TECHNIKA POŻARNICZA

1. Uzbrojenie osobiste strażaka. Elementy uzbrojenia osobistego strażaka. Ćwiczenia w prawidłowym zakładaniu i posługiwaniu się uzbrojeniem osobistym.

2. Podręczny sprzęt gaśniczy. Gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe i halonowe - w jakich sytuacjach należy je stosować. Hydronetki. Koce gaśnicze. Tłumice i sita kominowe.

3. Węże pożarnicze i armatura wodna. Węże tłoczne i ssawne - ich rodzaje i przeznaczenie. Wyposażenie węży: smok, pływak, kosz, łączniki, rozdzielacze, prądownice. Sprzęt obsługi węży: klucze, bandaże, podpinki, mostki, siodełka. Stojaki i klucze hydrantowe.

4. Drabiny pożarnicze i sprzęt burzący. Drabiny przystawne: lekka, ciężka, drabina słupkowa. Bosaki: podręczny, strzechowy, lekki, ciężki, sufitowy. Topór strażacki ciężki.

5. Środki gaśnicze. Działanie gaśnicze wody i zakres jej stosowania. Środki zwilżające. Piana gaśnicza - klasyfikacja. Zastosowanie gazów obojętnych, halonów i proszków gaśniczych do gaszenia pożarów.

1. Uzbrojenie osobiste strażaka. Elementy uzbrojenia osobistego strażaka. Ćwiczenia w prawidłowym zakładaniu i posługiwaniu się uzbrojeniem osobistym.

Zlikwidowanie pożaru oraz jak najskuteczniejsza minimalizacja jego negatywnych skutków to zadanie każdej akcji ratowniczo-gaśniczej. Ratownicy wykonujący to zadanie nie mogą narażać swojego życia i zdrowia podczas takiej akcji, a uczestnicząc w niej muszą być wyposażeni w uzbrojenie osobiste oraz odzież ochronną i specjalną.

 

Elementy uzbrojenia osobistego strażaka. 

 

Pas bojowy wraz z zatrzaśnikiem służy głównie do zabezpieczenia się podczas wykonywania trudnych czynności w trakcie działań ratowniczo-gaśniczych, szczególnie przydatny podczas działań na drabinie. Pas wykonany jest z taśmy parcianej, obszytej skórą w części zapinkowej; w celu zwiększenia wytrzymałości na rozerwanie pasek zapinkowy i kółko zatrzaśnika zamocowane są w obejmie z blachy stalowej. Pas jest wykorzystywany do zamocowania pochewki toporka i podpinki.

 

Zatrzaśnik jest elementem pasa strażackiego, służy do zabezpieczenia się podczas pracy na wysokości, kiedy to ratownik może przypiąć się zatrzaśnikiem do szczebla drabiny. Wykonany jest z odpowiednio uformowanego stalowego pręta i wyposażony w zamek sprężynowy, jego maksymalne obciążenie jest duże i wynosi około 1200 kilogramów.

 

Toporek strażacki (topór lekki) służy do pokonywania mniejszych przeszkód, torowania sobie drogi podczas akcji ratowniczo-gaśniczej. Wykorzystywany także do czynności burzących i zabezpieczenia się (np. na dachu budynku). Obuch topora wykonywany jest ze stali węglowej o stosunkowo dużej trwałości.

 

Hełm strażacki służy do zabezpieczenia głowy strażaka przed uderzeniami, spadającymi przedmiotami i płonącymi elementami konstrukcji budynków. Musi spełniać odpowiednie wymagania techniczne. Najczęściej stosowanymi obecnie hełmami jest hełm strażacki PH-4 i PH-5. Hełm PH-5 wykonany jest z odpornego na uderzenia i wysoką temperaturę laminatu poliestrowo-szklanego, jego zewnętrzna po­wierzchnia pokryta jest lakierem odpornym na temperaturę 150 °C, a wnętrze wyłożone jest dzianiną stanowiącą warstwę izolacyjną. Musi być prawidłowo zamocowany na głowie ratownika, a służy temu zastosowany w nim wkład nośny umożliwiający regulację wysokości oraz obwodu głowy. Hełm wyposażony jest w uchylną osłonę twarzy z daszkiem, do którego można zamontować uchwyt latarki. Wyposażony jest w przypinaną osłonę karku.

 

Odzież ochronna. Odzież taka musi być odporna na działanie podwyższonych temperatur i wody (np. przy pożarze) oraz substancji chemicznych (ratownictwo ekologiczne). Musi być wygodna dla ratownika podczas pracy w trudnych warunkach czy w różnych skomplikowanych pozycjach. Jej dostosowanie do zmieniających się warunków atmosferycznych czy różnych temperatur jest niezwykle istotna - powinna być lekka, przewiewna i ciepła. Elementy odblaskowe zastosowane do odzieży dają możliwość bezpiecznej pracy w porze nocnej i przy złej widoczności. Tkanina takiej odzieży powinna być odporna na rozerwanie, dobrze wchłaniać pot i nie tracić swoich właściwości po wielokrotnym praniu.

 

Omówimy trzy rodzaje odzieży ochronnej dla strażaków. Odzież ta jest produkowana przez Wytwórnię Umundurowania Strażackiego ZOSP RP.

 

Ubranie specjalne popularne Przeznaczone dla strażaków biorących udział w akcji ratowniczej. Zabezpiecza przed zamoczeniem wodą, zabrudzeniem olejami i smarami i krótkotrwałym zetknięciem z ogniem. Jest to ubranie wielowarstwowe koloru czarnego składające się z kurtki 3/4 (z odpinaną lub nie odpinaną podpinką) i spodni z szelkami typu ogrodniczki. Wykonana z tkaniny bawełnianej impregnowanej trudno palnie z wykończeniem olejoodpornym i wodoodpornym, membraną wodoszczelną i paraprzepuszczalną. Warstwa termoizolacyjna to trudnopalna włóknina poliestrowa. Oznakowanie - napisy „straż” na żółtej tkaninie fluorescencyjnej na plecach kurtki oraz na lewej piersi, taśmy odblaskowe srebrne i fluorescencyjne żółte na dole kurtki, na wysokości klatki piersiowej i na rękawach oraz w dolnej części nogawek spodni.

 

Ubranie ochronne WUS-1. Przeznaczone dla strażaków biorących udział w akcji ratowniczo-gaśniczej. Zabezpiecza przed skutkami wysokiej temperatury i płomienia, przed oparzeniami otwartym ogniem i promieniowaniem cieplnym, chroni przed alkaliami i rozcieńczonymi kwasami, przed zamoczeniem wodą, zabrudzeniem olejami i smarami. Ubranie wielowarstwowe koloru czarnego składające się z kurtki 3/4 i spodni z szelkami typu ogrodniczki. Wykonana z tkaniny bawełnianej impregnowanej niepalnie z wykończeniem olejoodpornym i wodoodpornym, laminowaną membraną trudnopalną, wodoszczelną i paraprzepuszczalną. Warstwa termoizolacyjna to tkanina bawełniana impregnowana niepalnie przepikowana z włókniną trudnopalną. Oznakowanie - napisy „straż” na żółtej tkaninie fluorescencyjnej na plecach kurtki oraz na lewej piersi wykonane z materiału niepalnego, taśmy niepalne odblaskowe srebrne i fluorescencyjne żółte na dole kurtki, na wysokości klatki piersiowej i na rękawach oraz w dolnej części nogawek spodni.

 

Ubranie koszarowe - ubranie robocze do prac nie związanych z gaszeniem pożaru, do pełnienia służby w koszarach. Zabezpiecza przed zabrudzeniem olejami i smarami. Ubranie wielowarstwowe składające się z kamizelki ocieplanej, bluzy, spodni z szelkami typu ogrodniczki oraz czapki typu dżokejka. Oznakowanie - napisy „straż” na żółtej tkaninie fluorescencyjnej na plecach i na lewej piersi bluzy i kamizelki, taśmy odblaskowa żółta z trójkątami ostrzegawczymi srebrnymi na nogawkach spodni oraz nad prawą górną kieszenią kamizelki oraz w dolnej tylnej części kamizelki. Mimo, że ubranie koszarowe nie jest przeznaczone do prac związanych z gaszeniem pożaru, to jednak może być użyte do tych celów - decyzję o tym podejmuje kierujący akcją po dokonaniu rozpoznania zagrożeń na miejscu akcji.

 

Uzupełnieniem odzieży ochronnej są rękawice, które chronią ręce strażaków przed urazami mechanicznymi, działaniem wysokiej temperatury czy substancjami chemicznymi. Wykonane są z różnych materiałów umożliwiających dopasowywanie ich do różnej specyfiki działań ratowniczych.

 

Obuwie także zabezpiecza strażaka przed urazami mechanicznymi, działaniem niskich i wysokich temperatur, prądu elektrycznego, wody i wilgoci. Powinno charakteryzować się grubą podeszwą z protektorem o właściwościach przeciwpoślizgowych, olejoodpornych i antyelektrostatycznych. Przed urazami mechanicznymi chroni ratownika metalowa wkładka wmontowana w podeszwie (ochrona stopy) oraz metalowy podnosek (chroni palce stopy).

 

Aparaty powietrzne są sprzętem ochrony dróg oddechowych, ich zadaniem jest całkowite odizolowanie układu oddechowego ratownika od dostępu gazów, par i pyłów występujących w środowisku działań ratowniczych. Aparat powietrzny butlowy z automatem oddechowym składa się z następujących części:

1. Butla sprężonego powietrza - stosowane są butle stalowe o pojemności 4,0 dm³, 6,0 dm³, 6,8 dm³ oraz bu­tle kompozytowe o pojemności 6,8 dm³ i 10 dm³, ciśnienie nominalne powietrza w butli wynosi 20 lub 30 Mpa.

