Rozdział I FORMY HANDLU ZAGRANICZNEGO
1.1. Podział form handlu zagranicznego.
Handel zagraniczny to odpłatna wymiana towarów lub usług z partnerami mającymi stałą siedzibę poza granicą celną państwa.
Podstawowymi formami handlu zagranicznego są:
import - przywóz towarów z zagranicy w celu wykorzystania ich na rynku zewnętrznym oraz na przyjęci usług od cudzoziemców
eksport - wywóz za granicę towarów krajowych w celu ich sprzedaży oraz świadczenie usług cudzoziemcom
handel tranzytowy - to wyłącznie obrót towarowy i dotyczy to sytuacji, gdzie siedziby firmy realizującej transakcję kupna - sprzedaży nie znajduję się ani na terenie kraju importera ani eksportera
Szczególne formy handlu zagranicznego to :
obrót uszlachetniający i reparacyjny, obrót licencjami i know - how, franchising, leasing, transakcje wiązane, kompensacyjne i barterowe, obrót projektami inwestycyjnymi oraz inwestycje bezpośrednie.
1.2. Bezpośredni i pośredni handel zagraniczny.
1.2.1. Eksport bezpośredni - realizowany jest bezpośrednio między producentami, a odbiorcami.
Jego znaczenie zwiększa się, bezpośredni kontakt między partnerami jest pożądany, ponieważ handel dobrami inwestycyjnymi odbywa się z reguły na kredyt. Ponadto towarzyszą temu mniejsze koszty, ze względu na brak pośrednika. Stwarza jednak potrzebę utworzenia w danej firmie podstaw organizacji i działu, który zajmowałby się eksportem.
Cechy:
stosowany głównie w eksporcie dóbr inwestycyjnych
bezpośredni kontakt z klientem
wymaga dobrej znajomości rynków
własny dział eksportu
dłuższa droga zbytu
własne magazyny wysyłkowe
własny serwis
wzrost zaangażowania kapitału
wysokie ryzyko kredytowe
1.2.2. Eksport pośredni - polega na sprzedaży przez producenta własnych wyrobów określonej firmie, zajmującej się eksportem. Wytwórca koncentruje się wyłącznie na produkcji. Pośrednik przejmuje na siebie całkowite koszty i ryzyko dalszej jego dystrybucji (znalezienie klientów, organizacja transportu itd.)
Cechy:
- sprzedaż towarów przez producenta w kraju
dystrybucja poprzez przedsiębiorstwo handlu zagranicznego
doświadczenie rynkowe pośredników często specjalizacja na określone rynki sprzedaży
ryzyko błędnych informacji o popycie na towary producenta
producent unika własnej sieci zbytu za granicą
nie wymaga angażowania kapitału przez producenta na cele składowania i dystrybucji
1.2.3. Import bezpośredni - ta forma jest szczególnie korzystna przy zakupach surowców i półfabrykatów , handel surowcami ma często charakter spekulacyjny i odznacza się dużym ryzykiem wynikającym ze znacznych wahań cen. Wymaga utworzenia własnego działu importu, a nawet zagranicznego przedstawicielstwa firmy.
Cechy :
dysponowanie przez dłuższy okres dużymi ilościami towarów, nieprzerwany przepływ materiałów
bezpośredni kontakt z dostawcą
ryzyko transportowe importera
większe zaangażowanie kapitału
1.2.4. Import pośredni - posiadanie pośredników w handlu z wieloma państwami może mieć wiele zalet. Jest przede wszystkim tańsze niż utrzymywanie wielu przedstawicielstw zagranicznych w obcych państwach.
Cechy:
dokonywany nieregularnie bądź w małych ilościach
rozproszony, z wielu krajów
konieczność dobrej znajomości rynku przez firmy handlu zagranicznego
brak problemu poszukiwania źródeł zaopatrzenia
stała gotowość dostaw
korzystniejsze ceny poprzez masowe zakupy przez firmy handlu zagranicznego
1.3. Handel tranzytowy - handel odbywa się za pośrednictwem firmy tranzytowej znajdującej się w kraju trzecim. W zależności od siedziby firmy realizującej transakcję tranzytową rozróżniamy handel tranzytowy aktywny i pasywny.
Aktywny - gdy krajowa firma tranzytowa C sprzedaje towary wyprodukowane w kraju A i B.
Pasywny - gdy zagraniczna firma tranzytowa mająca siedzibę np. w kraju A sprzedaje towary pochodzące z kraju B na rynku krajowym C bądź towary krajowe sprzedaje odbiorcom w kraju B.
