Edukacja zdrowotna
Cele szczegółowe wychowania zdrowotnego:
Pogłębienie wiedzy o potrzebach zdrowotnych łącznie z umiejętnościami korzystania z pomocy służby zdrowia.
Wytworzenie nawyków związanych z ochrona i doskonaleniem zdrowia.
Kształtowanie postaw i stylu życia sprzyjającego zdrowiu.
Pobudzenie zainteresowań sprawami zdrowia.
Badanie stopnia realizacji edukacji zdrowotnej ( ewaluacja ).
Na wychowanie zdrowotne mają wpływ:
środowisko i warunki sanitarne,
wzory osobowe rodziców, nauczycieli, grup rówieśniczych a także pracowników szkolnej służby zdrowia,
właściwa organizacja życia szkolnego i domowego,
dom,
szkoła,
kościół,
rówieśnicy,
komputer internet i gry,
gry hazardowe,
Encyklopedia ogólna: Zdrowie to stan pełnej sprawności fizycznej, umysłowej i społecznej człowieka wolnego od choroby lub kalectwa.
Encyklopedia zdrowia: Zdrowie to stan, w którym budowa i czynności wszystkich tkanek i narządów są nie tylko prawidłowe ale zapewniają również wewnętrzną równowagę i zdolność przystosowania się do otaczających warunków w tym również społecznych. Z punktu widzenia medycyny każdy stan wykraczający poza wyżej wymieniony jest chorobą.
Wg. WHO Światowej Organizacji Zdrowia: Zdrowie to nie tylko nieobecność choroby, niedołęstwa ale stan dobrego fizycznego, psychicznego i społecznego samopoczucia.
Zdrowie to całkowity dobrostan fizyczny, psychiczny i społeczny a nie wyłącznie brak choroby lub niedomagania.
Mierniki stanu zdrowia:
Pozytywne:
różnego rodzaju badania dotyczące budowy i rozwoju ciała danej populacji bądź badania psychiki danej populacji,
badania antropometryczne dotyczące wagi, miary,
pomiary fizjologiczne np. praca serca,
Negatywne:
zachorowalność, dane statystyczne
chorobowość,
umieralność, duże znaczenie ma wskaźnik umieralności noworodków i niemowląt,
Do zdrowia trzeba podchodzić w sposób dynamiczny a nie tylko statyczny.
Zdrowie można: zachować, utracić, odzyskać.
Zdrowie można dać - przeszczep, krwiodawstwo, operacje.
Negatywna definicja zdrowia można coś stracić.
Zgodnie z istota wychowania definicja zdrowia powinna być dynamiczna, pozytywna, optymistyczna, musi uwzględniać zarówno obiektywny jak i subiektywny aspekt zdrowia. O zdrowie trzeba zabiegać, zdrowie trzeba sobie wypracować.
Należy przyjmować zdrowie od strony pozytywnej jak będę dbał o zdrowie to będę je miał.
Człowiek wpływa na środowisko od którego zależy zdrowie.
Można stan zdrowia stopniować np. biorąc pod uwagę pracę jakiegoś narządu.
Ochrona zdrowia na świecie.
Wyróżniamy 3 modele systemów ochrony zdrowia:
Służba zdrowia jest organizowana i finansowana przez państwo, które przyjmuje całkowita odpowiedzialność za stan zdrowia obywateli. Ochrona zdrowia w tym modelu:
stanowi integralną część struktury administracji państwowej, jest finansowana z budżetu państwa,
działa zgodnie z wola organów przedstawicieli społeczeństwa,
obejmuje całą ludność bezpłatnymi świadczeniami zapobiegawczo - leczniczymi,
ma podobną strukturę organizacyjną i zasady funkcjonowania,
zapewnia ciągłość i kompleksowość opieki zapobiegawczo - leczniczej,
jest ukierunkowana na działania zapobiegawcze oparte na czynnym poradnictwie,
jest organizowana i rozwijana w sposób planowy zgodnie ze stopniem rozwoju społeczeństwa i ekonomicznego państwa,
w działalności na rzecz zdrowia korzysta z aktualnych osiągnięć nauk medycznych,
Podstawowa forma ochrony zdrowia oparta jest na prywatnej praktyce lekarskiej. Społeczne formy są słabo rozwinięte i działalność profilaktyczna oderwana od działalności leczniczej. W USA ubezpieczenie obejmuje ludzi starych i ubogich natomiast są dyskusje nad wprowadzeniem kompleksowego ubezpieczenia dla wszystkich. W Wielkiej Brytanii istnieje narodowa służba zdrowia, która obejmuje całą ludność świadczeniami podstawowej opieki zdrowotnej łącznie z opieką specjalistyczną i szpitalną. Generalnie są obowiązkowe ubezpieczenia zdrowotne czyli model przypominający to co jest w Wielkiej Brytanii.
Dotyczy wielu krajów 3 świata, które pod względem ekonomicznym stoją bardzo słabo. Służba zdrowia jest mało rozwinięta.
