Rola i miejsce fizjoterapii
w rehabilitacji medycznej

1. Metodykinezyterapeutyczne
   Rys historyczny rozwoju metod leczenia ruchem

Początki metod leczniczych sięgają czasów prehistorycznych

System Jogi opracowany w Indiach 2000 lat p.n.e.

Cel: uzyskanie najwyższej wydolności psychofizycznej

2. Tai Chi Chuan

Jest jednym z najdoskonalszych osiągnięć chińskiej filozofii i kultury. Opiera się na starochińskiej formie tańca klasycznego, sztuki walki, filozofii TAO i Księdze Przemian - I Cing. 

Jest systemem zharmonizowanych, płynnych ruchów obrotowych praktykowanych dla: 

• utrzymania zdrowia, 

• jako forma medytacji, 

• osiągnięcia właściwego krążenia wewnętrznej energii Chi 

• oraz jako doskonały środek samoobrony. 
  

3. starożytne Chiny
   

Ruch w tai chi jest wykonywany bez napięcia mięśni, wyciszony umysł działa w zjednoczeniu i harmonii z ruchem ciała.

Rozluźnienie mięśni całego ciała powoduje zwiększony efekt szybkiego odpoczynku. Tak wykonywany ruch wpływa na umysł, który kształtuje rzeczywistość wewnętrzną oraz otaczający nas świat.

4. Systemy lecznicze
   AKUPUNKTURA

Igły z moxą, bańki, pośrednia moxa na twarzy, igły z moxą.

Na igły nałożone są i podpalone kawałki cygara moxy.

Cygaro tląc się daje ciepło, rozchodzące się po igle do ciała pacjenta.

Pod igłami widać kawałki tektury, zabezpieczające przed oparzeniem popiołem z moxy.

 

5. Systemy lecznicze
   Uciskanie biologicznie czynnych punktów na ciele człowieka:

• łagodzi zaburzenia czynnościowe wielu narządów

• łagodzi ( do ustąpienia ) ból w wielu przypadkach chorobowych

• wspomaga konwencjonalne leczenie

• zwiększa wydajność ogólnoustrojową
  

6. Metody kinezyterapeutyczne
   Rys historyczny rozwoju metod leczenia ruchem

Gustaw Zender - twórca gimnastyki leczniczej zwanej Gimnastyką Szwedzką

1813 r. - powstanie Królewskiego Centralnego Instytutu Gimnastycznego

1857 r. - przedstawienie metody mechanoterapii

XIX wiek pierwsze opracowania teoretyczne z zakresu terapii manualnej

Tomasz Brown (1825) - przedstawił zależność nadmiernego napięcia mięśni od ucisku nerwu rdzeniowego

Marshall Hall - przedstawił związek licznych chorób z zaburzeniami funkcji poszczególnych segmentów kręgosłupa

Powstanie pierwszych systemów terapeutycznych w Ameryce Północnej

Andrew Taylor Still stworzył system postępowania manualnego zwanego Osteopatią

Daniel David Palmer (1895) stworzył metodę postępowania manualnego
nazwaną Chiropraktyką

The word 'Chiropractic' comes from the Greek words cheir meaning 'hand' and praktos meaning 'done' i.e. Done by Hand so named by the inventor or rather developer of Chiropractic: Daniel David Palmer or 'DD' as he is affectionately known amongst chiropractors.

DDP was born in Ontario, Canada in 1845 and moved south to Iowa in the USA in 1865 at the age of 20.

7. Chiropractic Report (November 2001) on chiropractic world wide stated that:
   There are approximately:
   

• 70,000 chiropractors in the United States,

• 10,000 in Japan,

• 6,000 in Canada,

• 2,500 in Australia,

• 1,600 in the United Kingdom,

and 100-500 in each of Belgium, Denmark, France, Italy, Norway, Sweden, Switzerland, New Zealand, South Africa and the Netherlands.

In the United Kingdom in 2003, 2,000 chiropractors are registered with the General Chiropractic Council but it has been estimated that the UK needs at least 10,000 just to satisfy current demands.

The profession is established, though in smaller numbers, in other European countries, Asia, Africa, the Middle East and South America."

