Barbara Szymoniuk

Ekspert ds. strategii promocji Doliny Ekologicznej Żywności

„Dolina Ekologicznej Żywności” na Lubelszczyźnie

W Lubelskiem powstaje obecnie projekt o nazwie „Strategia Doliny Ekologicznej Żywności”. Jest to projekt pilotażowy Regionalnej Strategii Innowacji województwa lubelskiego.

Jego celem jest zbudowanie sieci współpracy skoncentrowanej wokół ekologicznej produkcji rolnej i jej marketingu. Ma połączyć stronę podażową i popytową ekorynku (już realnie funkcjonującą na Lubelszczyźnie) przy uczestnictwie różnych organizacji i instytucji wspierających, jak na przykład regionalne władze, wyższe uczelnie i instytuty badawcze, ośrodki doradztwa, certyfikacji czy kontroli.

Projekt jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego - Działanie 2.6. Jego realizację rozpoczęliśmy w styczniu roku 2005, zakończymy we wrześniu roku 2006. Koordynatorem projektu jest Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie.

Zakładamy, że projekt ma pokazać możliwości rozwoju regionu dzięki współpracy wszystkich zainteresowanych ekologiczną produkcją. Na razie zaistniał jako konsultowane społecznie opracowanie w formie pisemnej. Jego prawdziwe efekty objawią się w praktyce.

Dlaczego warto podejmować i wspierać ekologiczną produkcję?

Światowy rynek ekologicznej żywności dynamicznie rośnie, a to warto wykorzystać. W Polsce istnieje ogromny potencjał rozwoju tego rynku. Województwo lubelskie jest regionem szczególnie odpowiednim do produkcji ekologicznej na szeroka skalę. Ma ono wybitnie rolniczy charakter. Ponadto duża ilość lasów, parków krajobrazowych, rezerwatów przyrody oraz naturalnych akwenów wodnych w sąsiedztwie czystych ekologicznie pól sprawiają, że obszar Lubelszczyzny daje możliwości produkcji zdrowych, naturalnie nieskażonych produktów rolnych. W rolnictwie ekologicznym nie stosuje się sztucznych środków chemicznych (jak np. nawozy czy środki ochrony roślin), co oznacza, że nie wprowadza się do środowiska substancji zanieczyszczających. Sprzyja to samooczyszczaniu się środowiska i zachowaniu równowagi biologicznej, bardzo korzystnej dla człowieka i jego przyrodniczego otoczenia.

Rozwój rolnictwa ekologicznego spowoduje stworzenie nowych miejsc pracy oraz poprawę sytuacji materialnej rolników, gdyż:

• ekorolnictwo jest ono bardziej pracochłonne, a produkty droższe niż w rolnictwie konwencjonalnym; wymaga większych nakładów pracy, ale gwarantuje większe przychody;

• rozwój ekologicznego rolnictwa pociąga za sobą rozwój przetwórstwa i sieci sprzedaży produktów ekologicznych, a tym samym wzrost zatrudnienia; jednocześnie powstaje popyt na inne produkty ekologiczne (jak np. kosmetyki, środki czystości, odzież) i usługi (ekoagroturystyka, ziołolecznictwo, medycyna naturalna);

• perspektywy atrakcyjnego zatrudnienia na wsi stwarzają szanse zatrzymania w regionie wykształconej młodzieży;

• podnosi się atrakcyjność turystyczna i biznesowa regionu;

• dopłaty unijne dla ekorolników są znacznie podwyższone.

Co to jest Dolina Ekologicznej Żywności?

Dlaczego „Dolina” na Wyżynie Lubelskiej?

„Dolina Ekologicznej Żywności” jest koncepcją stworzoną na szczeblach ministerialnych i stanowi pomysł na rozwój Ściany Wschodniej Polski, a konkretnie województw: warmińsko -mazurskiego, lubelskiego, podlaskiego, podkarpackiego i świętokrzyskiego. Ekologiczna żywność ma być sztandarowym produktem tych regionów, promowanym i sprzedawanym na terenie Polski oraz na rynku międzynarodowym.