Podstawowe funkcje ochrony zdrowia:
Profilaktyka I Fazy działania takie kiedy organizm jest w pełni zdrowia i wtedy kiedy jest zagrożenie.
Stan pełnego zdrowia, zachowania nakierowane nie na konkretna chorobą, umacnianie zdrowia:
działania ogólno - higieniczne,
tworzenie korzystnych dla zdrowia warunków środowiska zamieszkania, pracy, nauki,
problemy racjonalnego żywienia,
prawidłowe stosunki miedzyludzkie,
kwestia wypoczynku, jak jest organizowany wypoczynek dla ludzi zdrowych,
Zapobieganie swoiste, żeby zapobiegać konkretnym chorobą. Zabezpieczanie ludzi przed chorobami zakaźnymi: szczepienia.
Profilaktyka II Fazy jest to leczenie ukierunkowane na wczesne rozpoznanie procesu chorobowego. Ma na celu skuteczne przerwanie choroby, która się zaczyna. Ma na celu zapobieganie przejścia choroby w stan przewlekły lub inwalidztwo. Generalnie dotyczy wczesnej fazy choroby.
Profilaktyka III Fazy kiedy choroba jest w pełni rozwinięta zadaniem jest:
leczenie, ograniczenie jak najszybsze skutków choroby,
wyleczenie,
rehabilitacja, rekonwalescencja przy pomocy klimatu, fizykoterapii, leczenia usprawniającego, leczenia dietetycznego. Choroby o przebiegu długotrwałym: rehabilitacja zawodowa, opieka nad niepełnosprawnymi fizycznie lub psychicznie, opieka terminalna do końca życia nad ludźmi nieuleczalnie chorymi.
Czynniki determinujące zdrowie.
Genetyczne, prawidłowe funkcjonowanie kodu genetycznego.
Prawidłowe funkcjonowanie poszczególnych układów w organizmie bez wad i chorób.
Odporność organizmu.
Właściwe odżywianie się.
Higiena osobista.
Warunki sanitarno - higieniczne otoczenia dotyczy to domu jak i szkoły i innych placówek.
Właściwy tryb życia i styl życia np. ubiór musi być dostosowany do pogody.
Zdrowie determinuje problem bezpieczeństwa uczniów w drodze do szkoły, w samej szkole, w drodze do domu.
Stan czystości środowiska fizyko - chemicznego, chodzi o całą przyrodę.
Dostosowanie wysokości stolików i krzeseł do wzrostu uczniów.
Organizacja służby zdrowia i opieki lekarskiej.
Właściwa atmosfera w domu i szkole.
Właściwe zabiegi wychowawcze czyli podmiotowe traktowanie ucznia połączone z taktem pedagogicznym.
Organizacja zajęć pozalekcyjnych w szkole.
Prawidłowe stosowanie regulaminu szkolnego:
regulamin powinien być ułożony wspólnie z uczniami,
w tym regulaminie muszą być prawa i obowiązki, kary i nagrody,
regulamin musi być przejrzysty, mądrze skonstruowany,
Prawidłowe zadawanie pracy domowej.
Dobór koleżanek i kolegów, dobór takich osób, które mają takie same lub podobne cele, wspólne zainteresowania.
Odpowiedni czas na sen.
Właściwe spędzanie wakacji.
Warunki ekonomiczne: w domu i w szkole:
właściwe odżywianie się,
sprawa kieszonkowego,
możliwość zakupienia książek, zeszytów, przyborów,
zakup odpowiedniego obuwia i ubrania,
wycieczki krajoznawcze,
Czynniki chorobotwórcze.
Zaburzenia genetyczne czyli mutacje.
Fenotyp - wygląd zewnętrzny organizmu.
Genotyp - komplet genów w danej komórce, zestaw genów.
Czynniki genetyczne oddziaływują na organizm.
Chromosomy struktury występujące w jądrze komórkowym, widoczne są w czasie podziałów komórkowych. 23 pary chromosomów. Kwas DNA desoksyrybonukleinowy znajduje się w chromosomach, zawiera w sobie kod genetyczny. Kwas DNA składa się z dwóch łańcuchów spiralnie skręconych i nukleotydów.
Kod genetyczny jest to sekwencja, ułożenie 3 ( trójek ) nukleotydów w kwasie DNA.
Gen jest to pewien odcinek kwasu DNA.
Kod genetyczny w każdym żywym organizmie napisany jest w tym samym języku.
0,1% jest inna informacja genetyczna miedzy jednym człowiekiem a drugim jest to kilka milionów.
Mamy tzw. jedność w różnorodności.
Gatunków mamy coraz mniej co wpływa na człowieka.
Podział mitotyczny charakteryzuje się tym, że w wyniku tego podziału powstają dwie nowe komórki o takiej samej informacji genetycznej.
W wyniku podziału mejotycznego powstają tylko komórki rozrodcze, liczba chromosomów w tych komórkach powinna być o połowę mniejsza.
