ZESPÓŁ REHABILITACYJNY I ZADANIA JEGO CZŁONKÓW W PROFILAKTYCE I TERAPII NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Realizacja zadań kompleksowej, współcześnie rozumianej rehabilitacji, wymaga współpracy wielu specjalistów odpowiedzialnych za przebieg procesów profilaktycznych, terapeutycznych, adaptacyjnych i integracyjnych. Zrozumiałe jest, że zakres podejmowanych zabiegów rehabilitacyjnych warunkowany jest zawsze indywidualnymi ubytkami funkcjonalnymi i potrzebami każdego pacjenta, jednak kompleksowość rehabilitacji przewiduję potrzebę stworzenia zespołu rehabilitacyjnego, w którym specjaliści, realizując swoje specjalistyczne zadania, wspólnie przyczyniają się do zapobiegania kalectwu i jego skutkom.

• Lekarz - specjalista rehabilitacji jest odpowiedzialny za całość programu rehabilitacji: diagnozuje niepełnosprawność, ustala i zleca zabiegi rehabilitacyjne i niezbędne zaopatrzenie ortopedyczne, nadzoruje i ewentualnie weryfikuje plan rehabilitacji, ocenia etapowe i końcowe efekty założonego programu.

• Lekarz - specjalista dyscypliny klinicznej, który leczy(konsultuje) chorobę podstawową lub współistniejącą, będącą przyczyną niepełnosprawności.

• Fizjoterapeuta (mgr rehabilitacji ruchowej, mgr fizjoterapii, technik fizjoterapii) - w ramach zleconego programu usprawniania dobiera właściwe ćwiczenia z zakresu kinezyterapii, które składają się na indywidualny lub zespołowy trening leczniczy, bądź też wykonują zlecone zabiegi fizykalne ( elektroterapia, termoterapia, hydroterapia, masaż).

• Technik zaopatrzenia ortopedycznego - realizuje zamówienie na indywidualne zaopatrzenie ortopedyczne: protezy i ortezy, pomaga w doborze odpowiednich pomocy technicznych ułatwiających adaptację do warunków środowiska.

• Pielęgniarka - w zespole rehabilitacyjnym realizuje specjalistyczne zadania zawodowe oraz zadania wynikające z przyjętego procesu rehabilitacyjnego. Udziela osobie niepełnosprawnej instruktażu zabiegów w zakresie samopielęgnacji lub instruuje rodzinę pacjenta odnośnie niezbędnych zabiegów pielęgnacyjnych i usprawniających.

• Psycholog - ocenia reakcje psychiczne osoby poddawanej rehabilitacji, kontroluje je, wspiera psychicznie chorego i jego najbliższych w sytuacjach życiowych wynikających z niepełnosprawności.

• Ergoterapeuta (instruktor terapii zajęciowej)- prowadzi w placówce rehabilitacyjnej ćwiczenia usprawniające przy pomocy technik rzemieślniczych i artystycznych. Odpowiednio dobrane wzmagają efekty treningu leczniczego, wywierają też korzystny wpływ na psychikę pacjenta.

• Instruktor pracy zawodowej(specjalista pracy zawodowej) - zajmuje się oceną możliwości pracy osoby niepełnosprawnej w wyuczonym zawodzie bądź wskazuje możliwości przeszkolenia w innym zawodzie, adekwatnie do możliwości zdrowotnych i kwalifikacji.

• Asystent socjalny - w oddziałach szpitalnych i placówkach rehabilitacyjnych jest pośrednikiem pomiędzy chorym, jego rodziną, środowiskiem i zakładem pracy. Nawiązuje pierwsze kontakty zmierzające do wstępnych planów rehabilitacji społecznej. W środowisku zamieszkania osoby niepełnosprawnej asystenci socjalni pracują w Zespołach Opieki Zdrowotnej i właściwych organizacjach administracji samorządowej.

• Pedagog szkolny - zajmuje się poradnictwem wychowawczym i edukacyjnym dzieci i młodzieży niepełnosprawnej. W większych szpitalach i zakładach rehabilitacyjnych, gdzie prowadzony jest długoterminowy program leczenia i rehabilitacji, pedagodzy realizują program nauki szkolnej. Zapewnia to młodym pacjentom zachowanie szans edukacyjnych na równi ze zdrowymi rówieśnikami.

• Wolontariusze- ochotniczo i bez wynagrodzenia realizują różnego rodzaju prace na rzecz osób niepełnosprawnych. Często są członkami różnego rodzaju fundacji, stowarzyszeń i organizacji pozarządowych zajmujących się wspieraniem niepełnosprawnych i ich rodzin na wszystkich etapach rehabilitacji.

• Duchowny - zgodnie z osobistymi potrzebami osoby niepełnosprawnej służy pomocą duszpasterską. Udziela duchownego i psychicznego wsparcia.

