakowań po środkach ochrony roślin, które mogą zanieczyścić glebę, wodę lub atmosferę jeżeli zostaną spalone.

19. Główne strumienie migracji w Polsce po II wojnie światowej i ich skutki

Polityka migracyjna w Polsce dzieliła się na 3 etapy:

I. LATA 1946- 1954: wtedy miały miejsca największe przemieszczenia ludności takie jak:

II. LATA 1955-1970:

III. LATA 1971- DO KOŃCA LAT 80.

SKUTKI MIGRACJI: demograficzne, ekonomiczne, społeczne, kulturowe,

20. Regionalne zróżnicowanie poziomu gospodarki rolnej w Polsce i jego przyczyny

Na zróżnicowanie regionalne poziomu gospodarki rolnej w Polsce mają wpływ:

UWARUNKOWANIA PRZYRODNICZE

Ukształtowanie terenu

Ukształtowanie powierzchni jest jednym z głównych czynników decyzyjnych wpływających na zagospodarowanie rolnicze danego obszaru. Dla rolnictwa najbardziej dogodna rzeźba terenu to obszary nizinne, równinne, faliste i pagórkowate o niedużych różnicach wysokości względnej, a także stoki o niewielkim nachyleniu.

Klimat

Okres wegetacyjny w Polsce jest to okres ze średnią dobową temperaturą powietrza powyżej 5°C. Najwcześniej okres ten rozpoczyna się na południowym zachodzie w rejonie Leszna, Wrocławia i Głogowa oraz w rejonie Tarnowa, a najpóźniej na Pojezierzu Mazurskim i w górach. Najwcześniej kończy się na Pojezierzu Mazurskim i w górach, a najpóźniej w pasie biegnącym wzdłuż wybrzeża Bałtyku, doliną Odry, Kotliną Śląską i Kotlinami Podkarpackimi. W wyniku tych różnic długość okresu wegetacyjnego waha się w nizinnej części kraju od zaledwie 190 dni na Mazurach do ponad 220 dni na Dolnym Śląsku, a w górach 100-150 dni.

Wartość użytkowa gleby

Aby określić wartość użytkową gleb wprowadzono podział na 6 klas bonitacyjnych. Kl. I obejmuje gleby najlepsze, kl. V i VI - słabe i złe. W Polsce przeważają gleby średniej jakości i gleby słabe. Zajmują one ponad połowę powierzchni kraju. Najlepsze gleby w Polsce występują na Żuławach, Wyż. Lubelskiej, Niż. Śląskiej, okolice Krakowa. Płaskowyż Głubczycki, Płaskowyż Proszowicki, Płaskowyż Sandomierski, Kotlina Sandomierska.

UWARUNKOWANIA POZA PRZYRODNICZE

Przeszłe i obecne warunki polityczne i społeczno-gospodarcze

Niewątpliwie duży wpływ na obecną sytuację rolną w Polsce miały zabory. Zabór rosyjski charakteryzowała niska towarowość, niska kultura rolna, duże rozdrobnienie gospodarstw 40% gospodarstwa do 5ha, 32% do 10ha. Zabór Pruski miał najzdrowsza strukturę agrarną, obszary te cechowała wysoka towarowość, a także znaczny postęp agrotechniczny. Zabór austriacki to największe rozdrobnienie gospodarstw 50% to gospodarstwa mniej niż 2 ha, przeludnienie agrarne.

Poziom kultury i techniki rolnej

Kultura rolna - na nią składają się przede wszystkim takie czynniki, jak ogólna wiedza na temat rolnictwa i tradycje. Wpływa to również na strukturę zasiewów, która przeszła na przełomie lat 1980-2000 bardzo korzystne zmiany. Spadły areały upraw owsa, ziemniaków, jęczmienia oraz roślin pastewnych na korzyść wzrostu powierzchni upraw przeznaczonych pod pszenicę, pszenżyto oraz kukurydzę, przy ciągłym rozwoju zarówno roślin owocowych jak warzywnych.

Technika rolna - w 1994 roku według statystyk jeden ciągnik przypadał na zaledwie 16 ha ziemi, przy czym w krajach UE jeden przypadał średnio na 13 ha. Jest to znaczny postęp Polski w mechanizacji rolnictwa. Im większy stopień mechanizacji tym bardziej rozwinięte rolnictwo i nowocześniejsza produkcja. Ponad 95% maszyn będących w użytku przypada na gospodarstwa indywidualne. Biorąc pod uwagę przelicznik ilości ciągników przypadających na 100 ha w 1996 roku, widać wyraźnie, iż największa liczba maszyn (ponad 10 sztuk) przypada na województwo małopolskie i podkarpackie. Mniej więcej zaznacza się tendencja malejąca w kierunku północnego zachodu, gdzie w województwie zachodnio-pomorskim na 100 ha przypada mniej niż 4 ciągniki. Jednocześnie było to województwo o najmniejszym stopniu mechanizacji.

Struktura własnościowa i wielkościowa

Przemiany własnościowe w Polsce nastąpiły w latach 1992 - 95 kiedy to zostały zlikwidowane PGR i zostały przejęte ziemie przez PFZ. Obecnie 94,2 % gruntów ornych należy do sektora prywatnego, 85% gruntów jest własnością użytkownika, a 19% jest dzierżawionych

Przemiany wielkościowe: nastąpił niewielki wzrost przeciętnej wielkości gospodarstw indywidualnych z 7 ha w 1989 do 7,5 ha w 2004. Nastąpił również wzrost indywidualnych gospodarstw wielkoobszarowych >100ha mamy około 5tyś gospodarstw, zaś >500ha mamy około 700 gospodarstw. Łącznie zajmują one około 4% powierzchni użytków rolnych w kraju.