2. Zawór butli.

3. Zawór redukcyjny - tzw. reduktor - służy do obniżenia ciśnienia powietrza dostarczanego z butli, do takiej wartości, aby ratownik mógł bezpiecznie oddychać.

4. Przewód średniego ciśnienia - służy do połączenia pierwszego stopnia redukcji z drugim.

5. Manometr - służy do kontroli ciśnienia w butli.

6. Przewód manometru.

7. Część twarzowa - maska.

8. Automat oddechowy.

9. Urządzenie ostrzegawcze - sygnalizator rezerwy powietrza - służy do informowania ratownika o obniżeniu się ciśnienia w butli do wartości ok. 4,5 lub 6,0 Mpa, jest to najczęściej urządzenie akustyczne, a montuje się je do zaworu redukcyjnego.

10. Łącznik (mocowany do noszaka, służy do przykręcenia butli, reduktora i manometru kontrolnego, w nowszych rozwiązaniach role te spełnia zawór redukcyjny).

11. Wąż oddechowy (w starych typach aparatów służył do połączenia reduktora z maską).

12. Elementy nośne w skład których wchodzą: noszak (element nośny, do którego przymocowane są pozostałe części aparatu), pasy nośne (szelki, uprząż - służące do zamocowania noszaka na ratowniku, a w niektórych konstrukcjach, podtrzymujące inne części aparatu).

 

Omówimy także inne rodzaje ubrań, które mają zastosowanie przy specjalistycznych akcjach ratowniczych.

 

Ubrania żaroodporne - ich zadanie to ochrona organizmu człowieka przed promieniowaniem cieplnym, a wykonuje się je z kilkuwarstwowej niepalnej tkaniny, powlekanej folią aluminiową. Występują dwa typy takich ubrań - średnie i ciężkie, z których częściej stosowane są ubrania ciężkie - jednoczęściowe kombinezony z kapturem, nogawki kombinezonu zakończone butami z podeszwą ze skóry, z tyłu ubrania znajduje się komora do umieszczenia w niej aparatu oddechowego, w kapturze na wysokości oczu wmontowana jest żaroodporna szyba panoramiczna.

 

Ubrania gazoszczelne odgradzają organizm człowieka od skażonego środowiska, a używane są podczas działań w atmosferze szkodliwych gazów i cieczy. W czasie pracy w ubraniu gazoszczelnym używa się aparatu oddechowego. Ubrania muszą mieć gazoszczelne szwy, suwak, buty ochronne i rękawice .

 

Sygnalizator bezruchu jest to przyrząd jest przydatny dla strażaków-ratowników podczas działań ratowniczych w takich pomieszczeniach jak: tunele, magazyny, domy handlowe, czyli tam gdzie stosujemy aparaty powietrzne. Urządzenie to wydaje bardzo głośny sygnał, jeśli użytkownik zostaje unieruchomiony lub przestanie się ruszać przez ok. 20 sekund, co pozwala na dokładne zlokalizowanie miejsce przebywania ratownika; sygnalizatory bezruchu muszą być niezawodne i proste w działaniu, cechy, które należy brać pod uwagę to: rozmiar, kształt i ciężar. Dźwięk wydawany przez sygnalizator powinien dać się z łatwością słyszeć i być rozpoznawalny w głośnych warunkach otoczenia. Istotne parametry dźwięku, które należy rozpatrywać, to głośność dźwięku (natężenie) oraz rozróżnialność dźwięku (zdolność rozpoznawania danego dźwięku na tle dźwięków otoczenia).

2. Podręczny sprzęt gaśniczy. Gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe i halonowe - w jakich sytuacjach należy je stosować. Hydronetki. Koce gaśnicze. Tłumice i sita kominowe.

Podręczny sprzęt gaśniczy przeznaczony jest do gaszenia pożarów w pierwszej fazie jego powstania (w tzw. zarodku). Konstrukcja tego sprzętu, jego ciężar oraz sposób posługiwania się umożliwia jego zastosowanie przez osoby nie posiadające przeszkolenia specjalistycznego. Poznanie tego sprzętu oraz nabycie umiejętności prawidłowego użycia go jest naszą powinnością. Sposób oraz zakres użycia określany jest na etykietach tego sprzętu. Zgodnie z wymaganiami, obiekty powin­ny być wyposażone w podręczny sprzęt gaśniczy, dostosowany do gaszenia tych grup pożarów, które mogą wystąpić w obiekcie. Ilość i rodzaj sprzętu zależy m.in. od zagrożenia wybuchem, kategorii zagrożenia ludzi, obciążenia ogniowego jak i od powierzchni zabezpieczanej - dlatego jedna jednostka sprzętu gaśniczego powinna przypadać na powierzchnię od 150 do 500 m². W samochodzie osobowym powinna być gaśnica o zawartości środka gaśniczego minimum 1 dm³. Szczegóły określają odpowiednie przepisy.

 

Do podręcznego sprzętu gaśniczego zaliczamy: gaśnice, hydronetki, koce gaśnicze, tłumice, sita kominowe.

 

Rozmieszczenie wymienionego sprzętu podręcznego winno być oznakowane specjalnymi znakami zgodnymi z Polską Normą. Każdy z nas powinien posiadać znajomość zakresu stosowania oraz sposobu użycia da­nego rodzaju podręcznego sprzętu gaśniczego; istnieje także konieczność zapoznawa­nia się ze wskazaniami zawartymi na etykietach danego sprzętu. Każdy rodzaj sprzętu gaśniczego powinien posiadać ważny atest - certyfikat Centrum Naukowo Badawczego Ochrony Przeciwpożaro­wej. Numer ten będzie zamieszczony na etykiecie gaśnicy. Podręczny sprzęt gaśniczy powinien być poddawany okresowej konserwacji i prze­glądom. Czasokresy przeglądów i konserwacji określają producenci danego sprzętu. Powinien on być sprawdzany nie rzadziej niż raz w roku, a odbycie konserwacji udokumentowane na etykiecie sprzętu z podstawowymi informacjami: imię i nazwisko konserwatora, data ostatniego badania, data kolejnego badania. Przegląd, konserwacja i naprawa sprzętu mogą być wykonywane tylko przez upoważnionego konserwatora, legitymującego się upoważnieniem wystawionym przez producenta danego sprzętu. Gwarancją sprawności sprzętu gaśniczego jest plomba założona przez konserwatora.

 

Gaśnice pianowe, śniegowe, proszkowe i halonowe - w jakich sytuacjach należy je stosować.

Gaśnice, to przenośne urządzenia gaszące, o całkowitej masie nie przekraczającej 20 kg, które po uruchomieniu na skutek działania ciśnienia gazu znajdującego się w zbiorni­ku gaśnicy lub zmagazynowanego w oddzielnym pojemniku samodzielnie wyrzucają śro­dek gaśniczy. Działanie ga­śnic jest półautomatyczne, po zdjęciu zawleczki zabezpieczającej i zbiciu zbijaka lub przesunięciu dźwigni (w zależności od budowy i rodzaju gaśnicy) samoczynnie wyładowuje swoją zawartość. Przy obsługiwaniu gaśnicy strumień środka gaśniczego należy kierować na źródło ognia, ponieważ każda gaśnica niezależnie od rodzaju i wielkości charakteryzuje się dość krótkim czasem działania. W zależności od konstrukcji oraz zastosowanego środka gaśniczego występuje kilka rodzajów gaśnic.

Gaśnica pianowa - zaliczana do podręcznego sprzętu gaśniczego najczęściej składa się z metalowego zbiornika o pojemności 10 litrów wraz z oprzyrządowaniem w postaci uchwytu do trzymania oraz urządzeń do uruchamiania. Jak wskazuje nazwa służy do gaszenia pożarów w zarodku przy pomocy piany gaśniczej. Gaśnice pianowe mogą być różne. Najczęściej spotyka się gaśnice pianowe - tradycyjne, z dłuższym zbijakiem zawieszane na specjalnym wieszaku przyściennym. W gaśnicy takiej we­wnątrz w szklanym naczyniu oddzielonym od pozostałej części znajduje się roztwór kwasu, natomiast w pozostałej części roztwór zasadowy (alkaliczny). W przypad­ku uruchomienia gaśnicy (zdjęcia z wieszaka, odwrócenia jej dnem do gó­ry i wbicia o twardy przedmiot zbijaka) następuje zmieszanie się obu roztworów. Przy połączeniu tych cieczy nastę­puje burzliwa reakcja z wydzielaniem dwutlenku węgla i tworzeniem piany chemicznej, która przy wzroście ciśnienia wewnątrz gaśnicy wyrzucana jest przez dyszę na zewnątrz osiągając zasięg do kilku metrów. Gaśnica po uruchomieniu wyładowuje się całkowicie, a obsługujący ją nie może przerwać jej działa­nia. W innych gaśnicach istnieje możliwość wstrzymywania podawania środka gaśniczego przy pomocy zaworu dźwigniowego. Tylko ten rodzaj gaśnicy należy przy uruchamianiu odwrócić - innych nie.

