Jezus Chrystus - prorok nieznany?

Jezus nie został zauważony przez jego współczesnych. Następny problem do rozważań nasuwa wiarygosność Ewangeli. Najstarsza pochodzi z lat '60 I wieku, najmłodsza zaś to Ewangelia św. Jana pisana w Efezie ok 100 - 110 r.n.e a tylko dwóch ewangelistów znało Jezusa osobiście - Jan i Mateusz.
Czego możemy się dowiedzieć o biografii Jezusa? W II w Tacjan stworzył tzw. diatesalom, czyli utworzył biografię Jezusa z wcześniejszych czterech Ewangelii. Wiadomo z nich tylko co o życiu Chrystusa jako dziecka i jako dorosłego mężczyzny ok. 30 roku życia.
Nasuwa się więc kolejne pytanie. Mianowicie: co robił Jezus w okresie życia, o którym nie wspominają Ewangelie?
Hipotez jest wiele. Dwie wielce zabawne to takie, że albo brał nauki u joginów, albo założył kościół Mormona(ponieważ w tym czasie rzekomo przebywał w Ameryce!). Swoją drogą kościół Mormona funkcjonuje tam do dziś i ponoć całkiem nieźle się ma.
Hipoteza najbardziej prawdopodobna to taka, że Jezus w tym okresie swojego zycia przebywał na Pustyni Judzkiej w jednym z obozów Esseńskich (Dokument Dalmaceński odnaleziony w Qumran zresztą wspomina o Nauczycielu Sprawiedliwym - chociaż nie znamy jego imienia).
Niestety, przyznać trzeba, że Ewangelii nie można zaliczać do dzieł historycznych, po pierwsze dlatego, że następują w nich czasowe przekłamiania (choćby dlatego, że tworzone były póżno czy że Marek i Łukasz poprostu Jezusa nie znali) a po drugie, że ewangeliści historykami nie byli. Ewangelię można zaliczyć natomiast do dzieł propagandowych("idŸcie i nauczajcie wszystkie narody" - z tym nauczaniem narodów to też sprawa skomplikowana - konflikt Pawła i Piotra, tworzenie kościoła w Palestynie i w Jerozolimie, o czym póŸniej). W XIX w powstała pierwsza krytyczna praca na temat życia Jezusa autorstwa Józefa Strauss'a. Był to Niemiec, filozof i członek lewicy heglowskiej.
W IV w do dzieła J. Flawiusza został dołączony fragment mowiący, że Jakub, zwierzchnik Gminy Jerozolimskiej, był bratem Jezusa. Flawiusz nie pisze o chrześcijanach, zauważa natomiast działalność Jana Chrzciciela. Bardzo ważnym faktem jest to, że w czasach Chrystusa nie było ortodoksji żydowskiej. I i II w p.n.e to okres dynamicznego rozwoju judaizmu.
Druga sprawa jest taka, że Strauss i jego współpracownicy, którzy podjęli się naukowego badania Biblii(Niemcy, Francja) postawili hipotezę, że Józef i Maryja mieszkali w Betlejem a uciekli przed Herodem i zostali w Nazarecie. W Biblii na pierwszy rzut oka od początku mieszkali w Nazarecie. św. Łukasz pisze, że mieszkali w Nazarecie a Jezus urodził się w Betlejem, ale do problemu miejsca i daty powrócę później.
Tutaj przyda się lekka znajomoœc budowy Jerozolimy, tzn. wzajemnego usytuowania góry Syjon - "Góra świątynna"(żydowska Moria),góry Oliwnej, Pustyni Judzkiej i Doliny Jozefata, w której znajdował się Ogrojec.
Góra Oliwna jest Granicą Jerozolimy. Jezus wstąpił do nieba z góry Oliwnej natomiast Mahomet z góry Syjon.
Jerozolima w tym czasie miała 7 bram. Jezus w Niedzielę Palmową zjechał do Jerozolimy z góry Oliwnej przez Bramę Złotš. Co ciekawe w VII w n.e Arabowie zamurowali tę bramę i założyli pod bramą mułzumański cmentarz, ponieważ niż miał przejść żydowski Mesjasz, więc chcieli to uniemożliwić.
Ale czy Jezus mógł faktycznie wjechać do miasta Bramą Złotą?
Brama Złota prowadziła bezpośrednio do
świątyni Jerozolimskiej i wjeżdżać niż mogli tylko kapłani.
Wg. Żydów Mesjasz w Dniu Ostatecznym pojawi się na górze Oliwnej. Zgodnie ze ST w dolinie Jozefata ma być Sšd Ostateczny. Mesjasz żydowski ma być poprostu człowiekiem, bliższym Mahometowi niż Jezusowi.
Jezus nauczał najpierw w Galilei a póŸniej w Jerozolimie. Sercem Palestyny jest Judea - stąd judaizm.
Król Dawid to synonim świetności Izraela i twórca państwowości żydowskiej.
Jakie są skojarzenia z Betlejem wobec tego? Zydzi z Betlejem kojarzš Dawida, natomiast chrzeœcijanie Jezusa.
Jak już zostało wspomniane wczesniej, Jezus urodził się w Nazarecie, ale to też nie jest pewne, bo faktycznie to nie wiemy, kiedy się urodził. Pod koniec III wieku przyjęto za tę datę 25.12. Jest to noc przesilenia zimowego. Wczeœniej w Cesarstwie Rzymskim 25.12 byl popularnym dniem kultów solarnych (Apollo, Mitra ,(Ozyrys Re).
To, że jest 2004 rok nie oznacza, że Jezus urodził się 2004 lata temu. Dopiero w 525 powstał pomysł datowania odnośnie narodzin Chrytusa. Dionisis Exgus (Dionizy Większy) jako pierwszy stworzył pojęcie Anno Domini, natomiast w 1672 Jaques Bossuet wprowadził konwencję minusowego odliczania dat. On wydarzenia określa odnośnie innych wydarzeń. Wcześniej datowano wszystko odnośnie panujących cesarzy a on postanowił to zmienić, bo musiał się odwoływać do panowania Dioklecjana, którego nie cierpiał z racji tego, że szanowny Dioklecjan tępił chrześcijan na dwa fajerki(od 23.02.303). Datą podstawową dla Dionizego była data założenia Rzymu(753 p.n.e)
więc jak powstał kalendarz?
Wg. Dionizego Jezus urodził się 25.12 753 lata po założeniu Rzymu. 1.01.754 r to pierwszy dzień nowej ery. 1.01 to data obrzezania Jezusa(8 dni po narodzeniu wg. Prawa Mojżeszowego). Dionizy nazwał pierwszy rok 1 AD a nie rokiem zerowym. Nie posłużył się zerem, bo nie znał takiego pojęcia(hinduscy matematycy opracowali to w VIIIw a do Europy dotarło w X w - a żeby było œmieszniej Majowie znali 0 dużo wcześniej ale raczej w pojęciu potencjalnego jestestwa i przedstawiali za pomocą ziarenka). Łukasz mówi, że Jezus zaczął działalność w 30 roku życia a przyjął chrzest w 15 roku panowania Tyberiusza(czyli jak miał ok 30 lat). 15 rok panowania Tyberiusza to był 782 rok od założenia Rzymu.I nasz Dionizy oparł się na ewangelii Łukasza, ale istnieje przecież Ewangelia Mateusza, która mówi, że Herod musiał żyć w czasach, kiedy się urodził Jezus. Jest jednak pewien problem, ponieważ Herod umarł 2 tygodnie przed Paschą 750 roku po założeniu Rzymu, czyli ok 5 lat przed narodzeniem Jezusa.
Historycy mówią, że w takiej sytuacji rzeź niewiniątek nie mogła mieć miejsca, a nawet gdyby, to Żydzi tak nienawidzili Heroda(bo był władcą narzuconym i bratał się z Rzymianami) że na pewno by to odnotowali. Łukasz, na którego powołuje się Dionizy, twierdzi, że święta rodzina przyjechała do Betlejem na spis ludności. I tu jest następna rozbieżność ponieważ, owszem, spis został zarządzony przez cesarza Augusta, ale 7 lat później, niż to zostało wyliczone. Rozbieżność więc między śmiercią Heroda a spisem ludności wynosi 12 lat.
Dzieje Apostolskie mówią o rodzeństwie Jezusa(Jakub), które miało by niby być Józefa z pierwszego małżeństwa, ale to też raczej spekulacje, bo nigdzie na ten temat nie pisze(o pierwszym małżeństwie).