W wyspecjalizowanych klinikach, oddziałach, zakładach i ośrodkach pracuje kompletny zespół rehabilitacyjny, który okresowo (zwyczajowo raz w tygodniu) wspólnie omawia przebieg i ewentualnie weryfikuje założony plan - stosownie do aktualnego stanu pacjenta.

Przed wypisem pacjenta z oddziału łóżkowego rozważa się wstępnie plan rehabilitacji środowiskowej. W tym celu organizowana jest komisja socjalno - społeczna, w skład której wychodzi zwykle lekarz opiekujący się osobą niepełnosprawną, pielęgniarka, instruktor kinezyterapii, rodzina lub opiekunowie pacjenta, przedstawiciele zakładu pracy, psycholog, logopeda, pedagog oraz pielęgniarka środowiskowa. Zadaniem komisji socjalno-społecznej jest omówienie problemów socjalno - bytowych osoby niepełnosprawnej w środowisku rodzinnym, ułatwienie akceptacji dysfunkcji narządu ruchu przez szeroko pojęte środowisko i pomoc w rozwiązywaniu nie uwzględnianych dotychczas problemów.

ROLA PIELĘGNIARKI W PROCESIE REHABILITACJI

Pielęgniarka wykonuje zlecenia lekarskie dotyczące podawania leków, obserwacji wskazanych parametrów życiowych, wykonywania opatrunków. W wyznaczonym zakresie uczestniczy w badaniach diagnostycznych. Wykonuje też czynności i procedury wynikające ze standardów pielęgnowania w poszczególnych jednostkach chorobowych będących, lub mogących być, przyczyną niepełnosprawności.

Do takich czynności należą czynności pielęgnacyjne wynikające z hipokinezji: odleżynom, zakrzepom i zatorom żylnym, ograniczeniom ruchów w stawach, powikłaniom płucnym, niewydolności ortostatycznej.

Są to prawidłowe ułożenia w łóżku, pielęgnacja układu oddechowego, pionizacja - bierna i czynna, pomoc w czynnościach samoobsługi.

Zaniedbania pielęgnacyjne w okresie leczenia szpitalnego i wczesnej rehabilitacji bardzo utrudniają i oddalają w czasie podjęcie specjalistycznych zabiegów usprawniających, a ostatecznie rzutują negatywnie na końcowy efekt wszelkich zabiegów rehabilitacyjnych.

Pielęgniarka, która ma ciągły kontakt z pacjentem przebywającym w oddziale szpitalnym, zna zachowanie chorego, jego problemy i niepokoje, może i powinna informować zespół rehabilitacyjny o swoich spostrzeżeniach wynikających z diagnozy pielęgniarskiej, a mającej wpływ na przebieg procesu rehabilitacji. Są to wszelkie informacje o zgłaszanych dolegliwościach bólowych (zwłaszcza pojawiających się po zabiegach fizykalnych i usprawniających), trudnościach w użyciu zleconego zaopatrzenia ortopedycznego, zmianach w zachowaniu(obniżony nastrój, depresja), problemach środowiskowych i rodzinnych, wynikających z trudności akceptacji niepełnosprawności.

W szpitalach gdzie nie pracuje kompletny zespół rehabilitacyjny, znacznie wzrasta rola pielęgniarki. To głównie proces pielęgnowania musi w szerokim zakresie uwzględniać profilaktykę niepełnosprawności i elementarne zabiegi z zakresu wszechstronnej rehabilitacji. Dotyczy to także działań informacyjnych czy edukacyjnych inicjujących włączenie się chorego w konieczny zakres rehabilitacji. Określa się, że rola ta ma funkcje:

• Instrumentarlną,

• Ekspresyjną.

Funkcja instrumentalna przewiduje, że pielęgniarka podejmuje się wykonania podstawowych zabiegów usprawniających: m.in. wykona niektóre ćwiczenia bierne, zapobiegające bolesnym ograniczeniom ruchów w stawach; zaktywizuje ruchowo chorego w łóżku i poza nim, celem zapobiegania niewydolności krążeniowo - oddechowej, sprawności w samoobsłudze; udzieli pomocy w zakresie posługiwania się przyznanym zaopatrzeniem ortopedycznym(dotyczy to m.in. wstępnego przygotowania pacjenta do zaprotezowania przez hartowanie i kształtowanie funkcjonalnego kikuta, pomocy w dopasowywaniu, używaniu i zrozumieniu obsługi technicznej zaleconych aparatów).

Funkcja ekspresyjna -polega na podjęciu takich działań edukacyjnych i informacyjnych, które pozwolą na intensyfikację koniecznych działań rehabilitacyjnych. Dotyczy to sugestii, potrzeby konsultacji np. psychologicznej, logopedycznej, pedagogicznej, w zakresie poradnictwa zawodowego. Pielęgniarka powinna także udzielić wstępnej informacji o przysługującej osobie niepełnosprawnej pomocy socjalnej, prawnej i trybie jej przyznawania. Nie bez znaczenia jest też udzielanie wsparcia psychicznego niepełnosprawnym i ich rodzinom w przypadku trudności z samoakceptacją niepełnosprawności oraz problemów akceptacji środowiskowej.

