Mikrospory (zarodniki małe)

Mikrospory

Zarodniki małe (mikrospory) wytwarzane są w kwiatostanach męskich, nazywanych inaczej mikrostrobilostanami. Kwiatostan składa się z kilkunastu kwiatów - mikrostrobili.

Nazwy kwiatostan i kwiat są tradycyjne, ale nieprecyzyjne i nie mające nic wspólnego z kwiatami roślin okrytozalążkowych. Nazwy te pochodzą z czasów, kiedy jeszcze niewiele wiedziano o rozmnażaniu roślin nagozalążkowych. Zaleca się więc używanie nazw strobilostan i strobil. Strobil znaczy tyle co kłos, a strobilostan zbiór kłosów.

W pojedynczym mikrostrobilu można wyróżnić oś główną i mniej więcej prostopadle od niej, odchodzące w bok liście zarodnionośne - mikrosporofile. Na każdym z nich znajdują się po dwie obłe, wydłużone zarodnie o ścianie złożonej z wielu warstw komórek. Najbardziej wewnętrzna z nich to tapetum - tkanka odżywcza dla nowo powstających mikrospor.

Zarodnią określa się każdą strukturę wytwarzającą zarodniki, niekiedy może to być nawet pojedyncza komórka.

Tapetum otacza tzw. archespor - tkankę zarodnikotwórczą. Jest to bryła komórek, z których powstają ogromne ilości zarodników - mikrospor. Są to pojedyncze komórki zgrupowane początkowo po cztery (ze względu na to, że powstały przez podział mejotyczny), mające ścianę komórkową złożoną z dwóch warstw: zewnętrznej (egzyny) i wewnętrznej (intyny). Ściana komórkowa zawiera sporopoleninę - substancję chemiczną o złożonej budowie, zapewniającą wytrzymałość mechaniczną.

STROBILE MĘSKIE SOSNY

A - gałązka z mikrostrobilami, B - przekrój podłużny przez mikrostrobil, C - mikrosporofil z dwoma woreczkami pyłkowymi (mikrosporangami), D - schemat budowy wewnętrznej mikrosporangium

A. i J. Szweykowscy "Botanika.Morfologia." Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000r.

Mikrospory zaczynają swój rozwój jeszcze wewnątrz zarodni. Protoplast dzieli się asymetrycznie wewnątrz ściany zarodnika na małą komórkę przedroślową i dużą komórkę wegetatywną. Komórka przedroślowa może się dzielić jeszcze ograniczoną liczbę razy, dając kilka komórek przedroślowych. Komórka wegetatywna dzieli się znów asymetrycznie - powstaje niewielka komórka generatywna. W ten sposób powstaje, wewnątrz ściany mikrospory, kilkukomórkowy gametofit męski złożony z kilku komórek przedroślowych, jednej generatywnej i jednej wegetatywnej. Tak zbudowany nazywany jest ziarnem pyłku.

ROZWÓJ GAMETOFITU MĘSKIEGO U SOSNY

A - tetrada mikrospor, B-E - rozwój ziarna pyłku.

A. i J. Szweykowscy "Botanika.Morfologia." Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2000r.

Ziarna pyłku opuszczają macierzysty sporofit przez pęknięcia w ścianie zarodni. Następuje to w kwietniu i maju. Roznoszone są one przez wiatr na duże odległości. Przystosowaniem ułatwiającym "podróżowanie" ziaren pyłku są worki powietrzne zmniejszające ich ciężar właściwy. Każde z ziaren ma dwa takie worki, które powstają w wyniku dostawania się pęcherzyków powietrza pomiędzy egzynę i intynę.

---