W naszym projekcie, który z założenia ma dotyczyć województwa lubelskiego, przedsięwzięcie o nazwie „Dolina Ekologicznej Żywności” stanowi regionalny eksperyment, dla którego przyjęliśmy formułę tzw. klastra gospodarczego. Jest to formuła realnie sprawdzona w wielu krajach wysoko rozwiniętych. Według definicji Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości klaster to struktura skupiająca firmy i instytucje powiązane z określoną branżą (lub produktami regionalnymi) i skoncentrowana regionalnie.

Słowo „Dolina” w nazwie „Dolina Ekologicznej Żywności” nie oznacza ukształtowania powierzchni, ale formę organizacji klastrowej. Wzorem nazewniczym dla tej struktury jest „Sillicon Valley” czyli „Krzemowa Dolina” w Kaliforni. Za jej przykładem wiele klastrów gospodarczych na świecie i w Polsce nosi nazwę zawierającą słowo „Dolina” jak chociażby „Dolina Lotnicza” z centrum w Rzeszowie czy „Plastikowa Dolina” z Tarnowa.

Co to jest „ekologiczna żywność”?

Żywność ekologiczna to bardzo smaczne, aromatyczne i pełnowartościowe produkty o zbilansowanej zawartości składników pokarmowych. Nie zawiera szkodliwych dodatków chemii spożywczej (konserwantów, spulchniaczy, barwników) ani zanieczyszczeń chemicznych i nie jest modyfikowana genetycznie. Jest produkowana na bazie płodów rolnych, jaj, mięsa, mleka i innych surowców pochodzących z gospodarstw stosujących naturalne metody wytwarzania. Wielu ludzi niesłusznie kojarzy żywność ekologiczną z żywnością wegetariańską lub dietetyczną. Rzeczywiste kategorie ekożywności są następujące:

• ekologiczne produkty rolne (zboża i inne surowce roślinne), mąki, kasze;

• owoce i warzywa (surowe, mrożone, suszone, liofilizowane) oraz ich przetwory;

• zioła, przyprawy, używki (kawy, herbaty);

• produkty korzenne, bakalie, miody;

• mięso i wędliny, ryby, nabiał i jaja;

• pieczywo, wyroby cukiernicze;

• napoje, wina, nalewki, piwo.

Produkty sprzedawane jako „ekologiczne” muszą posiadać specjalne certyfikaty poświadczające ich pochodzenie i naturalne wartości. Produkty zapakowane powinny być specjalnie oznakowane: obowiązkowo nazwą lub numerem upoważnienia jednostki certyfikującej, napisem „PL - rolnictwo ekologiczne - system kontroli WE” oraz ewentualnie logo produktów ekologicznych wytworzonych w Unii Europejskiej. Sprzedawcy produktów ekologicznych sprzedawanych luzem (sklepy detaliczne, rolnicy) powinni legitymować się aktualnym certyfikatem.

Mimo wyższej ceny ekożywność stanowi najtańszy i najskuteczniejszy sposób profilaktyki zdrowotnej. Jest korzystna dla zdrowia, ponieważ jest wolna od środków chemicznych, będących przyczyną wielu chorób: gastrycznych, nowotworowych oraz alergii.

Cele projektu

Dolina Ekologicznej Żywności będzie miała na celu pobudzanie zarówno podaży, jak i popytu na żywność ekologiczną. Strona podażowa ekorynku, objęta projektem, powinna być skoncentrowana na terenie województwa lubelskiego, natomiast strona popytowa może być reprezentowana zarówno przez lokalnych, jak i krajowych czy światowych nabywców.