Ikonografia

Jezus jest różnie przedstawiany; czasem ma długie włosy(Kaplica Sykstyńska), często też przedstawiany na wzór Apollina, Jezus Pasterz - zgodnie z modą grecką.
ikonoklazm - ikonoduizm
Pierwsi chrześcijanie odrzucali rzeźby i obrazy przedstawiające Jezusa. Symbolem chrześcijan była ryba, krzyż natomiast był narzędziem śmierci.
Próba przedstawienie to ograniczenie Boga i ciężki grzech.
Pierwsze wizerunki Jezusa pojawiają się ok. IV w n.e, ponieważ chrześcijaństwo wchłania pierwiastki greckie, a hellenizacja chrześcijaństwa to nic innego jak pomieszanie pierwiastków greckich z żydowskimi.

Antiochia

Antiochia była stolicą rzymskiej prowincji Syrii, trzecie co do wielkości miasto po Rzymie i Aleksandrii(dziœ w pd. Turcji). Antiochia miała być pierwszą stolicą apostolską (biskupstwo założone przez św. Piotra). Została założona ok 300 lat p.n.e. Był to ośrodek kultury hellenistycznej i skrzyżowanie szlaków handlowych oraz szlak wędrowki apostołów do Rzymu. Informację, że Piotr był założycielem biskupstwa w Antiochii znajdziemy w homilii Orygenesa - pisarza kościoła(185-254),"Historii Kościoła" Euzebiusza(biskup Cezareii) i wulgacie św. Hieronima. Orygenes pisze też, że św. Ignacy był drugim biskupem Antiochii po śmierci św. Piotra. Pojawia się nazwa christianoi - chrześcijanie- nazwa nadana z zewnątrz w latach '30 przez grupę pogańską w Antiochii Syryjskiej.
Na początku chrześcijaństwo to religia żydowska, więc nauki kościoła były głoszone wyłšcznie Żydom. W Antiochii narodziło się chrześcijaństwo jako religia uniwersalna, ponieważ była głoszona także Grekom. Kiedy Piotr udaje się do Rzymu wyznacza 2 zastępców w Antiochii: Ewudiosa (dla Greków) i Ignacego Nooromo (dla Żydow - o czym szerzej w dalszej części).
Po śmierci Evudiosa Ignacy Nooromo staje się jedynym biskupem Antiochii. Ignacy był uczniem Piotra, Barnaby i Jana. Skazany na śmierć na arenie(lwy)w 107 r w Rzymie. W Antiochii pojawił się najstarszy kanon Pisma œw. - septuaginta w II i III wieku tworzony przez rabinów żydowskich.
W Antiochii znajdowały się też szkoły teologiczne: Szkoła Judaizmu Aleksandryjskiego i Akademia Teologiczna na czele z Klemensem(pierwszy biskup). Szkoły te tworzyły doktrynę chrześcijańską i liturgię (ryty)

instytucjionalizacja kościoła - przekształcenie się Kościoła z federacji demokratycznych gmin w shierarchizowaną biurokrację żyjącą w zgodzie z biurokracją świecką(IIw-IVw)

Na początku chrześcijaństwo to zbiór samorządnych, autonomicznych, demokratycznych kościołów, w których obowiązywały także różne liturgie. W III w zaczął się proces instytucjonalizacji i poczęła wyłaniać się machina biurokracyjna tej organizacji.
Próba narzucenia władzy Rzymu Europie, skończyła się jak wszyscy doskonale wiemy - schizmą w 1054 r. Zanim jednak to się stało, z Kościołem związane są zawiłe perypetie
Począwszy od III wieku kościół zaczął być modelowany na wzór Cesarstwa Rzymskiego. Biskupi rezydowali w dużych miastach. W 366 r na biskupa Rzymu został wybrany Damazy. Stał się on biskupem w wyniku starcia z Ursynem - drugim kandydatem(nie zapominajmy że wówczas urząd ten osadzany był demokratycznie). Zwolennicy Damazego zamordowali Ursyna w bazylice! na Esquirino. Szanownego Damazego uchoronowano dziedzińcem w Watykanie.
Damazy zaczął sobie rościć pretensje władzy nad całym światem chrześcijanskim. od niego pochodzi idea prymatu czyli zwierzchnictwa Watykanu nad całym Kościołem.
Amians Marcylinus (poganin)komentuje śmierć 137 zwolenników Ursyna.
Grzegorz z Nazjansu (przez chwilę patriarcha Konstantynopola)pisze, że biskupi otrzymywali pensję od Cesarstwa.
Do tej pory chrześcijanie było do środowisko kontrkulturowe, odcinające się od społeczeństwa. Negowali kulturę rzymską łącznie z cnotami obywatelskimi (mowa o kultach publicznych i składaniu ofiar rzymskim bogom). Odrzucali wykonywanie większości zawodów(żołnierz, artysta - musiałby rzeźbić rzymskich bogów, nauczycielem - musiałby głosić kult cesarza). Nie da się pogodzić bycia chrześcijaninem z byciem obywatelem rzymskim.
Na początku IV w biskup Cezareii Euzebiusz opisuje ucztę, która miała miejsce w pałacu Konstantyna Wielkiego z okazji 20 lecia sprawowania władzy. Hierarchia kościelna staje się częścią rzymskiego establishmentu politycznego. W IV w Kościół był największym właścicielem niewolników, zwolniony był z płacenia wielu podatków a nawet sam ustanowił podatek (annona) od wiernych, korzystał nieodpłatnie z usług poczty, przejmował majątek świątyń pogańskich.
Konstantyn sam się nawrócił na chrześcijaństwo na łożu śmierci. Miał do tego specjalnego biskupa, który mu cały czas towarzyszył. Był to biskup ariański! czyli heretyk, bp. Nikomedii. Do tego czasu Konstantyn był po prostu poganinem.
W 313 r Konstantyn ogłosił Edykt Mediolański, przyznający wyznawcom Jezusa pełną swobotę religijną, a niespełna 80 lat później cesarz Teodozjusz wprowadził całkowity zakaz praktyk pogańskich - zarówno w miejscach publicznych jak i prywatnych i prawo to obwarował sankcjami(381) W czasie krótszym niż jedno stulecie status prawny chrześcijaństwa w Cesarstwie Rzymskim zmienił się nie do poznania: z religii dyskryminowanej przekształciło się ono w wyznanie państwowe, obsypane licznymi przywilejami, prześladujące metodycznie inne kulty. (UJ, prof. A.Flis, Święta Monarchia: Geneza Kościoła)
Chrześcijaństwo jest dla Cesarstwa Rzymskiego. Cesarz, jak wiadomo miał tytuł pontifex maximus, czyli tak samo jak obecnie papież. To pozostałość po tamtych czasach. Purpura, czyli kolor cesarski, za którego noszenie obowiązywała kogoś innego niż sam cesarz - kara śmierci została przywilejem także biskupów. Konstantyn myślał, że ideologia chrześcijaństwa umocni cesarstwo ale się pomylił. Wyniknęły różne spory, o których mowa w dalszej części.
W pierwotnym chrześcijaństwie(chodzi o żydowską koncepcję zbawienia) nikt nie przypisywał sobie prawa do odpuszczania grzechów. Żaden rabbi nie miał zdolności odpuszczania grzechów. dopiero w średniowieczu wyłoniła się teologia sakramentów(może opracowanie tego też się tu pojawi jak doczytam:).
Reformacja(1517) była próbą oczyszczenia chrześcijaństwa i powrócenia do pierwotnych założeń. Luter na początku wcale nie chciał się odrywać od kościoła, ale kiedy zobaczył, że zreformować go się nie da - oderwał się. protestanci odrzucają instytucję kapłana, chodzenie do kościoła, sakramenty a jednym z podstawowych postulatów było oderwanie państwa od Kościoła. Kościół ma nie mieć programów politycznych.
W średniowieczu Kościół bardziej przypominał islam niż chrześcijaństwo pierwotne. Państwo było podporządkowane religii. Religia stała się totalnością kontrolującą ekonomię i politykę(np. zakaz lichwy - podobnie jak w islamie niektóre banki nie mogą pobierać odsetek).
Jak już zostało wspomniane, p[od koniec IV w Damazy powiedział, że Rzym ma mieć władzę nad wszystkimi biskupstwami, bo jest Stolicą Apostolską założoną przez Piotra.
sobory nie miały żadnej mocy, jeżeli nie podpisał ich sam cesarz. Tak było do XV (1476)w w Konstantynopolu czyli do czasu zburzenia Konstantynopola. Kościół stał się jedną z agent państwa. Pojawiają się metropolie
- na wschodzie Aleksandria - Egipt
- w Galii biskup Arles
- Hiszpania - biskup Toledo
- Syria - biskup Antiochii
Jednak najważniejszy kapłan urzędował w Rzymie. Konstantyn Wielki wybudował tam dzisiejszą Bazylikę św. Piotra(Kefas - skała)(wtedy była tylko kościołem)i Pałac Biskupi
Ale jeżeli w Rzymie jest najwyższy biskup, to powinien być tez w Antiochii, gdzie biskupstwo założył Piotr jeszcze wcześniej oraz biskupstwo Aleksandrii(dziś Szenuda III ma tam tytuł papieża)
Klemens - trzeci biskup po św. Piotrze - jego władzy podlegał apostoł Jan.
W 451 r sobór w Chalcedonie ustanowił, że Rzym ma być główną Stolicą Apostolską a Konstantynopol ma być drugim Rzymem - Nea Roma(założony w połowie I w)
Sš te miasta dosłownie bratersko pokrewne ze względu na to, że w Konstantynopolu ponoć nauczał Andrzej - brat Piotra