Innym rodzajem gaśnicy pianowej jest gaśnica pianowa z koncentratem chemicznym o pojemności 6 lub 9 litrów. Są to gaśnice stojące. Wewnątrz tych gaśnic jest 3-6% roztwór wodny środka pianotwórczego, czynnikiem napędowym - powodującym zadziałanie gaśni­cy jest zbiorniczek ze sprężonym dwutlenkiem węgla. W przypadku użycia gaśnicy (wyciągnięcie zawleczki i ręcz­ne zbicie zbijaka) następuje przebicie płytki zabezpieczającej, umożliwia­jącej wydobycie się sprężonego dwutlenku węgla ze zbiorniczka do we­wnątrz zbiornika gaśnicy. Poprzez wzrost ciśnienia wewnątrz gaśnicy na­stępuje wydobywanie się wymienionego roztworu przez wąż i specjalną prądowniczkę na zewnątrz. W prądownicy następuje mieszanie się roztworu z powietrzem w wyniku czego w przeciwieństwie do poprzedniej powstaje piana mechaniczna o niewielkiej liczbie spienienia.

Gaśnice pianowe z pianą chemiczną jak i mechaniczną można używać do gaszenia pożarów grupy A i B. Z uwagi na zawartość wody zabrania się używania tych gaśnic do gaszenia instalacji i urządzeń będących pod napię­ciem elektrycznym. Zakres oraz sposób użycia określony jest na etykietach gaśnic.

Gaśnica proszkowa - to podręczne urządzenie gaśnicze, którego za­wartością jest proszek gaśniczy. Wielkość tych gaśnic oraz budowa jest różna. W każdym przypadku jest to metalowy pojemnik wypełniony proszkiem, wyrzutnikiem jest sprężony dwutlenek węgla lub azot - gaz obojętny. Przy użyciu gaśnicy (zerwanie zawleczki i ręczne zbi­cie zbijaka) następuje wypychanie proszku na zewnątrz poprzez przewód elastyczny i zamykaną prądowniczkę. Gaśnice proszkowe w odróżnieniu od pianowych odporne są na temperaturę, a więc mogą pracować w zakresie temperatur od -20⁰C do +60⁰C, zakres ich stosowania także jest większy. Niektórymi gaśni­cami proszkowymi można gasić wszystkie grupy pożarów. W przypadku urządzeń elektrycznych będących pod napięciem należy pamiętać o możli­wości gaszenia z odległości większej niż 1 m, a napięcie nie może być wyż­sze niż 1000 V. Z uwagi na wiele rodzajów tego rodzaju gaśnic o ładun­kach od 1 do 12 kg należy zapoznać się ze wskazaniami określonymi na etykietach.

Gaśnica śniegowa - składa się z butli stalowej wysokociśnieniowej, w której pod ciśnieniem znajduje się dwutlenek węgla (CO²). Ciśnienie wewnątrz jest zależne od temperatury otoczenia. Z uwagi na temperaturę krytyczną dwutlenku węgla wynoszącą +31°C, należy chronić te gaśnice przed różnego rodzaju źródłami ciepła. Po otwarciu zaworu gaśnicy dwutle­nek węgla wydostaje się przez rurkę syfonową pod własnym ciśnieniem na zewnątrz poprzez wąż wysokociśnieniowy i dyszę, gdzie rozpręża się prze­chodząc gwałtownie w stan lotny. W odróżnieniu od innych gaśnic, w czasie jej działania, dość głośno szumi i jest stosunkowo ciężka. W użytkowaniu znajdują się gaśnice o zawartości 1,5 (zawieszane) i 5 kg CO² (stojące). Dotychczas te gaśnice były w kolorze srebrnym i wyposażone były w zawór pokrętny, według obecnych norm zamieniono zawór pokrętny na szybkootwieralny - dźwigniowy, natomiast kolor dostosowano do innych gaśnic. Zakres stosowania gaśnic śniegowych jest wszechstronny, najskuteczniejsze są przy gaszeniu pożarów grupy B, C i E do 1000 V.

Gaśnica halonowa - gaśnica składa się ze zbiornika wypełnionego halonem, umieszczonego w nim pod ciśnieniem, gaśnica posiada zawór otwieranym, manometr wskazujący wielkość ciśnienia wewnątrz zbiornika, dyszę lub krótki wężyk zakończony dyszą oraz rurkę sy­fonową wewnątrz gaśnicy. W przypadku użycia gaśnicy (zdjęcie za­wleczki i uruchomienie zaworu) następuje samoczynne wydobywanie się halonu pod własnym ciśnieniem na zewnątrz przez dyszę. Z uwagi na ogra­niczenie produkcji halonu wynikającej z umów międzynarodowych, pomimo wysokiej skuteczności gaśniczej - gaśnice są wycofywane.

 

Przy rozmieszczeniu gaśnic należy stosować pewne zasady: sprzęt powinien być umieszczony w miejscach łatwo dostępnych i wi­docznych, do sprzętu powinien być zachowany dostęp o szerokości co najmniej 1 m, odległość dojścia do sprzętu nie powinna być większa niż 30 m, sprzęt winien być zabezpieczony przed uszkodzeniami mechanicznymi jak i działaniem wyższych temperatur.

 

Agregaty gaśnicze to urządzenia gaśnicze większe od gaśnic, z więk­szą ilością środka gaśniczego, umieszczane najczęściej na podwoziach dwukołowych ułatwiających przemieszczanie i użytkowanie tego sprzętu. Agregaty mogą być pianowe - AWP o pojemności od 25 do 150 l, proszkowe - AP o zawartości środka od 25 do 100 kg, śniegowe - AS o za­wartości dwutlenku węgla od 30 do 120 kg oraz agregaty halonowe - AH o objętości od 25 do 100 litrów.

 

Zakres stosowania oraz obsługa agregatów podobna jest jak dla odpowied­nich gaśnic. Agregaty gaśnicze przeznaczone są głównie do zabezpieczania obiektów i urządzeń, gdzie istnieje większe zapotrzebowanie środka gaśniczego niż w gaśnicach np. w zakładach przemysłowych, bazach paliw itp.

 

Hydronetki.

Hydronetka, to przenośny pojemnik najczęściej z tworzywa sztucz­nego zawierający około 15 litrów wody, wyposażony w pompkę ssąco-tło­czącą poruszaną ręcznie oraz krótki wąż z prądowniczką. Hydronetkę może obsługiwać jedna osoba. W czasie jej działania druga osoba może uzupełniać wodę np. przy pomocy wiadra, co umożliwia zapewnienie ciągłości pracy przez dłuższy czas. Hydronetka jest najbardziej przydatna do gaszenia ma­łych pożarów ciał stałych. Za pomocą zwartego lub rozproszonego stru­mienia wodnego uzyskiwanego poprzez odpowiednie ustawienie końcówki prądownicy można dotrzeć do trudno dostępnych palących się materiałów. Uruchamiając hydronetkę należy chwycić ją za uchwyt i podbiec do ognia, postawić ją na podłożu w odległości 3-5 m od źródła ognia, rozłożyć wężyk chwytając prądowniczkę, ruchem posuwisto - zwrotnym (góra - dół) tłoczyć wodę, kierując stru­mień na źródło ognia. Hydronetką nie można gasić pewnych grup pożarów - dotyczy wody. Są również stosowane hydronetki zawierające wodny roztwór środka pianotwórczego z odmienną prądowniczką. Zakres stosowania takiej hydro­netki powiększa się o pożary cieczy palnych.

 

Koce gaśnicze.

Koce gaśnicze przechowywane w futerałach, zawieszane na ścia­nach, służą do tłumienia pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powie­trza do palącego się materiału. Koce wykonane są najczęściej z włókna szklanego niepalnego o powierzchni ok. 3 m². Mogą być przydatne do ga­szenia przedmiotów małych, a więc takich które w całości można przykryć np. beczkę z palącą się cieczą. W przypadku braku typowego koca można go zastąpić każdą inną zamoczoną płachtą, a nawet kurtką. Używając koca ga­śniczego należy pamiętać o zasadzie przykrywania materiału palącego się od strony „od siebie”. W innym przypadku możemy ulec poparzeniu poprzez skierowanie płomieni na siebie. Ponadto należy dopilnować przyduszenie obrzeży koca starając się dokładnie odizolować miejsce pożaru od dostępu powietrza.

 

Tłumice i sita kominowe.

Tłumica jest to płaska miotła, obszyta wsiąkliwą tkaniną, osadzona na długim, elastycznym drążku. W wypadku pożaru, któremu towarzyszą iskry lub ognie lotne, dachy zagrożonych obiektów obsadza się ludźmi wyposażonymi w tłumice, którzy maczają je w wodzie i tłumią spadające iskry. Produkowane są także tłumice metalowe.

 

Sita kominowe jako podręczny sprzęt gaśniczy przewozi się na sa­mochodach gaśniczych. Jak wskazuje nazwa jest to metalowa rama o wy­miarach 0,6 x 0,6 m wypełniona metalową siatką o oczkach ok. 3 x 3 mm. Służą one do gaszenia pożarów kominowych, wywołanych zapaleniem się sadzy. Sito kominowe założone na komin, w którym palą się sadze powodu­je uniemożliwienie wydobywania się iskier i płatów palącej się sadzy, stwa­rzających zagrożenie dla otoczenia, jak również powoduje zmniejszenie siły ciągu powietrza w kominie, a rym samym zmniejszenie intensywności pa­lenia się sadzy. Sito można również zastąpić mokrą tkaniną, można również do komina wsypywać piasek. Nie można palącej się sadzy w kominie gasić wodą, gdyż gwałtowne oziębienie i parowanie może spowodować pęknięcie komina i w konsekwencji rozprzestrzenienie się pożaru.

