Rozdział 7.
Podstawowe polecenia Linuxa

Ed Trejis i Tim Parker

W tym rozdziale:

• Jak działają polecenia Linuxa

• Konwencje używane do opisu poleceń

• Pomoc dostępna podczas pracy

• Strony man

• Symbole wieloznaczne: * oraz ?

• Zmienne środowiskowe

• Procesy i ich wyłączanie

• Polecenie su, czyli jak stać się kimś innym

• Program grep

Jak działają polecenia Linuxa

Polecenia dostępne w systemie Linux są zwykle bardzo elastyczne. Przeważnie istnieje kilka metod, dzięki którym możesz dopasować działanie polecenia do swoich potrzeb. Przyjrzymy się dwóm głównym sposobom modyfikacji zachowania się programów: podawaniu lub przekierowaniu (czasem nazywanym również przeadresowaniem; ang. redirecting) wejścia i wyjścia oraz używaniu opcji.

Można wyobrazić sobie program jako czarną skrzynkę - część linii produkcyjnej - do której z jednej strony wędrują dane, z drugiej zaś odbierane są wyniki ich przetwarzania. Opcje pozwalają na dopasowanie do naszych potrzeb procesów odbywających się w takiej skrzynce. Przekierowanie pozwala podać efekty działania jednej skrzynki bezpośrednio na wejście drugiej. Analogia jest dość prosta, ale dobrze pomaga zrozumieć niektóre aspekty pracy z Linuxem i UNIX-em.

Gdy już zrozumiesz, jak działają opcje i przekierowanie, będziesz potrafił (przynajmniej z grubsza) użyć każdego polecenia linuxowego i UNIX-owego, ponieważ UNIX został zaprojektowany przy przestrzeganiu kilku głównych zasad. Podstawową z nich jest to, że polecenia są proste i spełniają jedno zadanie, a jednocześnie są elastyczne jeśli chodzi o miejsce, z którego pobierają i w którym zapisują dane. Oczywiście przez 35 lat istnienia UNIX-a powstały programy nie spełniające tych warunków, ale mimo wszystko systemy UNIX-owe, w tym Linux, są pod tym względem zadziwiająco spójne.

Wciśnięcie klawiszy Control+U w wierszu poleceń powoduje usunięcie wszystkiego, co się w nim znajduje. Jest to przydatne w momencie, gdy zdarzy Ci się pomyłka na początku długiego polecenia, albo rozmyślisz się w ostatnim momencie przed jego zatwierdzeniem. Do usunięcia wpisanego polecenia można również użyć klawisza Backspace, ale pierwszy sposób zazwyczaj jest szybszy. Innym rozwiązaniem jest wciśnięcie kombinacji klawiszy Control+C, która anuluje wszystko, co napisałeś i ustawi kursor w nowym wierszu. Klawisze kursora są bardzo użyteczne podczas wpisywania poleceń; niestety, nie wszystkie wersje powłoki je obsługują. Działają one podobnie jak w programie DOSKEY (lewo i prawo - poruszają kursorem, góra i dół - pozwalają wybrać polecenie z listy ostatnio wydanych poleceń).

Opcje poleceń

Często zdarza się, że jakieś polecenie Linuxa pozwala zrobić prawie dokładnie (ale nie dokładnie) to, czego potrzebujesz. Zamiast zmuszać Cię do użycia innego, działającego dokładnie zgodnie z Twoimi intencjami polecenia, Linux pozwala zmodyfikować działanie istniejącego. Prosty przykład: chcesz posortować listę nazwisk. Możesz w tym celu użyć polecenia sort, które pozwala wykonać taką operację, ale Tobie potrzebna jest lista uporządkowana „od końca”. Zamiast szukać innego polecenia, wystarczy, że podasz jednoliterową opcję, która odwróci kolejność sortowania. Niektóre polecenia udostępniają bardzo dużo opcji, inne nieco mniej.

Świetnym przykładem prostego, użytecznego a jednocześnie mającego mnóstwo opcji polecenia jest ls. Wypisuje ono nazwy wszystkich plików znajdujących się w katalogu. Proste, nieprawda? Spróbuj je wykonać:

darkstar:~$ ls
darkstar:~$

Nic nie zostało wyświetlone - jest to normalne, jeśli używasz nowo założonego konta.

Spróbuj teraz wydać polecenie ls -a (ważne jest, by po ls była spacja, natomiast nie może jej być między znakiem - oraz literą a).

darkstar:~$ ls -a
./ .bash_history .kermrc .lessrc

Działanie polecenia zostało zmodyfikowane przez dodanie do niego opcji -a. Domyślnie ls wyświetla tylko te pliki, których nazwa nie zaczyna się od kropki (tak oznaczane są w Linuxie pliki systemowe). Nazwy wszystkich plików w bieżącym katalogu zaczynają się od kropki, więc nie zostały one wypisane. Opcja -a powoduje wypisanie wszystkich nazw plików, również tych zaczynających się od kropki.

Polecenie ls pozwala również na użycie innych opcji. Można nawet używać kilku opcji równocześnie, na przykład tak:

darkstar:~$ ls -al
total 10
drwxr-xr-x 3 burek users 1024 Dec 21 22:11 ./
drwxr-xr-x 6 root root 1024 Dec 14 01:39 ../
-rw-r--r-- 1 burek users 333 Dec 21 22:11 .bash_history
-rw-r--r-- 1 burek users 163 Dec 7 14:25 .kermrc
-rw-r--r-- 1 burek users 34 Jun 6 1995 .less
-rw-r--r-- 1 burek users 116 Nov 23 1995 .lessrc
drwxr-xr-x 1 burek users 1024 Dec 7 13:36 .term/

Wyświetlony został spis plików w katalogu wraz z dotyczącymi ich szczegółami (które zostaną wyjaśnione w rozdziale 8. „System plików”). Opcja -l może być użyta samodzielnie; powoduje ona właśnie wyświetlenie szczegółowych informacji o plikach. Czasem nazwy plików są tak długie, że nie mieszczą się w jednym wierszu - w takiej sytuacji Linux po prostu przeniesie dalszą część do wiersza następnego.

Ujmując rzecz ściśle, myślnik (-) nie jest częścią opcji. Jest to po prostu znak, który powiadamia Linuxa, że następny należy traktować jako właściwe oznaczenie opcji. Przed myślnikiem musi wystąpić spacja, nie powinno jej być natomiast między myślnikiem a nazwą opcji. Jeśli jakiś tekst ma znaleźć się w wierszu poleceń po nazwie opcji, również powinien być oddzielony spacją. Po myślniku można podać więcej niż jedną nazwę opcji, jak w przykładzie ls -al. Ich porządek zazwyczaj nie gra roli, czyli polecenie ls -la działa dokładnie tak samo jak ls -al. Jednoczesne podawanie kilku opcji ma zastosowanie tylko w programach, w których ich nazwy są jednoliterowe. Można też podać opcje oddzielnie, np. ls -a -l. Takie rozwiązanie jest przeważnie stosowane, gdy po jakiejś opcji wymagane są dodatkowe dane.