Gospodarstwa wielkoobszarowe: Wielkopolska, Pomorze Zachodnie, Mazury, Dolny Śląsk, Nizina Śląska. Polska południowa i południowo - wschodnia, świętokrzyskie małe gospodarstwa, im dalej na północny zachód tym liczba małych gospodarstw maleje.

WYKORZYSTANIA POTENCJAŁU PRODUKCYJNEGO JEST ZRÓŻNICOWANE

REGION 1 (dolnośląskie, opolskie) - najlepsze warunki przyrodnicze, pierwsze miejsce ze względu na poziom produkcji roślinnej z ha.

REGION 2 (śląskie, małopolskie, świętokrzyskie, podkarpackie, lubelskie)- wyraźnie ograniczające

oddziaływanie struktury agrarnej na poziom wykorzystania potencjału produkcyjnego.

REGION 3 (wielkopolskie, kujawsko-pomorskie)- najwyższa intensywność organizacji produkcji

i relatywnie wysoka intensywność gospodarowania.

REGION 4 (lubuskie, zachodnio-pomorskie, pomorskie, warmińsko-mazurskie) - model ekstensywnej organizacji produkcji przy stosunkowo wysokiej intensywności gospodarowania.

REGION 5 (łódzkie, podlaskie, mazowieckie)- realizuje model: intensywna organizacja produkcji, zwłaszcza zwierzęcej przy ogólnie niskim poziomie nakładów( ekstensywne gospodarowanie)

Potencjał produkcyjny jest najlepiej wykorzystywany w południowo- i północno-zachodnich regionach kraju(województwa: wielkopolskie, dolnośląskie, opolskie, śląskie, zachodniopomorskie i pomorskie), a najsłabiej w środkowej i południowo-wschodniej części Polski (województwa: lubelskie, świętokrzyskie, małopolskie, mazowieckie, łódzkie, podkarpackie oraz lubuskie).

21. Przekształcenia infrastruktury transportowej i energetycznej po 1990 roku

INFRASTRUKTURĄ - nazywamy podstawowe urządzenia i instytucje świadczące usługi niezbędne dla sprawnego funkcjonowania działów produkcyjnych gospodarki i zapewniające odpowiednie warunki bytowania ludności.

Po 1990 r.

Kolej - nastąpił znaczny spadek przewozów kolejowych w Polsce, tak towarowych, jak i pasażerskich. Przewozy towarowe zmalały do około 60%, w wyniku restrukturyzacji gospodarki, a zwłaszcza ograniczenia wydobycia węgla kamiennego i produkcji ciężkich wagowo towarów. Przewozy pasażerów zmalały w wyniku recesji gospodarczej i wzrostu bezrobocia, które dotknęło szczególnie dojeżdżających koleją ze wsi do miast. Inna przyczyna był bardzo szybki wzrost liczby samochodów, które przejęły wiele ładunków, a także w dużym stopniu zastąpiły kolej w przewozach osób. Polskie Koleje Państwowe same przyczyniły się do zmniejszenia przewozów zamykając ruch na wielu drugorzędnych liniach.

Siec dróg i transport samochodowy - należy do najbardziej dynamicznie rozwijających się gałęzi transportu lądowego w Polsce. W końcu lat 90. Polskie drogi użytkowane były przez niemal pięciokrotnie większą liczbę pojazdów niż w 1980 r. zdystansował on również transport kolejowy w przewozach pasażerskich. W 1995 r. średnia odległość przewozu 1 tony ładunku koleją wynosiła 307 km, zaś samochodami - tylko 47 km. W latach 1986-1995 znacznie wzrosła ilość eksploatowanych pojazdów samochodowych: Po 1990 r. nastąpiła modernizacja dróg polegająca przede wszystkim na ulepszeniu powierzchni. Obecnie nawierzchnie ulepszone pokrywają większość dróg publicznych we wszystkich częściach kraju.

Wzrost ruchu samochodowego wymaga budowy dróg o dwóch jezdniach - ekspresowych i autostrad. Pod tym względem Polska jest wybitnie opóźniona. Do końca 2007 roku oddano do użytku 698 km autostrad, zaś dróg oznaczonych jako ekspresowe wg. stanu na grudzień 2006 roku w Polsce mamy niecałe 340 km.

Siec gazociągów - gaz ziemny zarówno wysokometanowy, jak i zaazotowany rozprowadzany jest do odbiorców systemem gazociągów. W Polsce istnieje około 17, 4 tys. km gazociągów przesyłowych i ponad 96,3 tys. km gazociągów dystrybucyjnych. Połączenia zagraniczne gazociągów istnieją z Ukraina i Białorusią, przez który napływa gaz z Rosji, oraz Niemiec. W 1993r zdecydowano p budowie nowego, największego gazociągu z półwyspu Jamał z północnej Rosji, przez Białoruś do Polski i Niemiec. W 1999r zakończono budowę Polskiego odcinka tego gazociągu (684km), pozwala on na znaczne zwiększenie tego gazu do Polski