3. Węże pożarnicze i armatura wodna. Węże tłoczne i ssawne - ich rodzaje i przeznaczenie. Wyposażenie węży: smok, pływak, kosz, łączniki, rozdzielacze, prądownice. Sprzęt obsługi węży: klucze, bandaże, podpinki, mostki, siodełka. Stojaki i klucze hydrantowe.

Węże tłoczne i ssawne - ich rodzaje i przeznaczenie.

Węże pożarnicze, w zależności od ich funkcji, dzielimy na tłoczne i ssawne.

Węże tłoczne służą do podawania (tłoczenia) wody lub wodnego roztworu środka pianotwórczego od motopompy (autopompy) do prądownicy, z której wydobywa się uwolniony stru­mień gaśniczy o odpowiedniej zwartości, prędkości i ciśnieniu. Węże można podzie­lić, ze względu na średnicę przekroju, na oznaczane symbolami: W-25, W-52, W-75, W-110. (Litera W oznacza wąż, liczba zaś oznacza długość średnicy przekroju po­przecznego). Węże wykonane są z dwóch warstw. Warstwa zewnętrzna może być zro­biona z włókien naturalnych lub (najczę­ściej stosowanych) włókien sztucznych. War­stwa wewnętrzna (izolacyjna) wykonana jest z gumy, PCW lub żywic termoutwar­dzalnych. Niektóre rodzaje węży W-25 i W-52 mają długość 15 m. Generalnie jednak długość węży tłocznych wynosi 20 m. W za­leżności od średnicy wężom przypisuje się różne funkcje. W-25 służą do tzw. linii szyb­kiego natarcia. Umieszcza się je na obroto­wych zwijadłach przy autopompach w sa­mochodach pożarniczych i gasi się przy ich wykorzystaniu małe pożary, głównie we­wnątrz pomieszczeń. Węże W-52 służą do budowy linii ga­śniczych od rozdzielacza do prądownicy. W-75 wykorzystywane są do budowy linii głównych od nasad pomp do rozdzielaczy, W-110 zaś służą do przetła­czania dużych ilości wody na duże odległo­ści. W celu zachowania jak najdłuższej ży­wotności węży należy poddawać je konser­wacji. Konserwacja polega przede wszyst­kim na utrzymaniu ich w czystości i w stanie suchym. Zatem po akcji węże należy umyć z zewnątrz i we­wnątrz i rozwiesić (najlepiej w pozycji pionowej), aby ociekła z nich wo­da. Węże powinno się także raz w kwartale przewietrzyć i raz w roku poddać próbom wytrzymałościowym.

Węże ssawne służą do połączenia nasady ssawnej pompy ze zbiornikiem wody, aby za ich po­mocą pompa mogła pobierać wodę do ce­lów gaśniczych. W pożarnictwie stosuje się węże ssawne o średnicy: 75 mm, 110 mm i 150 mm. Węże o średnicy 75 mm stosuje się do małych motopomp M4/4, zaś węże o średnicy 150 mm wykorzystywane są do rzadko stosowanych turbopomp TP3000. Najszersze zastosowanie mają węże o średnicy 110 mm. Służą do zasy­sania wo­dy przez wszystkie typy motopomp M 8/8 i M 16/8 oraz przez motopompy A 16/8 i A 32/8. Najczęściej długość węży ssawnych wynosi 2,4 m, ale produkowane są także odcinki o długości 1,6 m. Węże ssaw­ne wyko­nane są ze zwulkanizowanych ze sobą warstw gumy i umieszczonej między warstwami stalowej spirali. Powierzch­nia może być pokryta powłoką z włókna lub warstwą tworzywa sztucznego. Konserwacja, podobnie jak przy wę­żach tłocznych, polega na utrzymywaniu odcin­ków w czystości i w stanie suchym. Ponad­to należy chronić węże przed działaniem słońca, wysokich i niskich temperatur oraz działaniem smarów i rozpuszczalników.

 

Wyposażenie węży.

Omówimy teraz sprzęt służący do łączenia węży, kilka słów poświęcimy także wyposażeniu pomp.

Smok ssawny jest ma zastosowanie w ochronie pompy przed zanie­czyszczeniami. Stanowi zakoń­czenie linii ssawnej. Wykonuje się je z nasa­dami o wymiarach 75, 110 i 150 mm. Smoki mogą być proste i ukośne. Składają się z korpusu, le­ja napływowego z sitem ochronnym, zawo­ru zwrotnego z dźwignią i na­sady. Zawór zwrotny zabezpiecza linię ssawną przed „zerwaniem” uzyskanego słupa wody, zaś dźwignia zaworu umożliwia wypusz­czenie wo­dy z węży ssawnych po za­koń­czeniu akcji.

Pływak jest urządzeniem mocowanym do smoka ssawnego, utrzymuje smok na określonej głębokości, a tym samym za­bezpiecza go przed opadnięciem na dno zbiornika i zassaniem mułu lub wodorostow. Pływaki wykona­ne są z tworzywa sztucznego lub ocynkowanej blachy.

Łączniki służą do łączenia ze sobą odcinków wę­ży lub węży z prądownicami, pompami, roz­dzielaczami, zbieraczami czy hy­drantami. Osadzone są na wężach i składają się z tulei, korony, uszczelki i pierścienia oporowe­go. Wykonywane są ze sto­pu aluminiowego, w związku z tym są odporne na korozję i w miarę lekkie. Średnice łącz­ników dostosowane są do średnic węży: 25, 52, 75 i 110 mm.

Rozdzielacze są wykorzystywane do rozdzielania strumienia wody z linii głównej do linii gaśniczych. Rozdzielacz składa się z nasady wlotowej (średnica 75 mm) i trzech wylotowych (środkowa ma średnicę 75 mm, a boczne po 52 mm). Po zastosowaniu przełącznika 75/52 można zbudować od rozdzielacza trzy linie gaśnicze o średnicy 52 mm. W rozdzielaczach stosuje się dwa typy zaworów: kulowe (uruchamiane dźwignią) i wrzecionowe (otwierane pokrętłem).

Prądownice nadają strumie­niowi wody odpowiedni kształt i kie­runek. Zwęże­nie przepływu wody w prądownicy powoduje wzrost pręd­kości przepływu wywołując tym samym duży zasięg prądu wody. Stosowane są prądownice o różnych prze­krojach (25, 52, 75 mm), cechach i prze­znaczeniu (zwykłe, zamykane, pisto­letowe, uniwersalne). Prądownice zwykłe mogą być wyposażone w pyszczki o róż­nych przekrojach do uzyskiwania prądów zwartych, mogą też być zakończone głowi­cą do uzyskania prądu roz­proszonego (kroplisty, mgłowy). Prą­downice zamykane pozwalają prądownikowi zamykać za pomocą dźwigni zawór kulo­wy i przerwać wypływ strumienia wody. Znacznie wygodniejsze zamykanie wypły­wu wody jest w prądownicy pistoletowej. Prądownice uniwersalne pozwalają na zmianę prądu ze zwartego na rozproszony (i odwrotnie) bez przerywa­nia podawania wody. Za pomocą nowocześniejszych prądownic TURBO można wytwarzać stru­mienie zwarte i rozproszone, zachowując płynną regula­cję kąta bryłowego strumienia rozproszo­nego, prądownicą pozwala także na płynną regu­lację wydajności, możliwe jest także wy­korzy­stanie jej do wytwarzania piany.

Nasady służą do połączenia węży z korpusem pompy, hydrantem, rozdzielaczem, zbiera­czem, prądownicą. Osadzone są na stałe na wymienionych urządzeniach. Nasada składa się z korpusu aluminiowego, pod­kładki i uszczelki gumowej. Średnice nasad odpowiadają średnicom łączników.

Pokrywy służą do zabezpieczenia nasad ssawnych i tłocznych pomp przed zanieczysz­czeniem. Można je także wykorzystać do zamykania nasady ssawnej pompy lub wę­ża przy przeprowadzaniu prób ciśnienio­wych. Wykonywane są także ze stopu alu­minium, a ich średnice odpowiadają średnicom nasad.

Przełączniki to urządzenia służące do łączenia ze sobą nasad i łączników o różnych średni­cach. Stosuje się zatem przełącz­niki o śred­nicach 110/75, 75/52 i 52/25.

Zbieracze są stosowane do zbierania wody z dwóch linii zasilających o średnicy 75 mm do nasady ssawnej motopompy o średnicy 110 mm. Zbieracz 2 x 75/110 składa się z korpusu, dwóch tulei wlotu i jednej tulei wylotu oraz klapy zwrotnej. Tuleje zakończone są odpowiednimi nasadami. Na zewnątrz kor­pusu znajdują się strzałki wskazujące kieru­nek przepływu wody.

 

Sprzęt obsługi węży.

Klucze do łączników służą do dokładnego połączenia lub roz­łączenia łączników. Połączenie bez użycia kluczy może okazać się za mało szczelne. Klucz wykonany jest z żeliwa i ma kształt dwustronnego haka.

Mostki.

Siodełka.

 

Stojaki i klucze hydrantowe.

Sprzęt do hydrantów składa się ze stojaków hydrantowych, kluczy do hydrantów podziemnych oraz kluczy do hydrantów nadziemnych. W przypadku potrzeby wykorzystania hydrantu podziemnego za pomocą klucza otwieramy pokrywę zasłaniającą hydrant i montujemy stojak hydrantowy o przekroju 80 mm. Następnie kluczem otwieramy zawór hydrantu. Przy hydrantach nadziemnych za pomocą klucza do tego typu hydrantów otwieramy zawór zamykający wodę.