W czasie mejozy zachodzi koniugacja chromosomów crossing over chromosomy się do siebie zbliżają i następuje wymiana odcinków, istota tej koniugacji jest mieszanie cech.
Choroby genetyczne są wynikiem mutacji jakie zachodzą w kwasie nukleinowym DNA.
Zespół Dawna mutacja ta powstaje wtedy kiedy pojawia się dodatkowy chromosom w 21 parze - trisomia, potrafi zmieniać rozwój prawidłowy organizmu na nieprawidłowy. 1 przypadek na 600 - 700 urodzeń, sytuacja się zmienia kiedy kobieta jest starsza, częstotliwość wzrasta z wiekiem matki.
Cechy fizyczne:
niedorozwój umysłowy,
charakterystyczna budowa ciała,
szeroko rozstawione oczy z fałdką podobną do mongolskiej,
duży język,
długi tułów,
krótkie kończyny,
wiotkość mięśni,
często występują wady serca a także przewodu pokarmowego, uzębienia
zaburzenia w funkcjonowaniu oka,
przedwczesne starzenie się,
23para dotyczy płci xx - kobieta i xy - mężczyzna.
XXY Zespół Klinefeltera - za dużo o jeden chromosom x u mężczyzn
upośledzenie umysłowe,
ułmnuchoidalna budowa ciała,
szeroka miednica,
długie kończyny,
niedorozwój chromosomów płciowych,
XYY więcej o jeden y
wysoki wzrost,
prawidłowa budowa ciała i sprawność fizyczna,
znacznie częściej niż u mężczyzn występuje wzmożona agresywność niestety przy niskiej odporności psychicznej na trudności i stres.
Kobieta o kariotypie XXX
brak szczególnie charakterystycznych zmian somatycznych natomiast często występują zaburzenia hormonalnej czynności jajników i niski stopień inteligencji.
Kobieta o kariotypie X Zespół Turnera
występuje upośledzenie umysłowe,
niski wzrost,
charakterystyczna spłaszczona szyja i nisko osadzone uszy,
niedorozwój gruczołów płciowych,
brak miesiączkowania,
bezpłodność,
brak drugorzędowych cech płciowych,
liczne wrodzone wady układu moczo - płciowego i układu krążenia,
Mutacja strukturalna liczba chromosomów się nie zmienia.
Zespół miauczenia kota dotyczy utraty ramion krótkich chromosomu numer 5, mogą zajść w koniugacji crrosin over ( niepełna wymiana informacji )
charakterystyczny płacz i mówienie przypominające miauczenie kota,
małomózgowie,
upośledzenie umysłowe,
rozszczepienie podniebienia,
przedwczesne siwienie włosów i inne nieprawidłowości somatyczne,
Mutacje genowe zmienia się struktura genu wewnątrz kwasu DNA
Blok meatboliczny.
Fenyloketonuria dotyczy zmian sekwencji nukleotydowej genów kodujących syntezę enzymów. To jest w tym wypadku barku enzymu przekształcającego fenyloalaninę w tyrozynę. W organizmie gromadzi się duża ilość fenyloalaniny, która uszkadza rozwijający się system nerwowy.
Galaktozemia brak enzymu powodującego rozkład galaktozy prowadzi to do akumulacji galaktozy we krwi i galaktoza ta działa toksycznie na organizm.
Hemofilia i Daltonizm mutacja zachodzi w chromosomie płciowym x.
Hemofilia objawia się znacznie mniejszą możliwością krzepnięcia krwi.
Daltonizm jest to taka sytuacja, kiedy człowiek ma kłopoty z odróżnianiem barw.
Czynniki fizyczne to przede wszystkim promieniowanie alfa, beta, gamma, x, promieniowanie ultrafioletowe, zmiana ciśnienia.
Czynniki chemiczne.
dioksyny, które przyczyniają się do powstawania nowotworów, powstają ze spalania tworzyw sztucznych, ulatniają się do powietrza i ludzie je wdychają,
nawozy sztuczne,
środki ochrony roślin np. azotoks
Czynniki biologiczne
drobnoustroje,
robaki,
pierwotniaki,
złe odżywienie w aspekcie niedożywienia oraz wtedy kiedy powoduje otyłość,
nieprawidłowy styl życia: spożywanie różnych używek,
sfera psychiczna,
Drobnoustroje albo znaki chorobotwórcze:
Bakterie to są jednokomórkowe organizmy prokariotyczne - nie mają ukształtowanego jądra, od 1 do kilkudziesięciu mikrometrów. Zamiast jądra jest nukleoid. Bakterie odżywiają się w różny sposób. Są też takie, które są pasożytami chorobotwórczymi, wywołują różne choroby u człowieka, zwierząt, roślin. Skutecznym lekiem na bakterie są antybiotyki.