Pielęgniarka powinna też służyć informacjami o organizacjach pozarządowych działających na rzecz niepełnosprawnych w najbliższym środowisku.

Szczególna rola w zakresie rehabilitacji przypada pielęgniarce środowiskowo - rodzinnej. Zgodnie z wyznaczoną funkcją zawodową włącza się ona we wszelkie działania zapobiegające niepełnosprawności. Określa siedliskowe programy prewencji chorób niezakaźnych wynikających ze stylu życia , nakładają na pielęgniarkę w środowisku zamieszkania (w szkole, zakładzie pracy, osiedlu mieszkaniowym) obowiązek działalności edukacyjnej i współudziału w prowadzeniu badań przesiewowych (np. bilanse zdrowia, okresowe badania profilaktyczne) w kierunku wykrycia podwyższonych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca, cukrzycy, chorób układu oddechowego, wad postawy ciała, przeciążenia narządu ruchu.

Szczegółowy zakres świadczeń rehabilitacyjnych, do których uprawniona jest pielęgniarka, precyzuje rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dn. 2.09.1997. Według tego dokumentu pielęgniarka może samodzielnie prowadzić:

• rehabilitację przyłóżkową, w celu zapobiegania powikłaniom wynikających z unieruchomienia,

• usprawnianie ruchowe chorego (siadanie, pionizacja, nauka chodzenia i samoobsługi).

Elementy terapii zajęciowej i terapii kreatywnej, trening pęcherza moczowego, hartowanie i kształtowanie kikuta amputowanej kończyny oraz pewien zakres działań z zakresu pomocy społecznej pielęgniarka może podjąć jedynie pod warunkiem odbycia specjalistycznego kursu.

WYBRANE BADANIA FIZYLKALNE I CZYNNOŚCIOWE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH

Ocena stopnia niepełnosprawności dla planowania rehabilitacji medycznej i pielęgnacji wymaga przeprowadzenia określonych badań fizykalnych i czynnościowych oraz wywiadu (z chorym lub jego rodziną).

Badanie podmiotowe(wywiad):

- dane personalne - wiek , miejsce zamieszkania (wieś, miasto)

Do podstawowych funkcji zaliczamy:

• czynności codzienne (ubieranie, jedzenie, toaletę osobistą i funkcje fizjologiczne);

• kontrola nad zwieraczami;

• możliwość przemieszczania się (łóżko, wózek, łazienka);

• sposób poruszania się (chodzenie, wózek, schody);

• porozumiewanie się;

• kontakty towarzyskie, pamięć, rozwiązywanie problemów.

Stopień samodzielności osoby niepełnosprawnej można przedstawić następująco:

• samodzielny w podstawowych funkcjach;

• samodzielny przy wykorzystaniu prostych pomocniczych przedmiotów zaopatrzenia

ortopedycznego;

• samodzielnie przy przystosowaniu otoczenia (poręcze),;

• pomoc osób drugich w pewnych czynnościach codziennych;

• całkowita zależność od pomocy osób drugich, a nawet trzecich.

Badanie fizykalne w początkowej fazie, obejmuje oglądanie, osłuchiwanie serca, opłukiwanie i badanie palpacyjne, mierzenie ciśnienia oraz tętna. Druga część ukierunkowana jest na ukierunkowana na ustalenie wpływu kalectwa na funkcje innych narządów oraz rozwinięcie mechanizmów kompensacyjnych zastępujących utracone lub ograniczone funkcje.

Badanie fizykalne obejmuje więc:

1. podstawowe funkcje życiowe: akcja serca, częstość oddychania, tętno, RR;

2. badanie układu kostno - stawowego i mięśniowego ( wymaga w opisie zaznaczenia pozycji podczas badania).

Na badanie fizykalne składa się: oglądanie, badanie przedmiotowe, ocena napięcia mięśni, ocena zachowania i odczuwania dotyku, bólu i temperatury.

Oglądanie:

• ułożenie pacjenta, przykurcze, zniekształcenia nabyte i wrodzone, ograniczenia ruchomości stawów i owrzodzenia;

• wzrokowa ocena masy mięśniowej - zaniki, przerosty oraz wiotkość lub wzmożenie napięcia spoczynkowego;

• postawa prawidłowa, zachowanie krzywizn fizjologicznych kręgosłupa, osie kończyn (szpotawość, koślawość), postawa wymuszona, pochylenie, zaburzenie równowagi;

• ocena funkcji nerwowo - czaszkowych, asymetria twarzy.

