PEDAGOGIKA, DORADZTWO ZAWODOWE I PERSONALNE

KWESTIE SPOŁECZNE W PEDAGOGICE

Interwencja Kryzysowa jako metoda działalności i skutecznego rozwiązywania problemów

Praca napisana pod kierunkiem:

Spis treści

Wstęp . . . . . . . . . . 3

1. Pojecie kryzysu w świetle literatury . . . . . 4

2. Definicja interwencji kryzysowej . . . . . 7

3. Interwencja Kryzysowa jako metoda działań pomocniczych

w rozwiązywaniu problemów . . . . . . 9

4. Podsumowanie . . . . . . . . 12

Bibliografia . . . . . . . . . 14

Wstęp

Niniejsza praca której tytuł brzmi „Interwencja Kryzysowa jako metoda działalności i skutecznego rozwiązywania problemów” przedstawia jak wygląda sytuacja osób znajdujących się w kryzysie, w trudnej sytuacji życiowej oraz jakie zadania są podejmowane w ramach interwencji kryzysowej na rzecz tych osób. Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział dotyczy wyjaśnienia pojęcia kryzysu w świetle literatury, jego rodzajach i przyczyn powstawania. Rozdział drugi mówi czym jest interwencja kryzysowa i na czym polega niesienie pomocy w ramach interwencji. W trzecim rozdziale została opisana interwencja jako skuteczna metoda niesienia pomocy osobom będącym w kryzysie, jakie są sposoby, zasady, warunki oraz którzy specjaliści biorą udział w działaniach pomocnych podczas interwencji kryzysowej.

1. Pojęcie kryzysu w świetle literatury

Kryzys jest szeroko rozumianym pojęciem i bogatym w rozmaite znaczenia. W języku potocznym może oznaczać osobiste trudności, przełomy lub napotkanie nagłych przeszkód życiowych. W odniesieniu do sytuacji politycznej dotyczy załamania się dotychczasowych koncepcji, ciągłości rządzenia i czasowej utraty sterowności. W ujęciu socjologicznym kryzys to kumulacja stanu napięć, konfliktów społecznych o określonych skutkach dla rozwoju społeczności. Kryzys psychologiczny, zwany również emocjonalnym, w klasycznym ujęciu odnosi się do ostrego stanu zaburzeń równowagi psychicznej wywołanego wydarzeniami krytycznymi. Ogólna teoria kryzysu opiera się na założeniu, że każdy człowiek jest stawiany przed nowymi problemami życiowymi, które powinien umieć pokonywać, odwołując się do wyuczonych strategii (coping behaviour). Kryzys dotyczy każdej osoby, która znajduje się w sytuacji ocenianą subiektywnie jako trudną, o znaczeniu krytycznym, przełomowym.

Według słownikowych opisów termin „ kryzys” pochodzi z greckiego słowa krisis i oznacza odsiew; wybór; rozstrzygnięcie, a także okres przełomu, przesilenie i decydujący zwrot . W związku z tym można przyjąć, że kryzys jest:

• sytuacją, która niesie ze sobą perspektywę zarówno zagrożeń, jak i okazji do samorozwoju i samorealizacji;

• zjawiskiem ograniczonym w czasie;

• zjawiskiem złożonym;

• stawia każdego przed koniecznością dokonywania wyborów.

Odnosząc się do samej teorii kryzysu w ujęciu potocznym można przyjąć, że ma ona pozytywne oblicze, gdyż daje możliwość rozwoju i zamiany na lepsze. „Pokonanie kryzysu służy dojrzewaniu osobowości lub wytworzeniu większej autonomii, może doprowadzić do pozytywnych i konstruktywnych zmian, takich jak zwiększenie zdolności do radzenia sobie z problemami, ograniczenie zachowań destrukcyjnych i szkodliwych; niepowodzenie zaś jest związane z ryzykiem zachorowań, zaburzeń, uciążliwych codziennych trudności, a nawet zachowań patologicznych z zabójstwem i samobójstwem włącznie”.

