Prokaryota (sinice, bakterie):
-mikroskopijna wielkość
-autotroficzne, pasożytnicze
-brak jądra, nić DNA ma kulisty kształt, zlokalizowana w nukleoidzie, nie oddzielonym od cytoplazmy błoną jądrową
-gęsta cytoplazma, nie wykonuje ruchów
-organelle różnią się wielkością (mezosomy=mitochondria, tylakoidy=chloroplasty)
-w ścianach komórkowych kwas pimelinowy
Sinice nitkowate:
-typ pleurokapsalny - nić zbudowana z komórek całkowicie otoczonych ścianą komórkową
-typ trychomowy - wszystkie komórki sinic tkwią we wspólnej ścianie komórkowej
-cenobium
-nie dzielą się ani mitotycznie ani mejotycznie
-heterocysty - komórki umożliwiające pochłanianie azotu atmosferycznego
-paramylon - polisacharyd występujący jako substancja zapasowa w komórkach euglenin.
-organizmy pionierskie
-przyczyniają się do wytwarzania warstwy próchnicy
-wzbogacają gleby w związki azotowe
-symbioza z paprociami wodnymi i zwierzętami
-pokarm (Azja)
-powodują zakwity wód
-zmniejszają zawartość tlenu w wodzie
-wytwarzają toksyny
Budowa komórki sinic: Wakuola gazowa, otoczka śluzowa, ściana komórkowa, ziarna cyanoficyny, rybosomy, karboksysomy (przyswajanie CO2) W zewnętrznej części komórki znajdują się tylakoidy a w nich chlorofil a. Posiadają też barwniki: fikocyjanina, fikoerytrina, karoten. Produktem asymilacji jest skrobia sinicowa. Materiał genetyczny zlokalizowany w nukleoidzie (genoforze).
Rozmnażanie: wegetatywne poprzez prosty podział komórki, rozerwanie nici, wytwarzanie:
-akinet (komórek przetrwalnikowych gdzie brak barwników asymilacyjnych, wytwarzane są substancje zapasowe)
endosporów - komórki rozrodcze tworzące się w zarodniach, z których są wyrzucane po rozerwaniu ściany
egzosporów - zarodniki zewnętrzne powstające przez pączkowanie
hormogoniów - zdolność ruchu.
Występowanie: woda, gleba, wilgotne skały
Gatunki:
Spirogyra (skrętnica) - spiralny chromatofor.
Zygnema (zrostnica) - dwa chromatofory gwiazdkowego kształtu
Mougeotia - płytkowaty chromatofor
Closterium sp. - półksiężycowaty chromatofor
Phacus sp. - forma monadalna z wyrostkiem, Gloeocapsa, Anabaena sp - heterocyscty, Oscillatoria - ruch wahadłowy, Rhizobium leguminosarum - bakterie symbiotyczne (korzenie łubinu), tworzą brodawki, przyswajają wolny azot z powietrza
Bakterie:
-plazmidy - krótkie fragmenty DNA
Kształt: kulisty - ziarenkowiec, laseczka - przecinkowiec, śrubowiec, pałeczka
Typy kolonii: dwoinka, pakietowiec, paciorkowiec, gronkowiec
Rozmieszczenie urzęsienia: jednorzęsa, czuborzęsa, wkołorzęsa
Eukaryota (grzyby, rośliny, zwierzęta):
-ściana komórkowa zbudowana z celulozy lub chityny
-błona komórkowa zbudowana z lipidów i białek, charakteryzująca się selektywną przepuszczalnością, oddziela ją od środowiska zewnętrznego
-cytozol - koloid wodny złożony z białek, lipidów, kwasów tłuszczowych, aminokwasów, substancji organicznych i nieorganicznych. W nim zachodzą procesy chemiczne
-jądro - kształt kulisty, DNA oddzielone od cytoplazmy błoną jądrową
-pory - kontakt z cytoplazmą
-jąderko - utworzone przez fibryle chromatynowe - enzymy produkujące rybosomalne DNA, nici DNA połączone są z chromatyną
-kariolimfa - sok jądrowy wypełniający jądro - woda, białka, enzymy
-mitochondrium - centrum energetyczne komórki, otoczone podwójną błoną, błona wewnętrzna tworzy grzebienie - oksysomy. Produkcja energii - ATP
-aparat golgiego - system błon złożonych z rurek. Modyfikacja, sortowanie, pakowanie, przekazywanie komórce białek i lipidów. U roślin tworzy ściany komórkowe
-rybosomy - biosynteza białek - białka, kwas rRNA
-retikulum endoplazmatyczne - system kanalików połączonych z błoną jądrową. + rybosomy błona - szorstka
-plastydy - dwie błony, zewnętrzna dobrze przepuszcza jony
a) chloroplasty - proces fotosyntezy, owalny kształt, podwójna błona, stroma we wnętrzu, chlorofil A i B
b) chromoplasty - podwójna błona, barwniki karotenoidowe
c) leukoplasty - bezbarwne - magazynowanie materiałów zapasowych - skrobia
-wodniczki - tonoplast - sok komórkowy - zw. organiczne i nieorganiczne. W nich kryształy - szczawiany wapnia
Rozmnażanie- Izogamia, anizogamia, oogamia
Grzyby:
-cudzożywne
-możliwość poruszania się
-materiał zapasowy - glikogen, polifosfat, lipidy
-ściana komórkowa zbudowana z chityny, hemicelulaz
-ciałem jest plecha o nitkowatej strukturze
Występowanie: powietrze, woda, gleba, inne organizmy
Rozmnażanie: wegetatywnie, płciowo, bezpłciowo
ŚLUZOROŚLA
-efemeryczne- rzadko pojawiają się na powierzchni gleby
-występują w lasach liściastych
-plazmodium - śluźnia, zdolność ruchu, początkowo bezbarwna, później żywo żółto lub czerwono zabarwiona.
