Niedrożność jelit (łac., ang. ileus) - stan chorobowy charakteryzujący się częściowym lub całkowitym zatrzymaniem przechodzenia treści do kolejnych odcinków przewodu pokarmowego. Stanowi jeden z typowych ostrych stanów chirurgicznych wymagających szybkiej interwencji chirurgicznej.

Ze względu na dynamikę procesu chorobowego można wyróżnić niedrożność ostrą i przewlekłą, przy czym przewlekła ma charakter częściowy, tzw. niedrożność przepuszczająca (łac. subileus).

Niedrożność mechaniczna spowodowana jest fizyczną przeszkodą blokującą prawidłowy pasaż treści jelitowej.

• niedrożność z zatkania (łac. ileus ex obturatione, ang. mechanical obstruction) (np. kamieniem kałowym, kamieniem żółciowym, niedrożność nowotworowa)

• niedrożność z zadzierzgnięcia (łac. ileus ex strangulatione, ang. strangulation) (np. uwięźnięta przepuklina, skręt esicy, niedrożność zrostowa, wgłobienie) prowadzi szybciej do niedokrwienia i martwicy niedrożnego fragmentu jelita

Niedrożność porażenna spowodowana najczęściej podrażnieniem otrzewnej na skutek toczącego się procesu zapalnego. Występuje również przejściowo po każdym zabiegu operacyjnym związanym z otwarciem jamy brzusznej.

Definicja, podział.
Niedrożność jelit (ileus, bowel obstruction) jest to stan chorobowy, w którym dochodzi do zatrzymania przechodzenia treści pokarmowej przez jelita. Stan ten może być wynikiem zamknięcia światła jelita przez różnego rodzaju przeszkody (niedrożność mechaniczna) lub zahamowania prawidłowej perystaltyki (niedrożność porażenna).

W zależności od lokalizacji przeszkody w niedrożności mechanicznej wyróżnia się tak zwaną niedrożność wysoką, w której dochodzi do zatkania światła jelita cienkiego (lub bardzo rzadko żołądka lub dwunastnicy), oraz niedrożność niską, gdy zamknięte jest jelito grube. Wyróżniamy niedrożność ostrą, a także przewlekłą, tzw. „przepuszczającą”. Tak jest gdy np. nowotwór lub zrost nie zamyka całkowicie światła a tylko je zawęża i okresowo występują objawy niedrożności.

» Patofizjologia niedrożności jelit.
Niedrożność jelit powoduje zaburzenie jednego z bardzo skomplikowanych i podstawowych procesów życiowych, jakim jest trawienie i przesuwanie treści pokarmowej. W krótkim czasie po zatkaniu, lub zadzierzgnięciu jelit rozpoczyna się wzmożony ruch perystaltyczny, który ma na celu usuniecie zaistniałej przeszkody. W świetle jelita nad przeszkoda gromadzi się coraz większa ilość treści pokarmowej i gazów. Wzrasta ciśnienie śródjelitowe. Dochodzi do rozdęcia jelita i ścieczenia jego ściany. Zanikają ruchy jelita i dochodzi do wtórnej niedrożności porażennej. Zahamowane zostaje wchłanianie. Człowiek dorosły wydziela do światła jelita 8 - 9 l. soków trawiennych, które następnie są z powrotem wchłaniane przez błonę śluzową końcowego odcinka jelita cienkiego. W warunkach niedrożności soki jelitowe zalegają w jelicie. Znaczne ilości płynu przesiękowego zalęgają w obrzękniętej ścianie jelita i jamie otrzewnej. Znaczna część płynów ustrojowych zostaje więc zablokowana, wyłączona z krążenia. Wskutek wymiotów, odsysania, utraty przez nerki, płuca i skórę organizm również traci płyny. Dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego krwi i rozwoju wstrząsu oligowolemicznego.