Chlamydie są pasożytami żyjącymi wyłącznie w żywych komórkach nie posiadają własnego systemu posiadania energii natomiast bardzo łatwo pobierają ATP z komórki żywiciela „pasożyty energii”. ATP to są związki chemiczne, które mają zmagazynowaną w sobie energię. Mogą wywołać u człowieka ślepotę bądź np. chorobę weneryczną, która się nazywa ziarniak weneryczny.
Mycoplazmy bakterie ale jednocześnie są to najmniejsze bakterie. Nie mają one wykształconej ściany komórkowej. Budowę mają bardzo zróżnicowaną od tzw. ziarniakopodobnych do nitkowatych. Rozmnażają się przez podział poprzeczny, fragmentaryzację nici lub pączkowanie. Do swojego życia potrzebują cholesterolu. Są chorobotwórcze powodują nietypowe zapalenie płuc.
Riketsje grupa gram - ujemnych bakterii o pałeczkowatym lub ziarenkowatym kształcie, większość z nich to pasożyty mogące rozwijać się wyłącznie w żywych organizmach. Powodują: dur osutkowy lub gorączkę górską.
Wirusy nie są organizmami nie posiadają typowej budowy i nie mogą żyć poza żywym organizmem. Są to czynniki patogenne dla bakterii, wirusy atakują rośliny, zwierzęta i człowieka. Od 10 do 300 nanometrów wielkości, mogą ulegać reprodukcji wyłącznie w żywych komórkach organizmu. Nie posiadają własnego aparatu metabolicznego. Zbudowane są z tzw. wirionów - kwas nukleinowy + białko. Systematyka tych wirusów oparta jest głównie na rodzaju posiadanego kwasu nukleinowego oraz strukturze i symetrii wyglądu. Można je dzielić w zależności od tego jakie organizmy atakują np. bakteriofagi atakują bakterie.
Wiroidy to są koliście zamknięte jednonicieniowe cząsteczki RNA powodujące choroby roślin np. ziemniaków, cytrusów, ogórków, chmielu.
Priony to białkowe cząsteczki zakaźne mniejsze od wirusów pozbawione kwasu nukleinowego, oporne na sterylizację tradycyjnymi metodami. Wywołują choroby neurodegeneracyjne. Charakteryzują się gąbczastym zwyrodnieniem mózgu polegającym na odkładaniu się blaszek zbudowanych z białka prionowego.
Odporność organizmu
Jesteśmy narażeni na kontakty z różnymi ustrojami ale nie zawsze chorujemy. Jedni są bardziej odporni a inni mniej. Odpornością zajmuje się immunologia nauka o odporności.
Układ odpornościowy jest to zespół komórek i czynników humoralnych służących do rozpoznawania elementów własnych organizmu, odróżnienia ich od obcych i eliminacji tych ostatnich, proces ten nosi nazwę odpowiedzi odpornościowej. Substancje zdolne do wywołania tej odpowiedzi noszą nazwę antygeny, może się zdarzyć, że mamy antygeny własne, które nazywają się autoantygenowe.
Odpowiedź odpornościowa najczęściej skierowana jest przeciwko obcym antygenom, dzięki niej organizm przeciwstawia się zakażeniom wirusowym bakteryjnym, grzybiczym. Obcymi antygenami są także komórki makroorganizmów ( przeszczepy ).
Odporność organizmu uwarunkowana jest istnieniem i sprawnym działaniem dwóch typów organizmów nieswoistych i swoistych. Mechanizmy nieswoiste są filogenetyczne - genetycznie starsze, działają szybko i stanowią pierwszą linię obrony. Mechanizmy swoiste filogenetycznie młodsze reagują wolniej ale za to ukierunkowane są precyzyjnie na walkę z określonym intruzem.
Nieswoiste - ogólna odporność organizmu:
skóra, niskie ph odczynu skóry, łzy, wydzielina z nosa, ślina, mocz, pot, lizozym substancja bakteriobójcza, spermina, flora przewodu pokarmowego,
Związki chemiczne, które powstają w tkankach:
interferon - powstają w pewnych komórkach po zakażeniu wirusem w rezultacie zahamowanie wnikania wirusów do komórek, zahamowanie namnażania wirusów w komórkach już zakażonych a także pobudzenie odpowiedzi odpornościowej.
układ dopełniacza - jest zespołem białek surowicy rola tego białka to niszczenie bakterii.
białko c-reaktywne.
transferyna.
komórki żerne - granulocyty i monocyty, niektóre białe ciałka krwi zjadają bakterie.
Odporność swoista nakierowana na konkretne choroby. Do czynników odporności swoistej zaliczamy:
limfocyty T i B i przeciwciała wytwarzane przez limfocyty B
Limfocyty powstają w ścianach jelit, migdałkach, wyrostku robaczkowym, w śledzionie i węzłach chłonnych.
Przeciwciała 5 faz:
IgA
IgB
Edukacja prozdrowotna w szkołach.
Programy nauczania są zawarte w dzienniku ustaw nr. 14 z 23 lutego 1999.