-włośnia w postaci mniej lub bardziej rozgałęzionych nitek i rurek, przyrośnięta do maczugowatej kolumelli.
-w ścianie zarodni, strukturach włośni lub w trzonkach występuje węglan wapnia.
-odżywianie fagotroficzne - inne grzybowe zarodniki
Rozmnażanie: przez powstawanie zarodników: pływek (myksmonada /wilgoć/), pełzaków (myksameba /słońce/):
Typy zarodników:
-pierwoszczowocnie - powstaje na skutek ściągnięcia cienkich pasemek śluźni przy równoczesnym pokryciu grubych pasm ścianą (perydium)
-zrosłozarodnie - plazmodium tworzy jedno lub kilka kulistych skupień, o wnętrzu podzielonym na komory. Zarodnia pokryta jest zazwyczaj pergaminowym perydium. W wielu zrosłozarodniach rolę włośni pełni pseudowłośnia
-zarodnie wolne - w pewnych miejscach sieci gromadzi się śluźnia i w każdym z tych miejsc tworzy się odrębna zarodnia. W obrębie zarodni, obok zarodników, występuje włośnia. Powierzchniowa część zarodni często twardnieje tworząc perydium. Z jednego plazmodium powstaje większa ilość zarodni (Hemitrichia serpula - zapletka - pierwoszczowocnie walcowate, żółte, brązowożółte. Lycogala epidendrum - Rulik nadrzewny - zrosłozarodnie, łososiowy -> szarobrązowy. Dwuwarstwowe perydium)
GRZYBY LĘGNIOWE
-ściana komórkowa zbudowana z celulozy i be-glukan
-grzybnia rurkowata, wielojądrowa
-gatunki pasożytnicze
-oospora - zygota otoczona grubą ścianą komórkową
-żyją w wodzie lub pasożytują na innych organizmach
-rozmnażanie-bez-zoospory lub konidia..płć-oogamia
Gatunki:
Fitoftora - zaraza ziemniaczana
Rozłożek czerniejący - ze strzępek wznoszą się pionowe odgałęzienia, zakończone kulistymi ciemnymi zarodniami
Pleśniak biały
GRZYBY WŁAŚCIWE
Skoczaki:
-wielojądrowa grzybnia
-materiałem zapasowym jest glikogen i lipidy
-gamety i pływki posiadają jedną wić
Rozmnażanie: bezpłciowe -pączkowanie zoospory, płciowe - izogamia, anizogamia, oogamia
Sprzężniowce:
-ściana kom zbud z chityny..brak celulozy
-saprofity
-rozgałęziona grzybnia
-wytwarzanie nieruchomych zarodników
-rozmnażanie płciowe-gametongiogamia..bez-endo-egzogennie
Workowce:
-pasożyty, saprofity, symbioza
-grzybnia podzielona na fragmenty
-zarodniki powstające w workach: askospory
-rozmnażanie-bez-podział kom, pączkowanie, konidia.. płć-gameto..
Typy owocników:
a) klejstotecjum - zamknięty nie mający mechanizmu otwierającego, nie tworzą warstwy rodzajnej.
b) perytecja - owocnik płciowy, kulisty, z otworem na szczycie
c) apotecjum - owocnik w kształcie miseczki
-worki:
a) prototunikowy - delikatna ściana
b) jednotunikowy wieczkowy
c) jednotunikowy bezwieczkowy
d) dwutunikowy
-hymenium - (u dołu kapelusza) część owocnika grzybów złożona ze ściśle ze sobą połączonych worków, komórek płonych i czasem także podstawek, warstwa rodzajna.
Gatunki:
Torbiel śliwy - silna deformacja owoców, są większe od zdrowych, pomarszczone, pozbawione pestek.
Szpeciel brzozy - tworzą się czarcie miotły.
Mączniak prawdziwy dębu - biały nalot na liściach.
