Organizacje międzynarodowe

Generalnie zaczęły powstawać od XVIII wieku.

 Organizacja o przełomowym znaczeniu historycznym: Liga Narodów (1919).

 Protoplasta ONZ.

 Próba stworzenia systemu bezpieczeństwa zbiorowego w Europie w wyniku doświadczeń I wojny światowej.

Organizacje międzyrządowe:

członkami organizacji są państwa reprezentowane przez własne rządy.

 Organizacje pozarządowe: członkami są osoby fizyczne lub prawne (stowarzyszenia, fundacje, organizacje o charakterze prywatnym).

 Kwestia dyskusyjna: korporacje transnarodowe.

Funkcje organizacji międzynarodowych

 Koordynacyjne i np. WHO, ICAO

 Integracyjne - np. Wspólnoty Europejskie

 Organizacje polityczne - np. NATO, OBWE, etc.

 Podział wg kompetencji: ogólne (ONZ),gospodarcze (WE), społeczne (ILO),kulturalne (UNESCO), polityczno wojskowe (NATO), humanitarne, etc.

Formy integracji gospodarczej

 Ważne współcześnie zjawisko

 Strefa wolnego handlu - brak ceł i ograniczeń wewnętrznych

 Unia celna - wspólna granica celna na zewnątrz

 Wspólny rynek - strefa + unia

 Unia walutowa - wspólny rynek + waluta

 Unia gospodarcza - pełna koordynacja

 Unia polityczna - pełna unifikacja

teorie stosunków międzynarodowych a organizacje międzynarodowe.

 Realizm: organizacje międzynarodowe są tylko prawną emanacją, ustaleniem status

quo wynikającym z układu sił między państwami narodowymi.

 Liberalizm: organizacje międzynarodowe są stadium rozwoju stosunków międzynarodowych i postępu prowadzącego do budowy pokoju. Są efektem rozwoju moralnego ludzkości.

 Globalizm: na świecie istnieje trend do tworzenia większych ugrupowań,obejmujących swoim działaniem stosunki globalne.

Geneza Organizacji Narodów Zjednoczonych

ONZ powstała w czasie i na skutek doświadczeń II wojny światowej.

 Także: doświadczenie braku skuteczności Ligi Narodów.

 14 sierpnia 1941 r.: podpisanie tzw. Karty Atlantyckiej w Londynie.

Karta Atlantycka: wyrzeczenie się stosowania przemocy, ekspansji terytorialnej, rozbrojenie jako podstawa bezpieczeństwa, prawo do suwerenności.

 24 września 1941 r.: dołącza się ZSRR.

 1 grudnia 1943 r.: Teheran. Potwierdzenie konieczności utworzenia organizacji globalnej

Konferencja jałtańska: ustalenie zasad głosowania w przyszłej organizacji.

 25 kwietnia - 26 czerwca 1945 r.: Konferencja Narodów Zjednoczonych w San Francisco.

 24 października 1945 r.: ratyfikacja Karty Narodów Zjednoczonych.

Struktura ONZ

 ONZ ma sześć głównych organów:

 Zgromadzenie Ogólne

 Rada Bezpieczeństwa

 Rada Gospodarczo-Społeczna

 Rada Powiernicza

 Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

 Sekretariat

 Międzynarodowy Trybunał Karny

Zgromadzenie Ogólne

Organ plenarny ONZ. Zasiadają w nim przedstawiciele państw członkowskich.

Każde państwo dysponuje jednym głosem.

Decyzje podejmowane większością 2/3 głosów, jednak z przyczyn protokolarnych, ponad połowa decyzji podejmowana jest drogą konsensusu

 Zajmuje się wszystkimi sprawami wchodzącymi w zakres kompetencji ONZ

Uchwały ZO mają charakter zaleceń.

 Sprawy wewnętrzne: stanowią prawo organizacji.

 Zbiera się raz do roku (przeważnie we wrześniu).

 Zgromadzeniu Ogólnemu podlegają agencje ONZ (organy pomocnicze

Rada Bezpieczeństwa

 Główny organ „wykonawczy” ONZ.

 Odpowiedzialny za utrzymanie pokoju na świecie.

 Pięciu stałych członków: Chiny, Francja, Rosja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone.

 Dziesięciu niestałych: dwuletnia kadencja.

 Aktualnie: Austria, Burkina Faso, Chorwacja, Japonia, Kostaryka, Meksyk, Turcja, Uganda, Wietnam. Członkowie stali mają prawo weta.

 Rada ma szerokie kompetencje w kwestiach pokoju i bezpieczeństwa.

 Jest głównym ośrodkiem ustanawiania i organizacji misji pokojowych.

 Może nakładać sankcje na państwa nie podporządkowujące się jej rezolucjom.

Rada Gospodarczo-Społeczna

 Szeroko rozumiana problematyka społeczno-ekonomiczna (badania, koordynacja organizacji wyspecjalizowanych, funkcje pomocnicze wobec ZO i RB).

 54 członków - pocz. 18, później 27.

 Wraz z dekolonizacją i wzrostem liczby państw nastąpił jej rozrost.

 Duży wkład w badania globalizacji

Rada Powiernicza

Pierwotnie zajmowała się 72 terytoriami powierniczymi(gł.byłe kolonie i terytorizależne)

 Wraz z uzyskiwaniem przez nie niepodległości, zaczęła tracić na znaczeniu.

 Od 1 listopada 1994 nie ma terytoriów powierniczych (Palau uzyskało niepodległość).

 Członkowie (5 stałych RB + 5 zmiennych) spotykają się jedynie wtedy, gdy jest taka

potrzeba.

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

 MTS ma swoją siedzibę w Hadze, w jego skład wchodzi 15 niezależnych sędziów,

wybranych na zasadzie sprawiedliwej reprezentacji geograficznej.