Strona podażowa rynku ekologicznej żywności to: rolnicy, przetwórcy, jednostki certyfikujące czy kontrolne oraz inne firmy świadczące usługi (transportowe, marketingowe), a także oferujące komplementarne produkty - np. opakowania. Zadaniami Doliny w odniesieniu do strony podażowej będą: budowanie świadomości ekologicznej i wsparcie informacyjne, a także realne ułatwienie sprzedaży produktów do przetwórców i sieci sklepów lub w formie sprzedaży bezpośredniej (w gospodarstwie lub u klientów).

Najważniejsze grupy nabywców zaliczone przez nas do strony popytowej będą stanowić:

• nabywcy indywidualni i gospodarstwa domowe (głównie rodzice małych dzieci, kobiety w ciąży i karmiące, osoby alergiczne, mające problemy gastryczne, a także osoby szczególnie dbające o zdrowie i wygląd),

• niezależne od producentów kanały dystrybucji: sieci sklepów detalicznych, wielobranżowych, specjalistycznych, sklepiki szkolne,

• stołówki, bary i restauracje.

Projekt zakłada współpracę nabywców i producentów ekożywności. Świadomi, wymagający nabywcy zmuszają do ciągłego podnoszenia jakości oferty, a tym samym do podwyższania jej konkurencyjności w skali światowej.

Plany na przyszłość

Projekt będzie się kończył propozycją powołania formalnej struktury (stowarzyszenia), które będzie reprezentować interesy wszystkich uczestników rynku ekologicznych produktów. Na rzecz tego stowarzyszenia będzie pracować biuro, które powinno być pierwszym miejscem kontaktu dla wszystkich zainteresowanych ekoproduktami - ich wytwarzaniem czy zakupem.

Projekt wymaga kontynuacji w postaci „wiązki” programów realizujących bardzo konkretne zadania:

• wykreowanie marki-parasola dla produktów ekologicznych z Lubelszczyzny; chcemy, aby Lubelszczyzna była powszechnie kojarzona z dbałością o środowisko naturalne i produkcją ekologicznej żywności w oparciu o tradycyjne i regionalne receptury;

• szkolenia dla rolników, przetwórców (na czym polega ekologiczna produkcja, jak ją podjąć, gdzie i jak sprzedać) i sieci sprzedaży, a także dla indywidualnych bądź instytucjonalnych klientów zainteresowanych problematyką żywienia prozdrowotnego;

• tworzenie „ścieżek realizacyjnych” dla rolników i firm chętnych do podjęcia ekologicznej produkcji;

• stworzenie platformy informacyjnej dla uczestników rynku, ułatwiającej im własne funkcjonowanie oraz zakup bądź sprzedaż ekoproduktów;

• promocja ekologicznej żywności, wspólne publikacje, wyjazdy na targi i misje gospodarcze;

• organizacja lokalnych targów i kiermaszy ekologicznej żywności, połączonej przykładowo z produktami tradycyjnymi i regionalnymi;

• organizowanie forów spotkań tematycznych i seminariów dla uczestników Doliny;

• wspólne prowadzenie badań i projektów innowacyjnych.

„Dolina” ma być struktura otwartą, nastawioną na dzielenie się swoimi doświadczeniami i nawiązywanie współpracy. Z czasem, zgodnie z pierwotnym zamysłem, ma szanse wyjść poza granice województwa lubelskiego. Już teraz powstaje kolejna, „siostrzana Dolina” - na Podkarpaciu. Efektem międzyregionalnej współpracy powinna być coraz szersza i coraz bardziej atrakcyjna oferta ekoproduktów i ekousług oraz skuteczne działania promocyjne w skali międzynarodowej, a co za tym idzie - znaczna poprawa sytuacji materialnej rolników.

Polska wersja unijnego oznaczenia produktów rolnictwa ekologicznego.

Dane teleadresowe:

Biuro projektu:

Sekretariat Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie, ul. Bursaki 12

20-150 Lublin

Infolinia: 081 740 84 11 -12

Internet: [e-mail] , www.dolinaeko.lublin.pl

1

---