klasztory - narodziny monastycyzmu

Monastycyzm narodził się w Egipcie pod koniec III w. Głównymi postaciami są tutaj św. Antoni- Egipcjanin arystokrata(którego życie znamy z pism Atanazego - ówczesnego Antoniemu biskupa).
oraz jego uczeń Pachomiusz (290-345). W Egipcie powstał Kościół Koptyjski(nazwa od arabskiego słowa oznaczającego Egipcjanina, zniekształcone Kopt - Egipcjanin). Egipcjanie przejęli chrześcijaństwo od św. Marka(Aleksandria - stolica kościoła Koptyjskiego). Arabowie przybyli do Egiptu w 645r a dziś 10%miszkańców to Koptowie.
Pewnego razu Antoni usłyszał na jakimś kazaniu, że jeżeli ktoś chce zostać zbawiony , to trzeba rozdać majątek biednym i tak też zrobił. Następnie udał się na pustynię, czytał Biblię i kontemplował na jej temat. Stworzył tak wzór życia religijnego. Miał brak jakiegokolwiek kontaktu z instytucjami, nawet kościelnymi. Śladami Antoniego podążyli inni, między innymi jego uczeń, Pachomiusz. Zebrał on pustelników i stworzył pierwszy klasztor. Rozpoczął budowę klasztoru od ogrodzenia - mur odgradzał od Kościoła(mur Pachomiusza)
res Romana(Świat rzymski) - res Dei(Świat Boży)
Ruch monastyczny był ruchem przeciwko Kościołowi. Pierwsi mnisi uciekli od świata.
Pod koniec IV w ruch monastyczny dociera do Syrii a w V w klasztory(założone przez Bazylego Wielkiego i Grzegorza z Nyssy) pojawiają się w Kapadocji (Środkowa Turcja), gdzie obecnie znajdują się najstarsze kościoły greckie wydrążone w skale wulkanicznej(np. ok Gereme)
W VI w Monastycyzm przechodzi do Europy(klasztor o.Bernardynów na Monte Cassino, bezmyślnie zburzony przez barbarzyńskich Amerykanów podczas II wojny światowej)
Najstarszy klasztor greckiego chrześcijaństwa ortodoksyjnego to klasztor św. Heleny z IV w znajdujący się u podnóża Góry Synaj. Otrzymał on żelazny list od Mahometa, można tam teraz przenocować.
Klasztory jawią się jako lekarstwo na instytucjonalizację Kościoła.
Co się stało, że w XI w przeciwko zeświedczeniu wystąpił ruch Clunacki? Co się stało, że pojawiło się owo wypaczenie życia klasztornego?
Jak wiemy, pierwsze klasztory nie były wypaczone. Stało się to dopiero za sprawą Soboru w Chalcedonie(451). Klasztory postanowiono podporządkować władzy kościelnej! Wtedy zaczęły się zmiany. Kościół zakazuje przyjmowania do klasztorów niewolników bez zgody ich właścicieli(przypomnijmy, że kościół w tych czasach był największym właścicielem niewolników). Klasztory same uległy zeświedczeniu. Przypomnijmy sobie chociaż Imię Róży Umberto Eco oraz Monachomachię Krasickiego a będziemy już wiedzieć, że klasztory po soborze w Chalcedonie były wszystkim tylko nie ośrodkiem życia religijnego. Trzeba było to wykorzenić i właśnie przeciw temu zeświedczeniu wystąpił Ruch Klunacki z Bernardem Clervaux na czele.

 

Francja jest nazywana 'najstarszą córką kościoła'. w 498 r państwo Franków przyjmuje chrzest - za Chlodwiga.
w 301 r. Armenia przyjęła chrześcijaństwo. Rządził wtedy Tritades III. Armenia to najstarsze państwo chrześcijańskie. W I w .w Osroene pojawiają się pierwsze społeczności chrześcijańskie założone przez apostołów Bartłomieja i Tomasza(tj. w Armenii).
Unici to katolicki kościół ormiański.
W 364 miał miejsce chrzest Etiopii. Król Ezam przyjął chrzest od biskupa przybyłego z Aleksandrii. W V w pojawia się też przekład ST na język giz (Etiopia). Etiopia było to potężne państwo. Najeżdżający Płw. Arabski prowadzili tam działalność misyjną. oblegali oni Mekkę w roku, w którym narodził się Mahomet. Pomimo, że otoczona jest przez Mułzuman, zachowała religię chrześcijańską. LALIBEA - 15 kościołów w bazaltowych skałach stanowi jeden z cudów świata. Na przełomie XV i XVI w nawiązują się kontakty między Etiopami a Portugalczykami. Dochodzi do sojuszu, który ma osłabić islam w Afryce wsch.
Kościół etiopski (jako jedyny kontynuuje tradycję chrześcijańską sprzed soboru w Jerozolimie) zachował archaiczne formy liturgii dzięki izolacji geograficznej(Etiopia to kraj górzysty, chrześcijanie na północ, dziś stanowią ponad 50% ludności) oraz kulturalnej(otoczona przez islam). Liturgia ta stanowi brakujące ogniwo między judaizmem a kościołem katolickim.
Kościół etiopski zachował wymóg koszerności jedzenia oraz praktykę obrzezania(w 8 dniu po narodzinach). Sam kult Maryjny to 55 świąt.
Syria i kościoły syryjskie ze stolicą w Antiochii(pierwsza stolica piotrowa) była ewangelizowana w dwóch językach: greckim - św. Paweł, św. Barnaba oraz armejskim.
- Pd. Turcja(dzisiejsza Jordania), Palestyna to tereny zach. Syrii, gdzie obowiązywał jęz. grecki.
- Wsch. Syria, Płn. Mezopotamia - obowiązywał język armejski.