Domyślnie polecenie ls porządkuje wyświetlane nazwy plików w kolejności alfabetycznej. Czasem bardziej interesująca jest informacja o tym, kiedy dany plik został utworzony czy zmodyfikowany. W takim przypadku pomocna może być opcja t, która powoduje, że nazwy plików sortowane są według daty - najpierw wyświetlane są pliki najnowsze. Po wydaniu polecenia ls -alt możesz więc otrzymać następujący wynik:

darkstar:~$ ls -alt
total 10
drwxr-xr-x 3 burek users 1024 Dec 21 22:11 ./
-rw-r--r-- 1 burek users 333 Dec 21 22:11 .bash_history
drwxr-xr-x 6 root root 1024 Dec 14 01:39 ../
-rw-r--r-- 1 burek users 163 Dec 7 14:25 .kermrc
drwxr-xr-x 1 burek users 1024 Dec 7 13:36 .term/
-rw-r--r-- 1 burek users 116 Nov 23 1995 .lessrc
-rw-r--r-- 1 burek users 34 Jun 6 1995 .less

Opcja -r powoduje, że polecenie ls wyświetla nazwy plików posortowane w odwrotnej kolejności. Dość często używa się jej w połączeniu z opcją t. Wydając polecenie ls -altr możesz otrzymać następujące informacje:

darkstar:~$ ls -altr
total 10
-rw-r--r-- 1 burek users 34 Jun 6 1995 .less
-rw-r--r-- 1 burek users 116 Nov 23 1995 .lessrc
drwxr-xr-x 1 burek users 1024 Dec 7 13:36 .term/
-rw-r--r-- 1 burek users 163 Dec7 14:25 .kermrc
drwxr-xr-x 6 root root 1024 Dec 14 01:39 ../
-rw-r--r-- 1 burek users 333 Dec 21 22:11 .bash_history
drwxr-xr-x 3 burek users 1024 Dec 21 22:11 ./

Istnieje jeszcze wiele innych opcji modyfikujących działanie polecenia ls - pokazaliśmy tylko te najczęściej używane. Ważne jest, byś zdawał sobie sprawę z możliwości dostosowywania poleceń do swoich potrzeb za pomocą opcji.

Inne parametry

Polecenia często wymagają użycia parametrów nie będących nazwami opcji. Takie parametry (na przykład nazwy plików czy katalogów) nie są poprzedzane myślnikiem.

Polecenie ls wyświetla zawartość bieżącego katalogu. Można jednak łatwo uzyskać informacje o dowolnym innym katalogu, podając jego nazwę jako parametr, na przykład polecenie ls /bin powoduje wyświetlenie nazw plików zapisanych w katalogu /bin. I w tym przypadku można używać opcji: polecenie ls -l /bin spowoduje wyświetlenie szczegółowych informacji o tych plikach (a jest ich naprawdę dużo!).

Można również zażądać informacji o jednym konkretnym pliku, podając jako parametr polecenia ls jego nazwę: polecenie ls -la .lessrc wyświetli dane o pliku .lessrc. Jeśli nie zostanie on znaleziony, nie zostaną wyświetlone żadne informacje.

W przypadku podstawowych poleceń Linuxa istotne jest, czy nazwa opcji pisana jest małą, czy wielką literą. Polecenie ls pozwala na przykład na użycie opcji R, która powoduje wyświetlenie nazw plików znajdujących się w podkatalogach danego katalogu, czyli oznacza zupełnie co innego niż r.

Nazwy opcji pochodzą zazwyczaj od słów angielskich, np. -a od all files, -l od long list itp. Łatwiej je dzięki temu zapamiętać. Niektóre oznaczenia opcji są wspólne dla większości programów, na przykład opcja v (ang. verbose) oznacza, że mają być wyświetlane komunikaty o podejmowanych działaniach. Nie można jednak oczekiwać, że w innym poleceniu dana opcja będzie znaczyła to samo. Przykładowo, w większości poleceń opcja -r oznacza recursive, czyli z uwzględnieniem podkatalogów, ale akurat w przypadku polecenia ls oznacza ona reverse, czyli kolejność odwrotną, a podkatalogi uwzględnia się opcją -R. Akurat w przypadku polecenia ls opcja powodująca wyświetlanie nazw plików w odwrotnej kolejności jest używana częściej, niż wyświetlanie nazw plików znajdujących się w podkatalogach, dlatego też została ona oznaczona łatwiejszą do wpisania małą literą r. Może się wydawać, że wciśnięcie klawisza Shift nie wymaga szczególnego wysiłku, ma to jednak dość duże znaczenie, gdy trzeba wpisać kilka liter, z których tylko jedna jest wielką litera.

Przekierowanie wejścia i wyjścia

Wiele poleceń Linuxa pozwala podać nazwę pliku lub katalogu, z którego należy pobrać dane wejściowe (np. ls -s /bin). Można również podłączyć strumień danych z wyjścia innego programu (mechanizm obsługujący takie połączenie nazywa się po angielsku pipe - rurka, a po polsku - potok) przez wpisanie dwóch poleceń oddzielonych znakiem | (znajdującym się na klawiaturze razem ze znakiem \). Oznacza on: „użyj wyjścia pierwszego polecenia jako wejścia drugiego”. Wydanie polecenia prog_1 | prog_2 spowoduje wykonanie obu programów, jednego po drugim, a następnie wyprowadzenie wyników działania ostatniego z nich.

Używając przytoczonego wcześniej porównania, zamiast jednej uruchamiane są dwie czarne skrzynki. Wyjście pierwszej zostaje podłączone do wejścia drugiej. Dopiero wyjście drugiej jest wyprowadzane na ekran.

Choć Linux nie dba o to, czy znak | jest otoczony spacjami, czy też nie, warto postawić spacje z obu jego stron, ponieważ znacznie poprawia to czytelność polecenia.