Klasy 4 - 6 szkoły podstawowej i gimnazjalne problematyka wychowania prozdrowotnego może być realizowana w postaci ścieżki edukacyjnej. Natomiast w liceum ogólnokształcącym w ramach programu nauczania biologii.
Ścieżka edukacyjna jest to zestaw treści i umiejętności o istotnym znaczeniu wychowawczym, których realizacja może odbywać się w ramach nauczania różnych przedmiotów lub w postaci odrębnych zajęć.
Praktyka wykazała, że problematyka prozdrowotna jest realizowana w ramach różnych przedmiotów.
Klasy 4 - 6 edukacja prozdrowotna.
Cel edukacyjny:
ułatwienie nabywania umiejętności dbania o swoje zdrowie.
Zadania:
Stworzenie warunków do kształtowania zachowań sprzyjających zdrowiu i bezpieczeństwu, trzeba w uczniu wytwarzać takie zachowania, które sprzyjają zdrowiu.
Rozbudzenie zainteresowania dziecka własnym zdrowiem i rozwojem. Ułatwienie nabywania podstawowych umiejętności dbania o swoje zdrowie.
Poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi oraz niewybuchami i niewypałami.
Treści edukacyjne:
Higiena ciała, odzieży, obuwia, miejsca pracy i wypoczynku.
Bezpieczeństwo na drodze podczas gier i zabaw ruchowych. Pierwsza pomoc w niektórych urazach.
Urozmaicenie i regularność posiłków, estetyka ich spożywania, sporządzania, zabezpieczenie żywności przed zanieczyszczeniem i zepsuciem.
Zabawy ruchowe i rekreacja. Organizacja odrabiania lekcji i czasu wolnego. Prawidłowa postawa ciała.
Rozpoznanie własnych mocnych i słabych stron, zalet i wad. Kształtowanie właściwego stosunku do własnych pozytywnych i negatywnych emocji. Radzenie sobie w sytuacjach trudnych i umiejętność szukania pomocy. Zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu.
Podstawowe zasady i reguły obowiązujące w relacjach międzyludzkich.
Problemy i potrzeby kolegów niepełnosprawnych, osób chorych i starszych.
Poznawanie zagrożeń cywilizacyjnych oraz nabycie umiejętności właściwego zachowania się w przypadku kontaktu z przedmiotami niebezpiecznymi, toksycznymi, łatwopalnymi, wybuchowymi, niewybuchami i niewypałami.
Ochrona przed zagrożeniami naturalnymi i cywilizacyjnymi.
Przyczyny ( namawianie i presja ze strony osób ) i skutki używania środków psychoaktywnych i nadużywanie leków oraz innych nałogów
( wyłącznie klasa 6 )
Osiągnięcia:
Dbanie o zdrowie własne i współpraca z dorosłymi w tym zakresie.
Rozróżnienie czynników wpływających pozytywnie i negatywnie na zdrowie i rozwój.
Organizowanie czasu wolnego i nauki w domu.
Rozpoznawanie zagrożeń i umiejętność reagowania na nie.
Gimnazjum.
Cele edukacyjny:
kształtowanie zdrowego stylu życia i inspirowanie harmonijnego rozwoju.
Zadania:
Stworzenie warunków do kształtowania zdrowego stylu życia oraz harmonijnego rozwoju.
Uświadomienie własnej odpowiedzialności za ochronę swojego zdrowia.
Uświadomienie współzależności między wymiarami zdrowia np. fizycznym, psychicznym i duchowym.
Treści:
Higiena osobista i otoczenia:
Zasady pielęgnacji skóry.
Hałas, nadmierne nasłonecznienie.
Bezpieczeństwo i pierwsza pomoc.
Przepisy bezpieczeństwa w domu, szkole, miejscu publicznym. Potrzeby w zakresie bezpieczeństwa dzieci, osób starszych i niepełnosprawnych.
Ryzyko związane z różnymi rodzajami aktywności i sytuacjami życiowymi, jego ocena i odpowiedzialność za jego podejmowanie.
Pierwsza pomoc w najczęstszych przypadkach zagrożenia życia. Wzywanie pomocy w nagłych wypadkach. Zachowania w sytuacjach katastrof.
Żywność i żywienie.
Skład żywności, układanie jadłospisów, ich różnice ze względu na kulturę, wiek, stan zdrowia, rodzaj pracy.
Higiena produkcji i przechowywania. Przenoszenie i przechowywanie żywności. Prawo konsumenta. Reklama ( reklamacja ) żywności.
Aktywność ruchowa i umysłowa.
Aktywność fizyczna w różnych okresach życia i stanach zdrowia.
Wypoczynek bierny i czynny.
Higiena pracy umysłowej i snu.
Osoby niepełnosprawne i ich potrzeby.
Zachowania sprzyjające i zagrażające zdrowiu - podejmowanie odpowiedzialnych wyborów. Korzystanie z pomocy służby zdrowia.