 

Chrześcijaństwo - religia bliskowschodnia

Kościoły chrześcijańskie

Antiochia - ośrodek szerzenia chrześcijaństwa greckojęzycznego
Edessa - ośrodek chrześcijaństwa armejskojęzycznego.
Stąd też dwa kanony ST
Antiochia - SEPTUAGINTA(grecka) - III/IIw p.n.e
Edessa - hebrajska wersa przełożona na armejski
dwa odłamy kościołów
christianoi - chrześcijanie w greckich miastach Syrii (wersja shellenizowana)

nacraje - chrześcijanie armejscy, nazarejczycy blizsi tradycji żydowskiej
tutaj trzeba wspomnieć o Afrahacie i Efremie - największych świętych w całym chrześcijaństwie, którzy się nie shellenizowali, ponieważ nie znali greckiego i odrzucali tę tradycję.

św. Efrem to poeta Pieśni o perle. Jego słowa to: Trzeba bronić chrześcijaństwa przed jadem Greków oraz Głupi ten, kto wiąże wiarę z tysiącem pytań

Edessa przez długi czas była stolicą państwa Osroene. Kolejni biskupi byli Żydami.
Teologia, czyli nauka o Bogu powstała w Antiochii i Aleksandrii na przełomie II i III w . Dla żydów jest to nauka sprzeczna, gdyż o Bogu nic nie można powiedzieć.

W Aleksandrii i Antiochii powstały dwie największe chrześcijańskie akademie teologiczne.

W chrześcijaństwie wyłoniły się dwie tendencje

Spekulatywna – proste prawdy wiary zostały przerabiane przy pomocy pojęć greckich (systemów filozoficznych – christioanoi). Hellenizacja chrześcijaństwa zniszczyła ikonoklazm, czyli zakaz tworzenia portretów Boga.

Na soborze w Niceii (dzisiejszy Izmik) w 451 r skonstruowano wyznanie wiary, na początku po grecku a później w łacinie.

Konsubstytacjonalizm – (termin od Arystotelesa - >metafizyka - > atrybuty i oksydensy – konieczne, by byt był danym bytem) Jezus pochodzi z tej samej substancji co Bóg (u nas współistotny Ojcu). Dogmat transsubstanacji to dogmat zamiany wina w krew określony w XII w. Wino zmienia swoje oksydensy ale zachowuje atrybuty, które są niewidoczne.

Powstaje więc synteza: tradycja żydowska + filozofia i religia grecka = chrześcijaństwo.

Z kultów misteryjnych zaczerpnięto sakramenty(np.taurobolium w kulcie Attisa i nie tylko)

sakrament = misterio (grec.). Więcej o sakramentach w osobnej części.

Kościoły orientalne(odłamał się od kościoła łacińskiego i greckiego w 451r) zachowały stosunkowo dużo z tradycji żydowskiej i bronią się przed hellenizacją. Są to kościoły: syryjski, ormiański, koptyjski (egipski, etiopski). W kulturze semickiej pojawiają się elementy radykalnie gnostyckie oraz niechęć do spekulacji. Podstawowe dogmaty należy przeżywać a nie rozumieć.

W języku armejskim spisane są najmłodsze księgi ST (Księga Izajasza i Księga Daniela).

Armejski podzielony jest na dialekty: palestyński (nim posługiwał się Jezus), babiloński (jedna z wersji Talmudu), samarytański, nabatejski (z którego rozwija się pismo arabskie), mandejski, syriacki (powstały w Edessie). Arabowie to jedni z pierwszych nawróconych na chrześcijaństwo w III w. Cesarz rzymski Filip Arab był chrześcijaninem.

Armejski nigdy nie został zmonopolizowany. Na ten język tłumaczono przeróżne teksty(min. Baśnie staroindyjskie) Język ten miał kosmopolityczny charakter. Posługiwali się nim min. dyplomacja i kupcy.

Chrześcijaństwo greckie oparte jest na aleksandryjskim kanonie Pisma św. a armejskie na hebrajskim.

Jezus elementy swojego nauczania zapożyczał od faryzeuszy

 

Rozłamy chrześcijaństwa

 

W 451 kościół orientalny odłamał się od chrześcijaństwa łacińskiego i greckiego

W 1054(Wielka Schizma) nastąpił rozłam chrześcijaństwa łacińskiego i greckiego

W 1715 miało miejsce wystąpienie Lutra i dalsze rozłamy.

 

Chrześcijaństwo łacińskie najdalej odbiega od pierwotnych ideii religijnych natomiast chrześcijaństwo orientalne jest najbliższe judaizmowi i pierwotnemu chrześcijaństwu.

 

Syria i krótka charakterystyka sporu Pawła i Piotra

 

W Syrii chrystianizacja odbywała się w języku greckim oraz armejskim. Paweł (były faryzeusz) głosił słowo Boże wśród Greków w państwach Azji Mniejszej. Nauczał on po grecku i odrzucał różne elementy prawa mojżeszowego. Nie podobało się to Gminie Jerozolimskiej a więc został wezwany aby się tłumaczyć. Doszło do spotkania Pawła i Barnaby z Gminą Jerozolimską. Na czele organizacji stał brat Jezusa, Jakub. Spotkanie to przekornie nazywane jest Soborem Jerozolimskim(kilka lat po śmierci Jezusa). Gmina oburzona była tym, że Paweł naucza wśród Greków i że nie przestrzega prawa mojżeszowego. Doszło do starcia między Piotrem i Pawłem.

 

Piotr pochodził z Palestyny. Mieszkał w Kafarnaum w Galilei. Był niewykształconym rybakiem. Twierdził, że należy przestrzegać prawa mojżeszowego a chrześcijaństwo jest jedynie dla Żydów.

Paweł pochodził z Tarsu, mieszkał w Diasporze. Przynależał do faryzeuszy – żydowskiej elity intelektualnej, więc był dziedzicem tej tradycji. W Betlejem pobierał nauki o prawie żydowskim i piśmie od jednego z największych rabinów – Gamajela. Pobierał też nauki w stoickiej szkole greckiej. W Pawle spotkała się tradycja żydowska z chrześcijańską, z czego ulepione jest teraz chrześcijaństwo. Paweł, w przeciwieństwie do Piotra twierdził, że chrześcijaństwo jest inną religią i co prawda, pochodzi od Żydów, ale trzeba tę prawdę głosić także innym narodom. Zrezygnował z obrzezania i koszerności jedzenia. W pojęciu Pawła chrześcijanin to ten, który przyjmuje nauki Jezusa. W starciu zwyciężyło stanowisko Pawła. Otworzył on drzwi hellenizacji.

 

Pogląd Pawła przejął także Piotr i przestrzeganie praw mojżeszowych przestało być warunkiem koniecznym do przynależności chrześcijaństwu.