Zauważyłeś pewnie, że wynik wykonania polecenia ls -l /bin jest dość długi i większość informacji tylko mignie na ekranie, Ty zaś nie zdążysz ich przeczytać. Możesz skierować wyjście tego polecenia na wejście programu formatującego tekst o nazwie more, który posiada zdolność wyświetlania informacji porcjami mieszczącymi się jednorazowo na ekranie. Kiedy wpiszesz ls -l /bin | more, zobaczysz mniej więcej coś takiego:

darkstar:~$ ls -l /bin | more
total 1611
-rwxr-xr-x 1 root bin 1248 Sep 17 04:25 arch
-rwxr-xr-x 1 root bin 295940 Sep 5 01:45 bash
-rwxr-xr-x 1 root bin 4840 Nov 24 1993 cat
-rwxr-xr-x 1 root bin 9220 Jul 20 12:06 chgrp
-rwxr-xr-x 1 root bin 13316 Jul 20 12:06 chmod
-rwxr-xr-x 1 root bin 13316 Jul 20 12:06 chown
lrwxrwxrwx 1 root root 18 Dec 7 13:37 compress
*->/usr/bin/compress
-rwxr-xr-x 1 root bin 21508 Jul 20 12:06 cp
-rwxr-xr-x 1 root bin 41988 May 1 1994 cpio
lrwxrwxrwx 1 root root 4 Dec 7 13:40 csh ->tcsh
-rwxr-xr-x 1 root bin 5192 Nov 24 1993 cut
-rwxr-xr-x 1 root bin 19872 Mar 23 1994 date
-rwxr-xr-x 1 root bin 17412 Jul 20 12:06 dd
-rwxr-xr-x 1 root bin 13316 Jul 20 12:06 df
-rwxr-xr-x 1 root bin 66564 Jun 9 1994 dialog
-rwxr-xr-x 1 root bin 1752 Sep 17 04:25 dmesg
lrwxrwxrwx 1 root root 8 Dec 7 13:37 dnsdomainname
*->hostname
-rwxr-xr-x 1 root bin 13316 Jul 20 12:06 du
-rwxr-xr-x 1 root bin 3312 Mar 23 1994 echo
-rwxr-xr-x 1 root bin 36684 May 4 1994 ed
-rwxr-xr-x 1 root bin 326 Mar 23 1994 false
-- More --

Komunikat -- More -- na dole ekranu wskazuje, że pozostał jeszcze jakiś tekst do wyświetlenia. Aby zobaczyć następną porcję, wciśnij spację. Po wypisaniu całego tekstu program more kończy działanie.

Polecenie more potrafi jeszcze wiele innych rzeczy. Można na przykład (choć nie we wszystkich wersjach) cofnąć się do poprzedniego ekranu wciskając klawisz b (ang. back). Można też wyjść z programu naciskając klawisz q (ang. quit), dzięki czemu nie trzeba przechodzić przez wszystkie strony do końca tekstu, jeśli odpowiednie informacje zostały już znalezione. Kombinacja Control+C spełnia tę samą funkcję. Gdy uruchomiony jest program more, można wcisnąć klawisz h (ang. help), co spowoduje wyświetlenie listy wszystkich dostępnych poleceń.

Czasem w Linuxie zamiast programu more dostępny jest less. Jedną z różnic pomiędzy tymi programami jest to, że less wymaga wciśnięcia klawisza q dla opuszczenia programu, nawet jeśli wyświetlony został cały tekst. Może to wydawać się nieporęczne, ale zabezpiecza przed przypadkowym opuszczeniem programu, gdy naciśniesz spację o jeden raz za dużo. Program less powstał jako lepsza wersja programu more, ale nowsze wersje tych programów prawie niczym się nie różnią. Program man, omówiony później, używa programu less do wyświetlania sformatowanego tekstu. Większość innych systemów UNIX-owych używa do tego celu programu more. Nie przejmuj się tym, pamiętaj tylko, że aby wyjść z programu less, trzeba wcisnąć klawisz q.

Bardzo przydatna bywa również możliwość wysłania wyników działania programu do pliku, zamiast na ekran. Czasem potrzebujesz na przykład zachować wyniki działania programu na później, albo chcesz przesłać je do pliku z powodu długiego czasu wykonywania programu.

Aby skierować wyniki działania programu do pliku, należy użyć symbolu >. Przykładowo, można przesłać dane wyjściowe polecenia ls -l /bin do pliku output, wydając polecenie ls -l /bin > output. Również w tym przypadku spacje otaczające znak > są opcjonalne, ale pozwalają na zwiększenie czytelności wydawanego polecenia.

Jeśli teraz wydasz polecenie ls lub ls -l, to stwierdzisz, że w katalogu bieżącym został utworzony nowy plik o nazwie output.

Jego zawartość obejrzeć można za pomocą polecenia more. Jako parametr należy podać nazwę pliku, którego zawartość chcesz wyświetlić: more output.

Bądź ostrożny! Używając symbolu > zamazujesz istniejącą zawartość pliku, do którego wysyłasz informacje (o ile taki plik już istniał). Jeśli na przykład w katalogu bieżącym znajdowałby się plik o nazwie output, wydanie polecenia ls -l /bin > output spowoduje nieodwracalną utratę danych zapisanych pierwotnie w tym pliku. Linux nie ostrzeże Cię o zaistniałej sytuacji! Aby zabezpieczyć się przed takimi pomyłkami, warto przed wydaniem polecenia upewnić się, że plik, do którego zamierzasz skierować dane, nie istnieje. Szczególną ostrożność zachować należy w przypadku, gdy nie znajdujesz się w swoim katalogu domowym i jesteś zalogowany jako root. Może na przykład zdarzyć się pomyłka tego rodzaju: ls -l /bin > more. Takie polecenie, wydane w katalogu /bin, spowoduje zniszczenie kodu programu more i konieczność jego przeinstalowania.

Jeśli chcesz dopisać informacje na koniec istniejącego pliku, użyj symbolu >>. Polecenie who >> output powoduje dopisanie informacji o tym, kto jest zalogowany, na koniec utworzonego wcześniej pliku.

Wyniki ostatniej operacji możesz obejrzeć, używając programu more lub less, ale ponieważ interesująca jest tylko końcówka pliku, spróbuj użyć polecenia tail. Polecenie tail output spowoduje wyświetlenie kilku ostatnich wierszy pliku output.

Konwencje używane do opisu poleceń

Istnieje zestaw powszechnie akceptowanych reguł, używanych do opisywania w sposób ścisły i konsekwentny poleceń Linuxa. Dotyczą one sposobu oznaczania parametrów obowiązkowych czy opcjonalnych itp. Czasem konwencje te są używane, by dać pełny opis danego polecenia, czasem w przykładach jego użycia lub dla wyjaśnienia zasady działania. Na takie opisy możesz natknąć się w dokumentacji, na stronach man i w innych źródłach informacji.