 Wydaje wyroki w kwestiach spornych między państwami i doradza w rozwiązywaniu sporów.

Brak możliwości egzekucji wyroków i ogólnie mała ich liczba (130 od 1946 roku).

Sekretariat

 Sekretarz Generalny ONZ i jego obsługa.

 Ważna kompetencja: sprawy kadrowe ONZ.

 Funkcje nadzorcze nad operacjami prowadzonymi przez ONZ.

 Sprawy administracyjno-techniczne.

 Reprezentacja organizacji na zewnątrz (dyplomacja).

Międzynarodowy Trybunał Karny

 Ma jurysdykcję w zakresie spraw karnych o najcięższe zbrodnie (ludobójstwo, zbrodnie wojenne itd.)

 Decyzję o jego powołaniu podjęto w 1998 roku.

 Silny opór niektórych krajów (USA, Rosja, Chiny). Do dziś konwencję ratyfikowało 108 państw.

Członkostwo w ONZ

 Członkowie pierwotni i nowi.

 Do pierwszej należą państwa - założyciele ONZ.

 Przyjęcie nowego: Zgromadzenie Ogólne po rekomendacji Rady Bezpieczeństwa (9 za i jednomyślność stałych członków).

 Na wniosek Rady Bezpieczeństwa ZO może zawiesić członkostwo Wyjątek: maj 1979. ZO zawiesiła RPA bez wniosku RB.

 Brak przepisu dotyczącego występowania z ONZ.

 W 1965 roku Indonezja na rok wycofała się z ONZ.

 Najmłodszy członek: 2006 - Czarnogóra.

 192 państwa na 194 (195).

 Poza ONZ: Tajwan, Watykan, Kosowo.

16 organizacji wyspecjalizowanych

 Najważniejsze:

 UNESCO

 Międzynarodowa Organizacja Pracy

 Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju

 Międzynarodowy Fundusz Walutowy

 Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa

 Światowa Organizacja Zdrowia

Ponad 20 organów pomocniczych

 Najważniejsze:

 UNICEF

 Urząd Wysokiego Komisarza ds. Uchodźców (UNHCR)

 Konferencja NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD)

 Program Rozwoju (UNDP)

 Komitet Praw Człowieka (HCR)

 Komitet Praw Dzieci (CRC)

Organizacje wyspecjalizowane

 Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD), zwany również Bankiem Światowym.

 Dostarczanie środków finansowych i inwestycyjnych oraz czynności doradcze.

 Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) - stabilizacja rynków finansowych i

pobudzanie rozwoju gospodarczego.

 SDR - „waluta” MFW, jednostka rozliczeniowa proporcjonalna do udziału państw w funduszach MFW, przeliczana później na waluty.

Międzynarodowa Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO).

 Dążenie do poprawy warunków wyżywienia na świecie. Należy do niej Światowy Program Żywnościowy (WFP).

 Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) - rozwiązywanie problemów z zakresu zdrowia publicznego.

 Zwalczanie chorób zakaźnych, organizacja służby zdrowia w krajach III świata.

UNICEF - Fundusz NZ Pomocy Dzieciom.

 Edukacja, opieka nad dziećmi, ochrona zdrowia dzieci.

 UNHCR - Urząd Wysokiego Komisarza NZ ds. Uchodźców.

 Opieka i pomoc ponad 20 mln uchodźców na całym świecie UNCTAD - Konferancja NZ ds. Handlu i Rozwoju.

 Maksymalizacja wymiany handlowej, zwłaszcza w krajach biednych.

 Bardzo ważna w procesie WTO.

 UNDP - Program Rozwoju NZ.

 Wspieranie i finansowanie projektów rozwojowych w najsłabiej rozwiniętych państwach.

HRC - Komitet Praw Człowieka (Genewa).

 Rozpatruje skargi na łamanie praw człowieka w państwach członkowskich ONZ.

 CRC - podobnie jak HRC.

 Państwa członkowskie muszą składać coroczne raporty do obu. Mimo wielu agend i instytucji, ONZ w ciągu 60. lat swojego istnienia nie rozwiązał większości problemów, dla

których został powołany.

 Niekiedy skutki odwrotne od oczekiwanych (zwłaszcza programy żywieniowe; darmowa żywność hamuje rozwój rolnictwa w III świecie).

 „Upolitycznienie” zdrowia - choroby i ich definicje.

Dwa przypadki wojen rozpoczętych na mocy rezolucji Rady Bezpieczeństwa: Irak w 1991 roku (rezolucje 660-678) oraz Korea w 1950 (83).

 49 zakończonych misji pokojowych, 16 trwa.

 Przeważnie dość efektywne, aczkolwiek ostatnio skuteczność spada. Aktywny udział Polski „od zawsze”.

Aspekty wymagające reformy

 Rada Powiernicza - praktyczny brak zajęć.

 Stałe członkostwo w Radzie Bezpieczeństwa nie odzwierciedla obecnego układu sił.

 Było ono efektem doświadczeń II wojny światowej.

 Dziś brakuje w niej wielu czołowych graczy. Brazylia, Indie, Niemcy (UE?), Japonia.

 Zapisy Karty dotyczące bezpieczeństwa nie przystają do współczesnych zagrożeń (przewaga konfliktów wewnętrznych, zjawisko upadku państw, etc.)

 Nieskuteczność organizacji w kwestiach bezpieczeństwa: państwa nie wykonują rezolucji.

Wojny w Iraku i Gruzji - całkowite zignorowanie ONZ. Paraliż decyzyjny podczas wojny w byłej Jugosławii.

 Kompromitacja wojsk ONZ w Srebrenicy i Zairze.