Rurociągi naftowe i paliw płynnych - znaczące inwestycje w tym zakresie powstały przed 1990 roku. W latach sześćdziesiątych XX wieku powstał rurociąg naftowy „Przyjaźń”, ma on podstawowe znaczenie dla zaopatrzenie Polski w ropę naftową. Druga ważną inwestycja była budowa w latach siedemdziesiątych portu naftowego w Gdańsku, a w sąsiedztwie rafinerie naftową. Do końca 2001 r długość rurociągów do przetłaczania ropy naftowej i produktów naftowych wzrosła do 2285km

Transport wodny i śródlądowy - Po 1990 r nastąpił spadek udziału transportu wodnego i śródlądowego co jest konsekwencją spadku udziały surowcochłonnych gałęzi przemysłu. Transport wodny i śródlądowy przewozi mniej niż 1% ładunków i wykonuje około 0,5 % pracy przewozowej w tonokilometrach. W ruchu pasażerskim ogranicza się do lokalnych przewozów pasażerów

Żegluga morska - Po 1990 nastąpił spadek przeładunków w polskich portach morskich. (1980r - 61,5 mln t, 1990 - 47 mln t). Molska flota transportowa składa się w 2001r ze 110 statków, ze względów fiskalnych z tej liczby Az 86 statków pływa pod obcymi banderami.

W 1988r. zakończył służbę statek pasażerski „Stefan Batory” pływającej na linii transatlantyckiej do Ameryki. Odtąd morska żegluga pasażerska ogranicza się do promów. Tworzenie linii promowych przez Bałtyk do Szwecji, Finlandii, Dani i Niemiec podniosło rangę polskich portów i zwiększyło ruch turystyczny ze Skandynawii do Polski (przyjazdy: 1985r - 128,8 tyś, 1990 - 248 tyś, 2001 - 2219,6 tyś)

Lotnictwo - Jest najnowocześniejszym i najszybciej rozwijającym się rodzajem transportu. W ciągu ostatnich lat liczba obsłużonych pasażerów potroiła się coraz większy w tym udział mają porty regionalne. Port Okęcie dominuje, ponad połowa obsłużonych pasażerów, na drugim miejscu jest port lotniczy Balice. W ciągu ostatnich dwóch lat liczba pasażerów na tym porcie potroiła się. Na trzecim miejscu klasyfikuje się port lotniczy w Pyrzowicach. W Polsce jest notowana najwyższa na świecie dynamika przyrostu ruchu w lotniczych portach.

22. Czynniki wpływające na rozmieszczenie inwestycji zagranicznych w Polsce

SPECJALNA STREFA EKONOMICZNA (SSE) - wydzielona część terytorium kraju, w której działalność gospodarcza może być prowadzona na preferencyjnych warunkach, tj. przedsiębiorstwom, które uzyskały zezwolenie na działalność w strefie przysługuje pomoc publiczna w formie zwolnienia podatkowego.

23. Przestrzenne zróżnicowanie poziomu życia w Polsce i jego przyczyny

0x08 graphic
0x08 graphic
0x01 graphic

Poziom życia to subiektywna ocena jednostki co do warunków w jakich ona żyje. To połączenie parametrów ekonomicznych, zdrowotnych i środowiskowych.

  1. Najniższy poziom życia obserwowany jest w województwach o słabym rozwoju ekonomicznym- woj. świętokrzyskie, lubelskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie, kujawsko-pomorskie i podlaskie(dużo terenów rolniczych, mniej zakładów przemysłowych, niski poziom urbanizacji, spore bezrobocie)

  1. Najwyższy poziom życia charakteryzuje województwa o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego i wysokim poziomie uprzemysłowienia: dolnośląskie, mazowieckie (duża liczba przedsiębiorstw przemysłowych, większe zatrudnienie w usługach, duży wpływy aglomeracji miejskich).

Zachodnia część Polski jest bardziej rozwinięta gospodarczo, część wschodnia ma niższy poziom rozwoju społeczno-gospodarczego i niższy poziom życia ludności. Tutaj też znajdują się województwa najbardziej zagrożone ubóstwem- świętokrzyskie, podkarpackie, warmińsko-mazurskie (najniższy poziom rozwoju społ-gosp, trudna sytuacja na rynku pracy).

Wpływ na taki podział Polski miała przeszłość historyczna:

5. Alternatywne formy turystyki; koncepcja turystyki zrównoważonej

Ta turystyka jest alternatywa w stosunku do turystyki masowej. Preferuje ona ścisły związek turystów ze społecznościami miejscowymi, wykorzystuje walory regionów recepcyjnych oraz istniejącej zabudowy w taki sposób, aby w największym stopniu zachować środowisko przyrodnicze. Głównym celem jest poznanie kultury ożywionej lub nieożywionej.

Turystyka alternatywna wskazuje na:

Rodzaje turystyki alternatywnej:

6. Charakterystyka współczesnego ruchu turystycznego w Polsce i na świecie

Ruch turystyczny charakteryzuje się: wielkością, rozmieszczeniem przestrzennym, rytmem czasowym i strukturą. Światowa Organizacja Turystyki szacuje, że w 2006 roku międzynarodowy ruch turystyczny wyniósł ok. 842 mln podróży, natomiast wielkość przychodów turystycznych wyniosła ok. 680 mld USD. Połowa wszystkich podróży miała na celu wypoczynek (50%), natomiast jedna czwarta wynikała z chęci odwiedzenia rodziny lub potrzeb religijnych (26%), sprawy zawodowe (16%). Najwięcej wyjazdów notowanych jest w okresie, kiedy na półkuli północnej panuje lato. 45% Podróżnych, jako środek transportu wykorzystało transport lotniczy, 43% korzystało z transportu samochodowego lub autokarowego, 7% z transportu wodnego, a 5% z transportu kolejowego. Najbardziej popularnym kontynentem pozostaje Europa (51% przyjazdów turystycznych), natomiast na kolejnych miejscach znajdują się: Azja (26%), Ameryka Północna (14%), Afryka (6%), Ameryka Południowa (2%) oraz Australia z Oceanią (1%).