Jeśli przyswoisz sobie poniższe zasady, łatwo będzie Ci orientować się w składni poleceń Linuxa i UNIX-a.

Sześć podstawowych reguł opisywania poleceń

1. Tekst nie zawarty pomiędzy znakami [ ], < > lub { } musi być wprowadzony dokładnie tak, jak jest podany.

2. Tekst zawarty w nawiasach kwadratowych [ ] jest opcjonalny. Można go wpisać lub nie. Przykładowo, składnia ls [-l] oznacza, że trzeba wpisać ls (zasada 1.), ale tekst -l jest opcjonalny i nie musi zostać użyty. Nie wpisuj przypadkiem nawiasów kwadratowych! W naszym przykładzie możesz wpisać ls lub ls -l, nie powinieneś natomiast pisać ls [-l].

3. Nawiasy trójkątne (< >) oznaczają, że to, co zawarte pomiędzy nimi, musi być zastąpione przez odpowiedni tekst (zazwyczaj nazwę lub wartość). Składnia more <nazwa_pliku> oznacza, że powinieneś zamienić oznaczenie <nazwa_ pliku> na rzeczywistą nazwę pliku, którego zawartość chcesz obejrzeć. Jeśli chcesz obejrzeć zawartość pliku output, powinieneś wydać polecenie more output. Pamiętaj, że nie powinieneś wpisywać samych nawiasów.

4. Nawiasy klamrowe ({ }) oznaczają, że musisz wybrać jedną z kilku wartości podanych w ich wnętrzu. Poszczególne wartości są zazwyczaj oddzielone od siebie znakiem |, używanym tu znaczeniu „lub”. Na przykład składnia polecenie -{a|b} oznacza, że należy wpisać albo polecenie -a, albo polecenie -b.

5. Wielokropek (…) oznacza „i tak dalej”. Zazwyczaj używany jest z takimi parametrami, jak nazwy plików; dokładniej zostanie on opisany później.

6. Szósta zasada mówi, że nawiasy mogą być używane razem, według potrzeb. Przykładowo, uruchamiając program more nie trzeba podawać nazwy pliku. Jego składnia może więc wyglądać następująco: more [<nazwa_pliku>]. Zewnętrzne nawiasy klamrowe wyjaśniają, że parametr jest opcjonalny. Jeśli zdecydujesz się go użyć, powinieneś w miejsce oznaczenia <nazwa_pliku> podstawić rzeczywistą nazwę pliku. Ponieważ jako parametry tego programu można podać więcej niż jedną nazwę pliku, pełniejszy opis składni wygląda tak: more [<nazwa_pliku> …]. Oznacza to, że możesz podać dowolną ilość parametrów będących nazwami plików.

Pomoc dostępna podczas pracy

Linux posiada system pomocy dostępnej podczas pracy. Jeśli zapomnisz, jak należy użyć danego polecenia, bądź też nie wiesz, jakie znaczenie ma dana opcja, informacje te może podać system. Dwie metody uzyskiwania pomocy, które wypróbujemy, to polecenie help - dostępne w interpreterze poleceń bash, i użycie programu man, obsługiwanego nie tylko w Linuxie, ale i w większości systemów UNIX-owych.

Strony man

Nazwa man pochodzi od angielskiego słowa manual, czyli instrukcja obsługi (jak zwykle, twórcy UNIX-a skrócili nazwę, by można ją było szybciej wpisać). Wpisanie polecenia man <nazwa_programu> pozwala obejrzeć dokumentację dotyczącą danego programu.

Na przykład, po wydaniu polecenia man passwd wyświetlone zostaną informacje na temat polecenia passwd.

Ogólnie rzecz biorąc, strony man mają następującą strukturę:

POLECENIE(1) Linux Programmer's Manual POLECENIE(1)
NAME
Polecenie - krótkie omówienie działania.
SYNOPSIS
<pełna składnia polecenia>
DESCRIPTION
Opisowe wyjaśnienie działania polecenia.
OPTIONS
Lista wszystkich dostępnych opcji wraz z ich opisem.
FILES
Lista plików używanych przez polecenie lub w jakiś sposób
z nim powiązanych.
SEE ALSO
POLECENIE_POKREWNE(1), POLECENIE_PODOBNE(1) itd.
BUGS
Czy to możliwe, żeby w Linuxie były jakieś błędy?
AUTHOR
Informacje o autorze
Linux 1.0 22 June 1994

Strona man zawierająca informacje o poleceniu passwd jest dość zrozumiała. Powinieneś jednak mieć świadomość, że czasem strony te pisane są językiem bardzo formalnym i mało zrozumiałym. Nie jest to spowodowane złośliwością ich autorów - po prostu w możliwie krótkim tekście zawarta jest duża ilość informacji, co nie ułatwia jej odbioru. Zajrzyj na przykład na stronę poświęconą poleceniu ls (wydaj polecenie man ls). Zauważ, jak wiele jest dostępnych opcji i ile miejsca zajmuje ich opisanie.

Choć zrozumienie stron man wymaga nieco praktyki (i uważnego czytania), to kiedy już się do nich przyzwyczaisz, pierwszą rzeczą, jaką będziesz robił, gdy natkniesz się na nieznane Ci polecenie, będzie przejrzenie odpowiednich stron man.

Słowa kluczowe na stronach man

Czasem wiesz dokładnie, co chcesz zrobić, ale nie wiesz, jakiego polecenia powinieneś w tym celu użyć. Spróbuj w takiej sytuacji wydać polecenie man -k <słowo_kluczowe>. Program man w odpowiedzi poda listę nazw poleceń, w których pole NAME (patrz struktura powyżej), wliczając w nie krótki opis, zawiera zadane słowo kluczowe.

Oto co otrzymasz, gdy słowem kluczowym będzie wyraz manual:

darkstar:~$ man -k manual
man(1) - Format and display the online manual pages
whereis(1) - Locate binary, manual and or source of program
xman(1) - Manual page display program for the X Window System

Należy jednak rozważnie dobierać słowa kluczowe. Słowo directory (katalog) nie jest jeszcze takie złe, ale np. użycie słowa file (plik) spowoduje wyświetlenie bardzo dużej liczby nazw poleceń.