Kryzys może oznaczać wiele różnych sytuacji, które mogą być powiązane z osobistymi trudnościami lub gwałtownymi i nieoczekiwanymi zmianami, którym zwykle towarzyszą negatywne emocje. Ogólne rozumienie kryzysu odnosi się zarówno do kryzysu wartości, rodziny a także kryzysu społecznego i ekonomicznego.

Termin kryzys postrzegany jest inaczej w rozumieniu kryzysu psychologicznego (emocjonalnego). „Wiedza psychologiczna na temat kryzysu jest budowana od około pięćdziesięciu lat. Nie ma jednolitej teorii kryzysu. Składają się na nią wielorakie wątki, tak teoretyczne, jak i wynikające z praktyki klinicznej. W teorii kryzysu - podobnie jak w teorii stresu - podstawowym założeniem jest zasada homeostazy i potrzeba jej zachowania w systemie, w którym człowiek żyje. Oznacza to, że w odpowiedzi na wydarzenia zagrażające utrzymaniu równowagi narastają w człowieku uczucia niepokoju i napięcia”.

Kryzysowe sytuacje i wydarzenia życiowe w literaturze psychologicznej są przedstawiane jako:

• wydarzenia emocjonalnie istotne, które powstają w życiu codziennym (narodziny dziecka, utrata bliskiej osoby);

• sytuacje, które powodują konieczne zmiany w dotychczasowym funkcjonowaniu danej osoby (zmiana pewnych nawyków);

• wydarzenia, które mają pozytywne, jak i negatywne zabarwienie emocjonalne.

Kryzys w aspekcie psychologicznym rozpatrywany bywa w trzech obszarach, przy czym każdy z nich łączy się z odrębna koncepcją teoretyczną. Wspólnym czynnikiem jest przekonanie, że kryzys oznacza „taki stan psychiki i sytuacji, który ma charakter przełomowy, rozstrzygający, zwrotny, w którym rozstrzyga się stan zdrowia człowieka, jakość jego relacji z otoczeniem, kierunek jego dalszego rozwoju”.Teoria kryzysu obejmuje zatem trzy podstawowe obszary:

• normalne kryzysy rozwojowe,

• kryzysy sytuacyjne,

• kryzysy egzystencjalne.

Zdaniem Richarda K. Jamesa i Burla E. Gillilanda „(…) kryzysy rozwojowe są to wydarzenia zachodzące w toku normalnego rozwoju i ewolucji, które powodują gwałtowną zmianę lub zwrot życiowy, wywołując nagłą reakcję. Kryzys taki może na przykład być reakcją na urodzenie dziecka, ukończenie studiów, zmianę kierunku kariery zawodowej w średnim wieku lub przejście na emeryturę. Mimo, że kryzys rozwojowy uważa się za zjawisko normalne, każdy z nich jest niepowtarzalny - tak jak człowiek - dlatego trzeba go traktować i przezwyciężać w szczególny dla niego sposób”.

Kryzysy rozwojowe należy odnieść do naturalnego procesu przemian dotyczących życia człowieka. Biorąc pod uwagę rozwój osobowości człowieka wyróżnia się pewne etapy, fazy oraz nadchodzące kolejno okresy, polegające na przechodzeniu od jednego stadium rozwoju do następnego, w których mogą występować znamiona kryzysu.

Czasami człowiek znajduje się w sytuacji rzadkich i nieoczekiwanych zdarzeń, których nie jest w stanie ani przewidzieć ani też kontrolować. I pojawiają się wówczas kryzysy sytuacyjne, „mogą one zaistnieć po takich wydarzeniach, jak wypadek samochodowy, porwanie, gwałt, zmiana właściciela firmy lub utrata pracy, nagła choroba
i śmierć. Kluczem do odróżnienia kryzysu sytuacyjnego od innych kryzysów są: jego przypadkowość, nagłość, wywołanie wstrząsu, nasilenie i często katastroficzny wymiar”.

Kolejny rodzaj kryzysu to kryzys egzystencjalny. Ten rodzaj kryzysu „obejmuje wewnętrzne konflikty i lęki związane z ważnymi dla ludzi sprawami celowości życia, odpowiedzialności, niezależności, wolności oraz zaangażowania”.

