Aliteracja (z łac. ad + litera) to powtórzenie w celach ekspresywnych jednej lub kilku głosek na początku lub w akcentowanych pozycjach kolejnych wyrazów tworzących zdanie lub wers. Aliteracja często była używana w dawnej poezji, szczególniej w klasycznej greckiej i rzymskiej, oraz w staroniemieckiej i skandynawskiej (literatura islandzka).
biją Boże bębny
przecież pięknie pana przepraszam
it takes two to tango (ang., "do tanga trzeba dwojga")
Alegoria - element świata przedstawionego w utworze, który poza znaczeniem dosłownym ma sens ukryty, zwany alegorycznym. W przeciwieństwie do symbolu znaczenie alegorii jest ustalone przez tradycję, a zatem właściwe jej odczytanie wymaga znajomości tejże tradycji. Alegoria pojawia się często w bajkach i w przypowieściach. W literaturze polskiej funkcjonuje szereg alegorii ojczyzny (np. Polski-walącego się domu, Polski-okrętu czy Polski-matki).
Anafora - celowe powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi. Stosowana w poezji i oratorstwie. Np. Szybko zbudź się, szybko wstawaj. Środek popularny w poezji barokowej.
Animizacja inaczej ożywienie, literacki środek stylistyczny polegający na nadaniu przedmiotom nieożywionym lub pojęciom abstrakcyjnym cech istot żywych, np. morze ryczy, chmura goni chmurę. Szczególnym przypadkiem animizacji jest antropomorfizacja w odniesieniu do przedmiotów nieożywionych, gdy przypisuje się im cechy wręcz ludzkie.
Antyteza- literaturze jest to zestawienie w jedną całość treściową dwóch przeciwstawnych określeń. Służy zwiększeniu ekspresji wypowiedzi.
np. pełno nas a jakoby nikogo nie było (Jan Kochanowski)"ciemno żeby swieciła gwiazda"(Czesław Miłosz)
Apostrofa - (gr.apostrofa) bezpośredni, patetyczny zwrot do osoby, bardzo często do bóstwa, personifikowanie idei lub przedmiotu, występujący najczęściej w przemówieniu lub uroczystym utworze poetyckim, np. odzie, a kreujący postać fikcyjnego adresata, zazwyczaj wyraziście odmiennego od rzeczywistego. Zaliczana do figur retorycznych oraz muzycznych figur retorycznych.
Na przykład:
"Wojenko, wojenko, cóżeś ty za pani". (Anonimowa piosenka z lat 1914-1918 śpiewana przez żołnierzy Legionów Polskich).
Chiazm polega na przestawieniu kolejności składników gramatycznych sąsiednich zdań: Nadchodzi noc. Zmrok zapada lub części zdania:
Żywiołem ptaków jest powietrze, ziemia - innych stworzeń
Elipsa - figura retoryczna - opuszczenie elementu zdania oczywistego ze względu na kontekst wypowiedzi (elipsa kontekstowa) lub ze względu na sytuację wypowiedzi (elipsa sytuacyjna), który przy odbiorze daje się zrekonstruować. Często występuje w postaci równoważnika zdania.
W elipsie kontekstowej opuszcza się element, bądź elementy zdania, ze względu na kontekst wypowiedzi, przy czym bardzo ważny jest powód tego pominięcia.
Najczęściej używana w mowie potocznej (skrót myślowy), a także jako środek artystyczny, umożliwiający kondensację treści i dynamizowanie wypowiedzi literackiej.
Epifora (epistrofa, conversio) to w literaturze powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na końcu kolejnych segmentów wypowiedzi.
Na przykład: Gdy byłem dzieckiem, mówiłem jak dziecko, czułem jak dziecko, myślałem jak dziecko. (1 Kor 13:11)
Epitet - wyraz (najczęściej jest nim przymiotnik) określający rzeczownik: "wieczna miłość", "piękny widok" ,"mały człowiek", epitet jest również środkiem poetyckim.
Ma on wpływ na znaczenie wyrazu, do którego się odnosi: poszerza je bądź zacieśnia, czasami nadaje inny nieco odcień lub określa stosunek wypowiadającego do danego przedmiotu lub zjawiska.