Mączniak agrestu - zniekształcenie liści, ciemne plamy
Buławinka czerwona - purpurowoczarne rożki wystające z kłosów zbóż
Maczużnik - na owadach
Czerniak klonowy - czarne plamy na liściach
Kustrzebka - w miejscach po paleniskach
Podstawczaki:
-30% całości grzybów, pasożyty, saprofity, symbioza
-septowana grzybnia - silnie rozgałęziona, wytwarza owocniki
-somatogamia - proces płciowy - wytwarzanie podstawek
a) homobazydium - typ podstawki grzybów właściwych charakteryzujący się występowaniem pojedynczej komórki
b) fragmobazydium - typ podstawki, która wytwarza ściany komórkowe dzielące ją na cztery części wytwarzające po jednym zarodniku
-typy hymenoforów:
a) gymnokarpiczne - nieosłonięte
b) hemiangiokarpiczne - posiadające osłonki w młodych stadiach rozwojowych, które z czasem odpadają.
c) angiokarpiczne - osłonięte przez cały okres rozwoju, otwierające się po dojrzeniu zarodników.
-Rozmnażanie- bez-konidia, pączk, oidia, Płć-somatogamia
Gatunki:
Rdza źdźbłowa - dwudomowa - berberys, trawy + zboża, czerwone nabrzmienia po obu stronach liścia, czarne kreski na zbożach.
Rdza grochu - wilczomlecz sosnka, groch. Ciemne kropki na liściach grochu, u wilczomleczu liście przyjmują łopatkowy kształt, kwiatostan nie wykształca się.
Śniedź cuchnąca pszenicy - kłosy wyglądają jak zwęglone.
Purchawica olbrzymia - chroniona
Gwiazdosz - chroniony - trójwarstwowe perydium
Sromotnik bezwstydny - czarcie jajo w młodym stadium - wtedy jadalny - wabi owady zapachem padliny
Gymnokarpiczne: głownia kukurydzy, porek brzozowy - ryrkowaty hymenofor, gmatwek dębowy - hymenofor w postaci labiryntu, kolczak - hymenofor w postaci kolców.
Hemiangiokarpiczne: pieczarka, muchomor cytrynowy - pierścień trwały, kania czubajka - szarobrązowe plamki, ruchomy pierścień.
Angiokarpiczne: Tęgoskór pospolity - purchawka
Huby
Porosty:
-wykorzystywane w metodach biomonitoringowych
-symbioza z grzybami (podstawczaki - mykobionta) i glonami (sinice - fotobionta)
-morfologiczny podział plech:
a) skorupiaste (najbardziej odporna na zanieczyszczenia)
b) listkowate - tworzą rozetki
c) krzaczkowate (najmniej odporna)
-anatomiczny podział plech:
a) homeomeryczna - glony rozmieszczone na całym przekroju plechy
b) heteromeryczna - komórki glonów tworzą wyraźną warstwę - gonidia (warstwa korowa górna, warstwa gonidialna, warstwa rdzeniowa, warstwa korowa dolna)
-typy ekologiczne:
a) epifityczne - na korze drzew
b) epiksyliczne - na martwych drzewach
c) epilityczne - na skałach
d) epigeiczne - na glebie
Rozmnażanie: płciowe, izydia - maczugowate wyrostki na plechach porostów, łatwo odłamujące się służące do rozmnażania wegetatywnego. Soredia - zawiera strzępki grzyba otaczające komórki glona.
Gatunki:
Złotorost ścienny - plecha listkowata, na korze, żółty.
Chrobotek - plecha krzaczkowata, stercząca do góry.
Wzorzec geograficzny - skały, plecha skorupiasta, z niej wyrastają podecja.
Brodaczka olbrzymia - plecha krzaczkowata rośnie w dół.
Glony:
-organizmy samożywne, środowiskiem życia jest woda
-używane jako biowskaźniki
-stopnie organizacji kolonii
1. stopień pełzakowaty - nibynóżki
2. stopień monadalny - podział podłóżny, kolonie, cenobia
3. stopień kapsalny (tetrasporalny) - galaretowata osłonka
4. stopień kokoidalny (kokkalny) - okrzemki
5. stopień trychalny (nitkowaty)
6. stopień komórczakowy (syfonalny)
7. stopień plektenchymatyczny z nicią centralną (kaskada)
8. plechy tkankowe
-podział ze względu na wymagania życiowe
1. hydrofity - woda
2. edafofity - gleba
3. aerofity - skały, kora
4. kriofity - lodowce
5. endofity - wewnątrz roślin i zwierząt
-rozmnażanie- bez-tworz. zarod. fragmentacja, podział
Gatunki:
fitoplankton - biernie przenoszony przez wodę, różny kształt, wyrostki, wytwarzanie tłuszczów, wakuol
glony bentosowe - zlokalizowane na dnie zbiorników wodnych, bądź pełzające na powierzchni
neuston - żyją w bańkach powietrza na powierzchni wody w okresie dni bezwietrznych
trentepolia - pomarańczowy - wilgotne skały, kory drzew
okrzemki - dolomity, zielenice - skały wapienne
Protisty:
Tobołki:
-organizmy wodne
-monada, ściana zbudowana z celulozy w postaci tarczek połączone szwami
-rozmnażanie przez podział lub płciowo
-bruzda podłużna, w miejscu przecięcia powstaje wić
Peridinium sp., Ceratium sp.