Przedmiotem handlu tranzytowego są najczęściej takie produkty jak: bawełna, tytoń, duże partie towarów masowych, lub produktów seryjnych.
Jeżeli firma tranzytowa dokonuje przeróbki towarów znajdujących się w składzie celnym lub w porcie wolnocłowym lub tylko sortuje je bądź przepakowuje to mamy do czynienia ze złożonym handlem tranzytowym.
Od handlu tranzytowego należy oddzielić tranzyt rozumiany jako transport obcych towarów przez terytorium danego państwa. Kraj przez którego terytorium przechodzą ładunki obce to kraj tranzytowy, a kraj wysyłający swe towary przez inne kraje to kraj tranzytujący. Mamy: tranzyt lądowy, lądowo - morski, morski, lotniczy i przemysłowy czyli rurociągowy i przewodowy.
1.4. Obrót uszlachetniający i reparacyjny - Obrót uszlachetniający - polega na wysyłaniu za granicę produktu niewykończonego w celu odpłatnego wykonania tam dalszych faz procesu produkcji lub obróbki bądź też wykończenia zewnętrznego. Obrót uszlachetniającym czynny - polega na przyjmowaniu towaru do uszlachetniania, a bierny polega na oddawaniu do uszlachetniania.
Obrót reparacyjny - polega na wysyłaniu za granicę uszkodzonych przedmiotów lub urządzeń w celu ich naprawy albo przyjmowania ich do naprawy w kraju i odsyłaniu z powrotem do właściciela ( czynny i bierny tak samo jak przy uszlachetniającym)
1.5. Obrót licencjami i know - how - przedmiotem transakcji w handlu zagranicznym mogą być również niematerialne dobra przemysłowe takie jak:
wynalazki chronione patentem
znaki towarowe chronione rejestracją
wzory użytkowe i wzory zdobnicze chronione rejestracją
Innego rodzaju niematerialnym dobrem przemysłowym może być know - how czyli wiedza techniczna, technologiczna lub organizacyjna związana z procesem wytwarzania określonego produktu. Przy know - how korzysta się tylko ze względnych praw ochrony wynikających z postanowień umowy zawartej pomiędzy stronami.
Transakcja handlowa może dotyczyć np. przeniesienia praw własności wynalazku w formie sprzedaży patentu bądź też przeniesienia uprawnień do korzystania z wynalazku w formie umowy licencyjnej.
1.6. Franchising - Franczyza - system sprzedaży towarów,usług lub technologii, który jest oparty na ścisłej i ciągłej współpracy pomiędzy prawnie i finansowo odrębnymi i niezależnymi przedsiębiorstwami - franczyzodawcą i jego indywidualnymi franczyzobiorcami. Franchising zakłada też przepływ know - how od franczyzodawcy do franczyzobiorcy przez cały czas obowiązywania umowy franczyzowej. Istotą jest udzielenie praw (i przyjęcie obowiązków) poprzez zawarcie umowy franczyzy.
Umowa franczyzy - jest to umowa pomiędzy franczyzodawcą a franczyzobiorcą, której przedmiotem jest franczyza, będąca sumą określonych praw i obowiązków. Ma charakter dwustronnie zobowiązujący. Zaliczana jest do umów nienazwanych.
Istota systemu polega na tym, że franczyzodawca nadaje swoim poszczególnym franczyzobiorcom prawo oraz nakłada na nich obowiązek prowadzenia działalności zgodnie z jego koncepcją. W ramach umowy sporządzonej na piśmie oraz w zamian za bezpośrednie lub pośrednie świadczenia finansowe uprawnienie to upoważnia indywidualnego franczyzobiorcy do korzystania z nazwy handlowej franczyzodawcy, jego znaku towarowego lub usługowego, metod prowadzenia działalności gospodarczej, wiedzy technicznej, systemów postępowania i innych praw własności intelektualnej lub przemysłowej, a także do korzystania ze stałej pomocy handlowej i technicznej franczyzodawcy.
Stronami franczyzy są:
Franczyzodawca to strona umowy udzielająca praw (i nakładająca obowiązki) franczyzy. Upoważnia biorcę do korzystania z pakietu franczyzowego. Franczyzodawca jest pojęciem analogicznym do kredytodawcy (od kredyt).