Swoistym zjawiskiem jest epitet stały, tzn. określenie zawsze odnoszone do tego samego zjawiska. Ten rodzaj epitetu występował przede wszystkim w poezji antycznej (np. "szybkonogi Achilles").
Specyficznym rodzajem epitetu jest epitet metaforyczny. Użyty w tej funkcji wyraz określający traci swe podstawowe znaczenie, przybiera zaś inne. Inne typy epitetów: dynamiczny (np. uciekający kot), malowniczy (żółty kapelusz), parzysty (wiek durny, bzdurny), złożony (szybkonogi maratończyk).
Epitet barokowy - w wierszu barokowym nic nie może być jednak zwykłe - poeci barokowi tworzyli bardzo rozbudowane epitety. Nie używali oni prostych określeń, lecz wyszukanych, składających się z wielu wyrazów konstrukcji. Ma to również duże znaczenie w tekstach lirycznych.
Twarde z wielkim żelazo topione kopotem,
Twardy dyjament żadnym nie pożyty młotem,
Twardy dąb wiekiem starym skamieniały,
Twarde skały, na morskie nie dbające wały:
Twardsza-ś ty, panno, której łzy me nie złamały,
Nad żelazo, dyjament, twardy dąb i skały.
Jan Andrzej Morsztyn, Do Panny
Hiperbola (gr. hyperbola, łac. superlatio, pol. środek stylistyczny) - zabieg stylistyczny polegający na wyolbrzymieniu, przejaskrawieniu cech przedmiotów, osób, zjawisk. Może dotyczyć ilości, rozmiaru, stosunku emocjonalnego, przyczyny, znaczenia lub skutku. Stosowany dla wywarcia mocnego wrażenia, spotęgowania ekspresji.
Hiperboli używa się również w mowie potocznej, np. gigantyczny zamiast duży, Powtarzałem ci to tysiąc razy!.
Glosolalia to w literaturze pozbawione wyraźnego sensu układy głoskowe, przypominające słowa rodzime lub obce, np. abrakadabra. Często spotykane w twórczości ludowej (zaklęcia, przyśpiewki).
Inwersja taki szyk wyrazów w zdaniu, który na tle obyczaju języka literackiego odczuwa się jako niezwykły bądź z powodu zmiany normalnej kolejności zależnych od siebie składniowo wyrazów, bądź też z powodu rozbicia jednolitych grup składniowych przez wtrącenie słów do nich nie należących. Wyrazistość inwersji zależy od stopnia wywołanej przez nią trudności w odczytaniu składniowej budowy tekstu. Inwersja jest środkiem stylistycznym wykorzystywanym w języku potocznym do uwydatnienia wartości semantycznej, emocjonalnej lub logicznej pewnych wyrazów. W poezji służy ponadto efektom brzmieniowym i wersyfikacyjnym oraz podkreśla odmienność poetyckiego wysłowienia; charakterystyczna zwłaszcza dla stylu poezji barokowej, nieobca jest także poetom późniejszym.
Np. "Twojego Dafnis brzegu stojąc podle, / Cudnej się we szkle przygląda urodzie" (A. Naruszewicz, Do strumienia
Metafora, inaczej przenośnia - językowy środek stylistyczny, w którym obce znaczeniowo wyrazy są ze sobą składniowo zestawione, tworząc związek frazeologiczny o innym znaczeniu niż dosłowny sens wyrazów np. "od ust sobie odejmę", lub "podzielę się z wami wiadomością", Pojęciem dopełniającym jest metonimia. Dualizm metafora-metonimia po raz pierwszy został zaproponowany przez neuropsychologa Romana Jakobsona w 1956, a w tak ogólnym znaczeniu spopularyzowany przez antropologa Claude Lévi-Straussa. Zdaniem socjologa Garetha Morgana postrzeganie świata społecznego odbywa się właśnie przede wszystkim przy użyciu metafor, a także sensemakingu (1986, Obrazy organizacji).