Kryzysy środowiskowe to ostatnie z występujących kryzysów i ”występują zazwyczaj wtedy, kiedy jakaś naturalna lub spowodowana przez człowieka katastrofa dopada człowieka czy grupę (małą lub liczną) ludzi, którzy nie z własnej winy wpadają w nurt wywołanych przez katastrofę wydarzeń, mogących mieć negatywne skutki dla wszystkich członków społeczności zamieszkałej w ich środowisku. Kryzysy takie mogą być skutkiem zjawisk naturalnych, takich, jak: huragany, powodzie, trzęsienia ziemi, wybuchy wulkanów, tornada, zamiecie śnieżne, lawiny błotne, susza i głód czy pożary lasów. Inne przypadki kryzysów środowiskowych mogą być pochodzenia biologicznego, jak podczas epidemii czy wielkiego wycieku ropy naftowej; o podłożu politycznym, jak w czasie wojny czy
w przypadku uchodźstwa, związanego z wojną lub czystkami etnicznymi (wypędzaniem bądź niszczeniem praktycznie całej populacji etnicznej na danym obszarze); lub związane z ciężką zapaścią gospodarczą”.

Reasumując, kryzysy są nieodłączną częścią życia każdego człowieka. W ujęciu kryzysu jako reakcji kryzysowej akcentuje się przeżycia i zachowania człowieka będącego podmiotem sytuacji trudnej, spowodowane nagłym, nieoczekiwanym wydarzeniem o charakterze negatywnym. Reakcja kryzysowa objawia się wówczas nasilonymi emocjami o ładunku ujemnym, jak lęk, smutek, napięcie, rozdrażnienie i złość. Doświadczenie kryzysu może mieć zarówno wartość ujemną jeśli dotyczy ryzyka zaburzeń jak i wartość dodatnią, jeśli daje szanse na wzbogacenie własnego życia.

2. Definicja interwencji kryzysowej

Kryzys jako szczególnie trudne doświadczenie często przekracza możliwości samodzielnego poradzenia sobie jednostki. Jedynie w bardzo sprzyjających warunkach, wówczas, gdy zarówno zasoby wewnętrzne osoby jak i elementy środowiska społecznego mogą być spostrzegane jako efektywny system wsparcia, jest ona w stanie samodzielnie rozwiązać kryzysowy problem. Doświadczenie wskazuje iż w wielu sytuacjach naturalne zasoby danej jednostki, dostępne dla będącego w kryzysie w jego środowisku nie stanowią wyposażenia wystarczającego do efektywnego zmierzenia się z sytuacją.

Występowanie tak wielu zróżnicowanych rodzajów kryzysów, o różnym charakterze, niejednolitym kontekście indywidualnym i społecznym, spowodowało pojawienie się wielu form interwencji kryzysowych.

Słowo interwencja pochodzi z języka łacińskiego „intervenito”, co znaczy „wchodzić pomiędzy” i według definicji słownikowej jest to wtrącenie się w jakąś sprawę; wywieranie wpływu w celu osiągnięcia określonego efektu. Natomiast interwencje kryzysowe to „działania doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej (np. zawód emocjonalny, kryzys małżeński, sytuacja bez wyjścia, poczucie zagrożenia, ostry zespół abstynencyjny, tendencje samobójcze)”.

Według W. Badury-Madej” (…) interwencja kryzysowa, jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, skoncentrowanym na problemie wywołującym kryzys, czasowo ograniczonym, w którym dochodzi do konfrontacji osoby
z kryzysem i do jego rozwiązania. Redukcja symptomów i przywrócenie równowagi psychicznej zapobiega dalszej dezorganizacji”.

Interwencja kryzysowa jest to zespół interdyscyplinarnych, profesjonalnych, celowych i skoordynowanych oddziaływań, wykorzystujących zasoby klienta kryzysowego, jego naturalnego otoczenia społecznego oraz instytucji pomagających, których celem jest ułatwienie odzyskania przezeń równowagi wewnętrznej i poczucia sprawczości oraz rozwiązania problemu (problemów) stanowiących podłoże doświadczenia kryzysowego.
Odbiorcą tych działań mogą być zarówno jednostki jak i grupy oraz całe społeczności.