Franczyzobiorca to strona umowy uzyskująca prawa (i przyjmująca obowiązki) składające się na franczyzę takie jak płacenie franczyzodawcy wynagrodzenia, udostępnianie do kontroli oraz prowadzenie działalności na własny rachunek i we własnym imieniu. Franczyzobiorca jest pojęciem analogicznym do kredytobiorcy (od kredyt).
1.7. Leasing - jest umownym stosunkiem cywilnoprawnym. W ramach leasingu jedna ze stron umowy (finansujący, leasingodawca) przekazuje drugiej stronie (korzystającemu, leasingobiorcy) prawo do korzystania z określonej rzeczy na pewien uzgodniony w umowie leasingu okres, w zamian za ustalone ratalne opłaty (raty leasingowe).Nazwa leasing pochodzi od angielskiego słowa to lease oznaczającego tyle, co nająć, wydzierżawi. Jeżeli chodzi o leasing, to rozróżnia się podstawowe dwa jego rodzaje a więc
leasing finansowy zwany też kapitałowym
leasing operacyjny
Należy zwrócić uwagę na podobieństwo w swej istocie leasingu finansowego do kredytu bankowego. Dlatego, że przedmiot leasingu finansowego staje się własnością leasingobiorcy. Kosztem w tym wypadku są wyłącznie amortyzacyjne odpisy dokonywane od przedmiotu leasingu oraz odsetki. Oczywiście przedmiotem leasingu mogą być tylko środki trwałe a w przypadku kredytu przedmiotem umowy jest gotówka. Leasing finansowy jest generalnie mniej korzystnym rozwiązaniem dla przedsiębiorców w porównaniu z leasingiem operacyjnym i dotyczy najczęściej zakupu sprzętu medycznego objętego ulgową, 7- procentowa stawką podatku VAT. Natomiast w przypadku leasingu operacyjnego przedmiot takiego leasingu pozostaje własnością leasingodawcy. Taka konstrukcja jest dla przedsiębiorcy znacznie korzystniejsza z punktu widzenia kosztów uzyskania przychodu, w które wlicza raty leasingowe płacone leasingodawcy i tym samym wykazuje mniejszy zysk. Stanowi dla przedsiębiorcy podatkową tarczę której mianem określa się jego oszczędność jaką uzyskał na podatku w wyniku zmniejszenia podstawy opodatkowania w związku z poniesieniem przezeń jakichś kosztów. Zasadniczą więc korzyścią która wiąże się z wyborem leasingu operacyjnego (zamiast leasingu finansowego lub kredytu) jest możliwość zaliczenia czynszu leasingowego do kosztów uzyskania przychodu, w dniu poniesienia kosztu. Oczywiście pod warunkiem, że przedsiębiorstwo wykazuje zysk który jest wyższy od leasingowych rat. Istotną do rozważenia kwestia jest ta dotycząca okresu na jaki umowa leasingu miałaby zostać zawarta. Jeżeli bowiem chodzi nam o to, aby koszty rozłożyć w jak najdłuższym czasie to mija się z celem zawieranie umowy leasingu na okres minimalny a więc np. na 24 miesiące. Zdecydowanie lepiej jest zawrzeć w takim wypadku długoterminową umowę leasingową trwająca tyle co okres standardowej amortyzacji, czyli 60 miesięcy. Krótki okres obowiązywania umowy leasingu może opłacać się tym przedsiębiorcom, którzy mają dochody wysokie i zależy im aby w całym tym okresie znacząco obniżyć podstawę opodatkowania. Należy jednak pamiętać, że powyższe nie dotyczy umów leasingu gruntów jak również leasingu kapitałowego.
1.8. Transakcje wiązane, kompensacyjne i barterowe - transakcje wiązane to takie, w których zakup lub sprzedaż określonych dóbr są uzależnione od sprzedaży lub zakupu innych dóbr. Dostawy i płatności z tytułu zawartych umów nie muszą występować w tym samym czasie, a formy i zasady płatności nie muszą być jednakowe. Wiązanie może dochodzić do skutku pomiędzy dwoma partnerami, z których każdy jest jednocześnie importerem i eksporterem. W transakcji może uczestniczyć także trzeci partner, będący z reguły odbiorcą importowanego towaru.
Transakcje wiązane - wymienne poziome - uzależnienie sprzedaży i kupna od kupna lub sprzedaży innego towaru. (uzależnione dwustronnie)
Transakcje wiązane - wymienne pionowo - uzależnienie sprzedaży i kupna jednego dobra zagranicznego od równoczesnej sprzedaży lub kupna innego dobra. (uzależnione jednostronnie)
Transakcje kompensacyjne - polegają na wymianie towaru za towar bez regulowania należności w dewizach. Warunkiem tego jest wzajemne równoważenie się wartości towaru eksportowanego i importowanego. Tylko nie znaczna różnica wartości może być rozliczana w gotówce tzw. szpica.