Porównanie- dwuczłonowa konstrukcja semantyczna, w której cechy przedmiotu lub zjawiska X (tego, co porównujemy) scharakteryzowanego w członie X zostają uwydatnione przez wskazanie na jego podobieństwo do przedmiotów lub zjawisk scharakteryzowanych w członie Y (tego, do czego porównujemy). Oba człony połączone są charakterystycznymi dla danego języka wyrażeniami - w języku polskim są to wyrażenia jak, jako, jak gdyby, na kształt, niby, podobny itp.,
Porównanie homeryckie to rodzaj porównania poetyckiego, które jest bardzo rozbudowane i stanowi pewną samodzielną całość wobec reszty utworu. Mimo że porównania homerowe pochodzą ze starożytnej poezji epickiej, występują także w liryce i epice pisanej prozą. W literaturze współczesnej pojawiają się o wiele rzadziej niż w literaturze dawnej.
Powtórzenie, repetitio , figura retoryczna, zabieg stylistyczny polegający na wielokrotnym użyciu tego samego elementu językowego (wyrazu, zespołu wyrazów, wersów lub zwrotek) celem uzyskania rytmizacji, podkreślenia znaczenia, zwiększenia ekspresji.
Przykład: "Zieleń, zieleń, coraz więcej zieleni i przestrzeni".
Rodzaje powtórzeń:
Paralelizm (z gr. parallēlismós - zestawienie, porównanie; od parállelos - równoległy) - tożsamość lub podobieństwo treściowe (znaczeniowe) lub kompozycyjne kilku analogicznych segmentów utworu literackiego (zdań, wersów, strof, scen, wydarzeń, wątków itp.).
Paralelizm może służyć podkreśleniu podobieństw lub - poprzez ukazanie ich powierzchowności - przeciwstawieniu elementów treści. Innymi słowy paralelizm jest to zjawisko równoległości, ciągłości, analogii pomiędzy grupami wyrazów układającymi się w ciąg. Jeden ze środków stylistycznych i podstawowych mechanizmów uporządkowania naddanego tekstu literackiego.
Można wyróżnić następujące rodzaje paralelizmu:
Przerzutnia (przeskocznia, zazębienie, zwarcie międzywersowe, enjambement) - przeniesienie wyrazu lub części zdania do następnego wersu (lub strofy) w celu zaakcentowania wypowiedzi bądź zwiększenia dynamiki. Jej celem jest pobudzenie wyobraźni czytającego.
Pytanie retoryczne - pytanie zadane nie w celu uzyskania odpowiedzi, lecz w celu skłonienia odbiorcy do przemyśleń na określony temat, podkreślenia wagi problemu, lub po prostu w celu podkreślenia ważkości całej wypowiedzi czy problemu; ewentualnie pytanie, na które jest oczywista odpowiedź. "Cóż możemy w tej sytuacji zrobić?" pyta mówca. Odbiorcy nie wiedzą, ale przeczuwają, że mówca zna odpowiedź. I rzeczywiście, po chwili słyszą odpowiedź na ich bolączki.
[...] Czy naprawdę niemieccy żołnierze są niezwyciężeni, jak bezustannie trąbi dumna faszystowska propaganda? (przerwa)
OCZYWIŚCIE NIE! Historia pokazuje, że nie ma niezwyciężonych armii, i nigdy ich nie było. Armia Napoleona była uważana za niepokonaną, ale w końcu została pokonana... [...]
W życiu codziennym pytania retoryczne używane są w celu zdyskredytowania rozmówcy. Pytanie: "I po co to wszystko?" w rzeczywistości wyraża lekceważenie bądź niskie mniemanie pytającego względem osoby pytanej.
Pars pro toto (łac. część zamiast całości) - figura retoryczna, odmiana synekdochy, polegająca na zastąpieniu nazwy przedmiotu przez nazwę jego części, np. własny kąt zamiast własny dom , dach nad głową zamiast dom.
Paradoks - sformułowanie zawierające efektowną, zaskakującą myśl, skłóconą z powszechnie uznawanymi przekonaniami, sprzeczną wewnętrznie, powstałą przez zestawienie całości znaczeniowo maksymalnie kontrastowych (opartych często na antytezie).