Do krajów o wysokim saldzie dodatnim należą Stany Zjednoczone, Chiny, w Europie: Hiszpania, Francja, Włochy, Grecja, Austria. Najwyższe ujemne saldo wykazują Niemcy - kraj o szczególnie wysokiej w ruchu międzynarodowym konsumpcji turystycznej, a także Wielka Brytania, Japonia, Rosja, Kanada oraz kraje skandynawskie - Norwegia i Szwecja (Kurek 2007).

Tab. 1. Najczęściej odwiedzane turystycznie państwa na świecie w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Zagraniczne przyjazdy turystyczne (2007)

Zagraniczne przyjazdy turystyczne (2006)

1

 Francja

Europa

81.9 mln

79.1 mln

2

 Hiszpania

Europa

59.2 mln

58.5 mln

3

Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

56.0 mln

51.1 mln

4

 Chiny

Azja

54.7 mln

49.6 mln

5

Włochy

Europa

43.7 mln

41.1 mln

6

 Wielka Brytania

Europa

30.7 mln

30.1 mln

7

 Niemcy

Europa

24.4 mln

23.6 mln

8

 Ukraina

Europa

23.1 mln

18.9 mln

9

 Turcja

Europa

22.2 mln

18.9 mln

10

 Meksyk

Ameryka Pn.

21.4 mln

21.4 mln

17

 Polska

Europa

15.0 mln

15.7 mln

Tab. 2. Państwa osiągające największe wpływy z zagranicznej turystyki przyjazdowej w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Dochody
z turystyki
USD(2007)

Dochody
z turystyki
USD(2006)

1

 Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

96.7 mld

85.7 mld

2

 Hiszpania

Europa

57.8 mld

51.1 mld

3

 Francja

Europa

54.2 mld

46.3 mld

4

 Włochy

Europa

42.7 mld

38.1 mld

5

 Chiny

Azja

41.9 mld

33, 9 mld

6

 Wielka Brytania

Europa

37.6 mld

33.7 mld

7

 Niemcy

Europa

36.0 mld

32.8 mld

8

 Australia

Australia

22.2 mld

17.8 mld

9

 Austria

Europa

18.9 mld

16.6 mld

10

 Turcja

Europa

18.5 mld

16.9 mld

22

 Polska

Europa

10.6 mld

7.2 mld

Tab. 3. Państwa o największych wydatkach turystycznych swoich obywateli w 2006 i 2007 r.

Pozycja
(2007)

Państwo

Kontynent

Wydatki
turystyczne
USD(2007)

Wydatki
turystyczne
USD(2006)

1

Niemcy

Europa

82.9 mld

73.9 mld

2

 Stany Zjednoczone

Ameryka Pn.

76.2 mld

72.1 mld

3

 Wielka Brytania

Europa

72.3 mld

63.1 mld

4

 Francja

Europa

36.7 mld

31.2 mld

5

 Chiny

Azja

29.8 mld

24.3 mld

6

 Włochy

Europa

27.3 mld

23.1 mld

7

 Japonia

Azja

26.5 mld

26.9 mld

8

 Kanada

Ameryka Pn.

24.8 mld

20.5 mld

9

 Rosja

Europa

22.3 mld

18.2 mld

10

 Korea Południowa

Azja

20.9 mld

18.9 mld

25

 Polska

Europa

8.5 mld

7.2 mld


Turystyka na świecie

Według danych UNWTO przyjazdy turystów międzynarodowych na całym świecie spadły o 4% w 2009 do 880 milionów. UNWTO przewiduje, że w 2010 roku liczba międzynarodowych podróży turystycznych wzrośnie o od 3% do 4%. Na podstawie trendów zanotowanych w pierwszych trzech kwartałach szacuje się, że wpływy z turystyki międzynarodowej w 2009 r. zmalały o około 6%. W 2008 roku wpływy z międzynarodowej turystyki osiągnęły 944 miliardów dolarów (wobec 857 mld w 2007 roku).

Prognozy UNWTO rozwoju turystyki na świecie do 2020 roku

Bieżące dane dla Polski

Według przybliżonych oszacowań Instytutu Turystyki w 2009 roku było:

Przyjazdy turystów w latach 2007-2009 mln

0x01 graphic

Ryc. 2. Województwa odwiedzane przez turystów zagranicznych w 2009 roku (w mln).

0x01 graphic

źródło: badania Instytutu Turystyki w 2009 r.

Wydatki cudzoziemców w Polsce

Według wstępnych oszacowań, w 2009 roku łączne przychody wyniosą około 9 mld USD, z czego 4,1 mld to wpływy od turystów, a 4,9 mld - od odwiedzających jednodniowych. Wynika z tego, że relacja między wpływami od turystów i wpływami od odwiedzających jednodniowych zmieniła się na niekorzyść tych pierwszych. W 2008 roku łączne przychody wyniosły 11,414 mld USD. Spadek liczony w dolarach wyniósłby, więc nieco ponad 20%, ale jeśli policzyć kwotę wpływów w polskich złotych - nie uległa ona zmianie. Z kolei spadek liczony w euro wynosi około 18%.