Zauważyłeś na pewno, że po nazwie polecenia występuje numer w nawiasach okrągłych, przeważnie (1). Odnosi się on do sekcji dokumentacji. Dawno temu, kiedy instrukcje obsługi systemu UNIX były drukowane w opasłych tomach, „normalne” polecenia znajdowały się w sekcji 1, pliki i programy używane przez administratorów w sekcji 5, narzędzia programistyczne i procedury opisane były w sekcji 3, i tak dalej. Niektóre strony man nie opisują więc poleceń, tylko pliki czy odwołania systemowe. Jeśli dany wpis pojawia się w więcej niż jednej sekcji, man pokaże domyślnie stronę pochodzącą z sekcji o najniższym numerze. Pozostałe strony można obejrzeć, podając numer sekcji bezpośrednio. Przykładowo, w sekcji 5 również znajduje się strona na temat polecenia passwd. Aby ją obejrzeć, musisz wydać polecenie man 5 passwd. Ogólnie rzecz biorąc, man <n> <polecenie> wyświetli stronę man opisującą polecenie, znajdującą się w sekcji o numerze n.

help - polecenie interpretera poleceń bash

Po wydaniu jakiegoś polecenia w wierszu poleceń powłoka interpretuje je, a wyniki tej interpretacji przekazuje systemowi operacyjnemu. Linux następnie podejmuje odpowiednie kroki. Wiele z poleceń Linuxa wymaga odnalezienia i uruchomienia jakiegoś programu. Jednak niektóre proste, często używane polecenia, interpreter potrafi obsłużyć samodzielnie, dzięki czemu eliminowana jest konieczność uruchamiania odrębnych programów. Inna grupa poleceń obsługiwanych przez powłokę to udogodnienia, które powodują, że praca z nią jest przyjemniejsza i łatwiejsza. Jednym z nich jest polecenie help, dostarczające informacji o wbudowanych w interpreter poleceń funkcjach.

W wierszu poleceń wpisz help. Powinien zostać wyświetlony następujący komunikat:

GNU bash, version 1.14.15(1)
Shell commands that are defined internally. Type 'help' to see this list.
Type 'help name' to find out more about the function 'name'.
Use 'info bash' to find out more about the shell in general.

A star (*) next to a name means that the command is disabled.

%[DIGITS | WORD] [&] . [filename]
: [arg …]
alias [name[=value] … ] bg [job_spec]
bind [-lvd] [-m keymap] [-f filename break [n]
builtin [shell-builtin [arg …]] case WORD in [PATTERN [| PATTERN]]
cd [dir] command [-pVv] [command [arg …]]
continue [n] declare [-[frxi]] name [=value] …
dirs [-l] echo [-neE] [arg …]
enable [-n] [name …] eval [arg …]
exec [ [-] file [redirection …]] exit [n]
export [-n] [-f] [name …] fc [-e name] [-nlr] [first] [last]
fg [job_spec] for NAME [in WORDS …;] do COMMANDS
function NAME {COMMANDS;} getopts optstring name [arg]
hash [-r] [name …] help [pattern …]
history [n] [[-awrn] [filename]] if COMMANDS; then COMMANDS; [elif
jobs [-lnp] [jobspec …] | jobs kill [-s sigspec | -sigspec] [pid]
let arg [arg …] local name[=value]
logout popd [+n | -n]
pushd [dir | +n |-n] pwd
read [-r] [name …] readonly [-n] [-f] [name …]
return [n] select NAME [in WORDS …;] do COMMAND
set [--abefhknotuvxldHCP] [-o optio shift [n]
source filename suspend [-f]
test [expr] times
trap [arg] [signal_spec] type [-all] [-type | path] [name …]
typeset [-[frxi]] name[=value] ulimit [-Shacdmctfpnuv [limit]]
umask [-S] [mode] unalias [-a] [name …]
unset [-f] [-v] [name …] until COMMANDS; do COMMANDS; done
variables - Some variable names await [n]
while COMMANDS; do COMMANDS; done {COMMANDS}

Aby obejrzeć cały wyświetlany tekst, będziesz musiał użyć programu more (wydaj polecenie help | more).

Symbole wieloznaczne - „*” oraz „?”

Symbole * oraz ? służą do zastępowania dowolnych znaków w poleceniach powłoki, podobnie jak joker służy do zastępowania dowolnych innych kart w talii. Nie ma chyba wątpliwości, że są one bardzo przydatne.

W systemie Linux dostępnych jest kilka metod zastępowania znaków. Są one używane do skracania zapisu nazw plików (lub katalogów), na których dane polecenie ma operować. W tym podrozdziale omówimy dwa najczęściej używane symbole wieloznaczne: * oraz ?. Dostępnych jest jeszcze kilka symboli o podobnej funkcji, ale ich użycie jest dość skomplikowane - omawianie ich w tym momencie tylko zaciemniłoby problem.

Najczęściej używa się symbolu *. Zastępuje on dowolną kombinację jednego lub więcej znaków. Przykładowo, zapis c* oznacza wszystkie nazwy plików zaczynające się od litery c. Można łatwo się o tym przekonać wydając polecenie ls /bin/c*. Wyświetlony zostanie spis wszystkich plików w katalogu /bin, których nazwy zaczynają się na c. Zgodnie z oczekiwaniami działają również takie kombinacje jak ls /bin/c*t czy ls /bin /*t.

Symbol ? ma nieco mniejsze możliwości: zastępuje on jeden dowolny znak. Różnicę pomiędzy tymi symbolami można łatwo zauważyć wydając polecenia ls /bin/d* i ls /bin/d?.

Symbole wieloznaczne mogą być używane tylko przy podawaniu nazw plików i katalogów. Nie należy się więc spodziewać, że po wpisaniu pass* i wciśnięciu klawisza Enter Linux wykona polecenie passwd.

Bądź bardzo ostrożny podczas używania symboli wieloznacznych w połączeniu z niebezpiecznymi poleceniami, np. usuwającymi pliki. Dobrym pomysłem jest wydanie najpierw polecenia ls z parametrem (zawierającym symbole wieloznaczne), którego zamierzasz użyć. Przekonasz się wtedy, czy chodzi Ci o te właśnie pliki. Nie zaszkodzi również sprawdzić dwa razy polecenia przed zatwierdzeniem go klawiszem Enter.

Zmienne środowiskowe

Kiedy użytkownik loguje się do systemu, Linux zapisuje w tle sporo przydatnych danych, gotowych w każdej chwili do użycia. Są one przechowywane w tzw. zmiennych środowiskowych (ang. environment variables), posiadających nazwy powiązane w jakiś sposób z ich zawartością. W pewnym sensie my również używamy tego typu zmiennych: znamy pewną informację, którą można określić jako dzień tygodnia (nazwa zmiennej środowiskowej), ale co dzień takiej zmiennej przypisujemy inną wartość.