Oksymoron (z gr. oksýmōron, od oksýs ostry i mōros głupi), antylogia, epitet sprzeczny - figura retoryczna. Tworzy się go poprzez zestawienie wyrazów o przeciwstawnych, kłócących ze sobą znaczeniach. Najczęściej składa się z rzeczownika i określającego go przymiotnika (np."gorący lód", "żywy trup"), albo z czasownika i określającego go przysłówka (np."śpieszyć się powoli"). Oksymoron jest odmianą paradoksu o znaczeniu metaforycznym. Oksymorony pojawiały się często w literaturze baroku, np. w wierszu Andrzeja Morsztyna "I mrozem pałam, i ogniami leję [..] Mróz gorejący, a ogień lodowy [...] Żyjąc umieram, konam nieśmiertelnie".
Onomatopeja czyli dźwiękonaśladownictwo, harmonia naśladowcza to figura retoryczna, używany w poezji środek stylistyczny polegający na takim dobieraniu wyrazów (istniejących w mowie lub neologizmów albo glosolalii), aby naśladowały one swym brzmieniem opisywane zjawisko lub dźwięki wydawane przez opisywany przedmiot.
(...)
I dudni, i stuka, łomocze i pędzi,
A dokąd? A dokąd? A dokąd? Na wprost!
Personifikacja (z łac. persona - osoba i facere - robić) lub uosobienie - figura retoryczna i środek stylistyczny polegające na metaforycznym przedstawianiu zwierząt i roślin, przedmiotów nieożywionych, zjawisk lub idei jako osób ludzkich[2] - szczególnie często personifikuje się pojęcia abstrakcyjne, zwłaszcza jako wygłaszające przemowy.
Symbol -jest to zastąpienie jednego pojęcia innym, krótszym, bardziej wyrazistym lub najlepiej oddającym jego naturę, albo mniej abstrakcyjnym.. Symbole są pewnymi znakami umownymi, które w różnych kulturach mogą mieć różne znaczenia.
Znaczenia szczególne to między innymi:
litery to symbole głosek
Trop - drobna pieśń liturgiczna powstała w wyniku podkładania tekstu pod melodie śpiewu liturgicznego. Najstarszy polski trop to Bogurodzica. Starym tropem jest też pieśń wielkanocna Krystus z martwych wstał je. Jest to jednocześnie pierwszy polski zapis pieśni znaleziony w Graduale płockim z XIV wieku.
Źródło: "http://pl.wikipedia.org/wiki/Antyteza"
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
KONSPEKT LEKCJI JEZYKA POLSKIEGO[1], pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
Polski 6, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
polski4sem2, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
polski4sem1, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
Konspekt lekcji języka polskiego w klasie V, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
Polski 5, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
SEMESTR II polski5, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
narnia - scenariusz lekcji, pomoce dla nauczycieli, dla polonisty
Karta pracy potop szwedzki, pomoce dla nauczycieli, dla nauczyciela historii
konspekty zajęć wg Labana i jego uczennicy W.Sherborne, dobre pomoce, dla nauczycieli, Dokumenty, La
Przykładowe scenariusze zajęć terapeutycznych, pomoce dla NAUCZYCIELI
Cele edukacyjne dramy, pomoce dla NAUCZYCIELI
wzór wniosku o staż na nauczyciela dyplomowanego, pomoce dla NAUCZYCIELI
Przedmiotowy System Oceniania z historii dla klas IV, pomoce dla nauczycieli, dla nauczyciela histor
drzewo decyzyjne, pomoce dla nauczycieli, dla nauczyciela historii
KARTA OCENY GRUPY W PROJEKCIE, pomoce dla nauczycieli, dla nauczyciela historii
Scenariusze lekcji dla klasy 4 Był sobie człowiek, pomoce dla nauczycieli, dla nauczyciela historii
dla polonistów, nauczyciel szkoła podstawowa, polonista
Zabawy drama, pomoce dla NAUCZYCIELI
więcej podobnych podstron