 Przerośnięta biurokracja i korupcja (np. program „Ropa za żywność”).

 Problemy ze ściąganiem składek

Projekty reformy ONZ

 Zmiana struktury organizacji, likwidacja jednych organów (Rada Powiernicza, Sztab Wojskowy),rozwój wymiaru ochrony praw człowieka.

 Zmiany zasad członkostwa w Radzie Bezpieczeństwa (stali członkowie - reprezentacja kontynentalna lub ludnościowa). Kwestia prawa do weta.

Zmiana systemu finansowania (obowiązkowy podatek na operacje wojskowe).

 Zmiana zapisów dotyczących zasad interwencji „błękitnych hełmów”.

 Zmiana zasad funkcjonowania i kompetencji Sekretariatu ONZ. Światowa Organizacja Handlu i OECD

GATT - Układ Ogólny w sprawie Taryf Celnych i Handlu.

 WTO - Światowa Organizacja Handlu.

 OECD - Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju.

GATT: początek

 Karta ITO (Karta Hawańska) przyjęta 24 marca 1948 r.

 Tylko jedna ratyfikacja (Liberia).

 W międzyczasie: z racji przedłużających się negocjacji dotyczących powołania ITO,

postanowiono przyjąć układ tymczasowy.

 GATT: 1 stycznia 1948 r. Cele Liberalizacja handlu międzynarodowego, eliminacja dyskryminacji w handlu, zapewnienie podstaw do rozwoju handlu światowego.

 Założenia klasycznej teorii ekonomii: wyższość wolnego handlu nad interwencjonizmem państwowym.

Funkcje GATT

 Analizy i oceny sytuacji handlu międzynarodowego

 Rokowania nt. redukcji ceł i przeszkód handlowych

 Rozstrzyganie sporów między państwami członkowskimi

 Wprowadzanie zmian do zasad wymiany handlowej

Zasady GATT

 KNU - klauzula najwyższegou przywilejowania. Niedyskryminacja żadnego z partnerów zagranicznych.

 KN - klauzula narodowa. Towary zagraniczne nie mogą być dyskryminowane w stosunku do krajowych.

 Zasada wzajemności - równoważne znoszenie barier i ograniczeń

 Zasada cła: jeśli interwencjonizm, to tylko poprzez stawki celne. Inne środki

niedozwolone.

Efekty działalności GATT

 Znacząca obniżka stawek celnych w handlu międzynarodowym (90%).

Uporządkowano handel poprzez znaczną eliminację parataryfowych środków ochronnych (licencje, wymagania technologiczne, etc.).

 Regulacje antydumpingowe.

 Powstanie WTO

 Długa lista wyjątków od KNU i zasady wzajemności.

 Wiele grup produktów w ogóle nie objętych Układem. Powstanie WTO

 15 kwietnia 1994 r. - Marakesz, sesja kończąca Rundę Urugwajską.

 Porozumienie ustanawiające Światową Organizację Handlu (WTO).

 Umowa i inne porozumienia Rundy Urugwajskiej, zasady GATT.

 1995: rok przejściowy - funkcjonowały i GATT, i WTO.

Różnice między GATT i WTO

 WTO jest organizacją: może być stroną w sporze, zawierać umowy, posiadać majątek.

 Postanowienia WTO wiążące dla wszystkich członków.

 Dużo trudniejsze nabywanie członkostwa.

Cele WTO

 Forum negocjacji wielostronnych stosunków handlowych

 Współpraca z innymi międzynarodowymi instytucjami gospodarczymi (MFW, BŚ)

 Stanowienie funkcji kontrolnych i regulacyjnych w zakresie międzynarodowej polityki handlowej

Członkostwo WTO

 Członkowie pierwotni: państwa które przystąpiły do WTO do 1.01.1995 roku (122).

 Aktualnie: 153 członków.

 Członkostwo wtórne musi zatwierdzić wstępnie organ plenarny WTO (konferencja ministerialna).

 Większość 2/3 głosów Działalność WTO

 Nadzór nad procesami liberalizacyjnymi (obowiązek notyfikowania WTO zmian w

przepisach, itp.).

 Mechanizm przeglądu polityki handlowej - ocena prowadzone polityki handlowej (różny okres dla różnych państw w zależności od stopnia rozwoju).

 Rozstrzyganie sporów handlowych między państwami członkowskimi.

Dużo szerszy niż GATT zakres merytoryczny (rolnictwo, usługi).

 Runda w Doha (2001-2005) - nowe zasady liberalizacji handlu, uwzględnienie postulatów państw słabiej rozwiniętych.

 Potęgowanie się konfliktów ekonomicznych między państwami.

 Rozbieżności między biednymi i bogatymi.

Geneza OECD

 OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) jest sukcesorką OEEC (Organizacji Europejskiej Współpracy Gospodarczej).

 OEEC - powstała w 1948. 16 państw Europy Zachodniej. Cel: odbudowa

kontynentu ze zniszczeń wojennych 1960: Konwencja Paryska. Od 1961 OEEC przekształcone w OECD.

 Po rekonstrukcji - kwestie liberalizacji handlu, wymienialności walut, etc.

 OECD: założone przez 20 najbardziej rozwiniętych państw świata.

 Aktualnie 30 członków.

Struktura OECD

 Rada OECD: przedstawiciele wszystkich państw członkowskich.

Spotkanie ministerialne raz do roku.

 Komitet Wykonawczy: 14 członków, 7 stałych - USA, Japonia, Niemcy, Francja, Wielka Brytania, Włochy, Kanada (G-7).

 Podlegają mu komitety sektorowe.

 Sekretarz Generalny i Sekretariat. Agencje wyspecjalizowane:

 Europejska Konferencja Ministrów Transportu (regionalna)

 Międzynarodowa Agencja Energetyczna

 Agencja Energii Atomowej

 Centrum ds. Rozwoju.