Innym rodzajem hydrantów są hydranty wewnętrzne - urządzenia przeciwpożarowe zamontowane w sieci wodociągowej wewnętrznej, wyposażone w sprzęt pożarniczy tj. węże i prądownicę, umożliwiające podjęcie akcji gaśniczej przez osobę dorosłą. Hydranty z nasadą o średnicy 25 lub 52 mm montuje się w wybranych obiektach według obowiązującej normy. Służą one do gaszenia pożarów w zarodku wszędzie tam, gdzie jako środek gaśniczy można stosować wodę. Długość odcinka węża w szafce może być różna, najczęściej są to odcinki 15 metrowe. W przypadku konieczności przedłużania linii gaśniczej, należy skorzystać z węża z innej szafki, który to można połączyć z pierwszym i zakończyć prądownicą. Aby użyć hydrant wewnętrzny należy: otworzyć drzwiczki szafki, rozwinąć odcinek węża z prądownicą, odkręcić zawór hydrantu, a następnie skierować strumień wody w kierunku źródła ognia. Hydrant wewnętrzny powinien być obsługiwany przez dwie osoby.

4. Drabiny pożarnicze i sprzęt burzący. Drabiny przystawne: lekka, ciężka, drabina słupkowa. Bosaki: podręczny, strzechowy, lekki, ciężki, sufitowy. Topór strażacki ciężki.

Drabiny przystawne: lekka, ciężka, drabina słupkowa.

Drabiny pożarnicze często są używane w czasie działań ratowniczo-gaśniczych. Najważniejsze zadania wykonywane za pomocą drabin to m.in. two­rzenie stanowisk gaśniczych, ratowa­nie zagrożonych ludzi, sprawianie pomostów między balkonami czy przenoszenie przy ich pomocy sprzętu potrzeb­nego w czasie działań.

 

DN 2,7 (drabina nasadkowa o długości przęsła 2,7 m). Po złożeniu zajmuje mało miejsca, dzięki czemu moż­na ją przewozić lekkimi samocho­dami pożarniczymi. Krótkie przęsło umożliwia wykorzystywanie drabiny w niewielkich po­mieszczeniach, w płytkich studniach i dołach. Po złożeniu czte­rech przęseł uzyskujemy drabinę umożliwiającą pracę na wyso­kości dru­giego piętra. Odpowiednie i pewne połą­czenia umożli­wiają specjalne zamki, obej­my i szczeble korytkowe. Łączenie pole­ga na wsunięciu wierzchołka jednego przęsła w podstawę przęsła drugiego. Jedno przęsło obsługuje jeden strażak, a do większej ilości przęseł potrzeba czterech strażaków.

 

D 3,1 (drabina słupkowa o długości przęsła 3,1 m). Jest to drabina jednoczęściowa wyko­rzystywana do działań ra­towniczych na zewnątrz oraz wewnątrz budynków. Może być używana w kanałach czy studniach. Po rozłożeniu z powodzeniem można stosować ją jako nosze.

 

D 10W (drabina wysuwana o długości 10 m). Stosowana jest jako przystawna lub wolnostojąca, gdy jest podparta drążkami. Końce górnego przęsła wyposażone są w kółka umoż­liwiające wysuwanie drabiny opartej o ścianę. Umożliwia wejście na wysokość dru­giego piętra. Można ją stosować w pozycji poziomej jako pomost. Ze względu na ciężar (drewniana - 72 kg) i konstrukcję obsłu­gują ją cztery osoby. Roz­sunięte przęsła zabezpieczane są przed złożeniem się zapad­kami, które działają przy kącie nachylenia 60-90°. Dodatkowym zabezpieczeniem jest lina wyciągowa, którą po rozsu­nięciu przęseł za­wiązuje się na szczeblu dolnego przęsła. Produkowane są także drabiny aluminiowe - zdecydowanie lżejsze.

 

Przy omawianiu drabin dobrze byłoby omówić ogólne zasady bezpieczeństwa przy korzystaniu z nich. Podczas wchodzenia na drabinę należy pamiętać, aby ręce wy­sunię­te były powyżej głowy. Pozwala to na ułożenie ciała w po­bliżu szczebli, a tym samym zwiększa bezpieczeństwo. Ułożenie rąk jest bardzo ważne, bo ręce speł­niają taką samą rolę jak nogi - utrzy­mują ciężar ciała. Chwytając dłońmi trze­ba pamiętać, aby palce obejmowały szczeble, kciuki należy umieszczać pod szcze­blami. Dłonie i stopy należy umieszczać przy bocz­nicach. Kolano nogi umieszczonej wyżej powinno wystawać poza bocz­nicę, co ułatwia zbliżenie tułowia do drabiny i po­prawia bezpie­czeństwo. Głowa powinna być uniesiona, wzrok zaś skierowany do góry. Aby uniknąć podczas wchodzenia bocznych szarpnięć, trzeba jednocześnie chwytać ręką kolejny szczebel i stawiać na wyższym szczeblu przeciwną stopę. Używanie drabin jest czynnością wią­żącą się z pewnym niebez­pieczeństwem wystąpienia wypadku przy pracy. Na bez­pieczeń­stwo wpływa w sposób szczegól­ny właściwe wyszkolenie straża­ków, a także, co nie jest bez znaczenia, stan techniczny sprzętu. Drabiny powinno się poddawać zgodnym z instrukcją ba­daniom wytrzymałości oraz bieżącej kon­serwacji. Bieżąca konserwacja zaś pole­ga przede wszystkim na nasyceniu drewnianych elementów gorącym pokostem i po­wlekaniu lakie­rem oraz zabezpieczeniu antykorozyjnym ele­mentów metalowych.

  

Sprzęt ratowniczy i pomocniczy.

Sprzęt ten służy do wykonywania dojść do źródła ognia, usuwania elementów stano­wiących drogę roz­woju pożaru, do działań ewakuacyjnych i innych, a z uwagi na zasto­sowania dzielimy go na burzący, ewakuacyjny i specjalny, rozpierający i podnoszący, tnący. 

  

Sprzęt burzący.

Typowym sprzętem burzącym są róż­nego rodzaju bosaki, topór ciężki, siekierołomy i kotwice pożarnicze. Bosak podręczny jest wykonany ze stali, waży 5 kilogramów, jego długość to 127 centymetry, po jednej stronie ma hak i dziób, po drugiej natomiast stopkę przystosowaną do wyciągania gwoździ. Służy do torowania drogi. Można za jego pomocą wyważać drzwi, okna czy odrywać de­ski.

Bosak ciężki to stalowy hak z grotem osa­dzonym na pięciometrowym drzewcu. Przy stalowej tulei osadzonej na drzewcu zamo­cowane jest kółko, do podłączenia liny, która umożliwia prowadzenie prac burzą­cych przez kilku strażaków.

Bosak lekki jest krótszy od bosaka cięż­kiego, jego długość wynosi 437 centymetrów, obsługiwany jest przez jednego stra­żaka i wykorzystywany do prowadzenia lżejszych czynności burzących.

Bosak strzechowy to trójzębny hak ze stali utwierdzony na pięciometrowym drzewcu, służy do rozrywania strzech i składowisk materiałów strzępiastych (stert, stogów, płonącego siana), a obsługiwany jest przez 2 osoby.

Bosak sufitowy wykonany jest w postaci dwóch przeciwległych haków o małej krzywiźnie łuków. Jeden hak odkuty jest w kształ­cie czterobocznego, ostrego dzioba, drugi zaś w kształcie ostrej łopatki. Jego długość wynosi ponad 2,5 metra. Bosak jest wykorzystywany do prac wewnątrz budynku, np. do zrywania boazerii czy stłuki­wania tynków.

Kotwica pożarnicza służy do burzenia grożących zawaleniem ścian oraz do przeciągania ciężkich elementów budynków. Kotwicę zaczepia się na burzonym ele­mencie i ciągnie za pomocą łańcucha.

Łom jest to stalowy pręt o długości 1,2 metra zakończony z jednej strony ostrzem, z drugiej zaś pochyloną pod kątem 30° do osi łopatką, w której wykonane jest nacię­cie służące m.in. do wyciągania gwoździ. Wykorzystywany jest przy drobnych pracach burzących.

Topór strażacki ciężki składa się z głowi­cy (wykonanej ze stali) i toporzyska (wykonane z twardego drewna). Długość toporzyska wy­nosi ponad 60 centymetrów. Topór wykorzystuje się do wyważa­nia zamków czy wyrąbywania drzwi.

Siekierołom jest narzędziem, który łączy ze sobą funkcje łomu i topora ciężkiego. Jest sto­sowany do powiększa­nia czy wykonywa­nia otworów w ścianach oraz wyważania drzwi.

  

Sprzęt ewakuacyjny i specjalny.

Najbardziej przydatnym i zarazem bez­piecznym urządzeniem do ewakuowania za­grożonych ludzi jest wór ratowni­czy (za jego pomocą można ewakuować ludzi, nawet niesprawnych fizycznie, z wysokości pierw­szych pięciu kondy­gnacji). Do ratowania zagrożonych ludzi można wykorzystywać także sprzęt alpinistyczny oraz linki ratownicze, zatrzaśniki i pasy strażackie (ratowanie za pomocą tego sprzętu dotyczy przede wszystkim samych strażaków, którzy potrafią przeprowadzić samoratowanie z użyciem takiego sprzętu).