Aby obejrzeć listę eksportowanych (dostępnych dla każdego programu, który uruchamiasz) zmiennych środowiskowych, można użyć polecenia env:

darkstar:~$ env
FMHOME=/frame
HOME=/user/burek
HUSHLOGIN=FALSE
HZ=100
LOGNAME=burek
MAIL=/usr/spool/mail/burek
PATH=:/frame/bin:/bin:/usr/bin:/usr/burek/bin
SHELL=/bin/sh
TERM=ansi
TZ=EST5EDT

Nazwa zmiennej środowiskowej znajduje się po lewej, a jej wartość po prawej stronie znaku równości. Zmienne eksportowane są dostępne dla każdego uruchamianego programu, aż do momentu wylogowania się użytkownika. Można również definiować zmienne, które dostępne będą tylko w jednym programie.

Najważniejszą chyba ze zmiennych środowiskowych jest zmienna PATH, której wartość określa ścieżki przeszukiwania. Jak przekonasz się w następnym rozdziale, kiedy wpisujesz polecenie, Linux przeszukuje każdą z lokalizacji podanych w zmiennej PATH.

Dłuższa lista zmiennych środowiskowych wyświetlana jest po wydaniu polecenia set. Oto wynik jej działania w tym samym systemie co poprzednio:

darkstar:~$ set
FMHOME=/frame
HOME=/usr/burek
HUSHLOGIN=FALSE
HZ=100
IFS=

LOGAME=burek
MAIL=/usr/spool/mail/burek
MAILCHECK=600
OPIND=1
PATH=:/frame/bin:/bin:/usr/bin:/usr/burek/bin:
PS1=$
PS2=>
SHELL=/bin/sh
TERM=ansi
TZ=EST5EDT

Zmienne, które nie pojawiły się na poprzedniej liście, to zmienne lokalne; nie są one eksportowane. Więcej informacji o eksportowaniu zmiennych znaleźć można w rozdziale 10. Można myśleć o zmiennych lokalnych jako o informacjach potrzebnych tylko w danym czasie i miejscu (na przykład nie ma sensu przechowywanie informacji o tym, na którym jesteś piętrze, gdy opuścisz już budynek). Choć czasem dane wyświetlane przez polecenia set i env pokrywają się, podają one nieco inne informacje.

Procesy i ich wyłączanie

W poprzednim rozdziale dowiedzieliśmy się o istnieniu polecenia who. Pobiera ono od jądra systemu informacje o tym, kto jest zalogowany, i wyświetla je na ekranie.

Linux gromadzi znacznie więcej informacji o systemie, niż tylko wiadomości o tym, kto jest zalogowany. Ponieważ jest to system wielozadaniowy, jednocześnie może wykonywać wiele programów. Każdy z nich jest osobnym procesem i o każdym z nich przechowywana jest spora ilość danych. Każde polecenie, które wydajesz, zwykle powoduje uruchomienie co najmniej jednego procesu.

Polecenie ps

Aby dowiedzieć się, jakie procesy są aktualnie wykonywane, wydaj polecenie ps (ang. process status, status procesów). Na ekranie wyświetlona zostanie krótka lista uruchomionych procesów (a dokładniej procesów, których jesteś właścicielem):

darkstar:~$ ps
PID TTY STAT TIME COMMAND
41 v01 S 0:00 -bash
134 v01 R 0:00 ps

Informacja podana w pierwszej kolumnie (PID) to identyfikator (numer) procesu. Linux używa go do rozróżniania procesów. Musisz znać ten numer, jeśli chcesz wyłączyć (ang. kill, zabić) proces. Każdy uruchomiony proces posiada własny numer z przedziału od 0 do 65565 (gdy numery procesów dojdą do wartości maksymalnej, numerowanie zaczyna się od zera, z zachowaniem unikalności każdego numeru). Identyfikatory numeryczne używane są dlatego, że ich stosowanie jest szybsze i łatwiejsze niż stosowanie nazw procesów.

Kolumna TTY zawiera informacje o tym, z którego terminala proces został uruchomiony.

Kolumna STAT podaje aktualny status procesu. Najczęściej spotyka się tu wartości S (ang. sleeping, uśpiony) oraz R (ang. running, działający). Proces uśpiony nie jest aktualnie aktywny. Nie daj się jednak zwieść pozorom, możliwe, że zrobił sobie tylko króciutką przerwę - jego stan może się zmienić na R i z powrotem na S wielokrotnie w ciągu sekundy.

Kolumna TIME zawiera ilość czasu systemu przeznaczoną dla danego procesu. Żaden z uruchomionych w przykładzie procesów nie zajmuje znaczącej ilości czasu. Często zdarza się tak w przypadku szybkich komputerów - proces wykona się tak szybko, że nie zasłuży sobie nawet na jedną cyfrę w tej kolumnie.

Ostatnia kolumna - NAME - zawiera nazwę uruchomionego programu. Jest to zazwyczaj polecenie, które zostało wydane, aby uruchomić program. Często zdarza się również, że jeden program wywołuje inne, tworząc procesy potomne (ang. child processes). Te procesy również zostaną wypisane, mimo że nie zostały uruchomione bezpośrednio przez użytkownika. Interpreter poleceń, który uruchamia się przy logowaniu, ma przed nazwą myślnik (w przykładzie: -bash). Można również później uruchomić jakiś interpreter, ale do jego nazwy myślnik nie zostanie dodany.

Jeśli jesteś zalogowany jako root, po wydaniu polecenia ps otrzymasz pełną listę wszystkich procesów w systemie, ponieważ root jako administrator systemu jest właścicielem wszystkich procesów. Jeśli jesteś „zwykłym” użytkownikiem, ale zalogowałeś się na więcej niż jednym terminalu (również wirtualnym, który można wybrać kombinacją klawiszy Alt+Fn, temat ten omówiony jest dokładniej w rozdziale 6. „Od czego zacząć?”), zobaczysz również swoje procesy uruchomione z innych terminali. Nie przejmuj się, jeśli wyświetlone zostaną inne niż w przykładzie kolumny z informacjami. Różnią się one nieco od siebie w różnych wersjach programu ps, zależą także od użytych opcji. Podstawowe informacje pozostają jednak takie same.

Jedną z użytecznych opcji polecenia ps jest opcja u. Jest ona skrótem od angielskiego słowa user (użytkownik), ale oprócz identyfikatora użytkownika dodaje kilka innych kolumn z informacjami:

darkstar:~$ ps -u
USER PID %CPU %MEM SIZE RSS TTY STAT START TIME COMMAND
burek 41 0.1 6.8 364 472 v01 S 23:19 0:01 -bash
burek 134 0.0 3.3 72 228 v01 R 23:34 0:00 ps -u

Oprócz nazwy użytkownika w kolumnie USER, pojawiły się też interesujące informacje o użyciu procesora (%CPU) i pamięci (%MEM) oraz czasie rozpoczęcia procesu.