 Klub Sahelu

Cele działalności OECD

 Najwyższy możliwy poziom rozwoju gospodarczego, zatrudnienia i standardu życia.

 „zdrowa ekspansja ekonomiczna”, zrównoważony rozwój gospodarczy.

 Promowanie handlu międzynarodowego opartego na zasadzie niedyskryminacji.

Działalność OECD

 Ewolucja w czasie.

 Liberalizacja handlu, przepływu usług i kapitału, bezpośrednich inwestycji zagranicznych

 Bezpieczeństwo energetyczne

 Pomoc i wspieranie reform rynkowych w krajach nieczłonkowskich

 Ochrona środowiska i rozwój edukacji i nauki

Priorytety OECD

 Rozwój współpracy z państwami nieczłonkowskimi

 Walka z bezrobociem

 Umacnianie otwartego systemu gospodarczego

 Promocja zrównoważonego rozwoju

 Walka z korupcją

 Problem starzenia się społeczeństw

Rada Europy i OBWE Geneza Rady Europy

 Ponownie: potrzeby integracyjne i stabilizacyjne w następstwie doświadczeń II wojny światowej.

 8-10 maja 1948: „Kongres Europy” w Hadze. Przewodniczył Churchill

 Co do natury: spotkanie „pozarządowe”

 Różne koncepcje integracyjne. Koncepcja federalistyczna: Stany Zjednoczone Europy

 Konfederalistyczna: współpraca państw

 Funkcjonalna: organizacja współpracy w ramach konkretnych zagadnień

 Zgoda co do konieczności przygotowania europejskiej Karty Praw Człowieka.

5 maja 1949: przyjęcie statutu Rady Europy w Londynie.

 1960: pierwsze posiedzenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

 1961: podpisanie europejskiej karty społecznej.

Członkostwo w RE

 10 członków pierwotnych: Belgia, Dania, Francja, Holandia, Irlandia, Luksemburg,

Norwegia, Szwecja, Wielka Brytania i Włochy.

 Aktualnie 47 członków - cała Europa bez Stolicy Apostolskiej i Białorusi (złożyła

aplikację).

 5 obserwatorów: Stolica Apostolska, Japonia, Kanada, Meksyk, Stany Zjednoczone.

Warunki członkostwa w RE

 Poszanowanie praworządności i praw człowieka (art. 3)

 Demokratyczność państwa

 Ratyfikacja Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności odlat 90.)

Przyjęcie Ramowej Konwencji o Ochronie Praw Mniejszości Narodowych(nowy zwyczaj).

 Przystąpienie do Europejskiej Karty Społecznej nie jest wymagane.

Struktura RE

 Komitet Ministrów: organ decyzyjny. Składają się nań ministrowie sz państw członkowskich.

 Zgromadzenie Parlamentarne (PACE): 642 członków reprezentujących państwa członkowskie stosownie do parytetu ludności.

 Stanowi również forum parlamentarne dla OECD.

Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych Europy - (1994), organ doradczy złożony z Izby

Władz Lokalnych i Izb Regionów. 636 przedstawicieli z państw członkowskich.

 Sekretariat: siedziba w Strasburgu. Sekretarz mianowany przez PACE na wniosek Komitetu Ministrów.

Kompetencje Rady Europy

 Od początku wyłączone sprawy obrony narodowej (Unia Zachodnioeuropejska +

NATO).

 Koordynacja wielu dziedzin polityk narodowych:

 Prawa człowieka, demokracja, praworządność

 Prawa mniejszości narodowych

 Integracja społeczna

 Wzmacnianie więzów z państwami pozaeuropejskimi dzielące podobne wartości

 Promocja pokoju i demokracji

 Współpraca z innymi organizacjami

RE i prawa człowieka

 Prawa człowieka i demokracja najważniejszym wymiarem działalności RE(IIszczyt RE,

Strasburg, 11 października 1997)

 Ponadto: walka z terroryzmem i korupcją (a brak kompetencji w dziedzinie obrony?)

 Stały wzrost liczby zainteresowań Podstawowy akt prawny: Europejska Konwencja o Ochronie

Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (1950).

 Prawo do zaskarżania państwa przez obywatela do organu ponadnarodowego (Europejski Trybunał Praw Człowieka).

 W niektórych krajach konwencjaj est częścią prawa wewnętrznego.

RE i prawa człowieka

 Prawo do życia

 Zakaz tortur

 Zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej

 Prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego

 Prawo do rzetelnego procesu sądowego

 Zakaz karania bez podstawy prawnej

 Prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego

 Wolność myśli, sumienia i wyznania

Rada Europy a Wspólnoty Europejskie

 Często mylona z Radą Europejską i Radą Unii Europejskiej.

 Członkostwo w WE warunkowane wcześniejszym członkostwem w RE.

 Bliska współpraca w celu uniknięcia dublowania standardów.

 KBWE/OBWE: początkowo miała być alternatywą dla RE.

Geneza KBWE

 Pomysł Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie narodził się w latach 50. Inicjatywa radziecka.

 Czy szczera?

 Cel: stworzenie mechanizmu utrzymania bezpieczeństwa zbiorowego w Europie.

 Pokojowe rozstrzyganie sporów. 1970-1974: normalizacja stosunków Wschód-Zachód. 1971: porozumienie regulujące status Berlina Zachodniego.

 1972: rozmowy przygotowawcze.

 1973-1975: Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE/CSCE).

KBWE =1 sierpnia 1975

Cztery główne „koszyki” zagadnień

Koszyk I: bezpieczeństwo, budowa

zaufania, rozbrojenie.

 Koszyk II: gospodarka, technika,

nauka, środowisko naturalne.