Złożoność oddziaływań interwencyjnych wynika z charakteru doświadczenia kryzysowego i rodzaju kryzysu . Oznacza to, że kryzys obejmuje prawie wszystkie sfery funkcjonowania wewnętrznego i zewnętrznego jednostki. Dlatego wymaga pomocy ze strony specjalistów różnych dziedzin. Najczęściej są to psycholodzy, pracownicy socjalni, prawnicy. Interwencją kryzysową zajmują się zarówno profesjonaliści, jak i wolontariusze. Dodatkowe działania interwencyjne są uzupełniane przez służby specjalistyczne- medyczne, ratownicze, socjalne, prawne i policję.

.

3. Interwencja Kryzysowa jako metoda działań pomocniczych

w rozwiązywaniu problemów

Interwencja kryzysowa odnosi się między innymi bezpośrednio do szeroko rozumianego kryzysu emocjonalnego. W interwencji wykracza się poza świadczenie psychologicznej pomocy jednostce i dodatkowo angażuje się na rzecz rekonstrukcji, ewentualnie kształtowania więzi pomiędzy jednostką, osobami bliskimi oraz dalszych kręgów społeczeństwa. W tych specyficznych działaniach podejmuje się zadania konstytuowania złożonych systemów wielostronnej pomocy, oddziaływania i wspierania nie tylko osób w stanie kryzysu, ale również, zagrożonych kryzysem, tzw. osób z grupy ryzyka kryzysowego.

Interwencję kryzysową można określić jako działalność prewencyjną, nie tylko związaną z prewencją wtórną, dotyczącą zapobiegania głębszej patologii powstałej w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów czy pomocą w przejściu i pozytywnym rozwiązaniu problemów, ale powiązaną z prewencją pierwotną, której celem jest zapobieganie rozwojowi kryzysów i patologizacji w wymiarze ogólnospołecznym.

Pojęcie interwencji kryzysowej należy rozpatrywać w szerokim i wąskim ujęciu. Szerokie rozumienie interwencji w kryzysie dotyczy złożonej działalności w sferach: psychologicznej, medycznej i środowiskowej. W przypadku działań psychologicznych interwencja kryzysowa dotyczy udzielenia wsparcia emocjonalnego osobie będącej w trudnej sytuacji. Natomiast działania medyczne polegają na podaniu leków bądź na umieszczeniu w szpitalu, w przypadku zaburzenia stanu psychicznego danej osoby. Natomiast w momencie oddziaływań środowiskowych obejmuje ona obszar wszelkiego rodzaju pomocy zorganizowanej. W węższym rozumieniu pojecie interwencji kryzysowej jest ukierunkowane na szybką, krótkoterminową psychoterapię. Pomoc udzielana w formie psychoterapii ma postać kilku lub kilkunastu spotkań.

Należy zatem przyjąć, że „interwencja kryzysowa - zarówno w swej warstwie teoretycznej - psychologii kryzysu i teorii charakterystycznego, krótkoterminowego oddziaływania psychologicznego, nawiązujących do społecznego paradygmatu zdrowia, jak i stosowanej - jako metody natychmiastowej pomocy i wsparcia społeczno-środowiskowego w ostatnich latach bardzo się rozwinęła, wzbogacając się o nowe ujęcia koncepcyjne, doskonaląc strategie i techniki pracy interwencyjnej, rozszerzając obszar swoich zainteresowań i zastosowań praktycznych, łącząc się ze współcześnie aktualnymi nurtami społecznymi, aktualizując problematykę ideologiczno-moralną, społeczno-prawną, jak również polityczną.

Interwencja kryzysowa jest to działanie doraźne, krótkoterminowe, zmierzające do udzielenia natychmiastowej pomocy osobom znajdującym się w sytuacji kryzysowej. Metody i formy organizacyjne obejmują między innymi: telefony zaufania, zespoły interwencji kryzysowej, krótkotrwałą hospitalizację. Pomoc obejmuje krótkotrwałą psychoterapię, farmakoterapię, pomoc prawną, socjalną, materialną oraz ułatwianie kontaktów z innymi instytucjami. Klasyczna metoda w interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku u osoby w kryzysie. W interwencji kryzysowej istotne jest empatyczne, a zarazem praktyczne odpowiedzenie na potrzeby osoby w kryzysie.