Eugleniny:
-monady, brak ściany komórkowej
-pelikula - błona komórkowa otaczająca cytoplazmę - widoczne fałdki, listki, dołki
-gardziel, kanalik, stigma - plamka oczna
-2 wici, paramylon, chlorofil A i B
-rozmnażanie przez podział
Euglena zielona, phacus sp.
Złotowiciowce:
-słodkowodne, planktonowe
-barwniki-fukoksantyna, luteina, mask chlor a, chlor c
-zapasowe: chryzolaminaryna
-rozmnażanie przez fragmentacje, podział podłużny, płciowo - izogamia
Hydrurus foetidus - czyste potoki górskie
Różnowiciowce:
-Barwniki- chlor a, czasem c, karotenoidy, nigdy b, brak fuko
-Zapas-podobne do paramylonu, tłuszcz
-słodkowodne, wilgotna gleba
-monady, formy nitkowate, komórczakowe
-rozmnażanie - fragmentacja zoospory, płciowo - izogamia, oogamia
Wydętka
Okrzemki:
-brak zdolności ruchu, plankton, bentos
-ściana komórkowa z pektyn wysyconych krzemionką
-wieczko, denko, tarczka, pas obwodowy
-wzrost komórki na grubość, żółte chromatofory
-rozmnażanie przez podział, izogamia, oogamia
-biowskaźniki czystości wód
-Barwniki- a,c1,c2 -Zapas-chrysolaminaryna, tłuszcze, oleje
Brunatnice:
-żyją w morzach, bentosy, pokarm
-pektynowa ściana komórkowa
-kwas alginowy, fukoidan zabezpieczają przed wysychaniem
-Zapas—lami-chrysolaminaryna, manitol, brak skrobi
-Barwniki-a,c (nigdy B)fukoksantyna, Be-karoten violaksantyna
-rozmnażanie bez-fragmentacje, izo-anizo-oogamie, przemianę pokoleń
-ryzoid - przyssawka, kauloid - część łodygokształtna
Morszczyn pęcherzykowaty, Sargassum sp., listownica
Krasnorosty:
-żyją w morzach, bentosy, czerwone
-ściana komórkowa zewnętrzna zbudowana z celulozy, wewnętrzna - pektynowa
-galaktany - gumy, substancje koloidalne - karagen, furcelan, mannit
-Zapasowy-skrobia krasnorostowa,dwucukry, glikozydy
-barwniki: fikocyjanina, fikoerytryna, luteina, a d alfa Be, ksantofile
-rozmnażanie-bez-fragmentacja, aplanospory, PŁĆ-oogamia
Szkarłatnica - morza, Żabirośl - słodkowodny, hildebrandia rzeczna - słodkowodna, Koralina
Zielenice:
-przodkowie roślin wyższych
-słodkowodne, gleba
-ściana komórkowa z celulozy,
-odżywianie-autotroficzne, hetero.. ZAPAS-skrobia, tłuszcze
-Barwniki-chlorofil a,b alfa BE-karoten, ksantofile
-rozmnażanie Płć-izo-anizo-oogamia BEZ-podział,fragmentacja
-symbioza z grzybami
Rośliny telomowe:
MSZAKI
-środowiska wilgotne, ocienione
-pokoleniem dominującym gametofit - wieloletni, sporofit jest drugim pokoleniem, uzależniony od gam., wytwarza mejospory
-brak typowej tkanki przewodzącej - drewna i łyka
-rośliny zarodnikowe
Mchy:
-plechowaty gametofit, po zapłodnieniu wyrasta sporofit przytwierdzony stopą, na szczycie ma zarodnie
-rozmnażanie płciowe - gametangia - rodnie, plemnie, bezpłciowe - sporofit - zarodniki
Gametofit kiełkuje w splątek. Przytwierdzone do podłoża za pomocą rhizodiów. Gametangia wykształcają się w skupieniach na łodydze, otoczone okrywą z liści.
Splątek - u prątników, nitkowaty, z zieloną częścią nadziemną i brunatnymi chwytnikami. U torfowców, początkowo nitkowaty, później blaszkowaty.
Posiadają hydroidy i leptoidy - komórki przystosowane do przewodzenia wody i związków organicznych.
Płonnik pospolity - silnie rozgałęziony splątek, kaulonema, chloronema, ozębnia - pojedynczy lub podwójny rząd wyrostków na brzegu otworu zarodni.
Mchy listkowate - prątniki - lasy, łąki, pola, dachy - wykorzystywany jako bioindykator skażeń.