Badanie przedmiotowe:

• zakres ruchów czynnych i biernych w poszczególnych stawach kończyn górnych i dolnych. Badanie to uzupełnia pomiar długości kończyn dolnych oraz testy wykrywania przykurczu test Thomasa (do wykrycia przykurczu w stawie biodrowym);

• ukształtowanie rąk i stóp (przykurcze i gośćcowe zniekształcenie palców rąk, paluchy koślawe, utrwalone zgięcie podeszwowe stopy, stopa końska).

Ocena napięcia mięśni:

• spastyczność, wiotkość - ruchy czynne i bierne:

• obecność odruchów fizjologicznych, patologicznych, np.: odruch Babińskiego, odruch Kerninga;

• ocena siły mięśniowej testem Lovetta:

O stopni - brak czynnego skurczu mięśni;

1 stopień - wyczuwalny ślad napięcia mięśnia

2 stopień - ruch w pełnym zakresie ruchu w warunkach odciążenia;

3 stopień - ruch w pełnym zakresie ruchu przeciw sile grawitacyjnej

kończyny

4 stopień- ruch w pełnym zakresie ruchu przeciw sile grawitacyjnej

kończyny z niewielkim oporem zewnętrznym

5 stopień - ruch w pełnym zakresie przecie sile grawitacyjnej kończyny z

maksymalnym oporem zewnętrznym

Ocena zachowania odczuwania dotyku, bólu i temperatury:

• Badanie czynności związanych z móżdżkiem: zaburzenia równowagi, oczopląs, synchroniczne działanie grup mięśniowych podczas ruchów precyzyjnych dowolnych.

• Badanie psychologiczno - logopedyczne - ważne i istotne u osób z zaburzeniami ważnych czynności psychofizycznych - jako następstwo chorób, nowotworów lub urazów oun. Zaburzenia te są ważnym i trudnym problemem w leczeniu tych dysfunkcji, które charakteryzują się utrudnionym komunikowaniem się chorych z otoczeniem. Przeprowadzamy wówczas tzw. Diagnozę psychologiczno - logopedyczną.

• Badanie zaburzeń wyższych czynności psychologicznych polega na ocenie:

• możliwości kontaktu z otoczeniem porozumiewaniem się;

• poprawność logicznego myślenia;

• zrozumienia i poprawnego wykonywania poleceń;

• zachowania pamięci, czyli zdolności zapamiętywania, przechowywania, przypominania podanych informacji: słuchowych, wzrokowych i ruchowych.

• stanu emocjonalnego pacjenta(agresywność, obojętność, depresja);

• orientacji przestrzennej oraz schematu własnego ciała;

• identyfikacji czytania znaków, mowy.

Badanie czynnościowe obejmuje:

1. Możliwość poruszania się z boku na bok i na plecy w łóżku oraz siadanie z podparciem (statyczne) lub bez podparcia (dynamiczne) ze spuszczonymi nogami (siad krzesełkowy).

2. Zmianę pozycji siedzącej samodzielnie lub z pomocą innych osób lub stołu pionizacyjnego.

3. Ocenę sposobu lokomocji - z informacją od pacjenta o dotychczasowym sposobie poruszania się.

4. Ocenę skuteczności i przydatności dotychczasowo używanych środków pomocniczych, zaopatrzenia ortopedycznego.

5. Ocenę chodu, obserwacje chodzącego pacjenta od przodu, boku i tyłu, ze szczególnym zwróceniem uwagi na:

• utykanie - skrócenie czasu podparcia;

• chód „bociani” lub „koszący” jako następstwo opadania stopy;

• objaw Trendellenburga ( opadnie miednicy po stronie przeciwnej do kończyny obciążonej jako następstwo osłabienia mięśnia pośladkowego średniego i mniejszego);

• ocenę umiejętności posługiwania się wózkiem inwalidzkim (przechodzenie z łóżka na wózek i odwrotnie).

Przedmiotowe badanie kliniczne wymaga niekiedy uzupełnienia o ukierunkowane, specjalistyczne badania diagnostyczne przy użyciu skomplikowanej aparatury.

W chorobach układu nerwowo - mięśniowego badanie elektomiograficzne, które pozwala na wyrycie mimowolnej aktywności mięśni w spoczynku ( drżenie włókienkowe, drgania pęczkowe, obecność lub braku jednostek ruchowych, potencjałów czynnościowych oraz ocenę ilościową i ukształtowanie tych potencjałów itp.). Badanie przewodnictwa nerwowego, w nerwach obwodowych i ośrodkowych szlaków nerwowych.