Interwencję kryzysową rozumiemy jako metodę systemowego, interdyscyplinarnego, wielowątkowego oddziaływania na osobę w kryzysie, dostarczającą wszechstronnego wsparcia i wielostronnej pomocy: psychologicznej, materialno - bytowej, prawnej, społecznej, medycznej, informacyjnej i innej. Celem nadrzędnym w interwencji kryzysowej jest spowodowanie odzyskania, przez daną osobę w kryzysie, zdolności jego samodzielnego pokonania.

Charakterystyczne metody stosowane dla interwencji kryzysowej jest:

• udzielanie pomocy jak najszybciej po wydarzeniu kryzysowym;

• intensywność kontaktów;

• elastyczność oddziaływań;

• mobilizowanie naturalnego systemu wsparcia;

• kompleksowa odpowiedź na potrzeby osoby w kryzysie

Wiele osób w trudnych sytuacjach korzysta z pomocy osób bliskich. Tworzą oni pierwotną, niepowtarzalną dla każdego człowieka, sieć społeczną. Zlokalizowane w niej osoby znacząco stanowią dla jednostki potencjalne źródło wsparcia w sytuacjach kryzysowych. Gdy w naturalnym otoczeniu występuje brak społecznego wsparcia, wsparcie to jest niewystarczające lub destruktywne, ważna jest dostępność profesjonalnej pomocy z kręgu wtórnej sieci społecznej, zwanej interwencją kryzysową.

Interwencja kryzysowa to forma indywidualnej pomocy psychologicznej ukierunkowana na szeroko rozumiany kryzys emocjonalny, forma oddziaływania krótkoterminowego, koncentrująca się na szerokim zakresie zjawisk, które mogą mieć wpływ na równowagę emocjonalną jednostki, rodziny i grupy.

Działalność prewencyjna prowadzona w interwencji kryzysowej, zapobiega pogłębianiu się patologii, w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów. Zapobiega przejściu reakcji kryzysowej w stan chronicznej niewydolności psychospołecznej. Potrzeba interwencji kryzysowej wynika głównie z obowiązku udzielenia pomocy człowiekowi, który znalazł się w sytuacji którą spostrzega jako sytuację bez wyjścia i dlatego jest w poważnym niebezpieczeństwie.

Metody stosowane w interwencji kryzysowej to zespół interdyscyplinarnych, profesjonalnych, celowych i skoordynowanych oddziaływań wykorzystujących zasoby pacjenta (klienta) w  kryzysie, jego naturalnego otoczenia społecznego oraz instytucji pomagających, których celem jest ułatwienie odzyskania przez pacjenta w kryzysie równowagi wewnętrznej i nauczenie go radzenia sobie w przypadku ponownego wystąpienia kryzysu.

W skład sekcji interwencji kryzysowej na ogół wchodzi: lekarz medycyny sądowej (robi badania sądowo- lekarskie, wykonuje badania ginekologiczne, aby stwierdzić lub wykluczyć gwałt, czy molestowanie), psycholog (prowadzi indywidualną i grupową terapię z nieletnimi ofiarami lub świadkami przestępstw oraz z ich rodzinami), psychiatra (konsultacje podopiecznych ośrodków)oraz pedagog ( pracuje z ofiarami przemocy i ma za zadanie przygotowanie ich do pracy z terapeutą, do przesłuchania czy badania lekarskiego, wywiady z rodzinami lub opiekunami ofiar), kurator sądowy i adwokat.

W ramach interwencji kryzysowej udziela się natychmiastowej specjalistycznej pomocy psychologicznej, w zależności od potrzeb dodatkowo poradnictwa socjalnego  lub prawnego, a w sytuacjach uzasadnionych schronienia do 3 miesięcy lub dłużej.

Zakres usług: pomoc psychologiczna pomoc socjalna pomoc prawna hotel interwencje wyjazdowe na miejsce zdarzenia Problemy w jakich udzielana jest pomoc: konflikty rodzinne, samobójstwa, przemoc domowa, agresja, przemoc seksualna, wykorzystywanie seksualne dzieci, bezrobocie, wypadki, i katastrofy.