 

Edessa – apokryf Abgara V zwanego Czarnym

 

Edessa, czyli stolica Osroene w latach 130 p.n.e – 216 p.n.e znajdowała się pod panowaniem dynastii Abgarów. Najstarsze wzmianki o Edessie(jako Urhai) pochodzą z IV w p.n.e

Od zachodu Osroene graniczyła z Cesarstwem Rzymskim a od wschodu z Królestwem Perskim. Edessa nazywana była Atenami wschodu. Znajdywała się tam, jak już zostało wspomniane akademia teologiczna. Został też na tych terenach odnaleziony apokryf (ew. św. Tadeusza) łączący treść chrześcijaństwa z Jezusem I Edessą.

Król Abgar V Czarny chorował na tršd. Postanowił się w tej sprawie skontaktować z Jezusem, gdyż wiele słyszał o jego cudach. W tej sprawie posłał więc swego sługę Ananiasza do Jerozolimy prosić Jezusa aby przybył do Edessy i uleczył króla. Abgar w liście swym ostrzega Jezusa przed Żydami, którzy chcą go zabić i proponuje schronienie się w swoim kraju, gdzie oboje będą bezpieczni. Jezus spuścił Abgara po przysłowiowej brzytwie i się nie zgodził twierdząc, że jego misja na ziemi została skończona, ale obiecał kogoś Abgarowi przysłać. Ponoć po wniebowstąpieniu apostoł Tadeusz udał się do Edessy i uleczył króla z trądu.

 

Powyżej opisany tekst apokryficzny został sporządzony 3,5 wieku po śmierci Tadeusza.

 

Kościół w Edessie

 

Założony został przez członków Gminy Jerozolimskiej. Pierwsi biskupowie w Edessie nosili żydowskie imiona. Nauka odbywała się w języku armejskim, gdyż tamtejsza ludność nie znała języka greckiego. Pod koniec panowania dynastii Abgarów (216) Edessa została włączona do Cesarstwa Rzymskiego. Zaczęła się stopniowa hellenizacja Edessy i przenikanie tego pierwiastka na wschód Syrii. Zatarły się wówczas nazwy chrześcijan (christianoi) i nazarejczyków (nacraje).

 

Szkoła persów

 

W Edessie powstaje Szkoła Persów przeniesiona z Nisibis. Szkołę w Nisibis założył św. Jakub. W 363 po oddaniu Nisibis w ręce Persów w wyniku zmiany granic uczeni przechodzą do Edessy . Szkoła ta szybko staje się centrum kultury chrześcijańskiej w Syrii Zaeufrackiej. Głównymi przedmiotami nauk była matematyka i nauki przyrodnicze. W 489 roku szkoła została zamknięta przez chrześcijańskiego cesarza rzymskiego, Zenona, ponieważ uznał ją on za heretycką. I tak chrześcijańska szkoła została zamknięta przez chrześcijańskiego władcę, toteż uczeni znów wrócili do Persji, do Nisibis(489).

Jak wiadomo, istniał podział na chrześcijaństwo armejsko i greckojęzyczne. Armejskojęzyczne od poł. V w zaczęło rozwijać się w Persji. Kościoły Syryjskie stały się największym kościołem świata podejmując działalność na wschodzie(przez jedwabny szlak, Morze Kaspijskie do Chin i Mongolii) Kościół ten rozszerzył się od Płn. Mezopotamii(Irak), poprzez Płw. Arabski, Morze Kaspijskie, Turkiestan, Afganistan, Indie, Mongolię i Chiny.

 

• ( 363 - 489)

(szkoła przeniesiona do Edessy z Nisibis) ( szkoła znajduje się w Edessie, zamknięta w 489)

489

(szkoła powraca do Nisibis)

 

Szkoła ta posiadała najstarszy znany nam regulamin studiów. Status pochodzi z 486 roku (więc nadany w Edessie) .

Regulamin ten posiadał 32 punkty. Niektóre z nich to:

-          ok. 800 studentów

-          nauka trwała 3 lata

-          dwa semestry i wakacje

-          wolne od sierpnia do października

-          na czele RABBAN

-          sprawami administracyjnymi zajmował się RABBITA

-          kaligrafią pisarz zwany SAPERA

-          retoryka – METODENA

-          filozofia - BAZUKA

-          egzegeza Pisma św. – EGZABANA

-          zajęcia odbywały się od rana do wieczora

-          studenci musieli być kawalerami i stronić od kobiet

-          nie mogli czytać świeckich ksiąg i pić wina

-          mieli trzymać się perskiej strony granicy

-          powinni dbać o fryzurę(ani nie na łyso ani nie z długimi włosami)

 

Szkoła Perska szkoliła kadry kościelne kościołów orientalnych.

 

Mahomet

 

Wiedzę o chrześcijaństwie uzyskał od mnichów syryjskich, kiedy był kierownikiem karawany do Damaszku.

 

Spory Chrystologiczne (o naturę Jezusa)

 

Już za życia Konstantyna Wielkiego zaczęły się spory dogmatyczne między chrześcijanami.

 

Arianizm

 

Ks. Ariusz (ks. Aleksandryjski) podpierał się poglądami Plotyna, mianowicie, że Jezus jest bytem pośrednim między Bogiem a człowiekiem. Wynika z tego, że jest on niższy w hierarhii do Boga. Na Soborze w Niceii (325) arianizm uznany został za herezję. Konstantyn jak wiemy, uznał chrześcijaństwo ale był po stronie arian (biskup Nikomedii go ochrzcił jak wyżej napisane).

 

Subordynacjonizm -Jezus podporządkowany Bogu

 

1)       rozłam dogmatyczny na tle natury Jezusa

 

arianie przeciwnicy arian

(znikną dopiero w połowie VII w gdzyż na Synodzie w Kordobie(839) arianizm przejdzie na katolicyzm jakkolwiek śmiesznie to brzmi)

 

2)       w V w spory wybuchają na nowo.

 

Nestorianizm Monofizycyzm

 

W roku 451 Sobór w Efezie potępi nestorian jako heretyków

 

Nestorianie – od Nestora, biskupa Konstantynopola. Nestorianie twierdzili, że boska natura Jezusa pochodzi od Ojca a ludzka od matki(czyli diofizycyzm) więc natury te nie mogły być zmieszane, ponieważ miały różną genezę. Boski logos wcielił się w Jezusa po narodzinach i opuścił go w chwili śmierci – ponieważ Jezus nie mógł być zabity jako Bóg. Nestoriusz odmówił Maryj miana Bogurodzicy, bo urodziła teotokos – czyli człowieka, który później stał się Bogiem. Maryj można przyznać co najwyżej nazwę Christoanotokos czyli matka Chrystusa.

Nestorianie istnieją do dziś. Po Soborze w Trydencie(1545-1563) przeszli do Persji (Merdninka IV jest teraz ich patriarchą). W pewnym momencie byli największym kościołem na świecie.

 

3)       W 451 roku na soborze w Chalcedonie nastąpił pierwszy rozłam na kościoły orientalne i greckokatolickie

 

Monofizyci Diofizyci

 

Sobór w Chalcedonie potępi monofizytów(ogłosił dogmat o dwóch naturach Jezusa).

Diofizytów zaatakował patriarcha Konstantynopola – Cyryl(monofizyta). Nie pasowało mu podejście filozoficzne Nestoriusza, ponieważ wcielenie nie poddaje się filozoficznym analizom, gdyż jest elementem tajemnicy planu Bożego, którego nie można rozwikłać.

Ludzka natura człowieka została zmarginalizowana przez naturę Boską (przebóstwienie). Natura ludzka roztopiła się jak kropla wody w beczce wina.

 

Kościoły greckie i orientalne(prawosławie) nie posiadają pojęcia czyśca. Luter mówił, że czyściec to zaświaty wymyślone przez biskupów w celu zdobycia majątku na odpustach. Według wierzenia religii prawosławnej piekło po sądzie ostatecznym powoli będzie pustoszeć. św. Paweł pisał, że Bóg chce, aby wszyscy zostali zbawieni(gdyby wszyscy mięli zostać w piekle byłaby to porażka Boga, a On chce, żeby całe stworzenie do Niego wróciło). Zgodnie z tą teorią nawet Szatan zostanie zbawiony tyle że na samym końcu!