W 2009 roku Polacy w wieku 15 i więcej lat uczestniczyli w 6,3 mln turystycznych (tj. połączonych co najmniej z jednym noclegiem poza granicami kraju) podróży za granicę. Jest to mniej niż w 2008 r. Polscy turyści najczęściej odwiedzali Niemcy, Włochy, Wielką Brytanię, Chorwację, Czechy i Austrię. Celem 52% zagranicznych wyjazdów Polaków była typowa turystyka (w 2008 r. - podobnie); wyjazdów w odwiedziny było 22%, wyjazdów służbowych 17%.

7. Główne regiony turystyczne na świecie.

Najbardziej popularnym kontynentem pozostaje Europa (51% przyjazdów turystycznych). Najczęściej obieranymi kierunkami podróży turystycznych w obrębie kontynentu europejskiego, są wybrzeża Morza Śródziemnego. Drugi kierunek obejmuje podróże do miast i regionów historycznych Europy Południowej, np. Rzymu, Florencji czy Paryża. Azja (26%)- kraje położone na jego wschodnich i zachodnich krańcach tj. Chiny z Hongkongiem, Makao, Turcję, Malezję i Tajlandię. Drugim ważnym obszarem recepcji turystyki przyjazdowej są Indie z Nepalem, także Singapur, Japonia, Korea Południowa, oraz Indonezja. Szybkie tempo rozwoju turystyki obserwuje się także w państwach regionu Zatoki Perskiej (emiraty Dubaju i Abu Zabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich). Tradycyjna Arabia Saudyjska ze względu na pielgrzymki (Mekka i Medyna). Ameryka Północna (14%)- szczególnie - Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Ważne są w tej części świata wyspy archipelagu Wielkich i Małych Antyli (Karaiby) oraz Bahamy. Afryka (6%)- koncentruje się przede wszystkim w części północnej oraz południowe-wschodniej. Najwięcej turystów notuje się w Egipcie, Tunezji, Maroku i Algierii. Drugim miejscem recepcji turystycznej jest Republika Południowej Afryki, a trzecim państwa części wschodniej: Kenia, Uganda, Tanzania i Zimbabwe. Ameryka Południowa (2%) oraz Australia z Oceanią( 1%)- Guam, Fidzi i Mariany Północne.

      1. Francja

Wybrzeża morskie są najliczniej odwiedzanymi regionami turystycznymi Francji. Na wybrzeżu śródziemnomorskim najważniejszym obszarem koncentracji jest Lazurowe Wybrzeże ( od miejscowości Cassis po miasto Mentona na granicy z Włochami). Jest to jeden z najstarszy i najbardziej znanych regionów turystyczny na świecie. Do najważniejszych miejscowości turystycznych należą: Tulon, Hyéres, Saint-Tropez, Sainte-Maxime, Fréjus, Saint-Raphaël, Cannes, Antibes, Nicea, Monako i Monte Carlo oraz Mentona.

Na zachód od ujścia Rodanu ciągnie się wybrzeże Langwedocji-Roussillon z następującymi jednostkami turystycznymi: St-Cyprien, Leucate le Barcarés, Gruissan, ujście Aude, Cap d`Agde oraz La Grande-Motte.

Kostaryka z najbardziej popularnymi miastami: Ajaccio oraz Bastia, także Bonifacio, Calvi i Porto-Vecchio.

Na atlantyckim wybrzeżu Francji do miejsc skupiających najwięcej międzynarodowego ruchu turystycznego należą: Biarritz, wybrzeże Landów, La Rochelle, Les Sables-d`Olonne. Nad Kanałem La Manche są położone: Dinard, Dieppe, Trouville-sur-Mer, Deauville, Le Touquet-Paris-Plage oraz Bologne-sur-Mer.

Ośrodki turystyki górskiej oraz sportów zimowych:

- w Alpach: Chamonix-Mont-Blanc, Courchevel, Val-d`Isére, La Plagne, Les Arcs, Tignes, Mégeve I Albertville.

- w Pirenejach: Hautacam I Saint-Lary-Soulan.

Uzdrowiska: Aix-les-Bains, Vichy, Évian-les-Bains, Vittel oraz Bagnéres-de-Bigorre.

Pod względem kulturowym najważniejszym centrum międzynarodowego ruchu turystycznego jest Paryż.

Ważnym regionem turystycznym jest Dolina Loary między orleanem a Angers. Znajdują się tu liczne zamki, z których międzynarodową sławę mają: Bolis, Amboise oraz Chambord.

Z innych miast Francji, stanowiących popularne ośrodki należy wymienić: Lyon, Amiens, Reims, Awinion, Carcassonne, Lourdes, Orlean, Dijon, Strasburg oraz Bordeaux.

      1. Wielka Brytania i Irlandia

Londyn to największe centrum turystyki międzynarodowej w Europie pod względem liczby udzielonych noclegów. W okolicach Londynu leżą dwa znane ośrodki uniwersyteckie: Oksford oraz Cambridge, letnia rezydencja królewska Windsor oraz miejsce urodzenia W. Szekspira Stratford-upon-Avon.