 Koszyk III: współpraca

humanitarna, kulturalna,

edukacyjna, informacyjna, itp.

 Koszyk IV: kontynuacja procesu.

Instytucjonalizacja KBWE

 Rada Ministrów Spraw Zagranicznych

 Komitet Wysokich Przedstawicieli

 Sekretariat

 Centrum Zapobiegania Konfliktom

 Biuro Wolnych Wyborów

 Madryt 1991: organ parlamentarny.

 Przekształcanie Konferencji w Organizację.

W latach 90. w ramach KBWE przyjęto szereg traktatów.

 Konwencja o koncyliacji i arbitrażu.

 Traktat o konwencjonalnych siłach zbrojnych w Europie.

 Traktat o otwartych przestworzach. Konferencja w Budapeszcie (1994- 1995): zmiana nazwy na OBWE.

 Problem: nie ma układuz ałożycielskiego.

 Ma jednak stałe organy, prawo legacji, utrzymuje kontakty, cele i funkcje.

 Przyjęło się uważać za organizację.

Struktura OBWE

 Spotkania Szefów Państw i Rządów (szczyty) - raz na dwa lata, ustalają priorytety.

 Konferencje przeglądowe - co dwa lata. Przegląd implementacji decyzji i wypracowywanie nowych.

 Rada Ministerialna - ministrowie sz, raz do roku. Konsultacje polityczne. Wysoka Rada - organ zarządzający.

 Stała Rada - koordynacja prac między sesjami Wysokiej Rady.

 Urzędujący Przewodniczący - funkcja rotacyjna, każde państwo przez rok.

 Sekretariat i Sekretarz Generalny -zwykły zakres.

 Biuro Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka - realizacja prac z zakresu ludzkiego wymiaru OBWE. Wysoki Komisarz OBWE ds. mniejszości narodowych.

 Przedstawiciel ds. Wolności Mediów.

 Forum ds. Współpracy w Dziedzinie Bezpieczeństwa.

 Zgromadzenie Parlamentarne.

 Trybunał ds. Koncyliacji i Arbitrażu.

Działalność OBWE

 Problemy bezpieczeństwa europejskiego:

 Środki budowy zaufania

 Rokowania nt. konwencjonalnych sił zbrojnych

 Dyplomacja prewencyjna i rozwiązywanie konfliktów

 Kilkadziesiąt misji w b. Jugosławii i na obszarze b. ZSRR. Skuteczność niewielka.

 Walka z terroryzmem. pokojowe rozstrzyganie sporów:

 Istnieje mechanizm przymusowej koncyliacji.

 Z racji natury współczesnych konfliktów (przeważnie wewnętrzne), państwa odwołują się do nich niechętnie.

 Wojna w Gruzji: porażka OBWE.

 Ludzki wymiar:

 Prawa człowieka.

 Mechanizmy kontroli (obligatoryjna informacja, prawo do składania zażaleń przez państwa trzecie, prawo żądania negocjacji dwustronnych, charakter informacji w systemie niepoufny).

 Consensus minus 1 - OBWE może podjąć decyzję z zakresu ludzkiego wymiaru w

sprawie państwa członkowskiego bez jego zgody.

Sprawy gospodarcze, naukowe i ochrony środowiska:

 Współpraca z innymi organizacjami (OECD, EBOR, MFW, ONZ, RE, WE).

 Wysoka Rada raz do roku obraduje na tematy gospodarcze. Europejskie organizacje regionalne i Subregionalne

EFTA

Europejska Stowarzyszenie Wolnego Handlu (European Free Trade Association)

 Założona przez państwa Europy Zachodniej zainteresowane we współpracy gospodarczej, ale nie chcące wchodzić wówczas w skład EWG. Państwa tworzące EFTA z różnych przyczyn nie były zainteresowane członkostwem w UE.

 Wielka Brytania: Wspólnota Narodów + tradycyjna wizja polityki.

 Portugalia: dyktatura.

 Pozostałe: doktryna neutralności. Styczeń 1960: siedem państw podpisuje w Sztokholmie konwencję powołującą EFTA.

 Austria, Dania, Norwegia, Portugalia, Szwajcaria, Szwecja, Wielka Brytania.

 1961: Finlandia.

 1970: Islandia.

 1991: Liechtenstein. Z biegiem lat jej członkowie zaczęli jednak przechodzić do EWG (większy rynek, większa struktura).

 1199772: ugrupowanie opuściły Dania i Wielka Brytania,

 1985: Portugalia

 1995: Austria, Szwecja i Finlandia.

 Pozostają: Norwegia, Szwajcaria, Islandia, Liechtenstein. Likwidacja barier w handlu,

początkowo tylko dla towarów przemysłowych.

 Znacznie szybsza integracja (choć ograniczona), niż WE: od 1967 pełna liberalizacja.

 Nie jest unią celną (w odróżnieniu od Wspólnot Europejskich). Rada najwyższym organem, spotyka się dwa razy w miesiącu.

 Jednomyślność przy podejmowaniu decyzji.

 Przy Radzie funkcjonuje sieć komitetów eksperckich.

 Sekretariat: Genewa.

 Razem z WE tworzy Europejski Obszar Gospodarczy (EEA), z wyłączeniem Szwajcarii.

CEFTA

 CEFTA (Środkowoeuropejska Strefa Wolnego Handlu, Central European Free Trade Agreement) zastąpiła po części RWPG

 Siłą rzeczy, stała się bardziej prozachodnia.

 Ostatecznym celem integracji gospodarczej w ramach CEFTA

była… integracja z EWG. CEFTA została przyjęta w Krakowie 12 grudnia 1992 roku.

 Początkowo: Polska, Czechy, Słowacja i Węgry.