Żurawiec falisty
Wątrobowce:
Występują w miejscach wilgotnych, ocienionych, posiadają plechowaty, zielony gametofit zdolny do samodzielnego istnienia. Zróżnicowane morfologicznie. Nie posiadają korzeni właściwych. Organami utrzymującymi mszaki w podłożu są chwytniki. Niewielki sporofit, zależny od gametofitu, wrasta w niego stopą, przez którą pobiera wodę, ma postać nierozgałęzionej łodyszki - sety, zakończonej zarodnią. Zarodnia posiada wieczko umożliwiające wysyp zarodników. Posiadają caiło oleiste - utwory o różnokształtnych ziarnach, zwykle bezbarwnych, silnie załamujących światło.
Porostnica wielokształtna - dwupienna, aparaty szparkowe zbudowane z 16 komórek, gametofit męski ma postać osmiopłatowej tarczki, żeński, kształt parasola. Do zapłodnienia potrzebna woda.
Torfowce:
-pozbawione chwytników, małe sporofity z niewielką setą, brak ozębni w listkach martwe komórki chłonące wodę.
Dwupienność - rozdzielnopłciowość: wierzby, sagowce, miłorzębowe, jałowiec pospolity, cis pospolity
PAPROTNIKI:
-korzenie przybyszowe
Widłakowe:
Jednakozarodnikowe - 9 gat. objętych ochroną ścisłą. Posiadają jeden typ zarodników. Nerkowate zarodnie u podstawy liści (za wyjątkiem widłaka wrońca). Posiadają kłosy zarodnionośne. Cudzożywne, obupłciowe przedrośle w symbiozie z grzybem.
Widłak wroniec, widłak goździsty, widłak jałowcowaty.
Różnozarodnikowe - kilka rodzajów zarodników z których wyrastają dwupienne gametofity. Bulwiaste przedrośla. Dojrzałość płciową osiągają po 16, 17 latach. Zarodnie u nasady liści.
Mikrospory- przedrośla męskie, makrospory - przedrośla żeńskie, ligula - twór liściopodobny, zbudowany z taknki miękiszowej, języczek.
Lepidodendron - wymarły późnokarboński rodzaj widłaka
Poryblin jeziorny - dobrze wykształcone korzenie
Wszystkie wymienione gatunki podlegają ochronie ścisłej.
Skrzypowe:
Sporofit osiąga wysokość ok. 1 metra gametofit jest drobny. Łodyga przesycona krzemionką, dwa rodzaje pędów - wiosenny, letni, liście zarodnionośne różne od płonych i zebrane w kłos zarodnionośny - strobil. Charakteryzują się okółkowym umieszczeniem liści i gałęzi na pędzie. Silnie zredukowane liście asymilacyjne i zarodnionośne. Podziemne kłącza umożliwiają rozmnażanie wegetatywne. Zarodniki wydają obupłciowy gametofit, z którego zwykle rozwija się tylko jeden zarodek.
Skrzyp olbrzymi - chroniony
Skrzyp leśny, bagienny, polny - w produkcji kosmetyków
Paprociowe:
Podziemne kłącza, nadziemne liście sercowy gametofit, liście makrofilne podzielone na blaszki, korzenie wyrastają bezpośrednio z łodygi, centralnie położona wiązka przewodząca, włoski pochłaniające wodę. U dołu liścia zarodnie skupione w kupki.
Nasięźrzał pospolity - kłos zarodniowy pojedynczy z dwoma szeregami zarodni - chroniony
Podejżrzon księżycowy - roślina wieloletnia, kosmopolityczna, z podziemnym kłączem, z którego wyrasta tylko jeden liść. Chroniony.
Długoszowe:
Niewielkie drzewka o nierozgałęzionej łodydze bądź łodygi ukryte w glebie z nadziemnym pióropuszem liści.
Długosz królewski, języcznik zwyczajny, podrzeń żebrowiec, pióropusznik strusi, zanokcica północna, zanokcica morowa - różnozarodnikowe
Paprotka zwyczajna, narecznica samcza - jednakozarodnikowe. Wszystkie chronione
Marsyliowe:
Sporokarpia - utwory kulistego kształtu a we wnętrzu zróżnicowane zarodnie.