Poczucie własnej wartości. Dawanie i przyjmowanie wsparcia. Asertywność.
Przyczyny i skutki używania m.in. środków psychoaktywnych, formy pomocy dla osób eksperymentujących i uzależnionych oraz sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Osiągnięcia:
Rozpoznawanie czynników chroniących i czynników ryzyka wpływających na zdrowie i rozwój.
Podejmowanie działań na rzecz ochrony zdrowia.
Liceum ogólnokształcące.
Treści:
Budowa i funkcjonowania organizmu człowieka.
Odżywanie człowieka:
dieta pełni i niepełnowartościowa,
aminokwasy egzogenne,
zawartość energetyczna pokarmu,
potrzeby energetyczne organizmu,
otyłość,
witaminy, mikroelementy i ich źródła,
Zdrowie jako stan równowagi biologicznej:
odporność,
zaburzenia odporności np. w zakażeniu HIV,
czynniki prozdrowotne np. aktywność fizyczna, prawidłowe odżywianie, higiena,
czynniki chorobowe, wirusy, bakterie, trucizny,
choroby wirusowe np. Odra, Wirusowe zapalenie wątroby,
choroby bakteryjne: gruźlica, sallmonelloza, działania antybiotyków,
choroby nowotworowe, ontogeneza,
choroby układu krwionośnego: miażdżyca, nadciśnienie, zawał,
Higiena, zdrowe środowisko przyrodnicze i społeczne:
sposoby zapobiegania rozprzestrzenianiu się chorób, elementy epidemiologii,
szczepienia ochronne,
niekorzystne dla zdrowia czynniki środowiskowe i cywilizacyjne,
czynniki psychiczne: rozwój psychiczny, stres, emocje i ich zburzenia, osobowość, zachowania zbiorowe,
Narzędzia pomiarowe a problemy badawcze.
Ankieta.
Wywiad.
Obserwacja.
Analiza wytworów własnych.
Kwestionariusz.
W 1992 roku 3 organizacje międzynarodowe to jest Światowa Organizacja Zdrowia, Rada Europy i Komisja Europejska utworzyły Europejską sieć szkół promujących zdrowie.
Książka: Zdrowie młodzieży szkolnej w Polsce. Młodzież o szkole. Raport z badań wykonanych w 1998roku. Opracowanie: Magdalena Woynarowska - Sołdan, Barbara Woynarowska, Izabella Kokoszo.
Siedlisko ( ang. settings ) jest traktowane w promocji zdrowia jako miejsce gdzie ludzie żyją, pracują, uczą się i bawią, w którym obowiązują specyficzne normy, prawa i obowiązki. Szkoła jest jednym z wielu siedlisk w danej populacji.
Ogólna profilaktyka zdrowia.
Wśród czynników, które wpływają na zdrowie człowieka wyróżnia się 4 grupy:
Styl życia jego udział jest największy ( od 50 - 60% ).
Środowisko fizyczne oraz społeczne życia i pracy ( ok. 20% ).
Czynniki genetyczne, dziedziczne ( ok. 20% ).
Medycyna kliniczna i opieka zdrowotna ( od 10 - 15%).
Według danych z 1996 roku.
Można szacować, że zadowalający z punktu widzenia zdrowia poziom aktywności fizycznej cechuje:
70% dzieci od 6 - 7 lat,
od 20 - 30% młodzieży 11 - 15 lat,
10 % ludzi dorosłych,
Ok. 40 % młodzieży 11 - 15 letniej poświęca 4 godziny i więcej dziennie na oglądanie telewizji.
Palenie tytoniu:
W 1995 roku paliło papierosy regularnie ( codziennie ) 47 % mężczyzn i 23 % kobiet. Wśród młodzieży od 11 - 15 lat, 18 % chłopców i 8 % dziewcząt.
Spożywanie alkoholu:
Ostatnie lata spożycie od 10 - 12 litrów alkoholu. Szacuje się, że uzależnionych od alkoholu jest ok. 600 - 800 tysięcy osób a pijących szkodliwie od 2 - 3 milionów.
Używanie substancji psychoaktywnych: od 25 - 30 tysięcy ludzi.
Przeciętna długość życia w Polsce dla mężczyzny 68 lat.
Ponad 1 milion ludzi choruje na cukrzycę, 65 % cierpi na nadwagę i otyłość, 60% ma wyższy niż należy poziom cholesterolu dane z 1996.
10 zasad zdrowego stylu życia:
Wiedza o samym sobie.
Utrzymanie sił obronnych organizmu w stałej gotowości.
Nienadużywanie leków.
Utrzymywanie wszechstronnej aktywności fizycznej.
Prawidłowe odżywianie się.
Hartowanie się.
Rozwijanie umiejętności walki z dystresem.
Wyeliminowanie nałogów.
Życzliwość dla innych.
Zachowanie postawy copingowej ( optymistycznej ).
Twoje zdrowie w twoich rękach.
Prof. medycyny Zatoński recepta na zdrowie:
Nie pal.