 Niski stopień instytucjonalizacji.

 Z biegiem czasu stała się przedsionkiem” WE.

 Bardzo zmienne członkostwo

CEFTA: przystąpienia

 1996: Słowenia

 1997: Rumunia

 1999: Bułgaria

 2002: Chorwacja

 2006: Macedonia

 2007: Bośnia i Hercegowina, Mołdawia, Serbia, Czarnogóra, Albania

 2008: Kosowo

CEFTA: wystąpienia

 2004: Polska, Czechy, Słowacja, Węgry.

 2007: Bułgaria, Rumunia.

EBOR

 Powołany do życia w grudniu 1989 roku.

 Cel: przyspieszenie transformacji gospodarczej państw Europy Środkowo-Wschodniej.

 63 akcjonariuszy: 61 państw i 2 instytucje (WE i Europejski Bank Inwestycyjny).

Nietypowa struktura: Rada Gubernatorów (najwyższy organ), Zarząd (Rada Dyrektorów, władza wykonawcza), Prezes (prawny przedstawiciel).

 Typowa raczej dla organizacji i instytucji komercyjnych. Działalność typowo bankowa.

 Kapitał akcyjny: wpłacony przez podmioty członkowskie (30%) i gwarancyjny

(wpłacany na żądanie, 70%).

 Największy udziałowiec: USA 10%.

 Kapitał z pożyczek krajów członkowskich, rynkach kapitałowych i spłacie kredytów

przez dłużników.

CEI

 Inicjatywa Środkowoeuropejska (Central European Initiative).

 Założona w 1989 roku, aktualnie 18 członków.

 Pomoc krajom członkowskim w integracji europejskiej.

 Głównie czynniki społecznoekonomiczne. Współpraca z EBOR

 W ramach EBOR działa jeden z funduszy CEI (CEI-Trust Fund).

 Know-how Exchange Program - wymiana doświadczeń rozwojowych między państwami członkowskimi

BSEC

 Organizacja Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego (Black Sea Economic Cooperation).

 Powstała w 1992 roku, stambulski szczyt OBWE.

 Albania, Armenia, Azerbejdżan, Bułgaria, Grecja, Gruzja, Moldova, Rosja, Rumunia,

Serbia, Turcja, Ukraina

 Pełna współpraca gospodarcza od rolnictwa, po sektor finansowy

MARRI

 Struktura podlegająca RCC (Regional Cooperation Council)

 Migration, Asylum, Refugees Regional Initiative

 Albania, Bośnia i Hercegovina, Chorwacja Czarnogóra, Macedonia, Serbia.

 Sprawy migracji w regionie wywołanych konfliktami zbrojnymi.

 Migracje, azyle, kontrola granic, polityka wizowa, powrót uchodźców i osadnictwo.

Organizacje międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku

ASEAN - geneza

 Region Azji Południowo-Wschodniej przez wieki był zdezintegrowany.

 Królestwa i państewka na poszczegolnych wyspach, później kolonie europejskie.

 Po II wojnie światowej poczatkowo konflikty (np. w Indonezji, Wietnamie).

 Stopniowe uzyskiwanie niepodległości Od poł. lat 60. - dążenie do integracji

gospodarczej regionu.

 1967: deklaracja z Bangkoku

 Filipiny, Indonezja, Malezja, Singapur, Tajlandia.

 Początkowo: forum rozwiązywania problemów i konfliktów regionalnych.

 Z biegiem czasu nastąpiła instytucjonalizacja

ASEAN

 Association of South East Asian Nations

 1976: Traktat o Przyjaźni i Współpracy w Azji Południowo- Wschodniej

 Ustalenie struktury organizacyjnej

 Najwyższy organ: Szczyt (Konferencja)

 Doroczne spotkanie ministrów SZ. Bliska współpraca gospodarcza: AFTA (strefa wolnego handlu ASEAN).

 Także wolny rynek usług.

 Wspólny rynek lotniczy

 2010: wspólny rynek inwestycji.

 Wymiar bezpieczeństwa: przeciwdziałanie mocarstwowym ambicjom Chin, Japonii i

USA (koncepcja „odporności”).

 Początkowo: powstrzymywanie ekspansji komunizmu.

ASEAN: członkowie

 Birma, Brunei, Filipiny, Indonezja, Kambodża, Laos, Malezja, Singapur, Tajlandia, Wietnam.

 Duże dyplomatyczne zaangażowanie w rozwiązanie konfliktu w Kambodży, zakończone stabilizacją państwa i jego przyjęciem do ASEAN.

APEC

 Asia Pacific Economic Cooperation.

 Powstała w roku 1989.

 Znaczna zależność gospodarcza państw członkowskich

 47% światowego handlu.

 Poza sekretariatem, nie posiada żadnych stałych organów.

 Nie ma umowy założycielskiej.

 Ciekawe założenie: członkami są gospodarki, a nie państwa. Australia, Brunei, Chile, Chiny, Filipiny, Hongkong, Indonezja, Japonia, Kanada, Korea Pd., Malezja, Meksyk, Nowa Zelandia, Papua Nowa Gwinea, Peru, Rosja, Singapur, Tajlandia, Tajwan, USA,

Wietnam.

 Organizacja krytykowana za brak jasnych celów i zadań.

WNP - geneza

 Wspólnota Niepodległych Państw/Commonwealth of Independent States/Содружество

Независимых Государств).

 WNP/CIS/SNG

 Konfederacja państw powstałych w wyniku rozpadu ZSRR.

 Od początku nie należały państwa bałtyckie.

WNP

 Litwa, Łotwa i Estonia były niepodległymi państwami w okresie międzywojennym, ich rządy emigracyjne funkcjonowały do 1991 roku.