8.  Wykorzystanie ruchu w celach leczniczych jako metody leczniczej - XX wiek

Intensywny rozwój wiedzy medycznej konieczny dla efektywnego wykorzystywania metod leczniczych

Początek specjalizacji terapeutów w danej dziedzinie - rozwiązywanie problemów funkcjonalnych

James Mennell profesor londyńskiego wydziału lekarskiego stworzył pionierską metodę diagnostyki i terapii zaburzeń czynnościowych pochodzenia stawowego

Alan Stoddard wykładowca londyńskiej szkoły osteopatii opracował specjalistyczne techniki diagnostyczno- terapeutyczne

James Cyriax angielski ortopeda opracował nową metodę leczenia ruchem (lata 50 XX wieku), która jest kontynuacją badań Mennella i Stoddarda.

Powstawanie kolejnych metod kinezyterapeutycznych stworzonych przez fizjoterapeutów: G. Maitlanda, F. Kaltenborna, R. Mc Kenziego, L. Hartmana, B. Muligana.

Rozwój metod leczenia wad postawy:

Nicole Andry jako pierwsza doceniła znaczenie ćwiczeń czynnych
w reedukacji posturalnej

Pehr Ling opracował system ćwiczeń do korekcji wad postawy

Lorenz przedstawił sposób zmniejszenia bocznych skrzywień kręgosłupa poprzez bierne redresje (koniec XIX w.)

Rudolf Klapp - kontynuuje ideę Lorenza (1905)

Druga połowa XIX w to rozwój metod kinezyterapeutycznych stosowanych
w przypadku uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego.

Jenne Colby i Mary Trainov opracowały pierwszy system ćwiczeń dla dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym

Inni terapeuci: Crothers, Pohla, Carlsona, Collins - stworzyli swe systemy terapeutyczne na błędnych założeniach teoretycznych powodujących zmniejszenia możliwości funkcjonalnych pacjentów.

Winthrop Phelps stworzył pierwszy prymitywny system ćwiczeń dla dzieci
z MPD

Deaver, Fay, Doman - korzystali z założeń Phelpsa tworząc w latach
50-tych i 60-tych XX wieku swe metody

XX w to rozwój takich metod jak: Bobath, Peto, Rood, Vojta, Sherbourne

Początkowo stosowane w takich specjalnościach jak ortopedia czy neurologia

Obecnie skutecznie stosowane także w innych specjalnościach:

• kardiologia,

• pulmonologia,

• interna,

• stomatologia.

Brak ujednoliconej systematyki metod kinezyterapeutycznych

Wiele istniejących sposobów terapii spełniających warunki definicji metody kinezyterapeutycznej nie powinno nazywać się metodą.

Kryteria jakie powinien spełniać system leczniczy aby zdefiniować go jako metodę kinezyterapeutyczną:

Twórca metody powinien dokładnie opisać wykorzystane w metodzie podstawy teoretyczne i wyjaśnić ich związek z aktualnie obowiązującą wiedzą.

Zastosowane w danej metodzie procedury diagnostyczne powinny umożliwiać szybkie i obiektywne określenie stanu pacjenta i zapewnić dzięki temu kontrolę uzyskiwanych efektów terapeutycznych.

Należy określić cele usprawniania.

Bardzo dokładnie przedstawić wszystkie środki terapeutyczne i metodykę ich realizacji.

Metoda kinezyterapeutyczna
jest to samodzielny sposób podejścia do problemu postępowania leczniczego, zawierający adekwatne do stanu choroby techniki diagnostyczne, posiadające odpowiednio szeroki zasób ćwiczeń leczniczych i działań leczniczych z uzasadnieniem ich wykonania wraz z teoretycznym wyjaśnieniem przyczyn dysfunkcji.

K. Walicki - autor pierwszego skryptu wydanego w Centrum Doskonalenia Nauczycieli Średnich Kadr Medycznych.

- jako pierwszy przedstawił podział metod kinezyterapeutycznych:

• Metody reedukacji nerwowo- mięśniowej

• Metody treningu oporowego

• Metody różne

Metody reedukacji nerwowo-mięśniowej wg. K. Walickiego

• PNF

• Bobath

• Levit

• Phelps

• Brunnstrom

Metody treningu oporowego wg. K. Walickiego:

• De Lorme,a

• Mc Quenna

• Hettingera

Krótkich napięć izometrycznych

Metody różne wg. K. Walickiego:

• Weissa

• Majocha

• Klappa

• Rocher

• Zandera

• Kenny

• Jakobsona

Kinezyterapii obwodowej

J. Nowotny - Podwójna klasyfikacja

Ze względu na sposób nauczania ruchu:

• Syntetyczne

• Analityczne

• Mieszane

Ze względu na udział chorego w procesie usprawniania:

• Reproduktywne

• Proaktywne

• Kreatywne

wg Zembatego (1983)

• Metody o znaczeniu historycznym

• Metody stosowane współcześnie

• Metody terapii manualnej i inne

F. Niethard
klasyfikacja metod reedukacji posturalnej, poszerzona przez J. Nowotnego i E. Saulicza:

Metody aktywnie redresujące:
Niederhoffera, Grocht-Gesner, Klappa,
Lehnert-Schroth, Majocha, ,,Presio”

Metody wykorzystujące aktywne przesłanki neurofizjologiczne: Scharll, Hanke, Brunkow.

9. Podział metod leczenia ruchem

Ashburn (1993); podział metod reedukacji; nerwowo- mięśniowej
stosowanych u dzieci.

Podział przeniesiono na metody wykorzystywane w rehabilitacji dorosłych z ogniskowym uszkodzeniem mózgu.

Ashburn wyróżnia metody:

Neurologiczne:

PNF, Brunnstrom, Rood, Bobath, Johnstone.

Wykorzystujące teorie nauczania: Peto, Carr i Shepherd

Techniczne: ze sprzężeniem zwrotnym, ze stymulacją funkcjonalną.

10. Klasyfikacja metod kinezyterapeutycznych zgodna z kryterium
    podstaw teoretycznych

• Metody Mechaniczne

• Metody Neurofizjologiczne

• Metody Edukacyjne

11. Metody Mechaniczne

• Butlera

• Cyriaxa

• Dobosiewicz

• Gocht-Gosner

• Hartmana

• Hoppe

• Jacobsen

• Kaltenborna- Evjentha

• Karskiego

• Klappa

• Kostewicza

• Maigne,a

• Maitlanda

• Majocha

• Marnitza

• Mc Kenzie

• Mennella

• Mulligana

• Niederhoffera

• Pressio

• Rochera

• Sharll

• Schroth

• Siwka-Tylmana

• Smith

• Travell-Simons

• Upledgera

• Zandera

12. Metody Neurofizjologiczne

• Brunkow

• Brunnstrom

• Bruggera

• Fay,a

• Hanke

• Johnstone

• Kenny

• Klinkmann-Eggers

• NDT- Bobath

• PNF

• Rood

• Vojty

13. Metody Edukacyjne

• Ayers

• Carr-Shepherd

• Deavera

• Klein-Vogelbach

• Peto

• Phelpsa

• Pilatesa

• S-E-T

• Sherborne

14. Metody Mechaniczne

Celem wykorzystania ruchu jest bezpośrednia, lokalna zmiana właściwości fizycznych tkanek narządu ruchu, które przyczynowo bądź objawowo związane są z zaburzeniem czynności organizmu.

Efekt uzyskiwany jest dzięki prostym odruchom bezwarunkowym i warunkowym sterowanym z poziomu rdzenia kręgowego, rdzenia przedłużonego i ośrodków podkorowych.

15. Metody Neurofizjologiczne

Odruchy warunkowe wykorzystywane są do nauki potrzebnych
wzorców ruchowych kontrolowanych przez ośrodki korowe, pola czuciowe i ruchowe
oraz ośrodki scalania i integracyjne.

Stymulacja taka wpływa pośrednio na korekcję zaburzeń funkcji motorycznych.

16. Metody Edukacyjne

Zaangażowanie:

• świadomości

• woli

• determinacji osoby usprawnianej

Wpływ na poprawę funkcji, jak również kształtowanie rozwoju intelektualnego i zachowań społecznych

17. Metoda Kaltenborna-Evjentha
    (Orthopedic Mannipulative Therapy-OMT, Nordic System)

Freddy Kaltenborn fizjoterapeuta skandynawski w połowie lat 50 XX w. rozpoczął pracę nad własną koncepcją terapii manualnej

Professor Freddy Kaltenborn, PT, OMT

Professor Olaf Evjenth, PT, OMT

Internationaly renowned author, lecturer, and co-developerof the Kaltenborn-Evjenth Concept

18. Metoda Kaltenborna-Evjentha
    Podstawy teoretyczne

Uznanie ograniczenia ruchu ślizgowego stawu za pierwotną i najważniejszą przyczynę zaburzenia funkcjonalnego.