Najgroźniejsze zmiany miejscowe mają miejsce w pętli zadzierzgniętej. W wyniku ucisku na krezkę, najpierw dochodzi do zastoju żylnego, obrzęku i wytwarzania przesięku. Wzmagający się na skutek obrzęku ucisk zamyka światło tętnic - dochodzi do niedokrwienia i martwicy pętli jelita. Gromadzący się gaz rozdyma pętle jelita, dochodzi do ścieńczenia ścian jelita. W świetle rozdętej pętli rozmnażają się drobnoustroje - łatwo przenikają przez zmieniona ścianę jelita. Rozwija się zapalenie otrzewnej, stan septyczny. Obumarłe jelito ulega perforacji, co nasila proces chorobowy. Podejrzenie zadzierzgnięcia pętli jelita budzą gorączka, żywa bolesność brzucha, przyspieszenie tętna i leukocytoza.
ak jelita grubego - to nie jest temat tabu

W Polsce przeżycia pięcioletnie pacjentów chorujących na raka jelita grubego nie przekraczają 28% (średnia europejska to 50%, w USA - 80%).

Autorką plakatów promujących kampanię na rzecz badań przesiewowych jelita grubego dla wczesnego wykrycia raka jest Bianca-Beata Kotoro.

Fot. Materiał prasowy

Szybki test do użytku domowego do wykrywania krwi utajonej w kale. Jest pomocny w diagnozowaniu nowotworów jelita grubego.

Schorzenie to jest drugim pod względem zachorowalności nowotworem złośliwym w Europie - co roku diagnozuje się go u ponad 400 tys. Europejczyków. Przeszło połowa z nich umrze z powodu zbyt późno postawionej diagnozy (tylko wczesne rozpoznanie daje dużą szansę wyleczenia).
Rak jelita grubego może umiejscowić się w każdej części tego jelita, najczęściej rozwija się w okrężnicy oraz odbytnicy. Rośnie wewnątrz jelita, tworząc polipowaty twór, lub rozrasta się na zewnątrz, w kierunku otaczających go tkanek. Drogą naczyń krwionośnych i chłonnych tworzy przerzuty głównie do wątroby, ale również do płuc, jajników, nadnerczy, mózgu i kości.

Dlaczego chorujesz?

Głównych przyczyn jest kilka. Często jest to długoletnie wrzodziejące zapalenie okrężnicy. Jednak w większości przypadków nowotwór rozwija się z narastających miejscowo polipów (łagodnych gruczolaków), powstających na ścianie jelita w postaci niewielkich uwypukleń lub guzków. Przemiana gruczolaka w nowotwór trwa zwykle ok. 10 lat.
Rozwojowi choroby sprzyja też ubogoresztkowa dieta, charakterystyczna dla rozwiniętych krajów kultury zachodniej - brak warzyw, duża ilość tłuszczów i czerwonego mięsa (w krajach afrykańskich i azjatyckich ryzyko zachorowania jest zdecydowanie niższe).

Wiek i geny

Prawdopodobieństwo zachorowania na raka jelita grubego wzrasta z wiekiem - 90% zdiagnozowanych przypadków dotyczy pacjentów powyżej 50. roku życia, a szczyt zachorowań przypada na okres po 60. roku życia. Szczególnie czujne powinny być osoby:

• w rodzinie których rozpoznano wcześniej raka okrężnicy lub odbytnicy

• z rodzinnym zespołem polipowatości

• z przewlekłą zapalną chorobą jelita grubego.

Organizm daje sygnały

Rak jelita grubego może przez długi czas ukrywać się, objawy pojawiają się dopiero, gdy choroba osiąga bardziej zaawansowaną fazę. Dolegliwościami, które powinny wzbudzić twój niepokój są:

• obecność krwi w stolcu, czyli pozytywny wynik testu na krew utajoną

• krwawienie z odbytu

• nagła i niedająca się wytłumaczyć zmiana rytmu wypróżnień (np. nagłe wystąpienie biegunek z równoczesnym odchodzeniem gazów)

• zaparcia spowodowane zwężeniem jelita (w przypadku zaawansowanego raka tkanka nowotworowa może nawet prowadzić do niedrożności jelita)

• zmiana kształtu stolca

• anemia, osłabienie sprawności, chudnięcie, zwiększona podatność na zmęczenie, gorączka

• bóle w dolnej części brzucha, nudności, wymioty, trudności w przełykaniu.

Nie musisz zachorować!