W chorobach układu krążenia ( sercowo - naczyniowego) próba czynnościowa jest próbą wysiłkową na bieżni u osób chodzących lub ergometrem ramiennym u osób siedzących. Które pozwalają ocenić maksymalną częstość skurczów serca. Ponieważ (według prawa Ficka) częstość skurczów serca jest wprost proporcjonalna do zużycia tlenu, to określenie maksymalnej czynności skurczów serca dostarcza informacji i wskazówek o sprawności układu sercowo - naczyniowego i obciążenia wewnętrzną pracą, którą badany może wykonać. Nie można przekraczać podczas prób czynnościowych maksymalnej częstości skurczów serca, którą oblicza się w przybliżeniu według wzoru 220 - wiek podany w latach.

W chorobach układu oddechowego spirometryczne badanie czynnościowe pozwala określić samodzielność pacjenta w zakresie wydolności przy czynnościach codziennych, aktywności rekreacyjnej i aktywności zawodowej,

Grupa	Objawy
I	Duszność podczas zwiększonej aktywności
II	Duszność przy wchodzeniu po schodach, nie utrudniająca podstawowych czynności życiowych
III	Duszność podczas niektórych zajęć codziennych, nie utrudniająca przejścia powolnym krokiem między dwiema przecznicami ulic
IV	Duszność przy minimalnym wysiłku, a pacjent wymaga pomocy przy czynnościach codziennych
V	Duszność spoczynkowa: konieczna pomoc w większości codziennych zajęć, pacjent w zasadzie nie może opuszczać domu

Badanie nowoczesną aparaturą spirometryczną pozwala na pomiar pojemności życiowej VC, objętości wydechowej pierwszosekundowej FEV oraz obliczanie ich stosunku. Nowoczesne respiratory zapewniają możliwość rejestracji wysiłkowej pojemności oddechowej, odpowiadającego jej przepływu powietrza w czasie wdechu i wydechu, czyli określenia tzw. Krzywej przepływu i objętości. Zapis krzywej umożliwia ocenę przepływu w drobnych oskrzelach i równocześnie pomaga w różnicowaniu zaburzeń przepływu powietrza w górnych i dolnych drogach oddechowych.

KINEZYTERAPIA - leczenie za pomocą ruchu. Wiedza o wykorzystaniu ruchu jako środka leczniczego, dzieli się na trzy składowe.

1. Ćwiczenia kinezyterapeutyczne o działaniu miejscowym - skupiają wszystkie lecznicze działania ruchu i środków pomocniczych, które dotyczą narządu czy miejsca gdzie zlokalizowana jest choroba. Jej celem jest możliwie pełne przywrócenie utraconych funkcji lub uruchomienie mechanizmów kompensacji lokalnej, które zastąpią utracone.

1. Ćwiczenia bierne- realizowane są z siłą mięśniową wynoszącą 0⁰ (wg skali Lovetta). Polegają na wykonywaniu ruchu przez terapeutę. Zadania:

• utrzymanie sprawności elementów członowych narządu ruchu;

• opóźnienie zmian degeneracyjnych wynikających z nieczynności;

• wspomaganie działania pompy mięśniowej;

• zapobiegają zesztywnieniom stawowym;

• niedopuszczają do powstania odleżyn; zmierzają do zapamiętywania wzorców ruchowych.

Wskazania:

• niedowłady i porażenia mięśni;

• zwiększone napięcie mięśniowe tzw. spastyczne napięcie mięśni;

• nieutrwalone ograniczenia ruchomości w stawach;

• zła trofika tkanek miękkich.

Przeciwwskazania:

• przypadki pourazowe, po złamaniach z niepełnym zrostem;

• ostry stan zapalny stawów;

• stany bezpośrednio po zwichnięciach i innych urazach stawowych;

• rany skóry, mięśni, tkanek miękkich i stany po zabiegach operacyjnych przed zdjęcie szwów;

• występowanie bólu przy ćwiczeniach.

2. Ćwiczenia czynno- bierne - wykowane z siłą mięśniową na 1^o (wg skali Lovetta). Polegają na czynnym rozluźnieniu mięśni przez chorego, a wykonywaniu ruchu przez terapeutę.

Wskazania:

• stany po zabiegach rekonstrukcyjnych, głównie w aparacie ruchu;

• choroby gośćcowe;

• unieruchomienie kończyny za pomocą wyciągu;

• stany atrofii tkankowej;

• demineralizacja kości.

Przeciwwskazania:

• czynne procesy zapalne w obrębie aktywizowanych stawów;

• świeże blizny pooperacyjne;

• jeśli ruch utrudnia gojenie;

• stany wymagające bezwzględnego unieruchomienia.

3. Ćwiczenia samowspomagane - wspomaganie pośrednie jest to wykorzystanie systemu bloczkowo- ciężarkowego, bezpośrednie np. zdrowa ręka pacjenta unosi chorą.