salwinia pływająca - ochrona ścisła, mocno zredukowany cudożywny gametofit
Gałuszka kulecznica, marsylia czterolistna
Rośliny nasienne:
-nagozalążkowe wielkolistne \
-nagozalążkowe drobnolistne - wytwarzanie kwiatów i nasion
-okrytozalążkowe /
KWIAT:
Skrócony pęd, dno kwiatowe, na którym osadzone są mikrosporofile - pręciki lub makrosporofile - słupki. Mogą być jedno- lub obupłciowe
NASIENIE:
Powstaje z zalążka, przekształcone makrosporangium, uzyskało osłonę w procesie ewolucji - integument
KORZEŃ:
Przytwierdza roślinę do podłoża, przewodzenie wody i soli mineralnych
a)system palowy z korzeniami bocznymi - nagozalążkowe dwuliścienne
b)system wiązkowy - korzeń główny zanika - jednoliścienne, paprociowe
Metamorfozy:
-spichrzowe - gromadzenie materiałów zapasowych - marchew, seler, burak, rzodkiewka
-gromadzące wodę - sukulenty korzeniowe - pelargonia
-podporowe - wytwarzane przez rośliny o wysokich pędach,k tórych system korzeniowy nie jest zbyt głęboki - grząskie podłoże - palmy, figowce, kukurydza
-czepne - bluszcz pospolity - chroniony
PĘD:
-pojedyncze, rozgałęzione: widlaste, jednoosiowe, wieloosiowe
-nagie, owłosione, jedno-, wielokomórkowe, rozgałęzione lub nie, wydzielnicze - żywica, haczykowate - oset, parzące - butelkowaty kształt
Podział ze względu na trwałość:
Drzewa, krzewy, krzewinki, byliny, rośliny dwuletnie, rośliny roczne, rośliny zielne
ŁODYGA:
-przedłużenie korzenia, podpora dla liści, przewodzenie wody, soli mineralnych
-pusta, pełna - obła, kanciasta, spłaszczona, gładka, włoski, kolce, ciernie
-z węzłów wyrastają liście
Metamorfozy:
-płożące się
-pnące
-czepne
-magazynujące: wodę, materiały zapasowe
-pęd podziemny, kłącze
-bulwa, cebula
LIŚĆ:
-łodygowe
-przykwiatowe
-odziomkowe - u podstawy łodygi - różyczka liści
-skrętoległe - z węzła wyrasta tylko jeden liść
-naprzeciwległe
-okółkowe
-pojedyncze
-złożone
-równowąskie
Kształt: lancetowate, łopatkowate, jajowate, koliste
Powierzchnia: gładka, ząbkowana
Użyłkowanie: siatkowe, pierzaste, równoległe, widlaste
Metamorfozy:
-spichrzowe
-magazynujące wode
-ciernie
Budowa anatomiczna liścia rośliny dwuliściennej:
-skórka górna, dolna - brak chloroplastów, warstwa kutykuli
-mezofil - miękisz asymilacyjny: palisadowy, gąbczasty
- wiązki przewodzące: drewno, łyko
-aparaty szparkowe
Budowa anatomiczna liścia rośliny jednoliściennej:
-mezofil - jednolita tkanka
- wiązki przewodzące
- skórka górna, dolna
Budowa anatomiczna liścia rośliny nagozalążkowej:
-aparaty szparkowe w skórce
-sklerenchyma - tkanka wzmacniająca
-miękisz asymilacyjny
-wiązka przewodząca
-tkanka transfuzyjna
-przewód żywiczny
KWIAT:
-znamię
-szyjka słupka
-zalążnia
-pręciki
-płatki
-działki kielicha
-dno kwiatowe
-szypułka
TKANKI:
-tkanki twórcze - merystemy - regularne podziały komórek
-tkanki stałe - dojrzałe - brak podziałów
a) parenchyma - miękisz: najbardziej pospolita, różny kształt, cienka ściana komórkowa - celuloza, pektyny.
1. Miękisz zasadniczy - wypełnia przestwory komórkowe między tkankami
2. Miękisz asymilacyjny - chlorenchyma - dużo chloroplastów
-palisadowy
-gąbczasty
-wieloramienny
3. Miękisz spichrzowy - wypełniony materiałami zapasowymi
-wodonośny
4. Miękisz powietrzny - aerenchyma - u roślin podwodnych, magazynowanie O2, CO2
Wzmacniające: warunkują sztywność, zabezpieczają przed działaniem szkodliwych czynników zewnętrznych, łamaniem, ściskaniem, zgniataniem
b) kolenchyma - zwarcica: żywe, wydłużone komórki, zgrubienia na powierzchni ściany komórkowej - kątowa, płatowa
c) sklerenchyma - twardzica: główna tkanka mechaniczna - silnie zgrubiałe ściany komórkowe, stereidy - wydłużone komórki, sklereidy - komórki kamienne
Przewodzące: wydłużone, rurkowate komórki
d) ksylem - drewno - martwa tkanka przewodząca wodę od korzeni do całej rośliny
e) floem - łyko - żywa tkanka przewodząca produkty asymilacji z liści do miejsc użytkowania lub magazynowania
Okrywające: charakter pierwotny lub wtórny - okrywa wszystkie narządy roślin, młodsza - skórka, starsza - korkowica
f) epiderma - skórka - składa się z pojedynczej warstwy żywych komórek ściśle przylegających do siebie, nie posiadających chloroplastów. Pokryta kutykulą, chroniącą przed utratą wody i wnikaniem wirusów. Wytwory skórki: aparaty szparkowe, włoski - ograniczają transpirację, włośniki korzenia - pobierają wodę
g) peryderma - korkowica - korek, fellogen, felloderma, korkowica, przetchlinka - miejsce wymiany gazowej - korzenie, pnie, gałęzie.