Dla prawosławia piekło a nie czyściec jest instytucją resocjalizacyjną.

Sobór w Chalcedonie potępił monofizytów i ogłosił dogmat o dwóch maturach Jezusa.

Kształtowanie się kanonów Starego Testamentu

Koran miał jednego autora - mahometa, który przedyktował go swojemu sekretarzowi w ciągu kilkunastu lat. Stary Testament powstawał w dlugiej przestrzeni czasu. Jedna księga może mieć wielu autorów. ST zbiera przekazy starszych cywilizacji (min. babilońskiej i sumeryjskiej). Podobieństwa do mitologii babilońskiej: Gilgamesz - Potop, wyłonienie Mojżesza - cudowne odnalezienie króla Sargona - władcy Asyryjczyków

Chrześcijanie przejęli pisma religijne Żydów

1_ SEPTUAGINTA. (grec. Siedemdziesięciu)Powstała na przełomie II i Iii w n.e. w Diasporze, w Aleksandrii. Aleksandria została założona przez a. Wielkiego w IV w p.n.e. jest drugim co do wielkości miastem Cesarstwa Rzymskiego po Rzymie. Gmina Żydowska ma tam autonomię, zarząd i prawa. Znajduje się obok Gminy Greckiej. Jest to starsza wersja ST. Septuaginta powstała, ponieważ gmina żydowska nie znała hebrajskiego, nawet w Palestynie hebrajski stawał się językiem martwym, a Żydzi aleksandryjscy chcieli głosić swą naukę wśród Greków. W Palestynie natomiast Żydzi uważali swą religię za ekskluzywną. Podczas kiedy Żydzi z Aleksandrii tłumaczyli ST na grecki, to też wybrali co tłumaczyć. Septuaginta nie miała wpływu na rozwój kultury greckiej i na samych Greków, ale za to odziałała na chrześcijaństwo.

2_WULGATA. To łacińska wersja Septuaginty. Zawiera 15 ksiąg więcej. Tłumaczyli ją rabini. Pochodzi z I w.

Dla Żydów to Tora (heb. Prawo)

• TORA pięcioksiąg Mojżesza

• TORA całość prawa żydowskiego (ST + talmud)

Formowanie się

Przez przekazy ustne. Łukasz i Marek pisali na takiej podstawie bo nie znali Jezusa osobiście.

W IV - V w zostało spisanych 5 ksiąg. Religia żydowska jest profetyczna (objawiająca się przez proroków)

W II w p.n.e w Palestynie w diasporze Żydowskiej krąży szereg tekstów. ST jest antologią tych tekstów, czyli wyborem kilku z tych pism. Pisma odrzucone to w wersji koptyjskiej ew. Św. Tadeusza.

Ale kto dokonal wyboru tych pism?

Wśród żydów do I w nie było ortodoksji. W III w p.n.e pojawia się kategoria `księgi, które kalają ręce” (prawdziwe słowo Boże). Zniszczone księgi przechowuje się w specjalnych schowkach albo zakopuje, ponieważ są święte i nie można ich wyrzucić lub spalić.

Kanon hebrajski

Monoteizm.Judaizm nie mogł stolerować, że Jezus jest synem Bożym. Z trudem osiągnęli tę monoteicznośc walcząc z pogańskimi bożkami a teraz zakwestionował to Jezus. Żydzi są narodem wybranym.

Czemu ortodoksja pojawiła się pod koniec I w?

Ks. Daniela 165 r.p.n.e, kanon hebrajski 90 r.p.n.e

Palestyna w pierwszej poł I w połączona była z Cesarstwem Rzymskim. W 66 r wybuchło powstanie, oblężenie Jerozolimy i zniszczenie świątyni w 70 roku. Prym wiedli wtedy zeloci(sykaryjczycy). Po powstaniu Bar Kochby(132-135) w palestynie, Żydzi zostali wypędzeni Z Rzymu. Herod Antypates (następca Heroda Wielkiego) ściął Jana Chrzciciela. Żydzi nie akceptowali więc okupacji rzymskiej. Rzymianie zabrali ze świątyni arkę przymierza, Była to największa katastrofa w historii Żydow, ponieważ identyfikowali się z tą świątynią. Przynajmniej raz w roku mieli się tam modlić i przynosić nowonarodzone dziecko. Kult świątynny był tym elementem, który jednoczył Żydow. Aby na nowo scalą lud, faryzeusze stworzą kanon ST dając Księgę Żydom.

Johannan bei Zakkai - znajdował się w oblężonej Jerozolimie i wydostał się stamtąd wyniesiony w trumnie. Poprosił Rzymian na pozwolenie otwarcia szkoły rabbinackiej na terenach okupowanych, obiecując, że szkola będzie z nimi w zgodzie. Szkoła powstała w Jawne (Jamma - wybrzerze M.Środziemnego). Gamaiel, który uczyl św. Pawła po śmierci Zakkai przejmuje tę szkołę i zbiera rabbinów, żeby stworzyć Księgę. W 0 r nastąpilo ustalenie kanonu. Największe spory budziła Pieśń nad Pieśniami (poezja erotyczna przypisywana królowi Salomonowi). W rezultacie powstal kanon 24 ksiąg (w Septuagincie jest 39). Dla Żydow z palestyy 15 ksiąg Septuaginty to apokryfy. Prawosławie opiera się na septuagincie. Jest bardziej ortodoksyjne niż chrześcijaństwo.

Eseńczycy (potomkowie Sadoka) to częśc kapłaństwa, która zbuntowała się i udała na Pustynię Judzką, gdzie założyli wspólnotę Qumran. Protestanci odrzucili Septuagintę i Wulgatę i wprowadzili kanon palestyński.

Septuaginta i Wulgarta są ułożone chronologicznie a gatunki literackie są w nich przemieszane. Gamaiel w Jawne podzielił więc `pisma kalające ręce' na kategorie odnośnie ważności

I - TORA - prawo

II - NEWIIM - prorocy, pisma prorockie.

III - KETUWIM - pisma, księgi, które nie były Torą ani pismami prorockimi

W 1538 rabin Eliasz Lewita (z rodu kapłańskiego) rozbił jeszcze NEWIIM i ten układ Tory jest do dziś używany przez Żydow

• NEWIIM RISZONIM - prorocy starsi, pierwsi

• NEWIIM ARCHONIM - prorocy poźniejsi

Więc mamy: TORA, NEWIIM RISZONIM, NEWIIM ARCHONIM, KETUWIM

Dlaczego nie układ chronologiczny ale tematyczny?

Żyd trafia do nieba, kiedy przestrzega prawa mojżeszowego. Rabin to nie duchowny ale ktoś, kto po prostu zna pismo (tak samo jak ulema w islamie)

Judaizm ustala chierarchię praw objawionych, która wytycza interpretację. TORA wymaga interpretacji, więc pojawia się MISZNA, czyli komentarze do TORY. Za MISZNĄ pojawia się GEMARA, ponieważ komentarze też wymagają komentarzy. I tak powstaje TALMUD = MISZNA + GEMARA

Po powstaniu Bar Kochby Żydzi zostali wywiezieni jako niewolnicy do rzymu, więc są dwie wersje TALMUDU

• jerozolimski (mniej ważny bo już prawie nie ma Żydów w Palestynie)

• babiloński

w 135 r rzymianie na gruzach Świątyni jerozolimskiej budują świątynię Wenus a Jerozolima zmienia nazwę na Aleia Capitolina. To wszystko razem to oczywiście profanacja. W tej sytuacji elita religijna ucieka do Babilonii i tam tworzy wersję TALMUDU.