 Gruzja wystąpiła ze struktur wojskowych WNP w lutym 2006 roku i zapowiedziała

opuszczenie Wspólnoty po wojnie w lecie 2008.

 Ukraina nigdy nie ratyfikowała Karty WNP.

 Turkmenistan do 2005 roku był członkiem zwyczajnym, ale wystąpił ze struktur i

został członkiem stowarzyszonym (doktryna neutralności).

Rada Szefów Państw

 Rada Szefów Rządów

 Rada Ministrów SZ

 Rada Ministrów SW

 Rada Ministrów Obrony

 Sekretariat wykonawczy w Mińsku

 Organy pomocniczne (m.in. Zgromadzenie Parlamentarne i Komisja Praw Człowieka).

Skuteczność niewielka - zbyt wiele sprzecznych interesów.

 Niektóre państwa dość skutecznie opierają się dominującej polityce Rosji (np. Białoruś, Kazachstan).

 Jak dotąd, niepowodzenie głębszych przedsięwzięć integracyjnych.

 Inne przedsięwzięcia w ramach WNP: EurAsEc, CSTO/ODKB.

EurAsEc (Euroazjatycka Wspólnota Gospodarcza)

 Inne znane skróty: EAWG, EAEC.

 Pięć państw WNP związanych unią celną.

 Powołana w październiku 2000 r. W Biszkeku.

 Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan.

 Uzbekistan zawiesił członkostwo w październiku 2008.

 Obserwatorzy: Ukraina, Mołdowa, Armenia.

Cel: utworzenie wspólnego obszaru gospodarczego.

 Więcej niż tylko organizacja gospodarcza.

 Cele gospodarcze przechodzą w polityczne. M.in. budowa wspólnego rynku energii.

 Organizacja jest wzorowana na Wspólnocie Europejskiej. Rada Międzypaństwowa (=Rada Europejska)

 Komitet Integracyjny (=Komisja Europejska, Rada Unii Europejskiej, ale niższa ranga)

 Zgromadzenie Międzyparlamentarne (=Parlament Europejski)

 Sąd Wspólnoty (=ETS)

Organizacja Traktatu (Układu) o Bezpieczeństwie Zbiorowym (CSTO/ODKB/OTBZ/OUBZ)

 Collective Security Treaty Organization/Организация Договора о Коллективной Безопасности

 15 maja 1992 - układ taszkencki o bezpieczeństwie zbiorowym.

 Wyrzeknięcie się użycia siły, nieprzystępowanie do innych sojuszy wojskowych, wspólna obrona przed agresją państwa trzeciego.

CSTO/ODKB

 Duża dysproporcja sił: Rosja i pozostałe.

 Anty-NATO

 Armenia, Białoruś, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan, Uzbekistan.

 Azerbejdżan i Gruzja wystąpiły w 1999.

 2007: nieformalne zaproszenie Iranu.

 Luty 2009: decyzja o stworzeniu sił szybkiego reagowania „na wypadek agresji z zewnątrz”.

SCO

 Szanghajska Organizacja Współpracy (Shanghai Cooperation Organization).

 Wyrosła z tzw. Piątki Szanghajskiej.

 Powstała w 2001 roku.

 Chiny, Kazachstan, Kirgistan, Rosja, Tadżykistan, Uzbekistan.

 Obserwatorzy: Indie, Iran, Mongolia, Pakistan.

 Odrzucono kandydaturę USA do statusu obserwatora.

Najważniejsze zagadnienie: bezpieczeństwo.

 Przeciwdziałanie terroryzmowi, ekstremizmowi i separatyzmowi.

 Wszystkie państwa członkowskie są wielonarodowe i wielokulturowe.

 Manewry wojskowe: Misja Pokojowa (Peace Mission).

 RATS: Regional Anti-Terrorism Structure. Wymiar gospodarczy: EurAsEc + Chiny.

 Najważniejszy wymiar energetyczny.

 Cel długofalowy: wspólny rynek.

 Przyjmuje cechy bloku antyzachodniego (sojusz wojskowy).

 Wewnętrzna rywalizacja Chiny vs. Rosja.

 Walka o surowce w Azji Centralnej.

 Potencjalna rywalizacja z Indiami - ograniczenie rozszerzania SCO?

Organizacje międzynarodowe w Afryce i Amerykach

Unia Afrykańska

 Wcześniej: Organizacja Jedności Afrykańskiej (OJA) i Afrykańska Wspólnota Ekonomiczna.

 Próba stworzenia ugrupowania zdolnego do rozwiązywania problemów Afryki własnymi siłami.

 Koncepcja Kadafiego: Stany Zjednoczone Afryki.

 Deklaracja z Lome (lipiec 2000) powołała do życia Unię Afrykańską. 14 celów: 6 ekonomicznych, 6 ogólnopolitycznych, 2 o pracach człowieka.

 Najlepiej obrazuje najwazniejsze potrzeby kontynentu.

 Od strony formalnej: widać silne wpływy doświadczeń integracji europejskiej i systemu NZ Należą wszystkie państwa kontynentu oprócz Maroka.

 Organy: Zgromadzenie Unii, Rada Wykonawcza, Parlament Panafrykański,

Trybunał Sprawiedliwości, Komisja (sekretariat), Komitet Stałych Reprezentantów, Rada Pokoju i Bezpieczeństwa, Rada Ekonomiczna, Społeczna i Kulturalna + wyspecjalizowane.

Liga Państw Arabskich

 Przyczyną powstania jest odmienność i znaczenie żywiołu arabskiego w świecie islamu (obok irańskiego i turańskiego).

 Powstała 22 marca 194455 rrookkuu ww KKaaiirrzzee..

 Niepodległe wówczas państwa arabskie: Arabia Saudyjska, Egipt, Irak, Jemen, Liban, Syria i Transjordania.