4. Ćwiczenia czynne w odciążeniu- wykonywane z siłą mięśniową wynoszącą 2⁰ (wg skali Lovetta). Polegają na wykonywaniu ruchu z wyeliminowaniu siły ciężkości poruszanego odcinka kończyny, np. przez system bloczkowo- ciężarkowy, środowisko wodne, płaszczyzna poślizgowa, podtrzymanie kończyny przez terapeutę. Czynnik odciążenia zezwala na wyegzekwowanie większego zakresu ruchu przy współistniejących odczuciach bólowych.

Wskazania:

• zapobieganie ograniczeniom ruchowym;

• likwidacja nieutrwalonych tzw. miękkich ograniczeń w stawach;

• prowadzenie ćwiczeń czynnych mimo determinanty bólowej;

• możliwość prowadzenia ćwiczeń mimo niepełnego zrostu kości po złamaniach;

• uzyskanie korzystnej aktywacji pacjenta przez możliwość samodzielnego wykonywania ćwiczeń bez udziału terapeuty.

Przeciwwskazania:

• konieczność bezwzględnego unieruchomienia;

• silna komponenta bólowa;

• ostre stany zapalne stawów, tkanek przy stawowych;

• stany bezpośrednio po urazie.

5. Ćwiczenia czynne wolne(właściwe) - wykonywane z siłą mięśniową wynoszącą 3⁰ (wg skali Lovetta). Polegają na wykonywaniu ruchu samodzielnie przez chorego z pokonaniem siły grawitacji aktywizowanego odcinka ciała, bez pomocy żadnego sprzętu lub urządzeń.

Wskazania:

• utrzymanie propriocepcji mięśniowej na odpowiednim poziomie;

• utrzymanie prawidłowego zakresu ruchu;

• utrzymanie siły mięśniowej;

• próba wzmożonego napięcia mięśniowego;

• w celu uzyskania koordynacji nerwowo- mięśniowej.

Przeciwwskazania:

• tj. w ćwiczeniach czynnych w odciążeniu.

6. Ćwiczenia czynne z oporem- wykonywane z siłą mięśniową wynoszącą 4 i 5⁰ (wg skali Lovetta). Polegają na wykonywaniu przez ćwiczącego ruchu z pokonaniem oporu powodowanego ręką terapeuty lub jakiegoś innego oporu(sprężyna, ciężar). np. De Lorme'a, są to ćwiczenia czynne z narastającym oporem, który obejmuje 70-100 powtórzeń, tj. po 10 powtórzeń w 7-10 setach. Po każdym secie następuje odpoczynek. Ćwiczenia rozpoczyna się od 1/3 maksymalnej siły mięśniowej. Trening taki prowadzi się przez 5 dni w tygodniu.

Celem ćwiczeń czynnych z oporem jest:

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych na skutek unieruchomienia;

• zmniejszenie do minimum zaników mięśniowych na skutek zmian patologicznych;

• opóźnienie występowania zaników mięśniowych;

• uzyskanie kompresyjnych przerostów siły;

• uzyskanie koordynacji nerwowo- mięśniowej;

• poprawa wytrzymałości miejscowej ćwiczonych mięśni;

• poprawa stanu psychicznego.

7. Ćwiczenia izometryczne- polegają na czynnym napinaniu mięśni bez zmiany długości ich włókien. Celem jest:

• przeciwdziałanie zanikom mięśni,

• uzyskanie przyrostu masy i siły mięśni w obrębie unieruchomionych odcinków ciała.

Wskazania:

• wszelkiego rodzaju unieruchomienia,

• zaniki mięśni.

Czas trwania skurczu wynosi ok.5s, a czas odpoczynku pomiędzy poszczególnymi skurczami ok.10s. Liczba powtórzeń napięć w serii 6-10.

8. Ćwiczenia redresyjne - bierne, polegające na wykonaniu ruchu w stawie z ograniczona ruchomością, z użyciem odpowiednio dawkowanej siły zewnętrznej np. ręką terapeuty, w celu zniesienia przykurczów w stawach i ograniczeniom ruchomości.

9. Wyciągi redresyjne- bardziej dynamiczna od ćwiczeń biernych redresyjnych forma działania w celu poprawy zakresu ruchów w stawach.

10. Ćwiczenia synergistyczne- jest to możliwość wykonania napięcia mięśnia odległych topograficznie mięśni w wyniku skurczu innego zespołu dynamicznego. Celem ćwiczeń jest uzyskanie napięcia izometrycznego.

Wskazania:

• Unieruchomienie całkowite lub częściowe;

• Ćwiczenia przeszczepionych mięśni.

Rodzaje ćwiczeń synergistycznych:

• Kontralateralne- stosuje się przy całkowitym unieruchomieniu chorego np. w opatrunku gipsowym, chory ćwiczy wówczas wolną od unieruchomienia kończyną, w pełnym zakresie ruchomości, z pełnym oporem i do pełnego zmęczenia.