Podsumowując, interwencja kryzysowa jest skuteczną metodą i formą pomocy, w której korzystamy z mocnych stron człowieka i jego własnych zasobów, nie koncentrując się na brakach i zaburzeniach. Interwencja kryzysowa pozwala pomagać ludziom doświadczającym przykrych wydarzeń przerastających ich aktualne możliwości radzenia sobie, wykraczających poza zwykłe doświadczenia człowieka. Jednocześnie, interwencja kryzysowa jest aktywnym i krótkotrwałym oddziaływaniem mającym na celu wykorzystanie określonych umiejętności, doświadczeń, zasobów i strategii, aby pomóc osobie przeżywającej kryzys uporać się ze stanem emocjonalnym, który uniemożliwia jej poradzenie sobie z zaistniałą sytuacją.

3. Podsumowanie

Interwencja kryzysowa rozumiana jako forma pomocy psychologicznej, polega na kontakcie terapeutycznym, która koncentruje się na problemie wywołującym kryzys u danej jednostki. Ma ona charakter czasowo ograniczony, i polega na konfrontacji osoby z kryzysem i prowadzić ma do jego rozwiązania. Interwencja kryzysowa to działalność prewencyjna, która związana jest z prewencją wtórną - zapobieganiem pogłębianiu się patologii w konsekwencji nierozwiązanych kryzysów. W przypadku prewencji pierwotnej nastawiona jest na zapobieganie rozwojowi kryzysów i patologizacji w wymiarze ogólnospołecznym.

Zapoznając się z teorią i praktyką interwencji kryzysowej, pojęcie kryzysu i jego rodzaj, decyduje o formie i sposobie udzielania interwencji. W ramach interwencji kryzysowej organizowana jest wszechstronna i kompleksowa pomoc udzielana osobom w kryzysie. Klasyczny model interwencji kryzysowej polega na zapewnieniu wsparcia emocjonalnego, poczucia bezpieczeństwa, zredukowaniu lęku osobie będącej w kryzysie.

Interwencja kryzysowa jako metoda działalności i skutecznego rozwiązywania problemów sprawdza się w praktyce. Metoda interwencyjna stosowana jest najczęściej w Ośrodkach Interwencji Kryzysowej, które powoływane są po to, by zapewnić ludziom w sytuacjach zagrażających życiu i w obliczu innych poważnych zagrożeń pomoc od społeczności, w której żyją. Nie mają one za zadanie zastępować pogotowia ratunkowego, policji , ośrodków pomocy społecznej czy poradni zdrowia psychicznego, lecz ułatwiać dostęp do tych i innych instytucji, wspomagać interdyscyplinarną współpracę, odnajdować lub tworzyć niekonwencjonalne zasoby i usługi we współpracy z lokalną społecznością, gdyż idea interwencji kryzysowej wynika z potrzeby udzielania pomocy osobom jej potrzebującym.

Bibliografia

1. Badura - Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowe, Poradnik dla pracowników socjalnych. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1999.

2. Kasprzak J., Interwencja kryzysowa, Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia, Nr 3, 2000

3. Kopaliński W., Słownik Wyrazów Obcych I Zwrotów Obcojęzycznych, PW „Wiedza Powszechna”, Warszawa 1978.

4. Kubacka-Jasiecka D., Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010.

5. Leśniak E., Interwencja kryzysowa, [w:] W. Badura - Madej(red.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1999.

6. Richard K., Burl Gilliland E., Strategie interwencji kryzysowej, Wyd. PRPA, Warszawa 2005.

7. Sarzała K., Narodziny interwencji kryzysowej, ”NIEBIESKA LINIA”, nr 1/42, 2006.

8. Sęk. H., Kryzys. W: Leksykon psychiatrii. Warszawa PZWL 1993.

Inne

Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii, PZWL, Warszawa 1986

Strony sieci WEB

1. http://interwencjakryzysowa.pl/pomaganie-w-kryzysie-wprowadzenie-w-problematyke-interwencyjna, (stan na dzień 27. 03. 2011).