h) utwory wydzielnicze
Formy ekologiczne roślin naczyniowych:
I kryterium: gospodarka wodna i temperatura środowiska
a) hygrofity - środ. wilgotne i ciepłe - lasy tropikalne - niecierpek pospolity, zawilec gajowy, begonie - PL. Słabo rozwinięty system korzeniowy, cienkie blaszki liściowe, aparaty szparkowe po obu stronach liścia, żywe włoski zwiększają powierzchnie parowania.
b) kserofity - środ. skrajnie suche - dobrze rozwinięty system korzeniowy - palowy - głęboko. Silnie rozwinięte tkanki przewodzące, nalot woskowy, liczne aparaty szparkowe, pokrój skórzasty, sukulenty mają silnie rozwinięty miękisz wodny - rozchodnik, rojnik.
c) mezofity - warunki średniej wilgotności i temperatury
d) tropofity - temperatura i wilgotność zmieniają się zależnie od sezonu - okres kwitnienia przypada na wiosne lub jesień
e) hydrofity - środ. wodne - cienkie blaszki pokryte skórką, słabo wykształcona kutykula, miękisz gąbczasty, powietrzny w liściach
II kryterium: światło
a) pnącza
b) epifity
Rośliny naczyniowe nagonasienne:
Wieloletnie o zdrewniałych łodygach, liście w postaci igieł, lub podzielonego liścia złożonego, zapylane przez wiatr, na krótkopędach rozwijają się jednopłciowe kwiaty bez okwiatu lub słabo rozwiniętym okwiatem.
Drobnolistne: miłorzębowe, szpilkowe
Miłorzębowe:
-długopędy - szybki wzrost krótkopędy - zahamowany wzrost - oba rodzaje pokryte wachlarzykowatymi liśćmi na ogonkach - dwupienny
-kwiaty męskie - woreczki pyłkowe, żeńskie - trzoneczki, wytwarzające na szczycie dwa zalążki, unerwienie widlaste.
Szpilkowe:
-najliczniejsza grupa roślin nagonasiennych, występują jako drzewa lub krzewy, zredukowane liście - szpilki, igły, łuski. Kwiaty - szyszki, wiatropylne i rozdzielnopłciowe.
Sosna, świerk, jodła, modrzew, jałowiec, cis - PL
Jałowiec płożący - Ameryka północna
Cedr - Himalaje, kraje śródziemnomorskie
Daglezja zielona, sosna zwyczajna
Pojedyncze igły - cis pospolity - ciemnozielone spłaszczone igły, nie traci ich na zimę, mięsista osnówka - jedyna nie trująca część, sekwoja
Dwie igły - sosna czarna, kosodrzewina, pinia
Trzy igły - sosna smołowa
Pięć igieł - limba, wejmutka
Kilkanaście igieł - modrzew polski, cedr
Głowocis - niskie drzewa, krzewy - ozdobne - Azja
Jodła - szyszki rosną do góry
Świerk - szyszki zwisają w dół
Modrzew europejski - hodowlany, modrzew polski - dziki - Pieniny, Beskidy, wyżyna lubelska, modrzew syberyjski - hodowlany, zrzuca szpilki na zimę
Cyprysik - hodowlany - liście w postaci łusek przylegających do osi pędu
Sekwoja olbrzymia - wybrzeża Pacyfiku, Ameryka północna - łuskowate liście, dojrzałe po 400 latach.
Wielkolistne: sagowce, gniotowe
Sagowce:
-rosną w tropikach, liście dużych rozmiarów, drzewa, kwiaty w postaci strobili, powstały w mezozoiku
-sagowiec odwinięty, palma sagowa
Gniotowe:
-obecność naczyń w drewnie wtórym, redukcja gametofitu męskiego do utworu dwukomórkowego, brak rodni w przedroślach żeńskich, duże płaskie liście, formy owadopylne, nieruchome gamety.
Gniot - lniany - lasy przyrównikowe, nerwacja liści - siatkowata
Przęśl - suche i ciepłe obszary - ukraina, słowacja - liście łuskowate - zanikają
Welwiczja cudowna - występuje tylko na pustyni Namib, krótki gruby pień, zagrzebany w piasku, skórzaste liście, silnie zredukowane kwiaty, roślina dwupienna.