Transakcja barterowa - jest szczególnym rodzajem transakcji kompensacyjnej - polega na wymianie towaru za towar, ale uczestniczą w tej wymianie tylko dwaj partnerzy. Każdy z nich jest wówczas jednocześnie importerem i eksporterem.
1.9. Konsorcja eksportowe - konsorcja tworzone są przez samodzielne ekonomicznie i prawnie podmioty w celu realizacji określonego przedsięwzięcia za granicą np. projekty zakrojone na szeroką skalę: wielkie inwestycje w przemyślę bądź w sektorze usług, eksplorację zasobów naturalnych czy też przedsięwzięcia w zakresie budowy infrastruktury. Po upływie pewnego czasu obowiązuje zasada samofinansowania się przedsięwzięcia.
1.10. Inwestycje bezpośrednie - jest to rodzaj długoterminowej lokaty kapitału za granicą polegająca na stworzeniu w obcym kraju nowego przedsiębiorstwa i wyposażeniu go w kapitał zakładowy albo wykupieniu takiej liczby akcji zagranicznego przedsiębiorstwa, która pozwala na kontrolowanie jego działalności. Do inwestycji zagranicznych należą także: udzielanie kredytów zagranicznym przedsiębiorcom lub zlokalizowanym za granicom przedsiębiorstwom z udziałem własnym, a także wyposażanie ich w dobra inwestycyjne.
Zalety inwestowania za granicą:
niższe koszty płac za granicą niż w kraju
obecność na rynku zbytu za granicą
zdobywanie nowych rynków zbytu
często tańsze surowce
niższe koszty transportu do odbiorców itd.
Wady inwestowania za granicą:
ograniczenie w niektórych okolicznościach, transferu zysków
ryzyko polityczne np. groźba wywłaszczenia
możliwa dyskryminacja itd.
Cztery grupy motywów inwestowania za granicą:
motyw zbytu
motyw zaopatrzenia
motyw obniżki kosztów
motyw ochrony środowiska
1.11. Formy handlu na rynkach zorganizowanych:
1.11.1. Targi - jest to najstarsza forma rynku zorganizowanego, ma charakter spotkania handlowego organizowanego zawsze w tym samym miejscu, o określonym czasie trwania i w regularnych odstępach czasu. Targi podzielić można na regionalne, krajowe i międzynarodowe oraz na wielobranżowe i jednobranżowe.
1.11.2. Giełdy - są to organizowane w określonym miejscu i czasie spotkania handlowe, na których są sprzedawane ściśle określone towary po cenach ogłaszanych w codziennych notowaniach. Giełdy poddawane są współcześnie kontroli państwa, które udziela koncesji na ich działalność.
Wyróżniamy: giełdę towarów - przedmiotem ich są towary masowe o wspólnych cechach typowych; giełdy usług - przedmiotem są usługi transportowe lub frachtowe, ubezpieczeniowe lub pośrednictwa transakcyjnego; giełdy frachtów - przedmiotem są usługi transportu wodnego - morskiego i śródlądowego. Kontrakty są zawierane na transport czarterowany; giełdy ubezpieczeń; giełdy usług transakcyjnych - przedmiotem są usługi pośrednictwa i wspomagania w zawieraniu transakcji handlowych i finansowych.
1.11.3. Aukcje - sprzedaż w formie przetargu towarów, których wartość rynkową bardzo trudno ustalić. Do typowych towarów aukcyjnych należą głównie: drewno, tytoń, herbata, owoce, ryby, futra, diamenty, kwiaty, antyki, obrazy. Występuje tu fakt widocznej publicznej konkurencji, w danym miejscu i czasie. Towar sprzedawany jest w drodze licytacji.
1.11.4. Przetargi - polegają na publicznym zakupie towarów lub usług w najkorzystniejszych warunkach i cenach. Mają one charakter zorganizowanego konkursu, w którym uczestniczy wielu ubiegających się o dokonanie transakcji, a organizator wybiera spośród nich oferenta proponującego najlepsze warunki. Przetarg w przeciwieństwie do aukcji charakteryzuje pisemne zgłaszanie ofert. Nie ma też publicznej możliwości skonfrontowania ofert.