Alkohol bardzo umiarkowanie.
Dieta śródziemnomorska w tym 5 razy dziennie warzywa i owoce.
Sport i rekreacje.
Panuj nad stresem.
Zastosowanie się do wyżej wymienionej recepty daje 100% gwarancji.
Dieta śródziemnomorska:
Produkty, które mamy jeść codziennie:
Chleb, Makaron, Kasze i inne produkty zbożowe, Ryż, Ziemniaki, Owoce i warzywa, fasola i inne roślinne strączkowe a także orzechy, Olej roślinny oraz sery, jogurty.
Kilka razy w tygodniu:
Ryby, Drób, Jaja, Słodycze.
Kilka razy w miesiącu ( lub częściej w mniejszych ilościach ):
Mięso czerwone.
Najzdrowszym tłuszczem na świecie jest oliwa z oliwek charakteryzuje się tym, że ma kwasy nasycone oraz ma wiele związków chemicznych bardzo przydatnych dala zdrowia człowieka. Kwasy nasycone są trwałe w wyniku długotrwałego smażenia. W wysokich temperaturach oliwa jest bardzo trwałym związkiem, bardzo słabo się rozkłada. Oliwa ma związki, które powodują obniżenie cholesterolu, który się w organizmie pojawił z innych powodów.
Najlepszym olejem jest olej rzepakowy, który posiada mało kwasów nienasyconych nie tak łatwo się rozkłada. Jest nisko erukowy, zawiera małą ilość toksyn.
Olej słonecznikowy, lniany mają dużo kwasów nienasyconych, nie nadają się do smażenia, pieczenia ponieważ łatwo się rozkładają.
Podstawowa Przemiana Materii to jest minimum energetyczne, które każdy organizm powinien mieć: 1 kilokaloria na 1 kg masy ciał razy 1 godzinę.
Mężczyzna 70 kg - 1070 kcal.
Lekka praca u mężczyzny wynosi 2470 kcal.
Lekka praca u kobiety 2100 kcal na dobę.
Przy umiarkowanej ciężkiej pracy dodaje się 600 kcal.
Przy ciężkiej pracy 1200 kcal.
Przy bardzo ciężkiej 1600 kcal.
Udział składników w pokrywaniu potrzeb energetycznych:
Węglowodany od 55 do 60 %, głównie chodzi o skrobię i wszystkie produkty, które ją zawierają.
Tłuszcze ok. 30% najwięcej tłuszczów roślinnych.
Białka ok. 12 %.
40 składników prostych.
Trzeba spożywać 1 gram białka na 1 kg masy ciała codziennie.
0,5 l mleka lub 100 gram chudego mięsa, 100 gram twarogu.
Śniadanie od 25 do 35 %.
Kolacja od 15 do 30 %
Nastolatek też jest ważny. Problemy zdrowotne młodzieży. Poradnik dala lekarzy. Pod redakcją Barbary Woynarowskiej i Marii Jodkowskiej. Warszawa 1995.
Programy stacji sanitarno - epidemiologicznej w Elblągu:
Stres pod kontrolą, program przeznaczony dla maturzystów.
Program profilaktyki HIV i AIDS przeznaczony dla pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej i Zakładów Karnych.
Program profilaktyki próchnicy „Twój piękny uśmiech” przeprowadzany w szkołach gimnazjalnych.
Program profilaktyki próchnicy „Radosny uśmiech, radosna przyszłość” dla uczniów klas 2 szkoły podstawowej.
Program pierwotnej profilaktyki wrodzonych wad. Prowadzony we wszystkich szkołach, wiadomości w nim zawarte są dopasowane do wieku odbiorców.
Program profilaktyki antynikotynowej prowadzony we wszystkich szkołach.
Profilaktyka raka piersi „Różowa wstążeczka” skierowany do szkół ponadgimnazjalnych.
Program zapobiegania wściekliźnie, klasy 1 -3 szkoły podstawowej.
Zapobieganie niektórym chorobom pasożytniczym skierowany do palcówek takich jak Dom Dziecka w wieku 7 - 9 roku życia.
Program profilaktyki WZW - wirusowe zapalenie wątroby typu A, „Mamo masz wybór”, skierowany jest do wychowanków przedszkola.
Promieniowanie ultrafioletowe jest to długość fal elektromagnetycznych od 280 - 310 nanometrów.
Bardzo szkodliwe są oparzenia skóry, dlatego nie można się opalać miedzy godziną 10 a 15.
Substancje dodawane do środków spożywczych lub używek.
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 27 grudnia 2000 roku. Zarządzenie to reguluje, które substancje mogą być dodawane do środków spożywczych.
Barwniki oznaczone od E 101 do E 180.
Konserwanty oznakowane E 200 - E 263.
Przeciwutleniacze ( antyoksydanty ) oznakowane od E 267 do E 385.
Zagęszczacze od E 400 - E 475.
Innej powyżej E 475.