Bar Kochba wyciął wszystkich Żydow w pień a do XX wieku mało kto o tym wiedział. W 1947 znaleziono rękopisy w Qumran i stąd wiemy o esseńczykach. Znaleziono jak dotąd ok. 3 tys rękopisow i 14 listów Bar Kochby. W jednym z tych listów odnajdujemy opis masakry chrześcijan. W połowie II w. Chrześcijaństwo skrystalizowalo się w nową religię.

Sytuacja w Palestynie

Powstają ruchy religijne, 24 różne sekty żydowskie - jedną z nich jest chrześcijaństwo. Oprócz tego faryzeusze, saduceusze, esseńczycy, zeloci (sykaryjczycy). W II I III w n.e miały miejsce silne procesy hellenizacji religii żydowskiej. Życie koncentruje się wokół Tory i Świątyni Jerozolimskiej. Świątynią tą zarządza Sanhedryn. Jest to ród z plemienia Lewitów, kilkudziesięciu kapłanów. Pełni on rolę sądu i jest formalną instytucją.W skład Sanhedrynu wchodzą saduceusze (kapłani) oraz faryzeusze. Ruch synagogalny to dzieło faryzeuszy (soferim - heb.pisarz). Czytają oni pismo, studiują i komentują prawo, modlą się. Przepisują teksty wchodzące w skład tory na potrzeby gminy. Zostali nazwani ,uczonymi w piśmie' i zaczęto spisywać ich komentarze. Wyłoniła się wtedy instytucja RABBI (mistrz, nauczyciel). Z jednej strony powstał kult świątynny z hierarchiczną kastą kapłańską (saduceusze, ofiara - centralna pozycja w kulcie)) a z drugiej demokratyczny ruch synagogalny zainicjowany przez SOFERIM. Było to studiowanie prawa przez ludzi świeckich. Faryzeusze to ruch oddolny, nie zhierarchizowany. To zaprzeczenie kasty kapłanskiej. Faryzeusze różnie komentują Prawo.

W I w p.n.e powstały: szkoła Szammaja i szkoła Hillera.

Szkoły Hillela i Szammaja podtrzymywały gorliwość w przestrzeganiu Zakonu [(Prawa)]. Pierwsza wyobrażała całą łagodność, na jaką mógł się zdobyć charakter żydowski, druga - całą szorstkość i wyłączność Judaizmu. Szammaj żądał jak najściślejszego przestrzegania przepisów Prawa; z jego szkoły wychodzili gorliwi obrońcy Zakonu czyli zeloci, którzy głosili, że Bóg tylko powinien panować nad Judeą i że należy raczej na wszelkie narazić się męczarnie niż dłużej znosić rządy rzymskie. (F. J. Holzwarth, Zburzenie Jerozolimy). Po pewnym czasie prawo ustne nabiera takiego samego znaczenie jak prawo pisane. Prawo ustne nazywa się MISZNO (komentarze do Tory). Dopuszczono też niektórych faryzeuszy do Sanhedrynu.

Króciuteńka charakterystyka

Saduceusze

• ulegli wpływom greckim, przestrzegali Tory =>gwarantowała im przywileje, jako kaście kapłańskiej

• establishement polityczno -religijny

• nie uznawali tradycji ustnej

• nie uznawali życia po śmierci i zmartwychwastania

• byli konserwatystami

• kolaboracyjnie nastawieni na współpracę z Rzymianami

• stronili od ludu (uważali się za lepszych)

• w przeciwieństwie do faryzeuszy uważali, że pobożność to przestrzeganie prawa

Faryzeusze

• nauczyli prosty lud (powstaje synagoga, wspomniane zostało o soferim itd)

• uważali, że modlić się można wszędzie

• zwyczaj czytania tory, który wyznaczał roczny cykl

• Bóg jest jedyny, sprawiedliwy, duchowy. Dał ludziom Torę i objasnienie

• Uznawali św. Jerozolimską, sami ją odwiedzali jako centrum kulty Jahwe (`jestem, który jestem' - imię wyznane Mojżeszowi przez gorejący krzak)

• Zakładali domy modlitwy

• Wierzyli w życie pozagrobowe, nieśmiertelność, zmartwychwstanie

• Wszystkie narody są równe, chociaż Izrael jest przewodnikiem, ponieważ jemu Bóg objawił prawo. Powinni go jednak przekazać innym.

• HAVURA - związki(od hawer - towarzysz). Brak hierarchii

• Mięli duże poparcie ze strony ludu

• Kładą nacisk na etyczny wymiar religijności - godziwe życie

• Nie nauczali kobiet

• Ruch faryzejski jest starszy niż chrześcijaństwo, powstaje ok. 200 lat przed urodzeniem Chrystusa

Hillel twierdzi, że judaizm to religia, która nakazuje kochać bliźniego, czyli już przed Jezusem tak mówiono. Jezus to powiedzial w trakcie `kazania na gorze'

Chrześcijanie wiele zapożyczyli od gmin esseńskich i faryzeuszy.

Esseńczycy

• essenizm ma swoje źrodło w Świątyni Jerozolimskiej

• SADOK, kapłan ok. VI w p.n.e zbuntował się przeciw degradacji religijności żydowskiej (to Sadok czy nieznany Nauczyciel Sprawiedliwości? bo już nie rozumiem)

• Udali się na Pustynię Judzką

• Tworzyli własne gminy

• To ruch monastyczny, członkowie wyrzekli się prywatnej własności, utrzymywali się z własnej pracy (co do tego jak to było też znamy skomplikowane procedury)

• Zajmowali się: pracą na roli, studiowaniem pisma i prawa, część żyła w celibacie ( to zależy czy nam się trafi wspólnota w Qumran czy gdzieś indziej, bo jak wiemy oni sobie podróżowali z tobołeczkiem i toporkiem przez świat i żyli ze wspólnego majątku - wszędzie mięli swoich. Wspólnoty poza Qumran to raczej majątki rodzinne, normalne małżeństwa itd. Sprzeczność zatem pojawia się co do samego Qumran. Niby mieli żyć w czystości a kobiet brali tylko jak zwierzęta, czyli po to, żeby się gatunek przedłużył i żeby im wspólnota nie upadła, a te kobiety niby jakoś mimo wszystko testowali (?) żeby sprawdzić czy są zdolne rodzić. Tylko na czym polegało owo testowanie i czemu miało miejsce aż trzykrotnie na każdej i kto niby testował, to sprawa dosyć tajemnicza).

• wcześniej o esseńczykach pisal Józef Flawiusz i Filon. W 1947 r odnaleziono jednak w jednej z grot w Qumran rękopisy. Anegdotka z tym zwiazana jest dosyć zabawna. Pewien ubogi pasterz, któremu zginęła koza, oczywiście począł jej szukać. Znalazł ją w jednej z grot. Oprócz niej znalazł też kozią skórę, którą zabezpieczony był jeden z woluminów i zrobił sobie z niej nowe sandały(to jest coś - mieć sandały z dwutysiącletniej skóry!). Dziwne jest jednak że przez blisko 2 tys lat nikt nie wszedł do żadnej z tych grot, ale to już inna sprawa.

• W Qumran odkryto także dużą salę do wspólnych posiłków, salę biblioteczną, komplet pism, które weszły do kanonu ST, skryptorium (ms. Przechowywania pism świętych), pomieszczenia gospodarcze, i co istotne - pojemniki na wodę. Związane jest to z ceremoniami ablucji, czyli oczyszczenia fizycznego, które miało być znakiem przynależności do wspólnoty. Takie ablucje miały miejsce przed posiłkami, kiedy wracano z pracy w polu. Owijano się wtedy w białą szatę i polewano wodą. Miało to także charakter symboliczny oczyszczenia z grzechu.