 Liban w owym czasie nie był państwem czysto muzułmańskim. Warunek członkostwa: arabski charakter i podpisanie Paktu LPA.

 Stopniowo przystąpiły wszystkie państwa arabskie oraz Autonomia Palestyńska (wcześniej: OWP).

 Sam Pakt jest wielostronną umową międzynarodową raczej niż dokumentem konstytuującym. Brak sankcji wobec członków.

Rada Ligi - przedstawiciele członków.

 Rada Gospodarcza

 Rada Wspólnej Obrony - pocz. Powołana do zwalczania Izraela po niepowodzeniach

w kolejnych wojnach.

 Sekretariat Generalny

 Wewnętrzne zatargi i rozbieżności utrudniają sprawne funkcjonowanie. Niski autorytet.

Organizacja Konferencji Islamskiej

 Terytorialnie sięga znacznie dalej, ale większość państw członkowskich leży w Afryce.

 Silne przenikanie się celóóww ppoolliittyycczznnyycchh ii religijnych w świecie islamu.

 Powstała w 1971 roku podczas konferencji w Rabacie.

 Islamskość traktowana swobodnie (patrz: Bośnia, Nigeria, Mozambik). Organizacja o celach ogólnych, platforma współpracy państw muzułmańskich.

 Znaczne różnice wewnątrzislamskie: islam arabski (sunnicki), islam irański (szyicki), turański (szyicki, suficki), indyjski, tropikalny (Azja Pd-Wsch), liczne sekty, etc.

 Organy mają charakter konferencyjny.

Najistotniejsze kwestie: Palestyna, Erytrea.

 Także sprawy związane z b. ZSRR.

 Interwencje zewnętrznych graczy w świecie muzułmańskim.

 Kwestie terroryzmu muzułmańskiego.

Organizacja Państw Amerykańskich

 Długa tradycja wysiłków integracyjnych, datująca się od I poł. XIX wieku.

 Początkowo: konferencje panamerykańskie (od 1889 roku).

 Okres II wojny światowej skłaniał do współpracy.

 1945: Akt z Chapultepec (strefa bezatomowa).

 1948: w Bogocie powstaje OPA (OAS, OEA). Karta OPA.

OPA

 Organizacja regionalna w ramach Narodów Zjednoczonych.

 Region rozumiany jest tu jako twór polityczno-międzynarodowy.

 Początkowo głównie zagadnienia bezpieczeństwa i pokoju doświadczenia II wojny światowej).

 Ratyfikacja karty warunkiem członkostwa. Wszystkie kraje (Kuba zawieszona).

 Bardzo silna rola Stanów Zjednoczonych, chociaż po II wojnie światowej następuje

jej latynizacja.

 Najbardziej kontrowersyjne kwestie: Kuba, interwencje antykomunistyczne i przeciw dyktatorom.

 Na forum OPA rozwiązano wiele sporów dwustronnych.

 W ostatnim okresie organizacja skupia się głównie na tematyce społeczno gospodarczej.

NAFTA

 Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (North America Free Trade Area).

 Początkowo: porozumienie o wolnym handlu między USA a Kanadą.

 W roku 1992 dołączył Meksyk, powstaje pomysł NAFTA.

 Ostateczne porozumienie 1 stycznia 1994.

 Plany dalszej ekspansji (FTAA - Free Trade Area of the Americas) spotykają się

z oporem niektórych państw latynoamerykańskich. Silna dominacja USA.

 Odpowiedź na integrację europejską.

 Silne wzajemne związki i komplementarność gospodarek.

 Największe ugrupowanie gospodarcze wg parytetu siły nabywczej, drugie największe wg wartości nominalnej. Art. 2002 NAFTA - Sekretariat

 Trzy sekcje narodowe (kanadyjska, amerykańska i meksykańska) do rozwiązywania problemów między członkami.

 Kierowane są przez sekretarza stanu przydzielanego przez każdy z rządów.

 Państwa ponoszą koszty utrzymania swoich sekcji.

MERCOSUR

 Wspólny Rynek Południa (Mercado Común del Sur, także MERCOSUL).

 Traktat z Asunción, 1991.

 Wspólny rynek Argentyny, Brazylii, Paragwaju i Urugwaju.

 Wenezuela czeka na ratyfikację członkostwa.

 Porozumienie regionalne expressis verbis przeciwstawiające się UE i USA.

Państwa Wspólnoty Andyjskiej (CAN) są członkami stowarzyszonymi.

 Boliwia, Chile, Ekwador, Kolumbia, Peru.

 2004: powstał parlament MERCOOSSUURR..

 Organy: Rada, Grupa, Parlament, Komitet Stałych Przedstawicieli, Komisja ds. Handlu, Trybunał Rewizyjny.

 Podpisany traktat o wolnym handlu z Izraelem.

ALBA

 Nowa inicjatywa H. Chaveza, wspierana przez R. Correę (Ekwador) i E. Moralesa Boliwia).

 Integracja Ameryki Łacińskiej zgodnie z wartościami głoszonymi przez S. Bolivara

(boliwarianizm).

 Alternativa Bolivariana para los Pueblos de Nuestra America - Boliwariańska

Alternatywa dla narodów Naszej Ameryki.

 Przeciwwaga dla NAFTA/FTAA. Integracja gospodarcza oparta nie na

liberalizacji handlu i znoszeniu barier, a na wspólnej wizji społecznego dobrobytu i pomocy ekonomicznej.

 Socjalizm XXI wieku.

 W zasadzie hegemoniczne ugrupowanie Wenezueli.

 Boliwia, Dominika, Honduras, Kuba, Nikaragua, St. Vincent i Grenadyny, Wenezuela.

---