Sprzęt oświetleniowy służy do zapew­nienia na miejscu akcji ratowniczo-gaśniczej właściwej widoczności. Do tego celu służą ręczne latarki elektryczne, jak też różnego ty­pu przenośne i przewoźne reflektory, agre­gaty prądotwór­cze i halogenowe najaśnice. Najaśnice i reflektory montowane są na wy­suwanych masztach umieszczonych na nadwoziach samochodów lub na przeno­śnych statywach. Liczba umieszczonych na statywach i masztach reflekto­rów i najaśnic uzależniona jest od mocy wykorzystywane­go agregatu prądotwórczego.

Sprzęt nurkowy i pływający. Do sprzętu nurkowego zalicza się aparaty oddechowe, kombinezony suche i mokre oraz wyposaże­nie dodatkowe. Sprzęt ten wykorzystują spe­cjalne grupy ratownictwa wodnego działają­ce w ramach JRG oraz nielicznych OSP. Grupy ratownictwa wodnego wykorzystują do swoich działań na wodzie: pontony, ło­dzie i kutry. Do przewożenia sprzętu nurko­wego, wodnego wykorzystywane są specjal­nie przystosowane samochody. W samo­chodach prócz płetwonurków znajdują się (obok sprzętu wodnego) agregaty prądo­twórcze wraz z najaśnicami do oświetlania terenu akcji, sprężarka do lądowania butli powietrzem oraz butli zapasowych.

  

Sprzęt rozpierający i podnoszący.

Siłowniki hydrauliczne składają się z pompy hydraulicznej napędzanej głównie silnikiem spalinowym lub elek­trycznym, nie­kiedy jednak ręcznie oraz z zestawu narzę­dzi. W skład narzędzi wchodzą rozpieracze, nożyce lub układy kombinowane wykonują­ce funkcje tak nożyc, jak i rozpieraczy. W ze­stawach mogą być także hydrauliczne pod­nośniki ratownicze i rozpieracze kolumno­we . Do połączenia narzędzi z pompą hy­drauliczną służą zestawy węży wysokoci­śnieniowych. Siłowniki hydrauliczne umożli­wiają uzyskanie dużych sił działania. Można więc nimi wykony­wać skomplikowane prace ratownicze nawet w dużych i bardzo trwa­łych konstrukcjach. Stosowanie powyż­szych narzędzi wymaga dobrego przygoto­wania fachowego strażaków. Działający si­łownikiem operator musi nie tylko znać tech­niczną obsługę urządzenia, ale także w spo­sób przewidujący dbać o bezpieczeństwo osób ratowanych i własne.

Sprzęt pneumatyczny. Używany jest do unoszenia na pewną wysokość ciężkich konstrukcji lub sprzętu przede wszystkim podczas działań usuwają­cych skutki katastrof budowlanych, drogowych i kolejowych. Elementem podno­szącym konstrukcję jest napełniona powietrzem gumowa poduszka pneuma­tyczna. W zestawach sprzętu obok po­du­szek znajdują się ponadto: korki, przewody pneumatyczne, reduktory ciśnienia, sterow­niki, butle ze sprężonym powietrzem oraz sprzęt dodatkowy. Zestawy sprzętu pneu­matycznego wykorzystywane są także do uszczelniania cystern, studzienek kanaliza­cyjnych i rurociągów. Warto wiedzieć, że unoszone przez poduszki ciężary mogą być bardzo duże. Np. poduszka wysokociśnie­niowa może podnieść wagon o masie powy­żej 65 ton na wysokość 0,5 m. W celu zwięk­szenia wysokości podnoszenia można sto­sować dodatkowo klocki drewniane lub na­kładać na siebie dwie poduszki. Imponujące jest także działanie korków. Mogą one uszczelniać otwory o średnicy do 1,4 m.

Dźwigi samochodowe. i samojezdne. Wykorzystywane są do przenoszenia urzą­dzeń, uszkodzonych pojazdów, elementów konstrukcyjnych głównie podczas katastrof budowlanych, drogowych i kolejowych. Za­kres wykorzysta­nia dźwigów zależy od ich pola pracy i udźwigu.

  

Sprzęt tnący.

Służy do wykonywania różnego rodzaju cięć ratowniczych głównie w celu ratowania zagrożonych ludzi znajdują­cych się w obiek­tach zamkniętych. Cięcia mogą być wykony­wane w urządzeniach metalowych (np. ratowanie ludzi uwięzionych w pojazdach w wy­niku katastrof i kolizji drogowych), w kon­strukcjach betonowych, żelbetonowych, stalowych i drewnianych w przypadku rato­wania ludzi lub mienia z zagrożonych bu­dynków. W grupie sprzętu tną­cego rozróż­nia się narzędzia i urządzenia o różnym spo­sobie pracy. Coraz powszechniej stosowa­nymi narzędziami są: nożyce hydrauliczne umożliwiające cięcie stalowych prętów i blach, rozpieracze hydrauliczne do wyko­nywania otworów w różnych konstrukcjach, wykorzystywane nierzadko do wyważania drzwi samochodowych, spa­linowe piły oraz piły łańcuchowe do cięcia drewna. Pi­larki mogą być wyposażone w łańcuchy ra­townicze, umożliwiające cięcie drewna, w którym znajdują się jakieś ciała obce, np. gwoździe. Obok pił tarczowych i łańcuchowych o na­pędzie spalinowym wykorzystuje się także piły z napędem elektrycznym.

5. Środki gaśnicze. Działanie gaśnicze wody i zakres jej stosowania. Środki zwilżające. Piana gaśnicza - klasyfikacja. Zastosowanie gazów obojętnych, halonów i proszków gaśniczych do gaszenia pożarów.

Środek gaśniczy to substancja w postaci ciała stałego (proszek), ciekłego (woda) lub gazowego (dwutlenek węgla), który po odpowiednim wprowadzeniu do strefy ognia powoduje przerwanie procesu palenia. Do środków gaśniczych zalicza się również pianę gaśniczą, gazy obojętne takie jak azot, argon, dwutlenek siarki oraz związki halonów. Dobór odpowiedniego środ­ka gaśniczego zależy od rodzaju chronionego mienia palących się materiałów, wielkości pożaru, właściwości gaśniczych wybranego środka oraz od wielu innych czynników - istnieje odpowiedni zakres stosowania środków gaśniczych w zależności od grupy pożaru, którego przestrzeganie jest obowiązkowe.

Pożary grupy A (ciała stałe) można gasić wodą, pianą, dwutlenkiem węgla ze zmniejszonym efektem oraz odpowiednimi proszkami gaśniczymi.

Pożary grupy B (ciecze) można gasić pianą, dwutlenkiem węgla i innymi gazami obojętnymi, halonem oraz proszkiem gaśniczym.

Pożary grupy C (gazy) można gasić proszkami gaśniczymi, halonami lub rozproszoną wodą.

Pożary grupy D (metale lekkie) można gasić specjalnymi proszkami.

Pożary grupy E (instalacje oraz urządzenia elektryczne będące pod napięciem) można gasić gazami obojętnymi, proszkiem jak i halonami z określonymi ograniczeniami.

 

Działanie gaśnicze wody i zakres jej stosowania.

Woda jest obok piasku najstarszym, najtańszym i najpowszechniej dostępnym środkiem gaśniczym. Jej działanie gaśnicze opiera się chłodze­niu strefy spalania i płonącego materiału, natomiast izolacja, czyli odcięcie dopływu tlenu do płonącego materiału, przy wodze nie wzbogaconej środ­kami zwiększającymi lepkość bądź pianotwórczymi lub zwilżającymi ma drugorzędne znaczenie.