• Ipsilateralne- stosuje się w przypadku częściowego unieruchomienia kończyny, np. opatrunkiem gipsowym, chory ćwiczy wolnymi od opatrunku częściami ciała z oporem, w pełnym zakresie ruchu i do pełnego zmęczenia, pobudzając przez to dynamiczne zespoły części kończyny ojętej unieruchomienie.

11. Ćwiczenia oddechowe- celem ich jest: 1) nauczenie prawidłowej czynności oddechowej; 2) zwiększenie pojemności życiowej płuc, a przez to poprawa wydolności układu oddechowego; 3) kształtowanie klatki piersiowej, a przez to rozwijanie prawidłowej postawy.

Podstawową zasadą wykonywania ćwiczeń oddechowych jest znajomość oddychania fizjologicznego. U chorych zdrowych jest to oddychanie torem brzusznym (u kobiet) i piersiowym( u mężczyzn). Zasadą nauczania jest wykonanie wdechu przez nos, z uwypukleniem najpierw brzucha, a potem klatki piersiowej, natomiast wydechu przez usta z wciągnięciem brzucha, a następnie „ściągnięciem w dół” klatki piersiowej. Ćwiczenia oddechowe izometryczne polegają na obciążaniu pacjenta woreczkami z piaskiem lub stosowaniu oporu na powłoki brzuszne. Ćwiczenia oddechowe izotoniczne polegają na łączeniu ruchów oddechowych z wykonywaniem ruchów dowolnych w różnych pozycjach wyjściowych i przez różne odcinki ciała, m.in. przez kończyny górne.

Wskazania:

• Zapalenie płuc i opłucnej;

• Roztrzenie oskrzeli;

• Stany przed i po zabiegach chirurgicznych na klatce piersiowej;

• Przygotowanie do zabiegu operacyjnego.

12.Pozycje drenażowe- ułożenie to ułatwia odpływ wydzieliny pod wpływem jej ciężkości z drobnych oskrzelików lub pęcherzyków płucnych. Wydalanie wydzieliny wspomaga także czynne, wymuszone przez chorego kasłanie. Uzyskanie dobrego wyniku drenażu zależy od dokładnego ustalenia lokalizacji wydzieliny w obrębie płuc oraz dobrej orientacji anatomicznego kierunku przebiegu oskrzeli, przez które wydzielina powinna uchodzić. Na tej podstawie stosuje się odpowiednie ułożenia klatki piersiowej w odpowiednich płaszczyznach anatomicznych. Skuteczność drenażu ułożeniowego zależy od takich czynności jak: odpowiednie ułożenie, które ułatwia działanie siły ciężkości na wydzielinę, płynność wydzieliny, aktywność rzęsek i wystarczająco wydolnej wentylacji płuc. Na płynność wydzieliny działają takie czynniki jak prawidłowe nawodnienie organizmu, nawilżenie gazów wdechowych, podanie leków rozrzedzających wydzielinę oraz rozszerzające oskrzela. Doskonale również drenaż wspomaga oklepywanie klatki piersiowej i ćwiczenia oddechowe.

13.Ćwiczenia relaksacyjne - wywołują stan fizycznego i psychicznego odprężenia. Polegają na przyjęciu, wygodnej pozycji i na wykonaniu ruchów z elementami częstego rozkurczania mięśni ze zmniejszeniem do minimum aktywności fizycznej.

14.Ćwiczenia równoważne- polegają na utrzymaniu układu ciała opartego na małej podstawie, ze znajdującym się wysoko ogólnym środkiem ciężkości.

15.Ćwiczenia czynności dnia codziennego - ocena czynności lokomocyjnych: sposób poruszania, pokonywaną odległość, dystans; wykonywanie chwytów manualnych; higiena osobista, spożywanie posiłków; ubieranie, rozbieranie.

16.Ćwiczenia manualne- polegające na usprawnianiu zdolności chwytania, kręcenia i innych ruchów palcami.

17.Pionizacja i nauka chodzenia- pionizacja czynna i bierna ( kąt nachylenia na stole pionizacyjnym 12-15⁰- czas 5 min, następnie 45⁰ - czas 3-5 min, kolejno 60-70⁰ - czas 20-30 min.) do nauki chodzenia wykorzystujemy: drabinki typu zwodzony, parapodium, poręcze do nauki chodzenia, balkoniki, trójnogi, kule pachowe, łokciowe, przedramienne, uniwersalne, laski. Na fazy nauki chodzenia składają się następujące etapy: kroczenie w miejscu, kroczenie w przód po płaskim podłożu, następnie po podłożu nierównym i z przeszkodami, z pomocą pielęgniarki, z wykorzystaniem poręczy lub balkonika pachowego, kroczenie samodzielnie z użyciem kul pachowych, łokciowych

• chód dwutaktowy(naprzemienny- jednocześnie kula lewa i noga prawa i kolejno jednocześnie prawa kula i lewa noga,