2. http://interwencjakryzysowa.pl/pomaganie-w-kryzysie-wprowadzenie-w-problematyke-interwencyjna, (stan na dzień 27. 03. 2011)

3. http://www.oik.pl/gorzow/kryzys4.php), (stan na dzień 28.03.2011).

4. http://www.studenci.pl/my/pokaz_html.php?id=3154, (stan na dzień 28.03.2011).

5. http://pl.shvoong.com/social-sciences/1869633-interwencja-kryzysowa/, (stan na dzień 28.03.2011).

por. K. Sarzała., Narodziny interwencji kryzysowej, ”NIEBIESKA LINIA”, nr 1/42, 2006, s. 8.

por. W. Kopaliński., Słownik Wyrazów Obcych I Zwrotów Obcojęzycznych, PW „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1978, s. 539.

por. K. Sarzała., Narodziny interwencji …tamże, s. 8.

K. Sarzała., Narodziny interwencji kryzysowej, ”NIEBIESKA LINIA”, nr 1/42, 2006, s. 8.

por. W. Badura - Madej., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowe, Poradnik dla pracowników socjalnych. Wyd. „Śląsk”, Katowice, 1999, s. 15.

Badura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji …tamże, s. 16

Tamże, s. 16 - 17.

H. Sęk., Kryzys. W: Leksykon psychiatrii. Warszawa PZWL 1993

por. K. Richard, E. Burl Gilliland., Strategie interwencji kryzysowej, Wyd. PRPA, Warszawa 2005, s.28.

K. Richard, E. Burl Gilliland., Strategie interwencji kryzysowej, Wydawnictwo Edukacyjne PRPA, Warszawa 2005, s. 28.

Tamże, s. 28.

Tamże, s. 28.

Tamże, s. 29.

por. http://interwencjakryzysowa.pl/pomaganie-w-kryzysie-wprowadzenie-w-problematyke-interwencyjna, (stan na dzień 27. 03. 2011)

por. W. Kopaliński., Słownik Wyrazów Obcych I Zwrotów Obcojęzycznych, PW „Wiedza Powszechna”, Warszawa, 1978, s. 441.

Encyklopedyczny Słownik Psychiatrii, PZWL, Warszawa 1986, s. 209.

Badura-Madej W., Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1999, s. 27.

http://interwencjakryzysowa.pl/pomaganie-w-kryzysie-wprowadzenie-w-problematyke-interwencyjna, (stan na dzień 27. 03. 2011)

por. D. Kubacka-Jasiecka., Interwencja kryzysowa. Pomoc w kryzysach psychologicznych. Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2010, s. 102.

por. D. Kubacka-Jasiecka., Interwencja Kryzysowa z perspektywy psychosocjokulturowego paradygmatu kulturowego kryzysu, http://www.crisisintervention.free.ngo.pl/psychologia/bps3.html (stan na dzień 27. 03.2011)

por. D. Kubacka-Jasiecka., Interwencja Kryzysowa z perspektywy psychosocjokulturowego paradygmatu kulturowego kryzysu, http://www.crisisintervention.free.ngo.pl/psychologia/bps3.html (stan na dzień 27. 03.2011)

por. E. Leśniak., Interwencja kryzysowa, [w:] W. Badura - Madej(red.), Wybrane zagadnienia interwencji kryzysowej. Poradnik dla pracowników socjalnych. Wyd. „Śląsk”, Katowice 1999, s. 56 - 57.

D. Kubacka-Jasiecka., Interwencja Kryzysowa z perspektywy psychosocjokulturowego paradygmatu kulturowego kryzysu, http://www.crisisintervention.free.ngo.pl/psychologia/bps3.html (stan na dzień 27. 03.2011)

por. J. Kasprzak., Interwencja kryzysowa, Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia, Nr 3, 2000

http://www.oik.pl/gorzow/kryzys4.php) , (stan na dzień 28.03.2011).

http://www.studenci.pl/my/pokaz_html.php?id=3154, (stan na dzień 28.03.2011).

http://pl.shvoong.com/social-sciences/1869633-interwencja-kryzysowa/, (stan na dzień 28.03.2011)

2

---