Jeśli chcesz zobaczyć listę wszystkich procesów, nie tylko tych, których jesteś właścicielem, użyj opcji a (w przypadku użytkownika root nawet bez tej opcji wyświetlane są wszystkie procesy):

darkstar:~$ ps -a
PID TTY STAT TIME COMMAND
62 v03 S 0:00 /sbin/agetty 38400 tty3
63 v04 S 0:00 /sbin/agetty 38400 tty4
64 v05 S 0:00 /sbin/agetty 38400 tty5
65 v06 S 0:00 /sbin/agetty 38400 tty6
330 v02 S 0:00 -bash
217 v01 S 0:00 -bash
218 v01 S 0:00 ps -a

Jak widać, w systemie działają również procesy nie uruchamiane przez użytkowników. Większość z procesów, które widać w przykładzie, działa niezależnie od tego, czy ktokolwiek jest zalogowany. Te o nazwie podobnej do /sbin/agetty 38400 tty3 to procesy logowania, działające na każdej konsoli wirtualnej.

Użycie łącznie opcji a i u daje następujące efekty:

darkstar:~$ ps -au
USER PID %CPU %MEM SIZE RSS TTY STAT START TIME COMMAND
burek 121 0.1 6.8 364 472 v02 S 17:56 0:01 -bash
burek 134 0.0 3.3 72 228 v02 R 17:56 0:00 ps -u
root 72 0.0 3.6 390 532 v01 S 17:55 0:01 -bash
root 74 0.0 1.5 41 224 v03 S 17:55 0:00 /sbin/agetty *38400 tty3
root 75 0.0 1.5 41 224 v04 S 17:55 0:00 /sbin/agetty *38400 tty4
root 76 0.0 1.5 41 224 v05 S 17:55 0:00 /sbin/agetty *38400 tty5
root 77 0.0 1.5 41 224 v06 S 17:55 0:00 /sbin/agetty *38400 tty6
root 78 0.0 1.5 56 228 s00 S 17:55 0:02 gpm -t mman

Więcej informacji technicznych możesz uzyskać, używając opcji l:

darkstar:~$ ps -l

UID PID PPID PRI NI SIZE RSS WCHAN STAT TTY TIME COMMAND
0 501 41 1 15 0 364 472 114d9c S v01 0:00 -bash
0 501 121 41 29 0 64 208 0 R v01 0:00 ps -l

Interesujące informacje zawiera kolumna PPID (ang. Process Parent ID, numer procesu wywołującego) - dzięki danym w niej zawartym można stwierdzić, przez jaki inny proces dany proces został uruchomiony. Zauważ, że proces ps -l został uruchomiony przez proces -bash. Numer PPID dla interpretera poleceń wynosi 1; jeśli porównasz go z wynikami działania polecenia ps -au, wówczas zauważysz, że jest to numer procesu init. Proces init jest pierwszym procesem uruchamianym w systemie, wywołującym wszystkie inne. Jeśli coś złego stanie się z nim, system po prostu się zawiesi.

Składnia polecenia ps nie jest zbyt spójna, jeśli chodzi o użycie opcji. Myślnik przed nazwą opcji nie we wszystkich wersjach programu jest wymagany (ps -l oznacza to samo, co ps ). Ponieważ jednak większość poleceń linuxowych (jak również niektóre UNIX-owe wersje programu ps) wymaga myślnika przy podawaniu opcji, zalecamy stosowanie go. Ważna jest również kolejność opcji, szczególnie jeśli łączysz opcje l oraz u. Spróbuj wpisać ps -lu, a następnie ps -ul. To zachowanie nie jest opisane na stronach man. Wnioski są dwa: po pierwsze, staraj się nie używać zbyt wielu opcji polecenia man jednocześnie; po drugie, strony man nie zawsze zawierają wszystkie potrzebne informacje.

Wyłączanie procesów: polecenie kill

Choć zazwyczaj procesy działają poprawnie i nie ma z nimi problemów, zdarza im się wymknąć spod kontroli. Przeważnie przyczyną takiego zachowania są błędy w programie, może to zdarzyć się również wtedy, gdy wprowadzisz błędne polecenie lub niewłaściwą opcję.

Umiejętność znalezienia i usunięcia takiego procesu jest niezbędna dla wszystkich użytkowników Linuxa. Kiedy jesteś administratorem systemu, staje się ona szczególnie ważna w sytuacji, gdy jakiś proces „poszedł w krzaki” albo się zapętlił.

Polecenie kill jest używane do zakończenia pracy procesu, gdy nie da się tego zrobić w inny sposób.

Zanim podejmiesz kroki opisane poniżej, upewnij się, że nie możesz zatrzymać procesu, wciskając Control+C lub w jakiś inny sposób (np. klawiszem q).

1. Przełącz się na inną konsolę wirtualną i zaloguj się jako root.

7. Uruchom polecenie ps -u i znajdź numer PID nieposłusznego procesu. Użyjesz go w następnym kroku.

8. Użyj polecenia kill <PID>. Upewnij się, że wpisałeś prawidłowy numer! Jako root możesz wyłączyć każdy proces, kiedy pomylisz się, wpisując numer PID.

9. Sprawdź, czy proces został usunięty, wydając polecenie ps -u. Możesz również wpisać ps -u <PID>; polecenie to wyświetli status tylko interesującego Cię procesu. Jeśli nie zobaczysz żadnych informacji, znaczy to, że proces jest już martwy. Przejdź wtedy do punktu 8. Lepiej jest jednak obejrzeć pełną listę procesów poleceniem ps -u (jeśli nie jest ona zbyt długa), ponieważ czasem (choć rzadko) zdarza się, że proces „odżywa” z innym numerem PID! Jeśli tak jest, przejdź do punktu 6.

10. Jeśli proces wciąż działa i ma ten sam PID, użyj opcji 9 polecenia kill (kill -9 <PID>). Sprawdź, czy teraz został wyłączony, tak jak w punkcie 4. Jeśli nie, przejdź do punktu 7. Jeśli tak, przejdź do punktu 8.

11. Jeśli proces pojawił się ponownie z nowym numerem PID, oznacza to, że jest on uruchamiany automatycznie przez jakiś inny proces. Jedyną rzeczą, jaką możesz zrobić w takim wypadku, to zakończyć działanie procesu wywołującego.

12. Użyj polecenia ps -l i odczytaj numer PPID procesu, który sprawia kłopoty. Powinieneś dokładniej sprawdzić, jaki proces go uruchamia, wpisując ps -u <PPID> przed wyłączeniem procesu wywołującego. Jeśli jest to proces, który możesz wyłączyć, zrób to i przejdź do punktu 4. i, jeśli to konieczne, 5.