• Możliwe, że jednym z esseńczyków był Jan Chrzciciel, który oderwał się od wspólnoty i przemienił rytuał ablucji w rytuał inicjacji - chrztu (czyli tylko raz i wystarczy).

• Wspólnoty esseńskie miały charakter ekskluzywny. Nowicjat trwał ok. 2- 3 lata i miał on pewne etapy. Ochotnik oddawał swój majątek za pokwitowaniem. Przez pierwszy rok jego zadaniem było robić w polu. Nie był wtedy dopuszczany do rytualnych obmyć, korzystania ze wspólnego majątku ani brania udziału we wspólnych posiłkach. Jeżeli mu się powiodło to przechodził do następnego etapu. Studiował pismo wraz z dziećmi ze szkoły. Póżniej zdawał egzamin ze znajomości prawd wiary itd. Jak mu się to powiodło to dopuszczano go do wszystkiego. Będąc członkiem wspólnoty oddawał zarobek z przynajmniej dwóch dni w każdym miesiącu pracy. Jeżeli już na początku mu się nie udało przejść próby albo jemu się po prostu odniechciało, wtedy zwracano mu jego majątek ale z odjęciem tego, ile kosztował w trakcie swojego pobytu. O jego przyjęciu decydowała Rada, ponieważ we wspólnocie niby wszystko pięknie ładnie i bratersko, ale jednak były podziały i widoczna hierarchia. Najwyżsi kapłani niby nie posiadali więcej aniżeli przeciętny `sekciarz' ale i tak ci najwyżsi traktowali tych najniższych jako ludzi nieczystych. Czyki jasno widać, że była tam instytucja kachumenatu. Tak samo też w gminach chcrześcijanskich wyrozniano 2 typy ludzi: członków gminy i kachumenatów (kachument - kandydat na członka gminy)

• Istotą życia esseńskiego są: modlitwy(ofiarą jest właśnie modlitwa), śpiewanie hymnów, wspólne posiłki połączone z błogosławieństwem chleba i wina - to miało charakter sakralny => w judaiźmie to jest do tej pory ważne bo np. Szabas zaczyna się od blogosławieństwa wina

• Esseńczycy oczekują Mesjasza z domu Dawidowego (ale nie Syna Czlowieczego), który ma zmartwychwstać i pojawić się na końcu czasów (dzięki temu, że końca jakoś nie było, mamy dziś instytucję Kościoła). Mesjasz nie wkracza triumfalnie, nie jest panem. Tak charakteryzowano Mesjasza jeszcze przed Jezusem. Takie myślenie mialo duży wpływ na rozwoj pierwotnego chrześcijaństwa. Po stłumieniu powstania przeciwko Rzymowi esseńczycy rozbili się i częśc z nich włączyła się do chrześcijaństwa.

• Esseńczycy to prototyp gminy chrześcijańskiej (w gminach chrześcijańskich panowała zasada nihilizmu - w oczekiwaniu na nadejście Pana. Ludzie nic nie robili, bo stwierdzili, ze nie warto. Doprowadziło ich to do skrajnej biedy. Takiej, że w Jerozolimie musiano zbierać na nich składki)

Jan Chrciciel

Był prorokiem głośniejszym niż Jezus. Został opisany przez Flawiusza i trzy ewangelie. Pisał o nim zwłaszcza Jan. Jan Chrzciciel rozpoznał w Chrystusie Mesjasza. Więc wskazuje na to, że Jezus był Mesjaszem, ponieważ został jako taki wskazany przez Jana Chrzciciela. Jan miał olbrzymi autorytet w Palestynie. Możliwe, że był członkiem gminy esseńskiej. Rytuał ablucji zamienił w ceremonię chrztu i miał sporą grupę uczniów.

MANEIZM to wspólnota chrześcijańska założona przez Jana Chrzciciela (Mannejczycy, Sabatejczycy). Korpus ich pism to spisane nauki Jana. Chrzest odbywa się przez trzykrotne zanurzenie w płynącej! Wodzie i picie tej wody z ręki kapłana. Ich symbol religijny to drawsza - materiał wiszący na krzyżu.

Chrzest oczyszcza z grzechów przy pomocy modlitwy kapłana. Optymalnie każdy się chrzci raz w miesiącu. Nie jest to ceremonia inicjacji jak w chrześcijaństwie ale po prostu rytuał oczyszczenia. Jezus u Manejczyków występuje jako prorok - uczeń Jana Chrzciciela. Kościół ten liczy ok. 100 - 150 tys osob. Są oni monoteistami. Żyją w dziesięciu miastach Iraku i w Kurdystanie - zachodnia prowincja Iraku. Wywodzą się z Palestyny. Uważają, że rozsianie Żydów po świecie to kara za zabicie Jana Chrzciciela. MANEIZM to zachowana, archaiczna sekta żydowska.

Sytuacja w diasporze

W II w p.n.e większość Żydów żyje w diasporze a nie w Palestynie. W każdym większym mieście znajduje się gmina żydowska. Żydzi w diasporze ulegają więc hellenizacji, bo jest tam silne oddziaływanie wpływów greckich.

TARS

To miasto w dzisiejszej Pd. Turcji przy granicy z Syrją. Jest to stolica Cylicji (prowincji rzymskiej) i ośrodek życia gospodarczego i intelektualnego. Jest to rodzinne miasto św. Pawła. Paweł to właściwy twórca chrześcijaństwa. Był Żydem z diaspory a nasze chrześcijaństwo zostało tam stworzone.

Aleksandria: judaizm aleksandryjski - powstaje szkoła filozoficzno - religijna. Septuagintę tworzyli filozofowie ze szkoły aleksandryjskiej. Septuaginta powstała jeszcze przed Filonem(do końca II w p.n.e). Filon Młodszy był niewiele starszy od Pawła. Żył ok. 30 r p.n.e do ok. 40 r n.e

Księga Mądrości nie weszła w skład kanonu hebrajskiego, ponieważ została napisana w Aleksandrii. Tekst został napisany po grecku, księgę skomponował Żyd z Aleksandrii, którego imienia nie znamy. Stała się ona księgą chrześcijan. Autor podejmuje próbę pogodzenia chrześcijaństwa z filozofią grecką. Idea zapożyczona od Platona (dusza, duazlim duszy i ciała). Pojawiają się też elementy filozofii stoickiej: idea kosmosu rządzonego przez LOGOS (stoicy), idea preegzystującej duszy(Platon). Jan Ewangelista i św. Paweł nawiązywali do Filona.

Za twórcę Logosu uchodzi Heraklit z Efezu, nazywany Ciemnym z racji niejasności, z którą spisywał swoje poglądy. Plotyn, stoicy i Platon przejęli te idee.

Logos to źródło porządku i ładu również moralnego, prawola, piękno i dobro. Pojęcie Logosu przeniknie do chrześcijaństwa za pomocą Jana Ewangelisty i św. Pawła właśnie. Słowo stało się ciałem to koncepcja wcielenia Jezusa. W oryginale greckim na początku był Logos (rozum kosmiczny)

Filon

Filon nawiązuje do Księgi Mądrości (nie uznanej przez Żydów) i również operuje pojęciem Logosu (Jan Ewangelista jednak daje znak równości pomiędzy Logosem i Jezusem - jest to filozoficzna interpretacja wcielenia.)

Ew. św. Jana to traktat teologiczny! Reszta ewangelii jest synoptyczna.

Filon twierdzi, że Logos pośredniczy pomiędzy Bogiem a stworzeniem. Boskie dobro przeciwstawia się zepsuciu materii. W judaiźmie natomiast nie ma takiego bytu pośredniczego.

---