Ważnym regionem jest Anglia Południowo-Wschodnia (Brighton, Canterbury). W południowo-zachodniej części (Bath i Stonehenge). Nad morzem Irlandzkim największym kurortem jest Blackpool. Ważnym regionem jest Szkocja (Glasgow i Endynburg). W Wali-Cardiff, na wybrzeżu Pembroke oraz PN Snowdonia. W Irlandii głównymi ośrodkami turystycznymi są: stołeczny Dublin, Cork, Limerick i Galway.

        1. Belgia

Z głównymi ośrodkami tj. Bruksela, Antwerpia, Ostenda, Blankenberge, Zeeburugge oraz Knokke.

        1. Holandia

Największym ośrodkiem jest Amsterdam, innymi ważnymi są: Haga, Rotterdam, Utrecht, Breda, Delft oraz Arnhem. Tradycyjne ośrodki serowarstwa: Alkmaar, Gouda I Edam. Wzdłuż wybrzeża Morza Północnego ciągną sie szeroki plaże z licznymi kąpieliskami np. Nordeijk aan Zee. Atrakcję stanowi archipelag Wysp Zachodniofryzyjskich z największą Telex.

      1. Hiszpania

Wybrzeża hiszpańskie należą do najliczniej odwiedzanych w Europie i świecie: Costa Brava, Costa del Maresme, Costa de Grraf, Costa Daurada, Costa del Azahar, Costa de Valencia, Costa Blanca, Costa Callidia, Costa de Almeria, Costa Tropical, Costa del Sol, Baleary, Costa de la Luz, Costa Vasca, Costa Verde: Costa de Cantabria, Costa Verde, Rias Altas; Costa da Morte, Rias Baixaas, Wyspy Kanaryjskie( Teneryfa, Grand Canaria oraz Fuerteventura)

      1. Portugalia

W Portugalii międzynarodowy ruch turystyczny koncentruje się głównie w regionach:

-Algarve

-wokół Lizbony (Costa Azul)

-Costa Prata

-Madera wraz z Porto Santo oraz Azory

-Lizbona-stolica kraju. Poza tym do najczęściej odwiedzanych miast należą: Porto, Coimbra, Braga oraz Fatima.

1.2.3 Włochy

Ośrodki sportów zimowych: Sestriere, Courmayeur, Bormio, Merano, Cartina d`Ampezzo oraz Madonna di Campiglio.

Największymi miastami tego regionu są Trydent oraz Turyn. Na Nizinie Padańskiej szczególne znaczenie mają historyczne miasta, z których najważniejszymi są: Wenecja, Bolonia, Rawenna, Padwa, Mediolan oraz Werona.

Na Półwyspie Apenińskim największym ośrodkiem międzynarodowego ruchu turystycznego jest Rzym, także ważna jest Florencja, Neapol, Asyż, Genua, Sienna, Piza, Perugia, Urbino, Bari, Monte Cassino.

Kąpieliska i kurorty na Riwierze Włoskiej, nad morzem Liguryjskim, stanowią przedłużenie Lazurowego Wybrzeża (San Remo, Ventmiglia, Imperia). Nad Zatoka Neapolitańską do największych atrakcji należy wyspa Capri. Nad Morzem Adriatycki najpopularniejsze kąpieliska są zlokalizowane na tzw. Riwierze Adriatyckiej: Rimini, Bibione, Crotone, Pescara oraz Fano.

Na Sycylii (Palermo. Syrakuzy, Agrigento, Katania i Taormina). Także walorami wypoczynkowymi odznaczają się Wyspy Liparyjskie oraz Egady i wyspa Ustica. Sycylia odznacza się odrębnością kulturową z głównym miastem Cagliari, wybrzeżem Sardynii tzw. Costa Smeralda, wraz z przyległym archipelagiem wysp La Maddalena.

      1. Grecja

Największym ośrodkiem turystycznym są stołeczne Ateny. Do znanych centrów turystyki międzynarodowej w Grecji kontynentalnej należą: Delfy, Mykeny, Olimpia oraz Mistra. Słynnymi atrakcja są też Meteory. Największymi regionami wypoczynkowymi nad Morzem Egejskim są: Półwysep Chalcydycki. Duże znaczenie turystyczne maja także wyspy: archipelag Cyklad i Sporady wraz z Rodos nad Morzem Egejskim, Kreta oraz Korfu nad Morzem Jońskim.

      1. Czechy

Główne miasta: Praga, Brno, Ołomuniec, Czeskie Budziejowice o Pilzno, także na uwagę zasługuje m.in. Kutna Hora i Cesky Krumlov. Międzynarodowe uzdrowiska: Karlowe Wary, Mariańskie Łaźnie oraz Franciszkowe Łaźnie.

      1. Słowacja

Do głównych regionów turystycznych należą: Tatry, Mała i Wielka Fatra, Niżne Tatry oraz Słowacki Raj. Kurorty górskie w Tatrach: Tatrzańska Łomnica, Stary Smokowiec i Szczyrbskie Jezioro. W Niżnych Tatrach: Dolina Demianowaska oraz szczyt Chopek. Kąpieliska termalne oraz uzdrowiska: Pieszczany, Trenczyńskie Cieplice oraz Bardiów. Ważnym centrum jest stołeczna Bratysława. Ośrodki kulturowe: Koszyce, Bańska Bystrzyca, Bańska Szczawnica, Trenczyn, Nitra i Lewocza.