Benzoesan sodu - konserwant.
Wiele konserwantów stosuje się z konieczności.
Wnioski:
Jak kupujemy produkty trzeba czytać etykiety.
Nie ma to jak naturalne potrawy.
Glutaminian sodu - w małych ilościach nie szkodzi.
Witaminy rozpuszczalne w wodzie.
B1, B12, B6,
C
Miacyna,
Kwas foliowy
Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.
A, D, E, K
Pierwiastki, które wchodzą w skład organizmu człowieka można podzielić na 3 grupy:
Makroelementy występują w organizmie w ilości 1%:
węgiel C,
wodór H,
tlen O,
azot N,
fosfor P,
siarka S,
potas K,
wapń Ca,
magnez Mg,
sód Na,
chlor Cl,
Pierwiastki biogenne.
Mikroelementy od 0,01% do 0,00001% małe ilości ale niezbędne:
żelazo Fe,
cynk Zn,
mangan Mn,
selen Se,
molibden Mo,
bor B,
jod J,
fluor P
Ultraelementy śladowe ilości: srebro, złoto.
Prawidłowe odżywianie opiera się na 7 fundamentalnych składnikach. Są to: białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki mineralne, woda i błonnik.
Białko buduje i odbudowuje.
Za dużo tłuszczów tworzy tłuszcz.
Żywność zmodyfikowana genetycznie jest to żywność, która pochodzi z roślin lub zwierząt u których w komórkach zmieniono kod genetyczny. Celem jest walka z głodem na świecie.
Jeżeli jakiś produkt spożywczy został wyprodukowany z takiego materiału, który został zmieniony na opakowaniu powinna być informacja GMO.
Czasopisma dotyczące zdrowia:
„Samo zdrowie”, „Zdrowie”, „Super zdrowie”, „Żyjmy dłużej”, „Super linia”, „Twoja zdrowa medycyna”, „Twoje zdrowie”, „Poradnik uzdrawiacza”, „Twoja nadzieja”, „Moje zdrowie”, „Zdrowie bez recepty”, „Vilcacora - żyj długo”, „Vita”, „Niepełnosprawność i rehabilitacja”, „Cudotwórca”, „Jestem”.
Zgony młodzieży w wieku 15 - 19 lat wg. radykalnych wypadków w 1994 roku w Polsce:
wypadki kolejowe - 45,
wypadki drogowe pojazdów mechanicznych - 642,
inne wypadki pojazdów - 15,
zatrucia - 49,
upadki przypadkowe - 52,
wypadki spowodowane przez ogień i czynniki naturalne - 20,
topienie się, duszenie i ciała obce - 176,
inne wypadki - 72
samobójstwa - 268,
zabójstwa - 45,
pozostałe wypadki, urazy i zatrucia - 66,
Razem 1450.
Sars
Na całym świecie zachowało ponad 3200 osób, z tego 154 osoby zmarły.
Sepsa to uogólnione zakażenie całego organizmu, któremu towarzyszą zaburzenia pracy narządów i krzepnięcia krwi.
AIDS - „dżuma XX wieku”, wywołuje ją wirus o spowolnionym działaniu.
Gąbczaste zwyrodnienie mózgu jest wywołane przez piony, atakuje układ nerwowy organizmu.
Choroba Kosfelba - Jakoba.
Alergia - nadwrażliwość organizmu na jakiś czynnik, jest to choroba cywilizacyjna. Organizm człowieka coraz bardziej jest narażony na reakcję różnych bodźców.
Rola małżeństwa i rodziny w wychowywaniu dzieci.
Wykorzystywanie seksualne nieletnich.
Jak zwalczać pedofilię.
Planowanie rodziny i zapobieganie ciąży.
Środki odurzające charakterystyka.
Używanie środków uzależniających.
Środki uzależniające ( ŚU ) są to substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego, działające na ośrodkowy układ nerwowy, zmieniające sposób funkcjonowania organizmu, zachowanie, myślenie i uczucia człowieka. Ze względu na ich wpływ na sferę psychiczną nazywane są też substancjami psychoaktywnymi. Biorąc pod uwagę dominujący rodzaj działania wyróżnić trzy typy:
Środki o hamującym działaniu na ośrodkowy układ nerwowy: opiaty ( opium, morfina, heroina, domowe przetwory maku, kodeina ), alkohol etylowy, leki nasenne ( głównie barbiturany ) i uspokajające ( głównie benzodiazepiny ), substancje lotne zawarte w rozpuszczalnikach, klejach, aerozolach ( kelsan, toluen, propan, butan ).
Środki o pobudzającym działaniu: kokaina, amfetamina. Również może tu być zaliczona nikotyna.
Środki zmieniające percepcję: kwas lizeropinowy ( LSD ), psylocybina ( substancja zawarta w grzybach halucynogennych ), cztero-hydro-kanabinol-TCH ( zawarty w przetworach konopi indyjskich - w marihuanie i haszyszu ).
11