Rośliny naczyniowe okrytonasienne:
Dwuliścienne:
MAGNOLIOWE:
Magnoliowce:
-obszary podzwrotnikowe, drzewa ozdobne, zapylane przez chrząszcze: magnolia
Grzybieniowce:
-hydrofity, zakorzenione na dnie, duże liście, dobrze rozwinięta tkanka powietrzna: grzybień biały, północny, grążel żółty, wiktoria królewska - amazonka - liście o średnicy 2 metrów
Jaskrowce:
-sasanka łąkowa - dwie osie symetrii, kaczeniec błotny, zawilec gajowy - wczesnowiosenna - lasy liściaste, przylaszczka - ochrona ścisła, zawilec leśny - ochrona ścisła, tojad mocny - symetria grzbiecista, ochrona ścisła
Makowce:
Makówka = torebka
GOŹDZIKOWE:
Goździkowce:
-symetria promienista, siedliska suche
-goździk pyszny - ochrona ścisła, gwiazdnica wielkokwiatowa - lasy liściaste, rogownica polna
Kaktusowe:
Byliny
UKĘŚLOWE:
Wrzosowce:
-torfowiska, obupłciowe kwiaty, mącznica lekarska - ochrona częściowa, wrzosiec bagienny - ochrona ścisła, borówka bagienna, brusznica, czernica, żurawina
Dyniowce:
-dynia olbrzymia, melon, ogórek
Krzyżowce:
-100 gat. roślin zielnych, kapusta, rzeżucha łąkowa, gęsiówka alpejska, czosnaczek, tobołki. Owoce - łuszczyna, łuszczynka
Wilczomleczowce:
-rośliny tropikalne
Wierzbowce:
-wierzba krucha, biała, wiciowa, iwa, topola balsamiczna
Pierwiosnkowce:
-pierwiosnek zwyczajny - chroniony
RÓŻOWE:
Różowce:
-zielne, owadopylne, psia róża, jeżyna ,grusza, jabłoń, jarzębina, głóg
Strączkowce:
-motylkowe: żagielek, dwa skrzydełka, łódeczka
-groch, fasola, łubin
Baldachokwiatowce:
Bluszcz - ochrona częściowa, mikołajek nadmorski - ochrona ścisła, żebrowiec górski, szczwół plamisty
ASTROWE:
Astrowce:
-kwiatostan - koszyczek, kwiaty języczkowate, rurkowate, stokrotka, podbiał, dziewięćsił bezłodygowy - chroniony, łopian, chaber, cykoria podróżnik
Jednoliścienne:
LILIOWE:
Liliowce:
-rośliny zielne, kwiaty o symetrii promienistej, grzbiecistej, duże, barwne. Okwiat - dwa okółki. Bulwy, bulwki, kłącza. Lilia złotogłów - ochrona ścisła, zimowit jesienny, krokus, śnieżyca wiosenna - ochrona ścisła, czosnaczek, tulipan, narcyz, szachownica cesarska - hodowana i w stanie dzikim, czosnek niedźwiedzi - ochrona częściowa, czosnek syberyjski, kosaciec żółty, syberyjski, purpurowy - efektowne kwiaty, symetria grzbiecista, ciemiężyca zielona - ochrona ścisła, kokoryczka okółkowa, konwalia majowa - ochrona częściowa, złoć żółta, śniadek baldaszkowy - ochrona ścisła.
Storczykowce:
-owadopylne, zielne, epifityczne, kwiaty podczas rozwoju skręcają się o 180°, okwiat z sześciu listków. Jeden przekształca się w warszczkę z ostrogą, jeden lub dwa pręciki, pyłek sklejony w pyłkowinę, małe, lekkie nasiona, kiełkują przy obecności grzybów. Obównik, kruszczyk szerokolistny - chroniony, dendrobium i oncidium - chronione, koźlaczek stożkowaty - chroniony, ophrys - chroniony, tajęża jednostronna - drobne kwiaty
Bromeliowce:
-rośliny tropikalne, rozłożyste drzewa, intensywnie zabarwione kwiaty. Ananas
Trawowce:
-zielne, roczne, wieloletnie, źdźbło, liście beogonkowe, wydłużone, kwiaty bardzo silnie zredukowane, jeden słupek, trzy pręciki, system korzeniowy wiązkowy - prerie, szuwary, wydmy, murawy kserotermiczne. Kukurydza, drżączka, owies, pszenica, żyto, jęczmień, trzcina pospolita, rajgras, grzebieniec, jęczmień grzywiasty, ostnica - ochrona częściowa, szczotlicha siwa, bliźniczka - psia trawka
Cibrowce, sitowce:
-turzyca, sit - trawiaste liście, silnie zredukowane kwiaty, drobne kłosy, cibora, turzyca piaskowa - ochrona częściowa, wełnianka pochwowa, sit drobny, kosmatka owłosiona, leśna, sit wyniosły.
ŻABIEŃCOWE:
-środowisko wodne, potrójny okwiat, kwiaty o symetrii promienistej, rozdzielnopłciowe. Osoka aloesowata - białe kwiaty, łączeń baldaszkowy, strzałka wodna - drobne liście, białe kwiaty
Rdestincowe:
-wodne, błotne, uproszczone kwiaty, wiatropylne
Obrazkowce:
-kwiatostan - kolba, płatki białe, zielone, czerwone, pomarańczowe
Palmowce:
-pień - kłodzina zakończona pióropuszem. Pałka szerokolistna, wąskolistna