      1. Węgry

Ruch turystyczny rozwija się głownie w Budapeszcie, nad Balatonem (Siofok).

      1. Niemcy

Najważniejsze wybrzeża. Nad Morzem Bałtyckim: wyspy Rugia oraz Uznam, kąpieliska morskie (Binz, Sellin i Baabe). Wybrzeże Morza Północnego, archipelag wysp Wschodnio i Północnofryzyjskich. Porty morskie: Hamburg, Brema, Lubeka. Pojezierze Meklemburskie i Brandenburskie. Stolica kraju-Berlin. Ważny Poczdam, Neubrandenburg, Shwerin, Brandenburg, Witetenberga, Magdenburg, Drezno. Masywy i łańcuchy górskie: Harz, Reńskie, Góry łupkowe, kraina Eifel, Las Turyński, Rudawy, Szumawa oraz Schwarzald.

      1. Austria

Ośrodki sportów zimowych: Sankt Anton, Solden, Obergurgl, Mittelberg, Lech, Kaprun czy Baden. Najważniejsze miasta: Innsbruck, Salzburg, Wiedeń,

      1. Szwajcaria

Ośrodki sportów zimowych: Sankt Moritz, Davos, Arosa. Ważne centra turystyki: Berno, Lucerna, Zurych, Genewa, Lozanna, Bazylea

    1. Azja Południowa

      1. Indie: Delhi, Agra, Bombaj, Jajpur, Benares, Kalkuta, Madras. Dawne cywilizacje - Adżanta, Elura, Kadzuraho.

      2. Pakistan: Mohendzo-Daro

      3. Nepal: Katmandu, Patan

      4. Malediwy

    2. Azja Południowo-Wschodnia

Tajlandia: Pattaya, Phuket, Kosamui. Indonezja: Bali. Malezja: Langkawi. Wietnam, Filipiny. Borborud na Jawie, Angkor Wat w Kambodży, Ayathaja w Tajlandii. Główne miata: Bangkok, Singapur, Dżakarta, Manilia.

    1. Azja Wschodnia

      1. Chiny

Pekin, Szanghaj, Nankin, Xian, Lhasa w Tybecie, Hongkong, Makau.

      1. Japonia

Tokio, Kioto, Kobe, Osaka, Kamakura, Nara, Hirosima.

      1. Korea Południowa

Seul, Dzedzu-do

      1. Tajwan-Tajpej

      2. Maroko

Rabat, Casablanca, Fez, Marrakesz, Meknes, Tetuan, Tanger. Agadir, As-Sawira, Al-Muhammadija, Al-Husayma

      1. Tunezja

      2. Egipt

Giza, Sakkara, Luksor, Karnak, Hurghada, Safadża, Taba, Szarm el-Szejk. Także: Kairuan, Tauzar, Kafsa, Dugga.

    1. Kanada

Toronto, Montreal, Ottawa, Quebecu, Vancouver, Calgary

    1. Stany Zjednoczone

Floryda (Miami, Daytona Beach, Palm Beach, Tampa, Key West). Na wschodzie (Nowy Jork, Waszyngton, Boston, Filadelfia, Atlantic City). Na południu (Nowy Orlean, Dallas, Houston). Wybrzeże atlantyckie (Atlanta, Nashville). Miasta przemysłowe (Chicago, Cleveland, Detroid). Kordyriery (Yellowstone, Las Vegas, Reno). Sporty zimowe: Aspen, Salt Lake City. Kalifornia (Los Angeles, San Francisco, Sant Monica, Long Beach, Santa Barbara, San Diego). Hawaje (Honolulu). Alaska (Anchorage, Fairbanks, Juneau, Sitka).

6.1. Meksyk

Wybrzeże oceanu spokojnego: Acapulco, Monzanillo, Puerto Vallarta, Cabo Sant Lucas, San Jose del Cabo, Huatulco. Nad Morzem Kraibskim: Cancum, Cozumel, Isla Mujeres, Tampico. Stołeczny Meksyk. Miasta kolonialne: Queretaro, Taxo, Oaxaca. Kraje Ameryki Środkowej: Gwatemala, Belize, Honduras, Salwador, Kostaryka, Małe i Wielkie Antyle (Jamajka, Portoryko, Dominikana, Kajmany, Wyspy Dziewicze, Kuba, Martynika, Gwadelupa oraz Bahamy i Bermudy).

    1. Brazylia

Rio de Janeiro, Sao Paulo, Brasilia, Manaus, Olinda, Salwador, Recife, Kurytyba

    1. Argentyna

Buenos Aires ,Mar de Plata, Miramar.

    1. Chile

Santiago, Vina del Mar, Wyspa Wielkanocna

    1. Peru i Boliwia,

Cuzco, Machu Picchu, Chan Chan, Nazca

    1. Ekwador

Quito, Wysp Galapagos

    1. Kolumbia

Bogota, Cartagena, Santa Marta

    1. Wenezuela

Wyspa Margarita, Salto de Angel, Caracas, Merida

  1. Australia i Oceania

Australia: Sydney, Melbourne, Adelaide, Brisbane, Perth, Alice Springs, Tasmania.

Nowa Zelandia: Auckland, Taupo.

9. Główne problemy rozwoju turystyki na obszarach górskich w Polsce

12. Turystyka jako czynnik przemian środowiska przyrodniczego

Zagospodarowanie przestrzeni i jej użytkowanie przez turystykę powoduje negatywne skutki w środowisku przyrodniczym. Przemiany środowiska naturalnego nie mają charakteru globalnego, a ich zasięg ogranicza się do określonych miejsc i regionów świata.