Przy działaniu chłodzącym wody duże znaczenie ma jej wysoka po­jemność cieplna - aby ogrzać 1 kg wody o 1 °C potrzeba dostarczyć więcej energii, niż do ogrzania 1 kg stali. Ponadto woda ma wysoką temperaturę wrzenia, wynoszącą 100 °C, a przejście ze stanu cie­kłego do gazowego odbywa się przy pochłonięciu z otoczenia dodatkowej ilości energii. Przekładając to na warunki pożaru (mechanizm gaśniczy wody): woda, dostarczona do strefy spalania, nagrzewa się, przejmując część energii pożaru, która inaczej zostałaby zużyta na podgrzanie materiałów w otoczeniu ognia i uwolnienie z nich palnych gazów; część wody od­parowuje, odbierając pożarowi dodatkową porcję energii, czyli zabie­rając mu jego siłę; po odparowaniu (przejściu w stan gazowy) ujawnia się kolejne działanie gaśnicze wody, polegające na wyparciu ze strefy spalania powietrza, a tym samym obniżeniu stężenia tlenu - z 1 dm3 wody (1 litra) otrzymujemy ok. 1700 dm3 (1700 litrów) pary wodnej - dzięki temu przerywane jest następne ogniwo w łańcuchu spalania. Mimo swoich właściwości woda ma ni­ską skuteczność gaśniczą, wynoszącą ok. 2% dla prądów zwartych - znaczy to, że w faktycznym gaszeniu bierze udział tylko 2% objętości użytej do gaszenia pożaru, reszta bezużytecznie spływa po płonącym obiekcie bądź wcale do niego nie trafia. Powoduje to bardzo duże znisz­czenia popożarowe - często kilkakrotnie większe niż spowodowane przez pożar. Nie należy przy tym rezygnować z wody jako środka gaśniczego, lecz należy przede wszystkim rozważnie ją stosować przy pomocy odpowiednich urządzeń, aby wykorzystać wszystkie jej zalety, przy równoczesnym zminimalizowaniu wad. Najlepszym sposobem na wykorzystanie właściwości gaśniczych wody jest podanie jej w jak najbardziej rozdrobnionej postaci. Im bardziej rozproszymy strumień gaśniczy, tym więcej wody weźmie udział w efek­tywnym gaszeniu. Rozpraszając strumień wody zwiększamy jednocześnie powierzchnię styku cieczy ze strefą spalania, co prowadzi do szybszej wymiany ciepła wody z otoczeniem, a tym samym szybszego odebrania energii fazie płomieniowej. Woda w postaci rozproszonej ogarnia większą objętość i osiada na większe powierzchni, niż przy strumieniu zwartym. Tym samym nie może spłynąć z płonącego przedmiotu tak szybko, jak strumień zwarty, gdyż jest podawana cieńszą warstwą, przy czym zamiast kilku strumieni spływu mamy do czynienia z kilkudziesięcioma, do kilku­set. Dzięki temu znów większa jej ilość bierze udział w efektywnej wy­mianie ciepła. Do rozpraszania strumieni wody używa się odpowiednich prądownic - prądownica jest tym lepsza, im rów­nomierniej i do mniejszych średnic kropel rozprasza prąd gaśniczy. Z konwencjonalnego sprzętu, z autopomp i motopomp możemy uzyskać rozproszone prądy gaśnicze o śred­nicy kropel 1 - 3 mm, zwane kroplistymi. Przy pompach do podawania wody pod ciśnieniem możemy uzyskać prądy mgłowe ze średnicą kropel od 10 do 200 mikrometrów. Dlatego warto stosować wysokociśnieniowe urządzenia gaśnicze, gdyż woda podana w postaci wysokociśnieniowej mgły ma bardzo wysoką skuteczność gaśniczą, sięgającą ponad 90%. Istotną wadą prądów rozproszonych jest ich mały zasięg, wymusza­jący podejście do ogniska pożaru na odległość kilku metrów, przy czym im bardziej rozproszony prąd, tym bliżej. Współczesne środki ochrony osobi­stej strażaka, jak ubranie bojowe, aparaty izolujące, hełmy z zasłonami, umożliwiają bezpieczne podejście do większości ognisk małych pożarów wewnątrz obiektów.

 

Wodą nie można gasić:

• Ciał stałych wchodzących z wodą w reakcje chemiczne wytwarzając parne lub wybuchowe gazy. Do tych substancji zalicza się między innymi karbid, sód, potas, lit, rubid i cez. Nie można również wodą gasić wapna palnego, gdyż wytwarza się znaczna temperatura mogąca sprzyjać roz­szerzaniu się pożaru.

• Płynów łatwo zapalnych o ciężarze właściwym lżejszym od wody. Do płynów takich (ropopochodnych) należą między innymi nafta, olej, ben­zyna, rozpuszczalniki itp. Woda podana na lustro takiej cieczy opada na dno, podwyższając poziom tej cieczy, co może spowodować wylewanie się na zewnątrz np. pojemnika. Rozlana paląca się ciecz może przyczynić się do dalszego rozprzestrzeniania się pożaru.

• Instalacji i urządzeń elektrycznych będących pod napięciem. Powód jest bardzo prosty. Woda jak wiadomo przewodzi prąd elektryczny, a to z kolei może spowodować porażenie prądownika.

• Ciał stałych (metali) rozgrzanych do bardzo wysokiej temperatury. Woda w zetknięciu z gorącym materiałem gwałtownie paruje powodując rozpryski, może również tworzyć się wodór. Gaz ten z kolei posiada własno­ści wybuchowe. Powyższe przypadki mogą dotyczyć np. pożarów w hutach, pieców lub kotłów grzejnych.

 

Środki zwilżające

Oprócz rozpraszania strumieni gaśniczych istnieją inne sposoby na zwięk­szenie skuteczności gaśniczej wody. Można do niej dodać: środki zwiększające lepkość, dzięki czemu woda wolniej spływa z obiektów ogarniętych pożarem; zwilżacze, służące do polepszenia właściwości penetrujących wody, stosowane podczas pożarów materiałów sypkich, włóknistych, sło­my, torfu itp.; środki pianotwórcze, służące do wytwarzania pian gaśniczych. Z wyżej wymienionych sposobów modyfikowania wody najbardziej popularny jest trzeci, czyli stosowanie środków pianotwórczych.

 

Piana gaśnicza - klasyfikacja.

Działanie gaśnicze piany mechanicz­nej, która jest silnie spie­nioną mieszani­ną wody, środka pianotwórczego i powietrza, po­lega na pokryciu warstwą izolującą powierzchni płonącego ma­teriału i odcięciu dostępu powietrza. Pozbawione dostępu po­wietrza ognisko pożaru musi zgasnąć. Pozostałe zalety gaśnicze piany, to obniżanie temperatury płonącego mate­riału, a tak­że tłumienie płomieni. Chcąc uzyskiwać odpowiedni efekt ga­śniczy musimy podawać pianę o odpo­wiedniej gęstości. Piana zbyt gęsta nie rozpływa się dobrze po gaszonej po­wierzchni, zaś zbyt rzadka może nie będzie odpowiednio spoista i nie utworzy szczelnej warstwy pokrywają­cej gaszony materiał. Pianę wykorzystujemy do działań o różnym charakterze, a w związku z tym potrzebne są nam różnorodne cechy pia­ny. Mo­żemy je uzyskiwać stosując szero­ki zakres spienienia. W zależno­ści od liczby spienienia (stosunek obję­tości piany do ilo­ści wodnego roztworu środka pianotwórczego, zużytego do wy­tworzenia piany) rozróżniamy trzy rodza­je pian gaśniczych:

• piana ciężka (o liczbie spienienia do 20), wytwarzana za pomocą prądownicy pianowej (

• piana średnia (o liczbie spienienia od 20 do 200), wytwarzana za pomocą wytwornicy pianowej

• piana lekka (o liczbie spienienia powyżej 200), wytwarzana za pomocą agregatu pianotwórczego.

 

Liczba spienienia ma ścisły związek z ciężarem właściwym piany, który z ko­lei wpływa na zakres stosowania. Ważne jest, na jaką odle­głość możemy pianę podawać. Badania i praktyka wykazują, że prąd piany cięż­kiej możemy skierować na źródło ognia na odległość 20 metrów w poziomie i ok. 13 metrów w pionie. Przy wykorzystywaniu działek samochodowych rzut piany mo­że wynieść ok. 60 metrów. Rzut piany średniej z wytwornicy może już co najwyżej wy­nieść od 2 do 6 metrów. Piana lekka na­to­miast rozchodzi się bezpośrednio z wy­lotu rękawa agregatu pia­nowego. O ile wraz ze wzrostem liczby spienienia zmniejsza się odległość rzutu piany, o tyle zwiększa się jej objętość. Dlatego też prądami piany ciężkiej bę­dziemy działać w natarciu lub obronie na konstrukcje budynków, np. ściany, pianę śred­nią wykorzystamy do pokrywania przede wszystkim powierzchni płoną­cych zbiorników z cieczami, zaś przy wy­korzystywaniu piany lekkiej będziemy wypełniać płonące pomieszczenia, np. piwnice.

 

Wady piany gaśniczej. Piana zawiera wodę nie destylo­waną, a więc jest przewodnikiem prądu elektrycznego. Zawar­tość wody sprawia także, że nie wolno stosować piany do gasze­nia materiałów chemicz­nych reagujących z wodą. Piana wykazu­je też brak trwałości w kontakcie z cie­czami spolaryzowanymi ta­kimi jak: eta­nol, metanol, aceton czy etery.

 

Zasady podawania prądów piany. Podając prądy piany należy uwzględ­nić podstawowe zasady:

• Grubość warstwy piany powinna za­leżeć od rodzaju płoną­cego materiału i orientacyjnie wynosić: dla ciał stałych - do 10 cm, dla cieczy (zależnie od temp. zapło­nu) - od 10 do 20 cm, dla działań w obronie - 5 do 7 cm.

• Podobnie jak w przypadku wody, pia­na powinna być uło­żona w natarciu w strefie spalania, w obronie zaś w pasie przyległym do czoła pożaru.

• W przypadku gaszenia cieczy pal­nych należy pamiętać, aby: przed rozpoczęciem gaszenia uzy­skać właściwą gę­stość, nie wbijać piany w głębsze warstwy cieczy, podawać pianę na ścianki zbiornika, by następowało ła­godne spływanie pia­ny na powierzchnię cieczy.