• chód dwutaktowy jednoimienny- jednocześnie kula i noga prawa, następnie jednocześnie kula i noga lewa,

• chód dwutaktowy kangurowy- obie kule równocześnie i następnie równocześnie obie nogi),

• chód trójtaktowy-kula, kula, obie nogi,

• chód trójtaktowy z symetryczną pracą ramion-obie kule, noga chora i noga zdrowa,

• chód czterotaktowy- naprzemiennie najpierw idą prawa kula, lewa noga, lewa kula, prawa noga

• chód czterotaktowy jednoimienny- kula lewa, kula prawa, noga lewa, noga prawa,

• samodzielne wchodzenie(pierwsza wchodzi kula i noga zdrowa, następnie noga chora) i schodzenie po schodach( pierwsza schodzi kula i noga chora i noga zdrowa). Po złamaniach kręgosłupa pionizacja i nauka chodzenia w parapodium.

Chodzenie o lasce- chodzenie przy odciążaniu kończyny po

stronie przeciwnej.

Formy asekuracji: rzeczywista pomoc, podtrzymywanie

oburącz, chwyt za rękę, chwyt za pomocą paska, asekuracja

wzrokowa.

II. Ćwiczenia kinezyterapeutyczne o działaniu ogólnym- wykorzystuje się w nich do ćwiczeń zdrowe, nie objęte procesem chorobowym części ciała.

1.Gimnastyka poranna- celem tych ćwiczeń jest aktywizacja funkcji

narządów i układów po wypoczynku nocnym.

2. Gimnastyka ogólnieusprawniająca- mająca na celu podniesienie ogólnej sprawności i wydolności organizmu, kształtowanie prawidłowej postawy ciała i koordynacji ruchów, zachowanie i poprawę zakresu ruchów w stawach, siły i wytrzymałości mięśniowej.

Przeciwwskazania:

• podwyższona temperatura ciała,

• ciężki stan ogólny,

• niewydolność układu krążenia i oddychania,

• ostre zapalenie stawów.

3. Gimnastyka korekcyjna - ta forma obejmuje ćwiczenia, których celem jest poprawienie lub likwidacja określonej wady postawy (np. skrzywienie kręgosłupa) czy utrwalonych dysfunkcji w zachowaniu ruchowym (np. chód utykający spowodowany krótszą jedną kończyną).

4. Gimnastyka wyrównawcza- to forma kinezyterapii, mająca na celu działanie profilaktyczne, obejmuje określony zasób i rodzaj ćwiczeń, których zadaniem jest wyrównywanie lub kompensacja pewnych dysfunkcji ruchowych, dotyczących postawy ciała i zachowań ruchowych.

5. Ćwiczenia w wodzie- zmniejsza się tarcie przy wykonywaniu ruchów, rozluźniają się mięśnie. W ciepłej wodzie uzyskuje się rozluźnienie mięśni, co sprawia, że ruch dowolny jest wykonywany z większą łatwością i mniejszą bolesności.

6. Sport inwalidów- jest formą pozaszpitalnej kinezyterapii osób z utrwalonym inwalidztwem. Dyscypliny sportu zalecane osobie niepełnosprawnej powinny być ukierunkowane na doskonalenie zachowanej sprawności, a obciążenie treningowe nie może zagrażać zdrowiu.

1. Metody kinezyterapeutyczne - to stosowanie dokładnie opracowanych schematów i postępowań oraz wzorów ruchowych do działań leczniczych w określonych jednostkach chorobowych.

PIELĘGNOWANIE PACJENTÓW Z ZALEGAJĄCĄ WYDZIELINĄ W DRZEWIE OSKRZELOWYM

Należy uwzględnić zasady:

• Zapewnić w pomieszczeniu, w którym przebywa pacjent panował prawidłowy mikroklimat poprzez wietrzenie pomieszczeń, utrzymanie wilgotność w granicach 50-70% i temperatury 18-29⁰C;

• Zapewnić prawidłowe ułożenie pacjenta, uwzględniając jego stan, rodzaj schorzenia i obszar zalegania wydzieliny;

• Stosować u chorego ćwiczenia oddechowe, przyczyniające się do rozprężenia płuc, poprawienia ich dotlenienia, inicjujących skuteczny kaszel w wyniku czego zalegająca wydzielina przemieszcza się;

• Stosować drenaż ułożeniowy, który dzięki sile ciężkości pozwala na przemieszczanie się wydzieliny z miejsc mniejszych ku oskrzelom głównym, tchawicy i gardłu.

• Oklepywać klatkę piersiową co sprzyja lepszemu uruchomieniu wydzieliny, rozluźnia ją co ułatwia jej ewakuację;

• Podawać tlen, wykonać inhalację;

• Zastąpić w razie konieczności wentylację płuc respiratorem lub wspomagać oddech pacjenta.

12

---