Przyczyną wielu negatywnych zmian w środowisku jest przekroczenie jego granic chłonności turystycznej - maksymalnej liczby uczestników ruchu turystycznego, którzy mogą jednocześnie przebywać na danym obszarze, nie powodując dewastacji i degradacji środowiska, a tym samym pogorszenia warunków wypoczynku.

ODDZIAŁYWANIE POZYTYWNE:

ODDZIAŁYWANIA NEGATYWNE:

13. Wpływ turystyki na gospodarkę obszarów recepcji ruchu turystycznego

Turystyka w wymiarze ekonomicznym rozumiana jest jako sektor gospodarki, czynnik rozwoju społeczno gospodarczego. Turyści wydają pieniądze w celu zaspokojenia potrzeb noclegowych, żywieniowych, komunikacyjnych, zakupu pamiątek itp. Staje się to przyczyną bezpośredniego transferu środków finansowych z obszaru emisji na obszar recepcji.

Współczesną turystykę uważa się za ważny element międzynarodowych stosunków gospodarczych (wg.WTO obroty handlowe=2mld$ dziennie, rok=700mld$). Dochody uzyskiwane przez poszczególne państwa określa się mianem niewidzialnego eksportu (istotą jest przyciągnięcie turystów i sprzedanie im walorów), wydatki turystów natomiast niewidzialnym importem. Analizując skutki ekonomiczne mówi się o teorii dwóch sektorów turystycznych (wg. Cohena) = formalny i nieformalne.

KORZYŚCI EKONOMICZNE

a) dochody z rozwoju turystyki

b) udział turystyki w tworzeniu dochodu narodowego

c) rozwój lokalnej przedsiębiorczości, nowe inwestycje

d) zatrudnienie w sektorze turystycznym

e) wzrost jakości usług i produktów

f) wykorzystanie istniejącej infrastruktury dla turystyki

g) poprawa infrastruktury miejscowej(komunalnej)

SKUTKI NEGATYWNE

a) wypływy dewiz

z kwestią dochodów uzyskiwanych z turystyki na obszarze recepcji wiąże się także ich odpływ na zewnątrz. Towarzyszą one:

zjawisko to najczęściej obserwowane jest w krajach i regionach słabo rozwiniętych.

b) wzrost cen ziemi, produktów i usług

c) koncepcja rozwoju zależnego w turystyce

jest to jedna z koncepcji wyjaśniających niekorzystne zjawiska społ-gosp., związane z zagranicznymi inwestycjami dla turystyki masowej w krajach słabo rozwiniętych, mówi o wykorzystaniu przez kraje rozwinięte turystyki do przenoszenia stanu uzależnienia gospodarczego i politycznego na kraje rozwijające się. Co za tym idzie turystyka zamiast zmniejszać różnice( społeczne i gospodarcze) międzyregionalne przyczynia się do ich pogłębienia.

d) inflacja

e) sezonowość i bezrobocie

f) podatność na wahania koniunkturalne

szybki rozwój sektora turystycznego opartego jedynie na inwestycjach zagranicznych niesie ze sobą zagrożenie znacznego uzależnienia miejscowej gospodarki od kapitału zewnętrznego oraz od koniunktury na międzynarodowym rynku turystycznym. Gospodarka staje się bardzo czuła na zmiany popytu na rynku, który zależy od wielu czynników zewnętrznych, niełatwych do przewidzenia np. anomalia pogodowe, konflikty militarne lub zagrożenia terrorystyczne.

g) obca własność i zależność gospodarcza

często w regionach słabo rozwiniętych do rozwoju turystyki przyczynił się kapitał zewnętrzny-międzynarodowe koncerny gospodarcze0x01 graphic

33

wysoki poziom życia

średni

niski


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Panstwa imigracyjne, studia, geografia UJ, licencjat
Licencjat 1, studia, geografia UJ, licencjat
wlasciwy exam, studia, geografia UJ, licencjat
Geografia spoleczno, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
Zadania z trescia - hydrologia, studia, geografia UJ, hydrologia, ćwiczenia
GEOGRAFIA TURYZMU sciaga, studia, geografia UJ, geografia turyzmu
Geologia sciagi, studia, geografia UJ, geologia
Geografia spoleczno ekonomiczna Polski, studia, geografia UJ, geografia społeczno ekonomiczna Polski
GEOLOGIA 2008, studia, geografia UJ, geologia
pytania2, studia, geografia UJ, gleboznawstwo, egzamin
yoyo, studia, geografia UJ, hydrologia, egzamin
pyt, studia, geografia UJ, hydrologia, egzamin
Geologia egz, studia, geografia UJ, geologia
Budżet państwa i budżety samorządowe, Studia - Finanse i Rachunkowość, Licencjat, Licencjat!, opraco
GIS wykłady, Materiały studia geografia, turystyka
instrukcja kontroli ruchu osobowo-materiałowego, CZYTELNIA, Licencja Pracownika Ochrony-Różne dokume
Analiza sprawozdania finansowego, Studia - Finanse i Rachunkowość, Licencjat, Licencjat!, opracowane
ETYKA ZAWODOWA, CZYTELNIA, Licencja Pracownika Ochrony-Różne dokumenty, Ważne opracowania i tematy

więcej podobnych podstron