By uniknąć choroby powinnaś:
1. Ukształtować właściwe zachowania żywieniowe - przede wszystkim ogranicz spożywanie mięsa, zwłaszcza czerwonego; równie ważne jest upowszechnienie diety bogatej w świeże warzywa i owoce, pieczywo gruboziarniste, ciemny ryż oraz produkty bogate w wapń; unikaj natomiast pokarmów smażonych, lepsze są gotowane, duszone lub pieczone; ogranicz też picie alkoholu oraz nie pal papierosów.
2. Leczyć stany zwiększające ryzyko zachorowania na ten nowotwór - usuń polipy oraz wylecz choroby zapalne jelit.
3. Wykonywać badania profilaktyczne, zwłaszcza gdy jesteś w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania.

Profilaktyka i diagnostyka

• Test na krew utajoną jest prostym badaniem diagnostycznym. Możesz go wykonać samodzielnie w domu (kupisz go w każdej aptece), a pozytywny jego wynik powinnaś skonsultować z lekarzem. Należy też po każdym wypróżnieniu obejrzeć swój stolec.

• Badanie palcem per rectum (przez odbytnicę) to jedna z podstawowych metod diagnostycznych. Lekarz palpacyjnie bada stan ścian jelita. Badanie pozwala na stwierdzenie i wykrycie źródeł krwawienia oraz guzów nowotworowych. Powinno być postępowaniem rutynowym podczas każdego badania ogólnolekarskiego u osób po 45. roku życia.

• Podczas kolonoskopii lekarz za pomocą endoskopu może obejrzeć jelito grube na całej jego długości. W jego trakcie można też pobrać próbkę tkanki do badania oraz usunąć widoczny gruczolak. Po 50. roku życia możesz wykonać to badanie bez skierowania (wystarczy, że wypełnisz ankietę i z nią udasz się do odpowiedniej pracowni).

• Wlew kontrastowy polega na wykonaniu serii zdjęć radiologicznych jelita grubego po dojelitowym podaniu (przez odbyt) płynnego kontrastu i powietrza (badanie to pozwala na obejrzenie całego jelita grubego).

• Znacznie rzadziej przeprowadza się anoskopię, czyli badanie odbytu i końca odbytnicy, oraz rektoskopię (badanie odbytnicy).

Gdy lekarz stwierdzi raka

Najważniejszym czynnikiem rokowniczym w momencie podjęcia leczenia jest stopień zaawansowania choroby.

Stopień zaawansowania raka jelita w momencie podjęcia leczenia	Odsetek osób, które przeżyją dzięki leczeniu dłużej niż 5 lat
I°	70-90% chorych
II°	63-72% chorych
III°	46-55% chorych
IV°	12-17% chorych

Zasadniczym problemem w leczeniu tego nowotworu jest częsty nawrót choroby, znaczące ryzyko wznowy dotyczy zwłaszcza osób, u których wykryto go w II° i III° zaawansowania.
Standardową i najskuteczniejszą formą leczenia w przypadku rozpoznania raka jelita grubego we wczesnej fazie, kiedy nie ma jeszcze przerzutów, jest jego chirurgiczne usunięcie. W trakcie laparotomii usuwa się guz wraz z fragmentem jelita oraz przylegającymi do niego węzłami chłonnymi. Czasem wykonuje się też kolostomię, czyli sztuczny odbyt, wyłaniając pętlę jelitową przez powłoki brzuszne (kał zbiera się w woreczku założonym na sztuczny odbyt). Może być ona założona tymczasowo, by wygoiły się rany pooperacyjne, lub na stałe, gdy usunięto cały dolny odcinek jelita oraz w nowotworach odbytnicy.
Inna metodą leczenia jest chemioterapia. Pacjent otrzymuje zestaw leków, który „zabija” wszystkie szybko dzielące się komórki, w tym nowotworowe. Chemioterapię stosuje się:

• przed operacją, by zmniejszyć rozmiary guza

• profilaktycznie po operacji (ma „zabić” komórki rakowe, które mogły już rozprzestrzenić się po organizmie)

• gdy występują przerzuty do innych organów.

W leczeniu raka jelita grubego zastosowanie znajduje też łączne podawanie (tzw. skojarzenie) chemioterapii z przeciwciałami.

A jeśli choroba jest już nieuleczalna?

Nowotwór ten rozpoznany w stadium rozsiewu jest nieuleczalny. Można jednak przedłużyć życie pacjenta oraz zmniejszyć dolegliwości związane z rozwojem choroby. Stosuje się wówczas leczenie paliatywne (wspierające), którego podstawę stanowią zabiegi chirurgiczne oraz chemioterapia.

---