13. Proces został wyłączony. Pamiętaj, by się wylogować. Nie pozostawaj zalogowany jako root na konsoli wirtualnej, bo możesz wpaść w kłopoty, gdy zapomnisz, jakie posiada on uprawnienia.

Zdarza się, że procesu nie da się wyłączyć w żaden sposób. W takim przypadku najlepszą (i chyba jedyną) metodą jest ponowne uruchomienie systemu.

Linux nie pozwala zwykłym użytkownikom usuwać procesów innych użytkowników. Przykładowo, jeśli jesteś normalnym użytkownikiem i spróbujesz zakończyć proces init, otrzymasz następujący komunikat:

darkstar:~$ kill 1
kill: (1) - Not owner

Prawdę mówiąc, nawet użytkownik root nie jest w stanie wyłączyć tego procesu. Jest to właśnie jeden z tych „niezabijalnych” procesów, ponieważ jest on niezbędny do działania systemu.

Polecenie su, czyli jak stać się kimś innym

Zazwyczaj kiedy chcesz na chwilę zalogować się jako inny użytkownik, po prostu przełączasz się na inną konsolę wirtualną. Czasem jest to jednak niewygodne (np. gdy zająłeś już wszystkie konsole) lub niemożliwe (gdy zalogowałeś się przez modem i nie masz dostępu do konsol wirtualnych).

W takich przypadkach z pomocą przychodzi polecenie su (ang. super user). Jeśli nie podasz żadnych parametrów, zostaniesz zapytany o hasło użytkownika root. Jeśli wprowadzisz je prawidłowo, pojawi się znak zachęty # i będziesz posiadał wszelkie przywileje użytkownika root.

Można również stać się dowolnym innym użytkownikiem - trzeba tylko wydać polecenie su <nazwa_użytkownika>. Jeśli wydasz to polecenie gdy jesteś zalogowany jako root, wówczas nie zostaniesz zapytany o hasło, ponieważ i tak mógłbyś je zmienić, a poza tym masz dostęp do plików każdego użytkownika. W przeciwnym przypadku musisz podać hasło odpowiedniego użytkownika.

Choć polecenie su zapewnia wszystkie przywileje, jakie miałbyś logując się jako dany użytkownik, nie jest jednak wykonywana pełna procedura logowania, tzn. nie są przetwarzane pliki konfiguracyjne. Nie jest to więc dobra metoda, jeśli zamierzasz pracować nad czymś dłużej. Nie powinieneś też próbować rozwiązywać problemów, korzystając z tego polecenia.

Program grep

Program grep potrafi znaleźć w pliku i wyświetlić wiersz zawierający tekst pasujący do zadanego wzorca.

Jego niewiele mówiąca nazwa jest skrótem pełnej (choć wcale nie bardziej zrozumiałej) nazwy angielskiej: Global Regular Expression Parser.

Przedstawimy dwie najprostsze metody używania programu grep. Jedną z nich jest filtrowanie danych wyjściowych pochodzących z innych programów, jego składnia jest wówczas następująca:

polecenie | grep <wzorzec>.

Przykładowo, jeśli chcesz obejrzeć listę procesów, ale tylko tych działających, możesz użyć polecenia ps -a | grep R. Program grep wyświetli tylko te wiersze danych generowanych przez program ps, w których znajdzie zadany wzorzec - wielką literę R, oznaczającą właśnie proces aktywny. Zauważ jednak, że gdyby ktoś uruchomił program Robak, to wiersz zawierający informacje o nim również zostałby wypisany (bez względu na jego status, ponieważ zawiera literę R). Można łatwo obejść tę niedogodność, każąc programowi grep szukać wielkiej litery R otoczonej spacjami: ps -a | grep " R ". Jeśli szukany tekst zawiera spacje lub inne znaki specjalne, należy użyć cudzysłowu.

Drugim sposobem użycia programu grep jest wyszukiwanie wierszy zawierających zadany tekst w pliku. Jego składnia w takim przypadku jest następująca: grep <wzorzec> <nazwa_pliku>. Bądź ostrożny, bo bardzo łatwo pomylić się, wpisując parametry w złej kolejności. Powinieneś jak najprecyzyjniej dobierać wzorzec wyszukiwanego tekstu, by uniknąć znajdowania wierszy nie zawierających interesujących informacji.

Podsumowanie

Jak dotychczas, poznałeś już na tyle dużo poleceń Linuxa, by czuć się pewnie, jeśli chodzi o typowe ich zastosowania.

Ważne jest, byś umiał korzystać ze stron man dostarczanych wraz z Linuxem. Dobrym ćwiczeniem będzie teraz przejrzenie stron dotyczących poleceń omawianych w ostatnich dwóch rozdziałach, czyli np. login, passwd, who oraz adduser. Jeśli zainteresuje Cię któreś z poleceń wypisanych w sekcji See also: (Patrz również:), przejdź do odpowiedniej strony i sprawdź, do czego ono służy.

W rozdziale 8. wyjdziemy w końcu z katalogu domowego i „powęszymy” trochę w systemie plików. Jako administrator powinieneś wiedzieć przecież, co zawiera dysk twardy! Istnieją na przykład specjalne katalogi, przeznaczone tylko dla administratora, zawierające wiele ciekawych programów.

Przedstawimy też kilka innych ważnych poleceń. Poznasz większość poleceń niezbędnych zwykłemu użytkownikowi i posmakujesz kilku przeznaczonych tylko dla administratora. Jeśli jesteś zainteresowany tematami pokrewnymi, możesz przejść do innych rozdziałów.

Praca z edytorami tekstu dostarczanymi z Linuxem jest omówiona w rozdziale 16. „Edytory tekstu vi i emacs”.

O konfiguracji systemu X możesz dowiedzieć się więcej z rozdziału 22. „Instalacja i konfiguracja Xfree86”.

Programowanie w systemie Linux omówione jest w części piątej, począwszy od rozdziału 25. „gawk”.

Informacja ta jest nieścisła: spacja nie jest wymagana przed symbolami > czy |, również niektóre programy (na przykład tar) nie wymagają, a wręcz zabraniają oddzielania spacją oznaczenia opcji i dalszej części polecenia (na przykład nazwy pliku; przyp. tłum.).

Choć nie tylko: służy ono również do przesyłania do procesu innych sygnałów (przyp. tłum.).

158 Część II ♦ Poznawanie Linuxa

158 E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\07.DOC

E:\Moje dokumenty\HELION\Linux Unleashed\Indeks\07.DOC 141

Rozdział 7. ♦ Podstawowe polecenia Linuxa 159

---