 

Podczas gaszenia ciał sta­łych operujemy prądem od swojej strony tak, aby pokryć ca­łą płonącą powierzchnię. Ściany piano­we pokrywamy pianą od dołu. Przystępując do gaszenia pianą średnią lub lekką musimy zwró­cić uwagę na bezpieczeństwo ratownika, ze względu na jego działanie w bezpośrednim sąsiedztwie strefy spala­nia. Nale­ży w tym celu wykorzystać odzież żaro­odporną lub zmniejszyć np. za pomocą prądów piany ciężkiej działanie płomieni i promieniowa­nia cieplnego. Do gaszenia powierzchni płonących na otwartej przestrzeni nie stosuje się piany lekkiej. Wiatr, a także konwekcyj­ny ruch po­wietrza mogą powodować przemieszczanie się piany, a tym sa­mym odsłanianie gaszonych fragmen­tów powierzchni i ponowne pojawianie się ognia. Piana lekka nadaje się najbardziej do wy­pełnia­nia przestrzeni płonących po­mieszczeń - jej duże ilości szybko wypełnią pomieszczenia. Aby uniknąć cofnięcia się piany na skutek wzrastającego ciśnienia w pomieszcze­niu, należy wy­konać otwór odpowietrzający - może być to wybi­cie szyby w górnej części po­mieszczenia. Przed zastosowa­niem pia­ny lekkiej należy upewnić się, czy w po­mieszczeniu nie przebywają ludzie. Stosowanie piany należy starać się ograniczać w miejscach, gdzie znajdują się przedmioty stanowiące dużą war­tość mate­rialną lub kulturową, ponieważ piana posiada silne właściwości nisz­czące i może okazać się, że straty popożarowe są nie mniejsze niż wywołane poża­rem.

 

Zastosowanie gazów obojętnych, halonów i proszków gaśniczych do gaszenia pożarów.

Dwutlenek węgla jako gaz obojętny znalazł szerokie zastosowanie w urządzeniach gaśniczych. Jego powszechne stosowanie wynika z łatwości otrzymywania, a także właściwości. Jest on bowiem cięższy od powietrza, co powoduje, że nie rozprasza się zbyt szybko, lecz utrzymuje w atmosferze pożaru, jest także gazem nie przewodzącym prądu elektrycznego, co pozwala na wykorzystywanie podczas pożarów urządzeń elektrycznych.

Zalety gaśnicze dwutlenku węgla:

• skierowany na źródło ognia wytwarza szczelną „poduszkę” gazową, która utrudnia dostęp powietrza do płonącego materiału;

• w wypełnionym nim pomieszczeniu zamkniętym znacznie spada zawartość procentowa tlenu;

• wyrzucony pod sporym ciśnieniem z gaśnicy, agregatu lub prądownicy strumień CO₂ działa na ogień tłumiąco;

• część skierowanego na płonący materiał dwutlenku węgla osadza się na materiale w postaci suchego śniegu i powoduje odizolowanie palącej się powierzchni od tlenu, a tym samym na powierzchni przestaje zachodzić proces spalania;

• z uwagi na niską temperaturę uzyskiwaną w chwili wylotu z butli CO₂ ochładza miejsce pożaru.

Dwutlenek węgla nie przejawia właściwości niszczących, a więc nadaje się do gaszenia materiałów i przedmiotów o dużej wartości materialnej czy kulturowej - skomplikowa­ne urządzenia, zbiory muzealne, archi­walne.

Nie należy go jednak stosować:

• do gaszenia materiałów, które w swej cząsteczkowej budowie zawierają tlen umożliwiający podtrzymywanie procesu palenia;

• do gaszenia metali takich jak: sód, potas, alumi­nium, magnez, wapń, gdyż możliwy jest wówczas rozkład dwutlenku węgla;

• do gaszenia węgla, koksu lub siarki - może wywoływać nieprzewidziane reakcje;

• niebezpiecz­ne dla ratowników jest zetknięcie się dwu­tlenku węgla z cyjankami, czego efektem może być silnie trujący cyja­nowodór;

• z uwagi na niską temperaturę niebezpieczne jest gaszenie za pomocą CO₂ na przykład płonącej odzieży na czło­wieku, gdyż taki środek może wywoły­wać na skórze obraże­nia podobne do oparzeń.

Mając na względzie zalety i wady środka powinniśmy pamiętać o głów­nych zasadach wymaganych przy jego stosowaniu:

• gasząc materiał stały należy po­dejść blisko ogniska pożaru i starać się ułożyć warstwę zestalonego gazu wokół niego (ważne jest to przede wszystkim przy pożarach zewnętrz­nych, podczas których ruchy powietrza powodują szybkie ulatnianie się gazu);

• dużą skuteczność możemy uzy­skać w pomieszczeniach za­mkniętych poprzez wypełnienie ich wnętrza dużą ilością środka gaśniczego;

• aby ugasić większość materiałów sta­łych wystar­czy obniżyć zawartość tlenu w atmosfe­rze do 15%;

• chcąc uzyskać pełny efekt gaśniczy, należy wtłoczyć gazu więcej, gdyż nieszczelność otworów w po­mieszczeniu wywoła pewien ruch powietrza, który sprawi, że ilość tlenu wkrótce będzie się zwiększać;

• należy pamiętać o ewaku­acji wszystkich ludzi z ratowanego pomieszczenia i uszczelnienia otworów.

Posługując się sprzętem z CO2 należy zabezpieczyć dło­nie rękawi­cami, a oczy okularami ochronnymi.

 

Halony to ciecz niepalna o odpowiednim składzie chemicznym, charaktery­zująca się małym ciepłem właściwym oraz niską temperaturą wrzenia. Ina­czej, są to związki chlorowcopochodne, w skład których wchodzą takie pierwiastki jak chlor, brom, jod i fluor. Działanie gaśnicze halonów jest po­dobne do działania gaśniczego proszku. Halon podany do strefy ognia działa inhibicyjnie - chemicznie przerywając bieg reakcji łańcuchowej palenia się. Zjawisko gaszenia następuje zaskakująco skutecznie i szybko. Wadą tego środka jest niszczenie warstwy ozonowej planety przez co w znacznym stopniu ogranicza się jego produkcję jak i zastosowanie. W praktyce halon jest uniwersalnym środkiem gaśniczym nadającym się do gaszenia różnych grup pożarów. Z uwagi na różnorodny skład chemiczny należy upewnić się o specjalistycznym zakresie stosowania danego środka. Używa się go w ga­śnicach i agregatach gaśniczych oraz stałych urządzeniach gaśniczych do gaszenia grup pożarów B, C i E.

 

Proszki gaśnicze są substancjami ha­mującymi reakcję spalania. Działają antykatalitycznie np. poprzez wychwyty­wanie rodników dążących do połącze­nia się z węglem. Substancje te są ciałami stałymi w postaci sypkiego proszku. Po­siadają znaczną odporność na działanie wilgoci. Małe drobiny proszku o jedno­rodnym kształcie mogą być zatem łatwo tłoczone i rozpylane w powietrzu na kształt obłoku pary wodnej lub gazu. Proszki są środkami gaśniczymi o nie­mal uniwersalnym zastosowaniu. Mogą być stosowane nawet do gaszenia urzą­dzeń elektrycznych będących pod na­pięciem (dobre właściwości die­lektrycz­ne) lub metali lekkich, które np. podczas spalania reagują z wodą. Obok głównej zalety proszków (działa­nie antykatalityczne) są także inne: mechaniczne zdmuchiwanie pło­mienia wyrzuconym pod ci­śnieniem strumieniem środka; zmniejszanie zawartości procento­wej tlenu w otoczeniu pło­nącego mate­riału poprzez wypełnienie otoczenia „chmurą” proszku; odcinanie dopływu powietrza do płonącego materiału po­przez pokrycie go warstewką osiadającego środka ga­śni­czego. Przygotowując się do działania prosz­kami warto uwzględnić także inne (niekoniecznie pozy­tywne) cechy, właściwości oraz niemałe koszty ponownego na­peł­niania gaśnic. Warto też zapoznać się z podstawowymi zasa­dami gaszenia - m.in. należy starać się podejść jak najbli­żej źródła ognia, by wy­tworzyć wokół niego jak najskuteczniejszą chmurę środka; na otwartej przestrzeni podchodzi­my do ogniska pożaru z wiatrem; strumień proszku kierujemy w pło­mień; nie musimy zatem starać się po­dawać proszku bezpośrednio na płoną­cą powierzchnię; nie wolno kierować środka wprost na ludzi; wskazane jest, aby strażak praco­wał w okularach ochron­nych; podczas gaszenia w pomieszcze­niach, w których utrud­nione jest odpro­wadzanie ciepła, może zachodzić po­trzeba powtórzenia cyklu gaśniczego; gasząc urządzenia elektryczne bę­dące pod napięciem na­leży pamiętać, by nie zbliżać wylotu prądownicy do urzą­dzeń. Proszek gaśniczy to chemiczny środek gaśniczy w postaci ciała stałego, bardzo rozdrobnionego produkowanego najczęściej na bazie węglowoda­nów lub fosforanów. Proszki z uwagi na ich wysokie rozdrobnienie charak­teryzują się płynnością (w przewodach), odpornością na zbrylenie i higroskopijność. Od jego składu chemicznego zależy zakres stosowania oraz skuteczność gaśnicza. Proszki stosuje się w małych gaśnicach, agregatach gaśniczych - do gaszenia pożarów w zarodku jak i w wielkich agregatach zainstalowanych na ciężkich samocho­dach oraz w pomieszczeniach chroniących cenne urządzenia i instalacje. Proszek gaśniczy jest środkiem uniwersalnym, skutecznie gaszącym pożary ciał stałych, cieczy i gazów palnych oraz urządzeń elektrycznych będących pod napięciem z ograniczeniem. Niektóre proszki nadają się do gaszenia wszystkich grup pożarów tj. A, B, C, D i E. Praktycznie nie nadają się do gaszenia urządzeń elektronicznych z uwagi na uboczne skutki niszczące. Proszek gaśniczy wyrzucany jest ze zbiornika (gaśnicy, agregatu) ciśnie­niem sprężonego gazu - najczęściej azotu na odległość od kilku do kilkuna­stu metrów.

---