Twórca metody przyjmuje ideę

Mc Conneila dotyczącą ukształtowania powierzchni stawowych na wklęsłe, wypukłe bądź siodełkowate

Wg. Mc Conneila
im większa kongruencja panewki i głowy tym więcej w stawie ślizgu niż toczenia.

Niewielkie zaburzenie proporcji ruchów pomiędzy ślizgiem a toczeniem wywołuje kompresję w obrębie struktur stawowych

Freddy Kaltenborn zauważył prawidłowość którą zdefiniował jako ,,regułę wklęsło -wypukłą”

Ważną częścią nordyckiego systemu terapii są techniki mięśniowe.

Twórcą tej części metody są:
Olaf Evjenth i Jern Hamberg

19. Kierunek ruchu ślizgu w stawie według Kaltenborna

Jeśli porusza się wypukła powierzchnia stawowa, to ruch ślizgu w stawie oraz ruch kości odbywają się
w kierunkach przeciwnych

20. Płaszczyzna lecznicza wg Kaltenborna

Przebiega poprzez małą powierzchnię styczną dwóch członów stawu Jest ustawiona pod kątem prostym do linii, która przebiega od osi rotacyjnej do środka tej płaszczyzny stycznej.

21. Zmiany płaszczyzny leczniczej
    w zależności od kształtu powierzchni stawowych wg. Kaltenborna

Płaszczyzna lecznicza stoi nieruchomo, gdy człon stawu o wypukłej powierzchni stawowej porusza się względem nieruchomego członu stawowego o wklęsłej powierzchni stawowej.

- Płaszczyzna lecznicza przemieszcza się wraz z członem stawowym o wklęsłej powierzchni stawowej

22. Badanie w metodzie OMT wg. diagnozy Herberta Frischa
    ,,5 na 5”

Pięć punktów głównych

• Wywiad

• Ocena stanu ogólnego

• Badanie palpacyjne

• Testy neurologiczne

• Badania dodatkowe

Pięć elementów badania neurologicznego:

mm. wskaźnikowe

• odruchy

• czucie

• motoryka

• koordynacja

23. Skala zakresu ruchu wg. Kaltenborna

Hypomobilność - ruchomość zmniejszona

st. 0 - brak ruchu w stawie

st. 1 - znaczne ograniczenie ruchu

st. 2 - nieznaczne ograniczenie ruchu

Ruchomość prawidłowa

st. 3 - zakres ruchu prawidłowy

Hypermobilność - ruchomość zwiększona

st. 4 - zwiększenie zakresu ruchu bez bólu

st. 5 - zwiekszenie zakresu ruchu z bólem

st. 6 - pełna niestabilność stawu

24. Techniki badania

Prostopadle do płaszczyzny leczniczej:

Trakcja

odseparowanie powierzchni stawowych

Prostopadle do płaszczyzny leczniczej:

Kompresja

docisk powierzchni stawowych

Równolegle do płaszczyzny leczniczej

Ślizgi stawowe przesunięcie jednego elementu kostnego w stosunku do drugiego

Ocena
czucia końcowego ruchu:

• mniej elastyczne

• bardziej elastyczne

• sprężynujące

• puste

• zbyt wczesne

• rozciągnięte

25. Cele terapii i środki do ich realizacji

Działania o charakterze przeciwbólowym:

• unieruchomienie miejscowe i ogólne

Działania o charakterze przeciwbólowym:zabiegi terapii fizykalnej

Działania o charakterze przeciwbólowym:

postępowanie specjalne
trakcja
trójpłaszczyznowa
w st. I i II,
wibracje i oscylacje

• Środki zwiększające zakres ruchomości:

• Masaż klasyczny , funkcjonalny, poprzeczny

• Techniki poizometrycznej relaksacji mięśni

• Środki zwiększające zakres ruchomości:

bierne rozciąganie przykurczonych struktur

trakcje w st. III

Środki zwiększające zakres ruchomości:

Mobilizacje w pozycji spoczynkowej i poza nią

Środki zwiększające zakres ruchomości:

Mobilizacje tkanki nerwowej

Środki zwiększające zakres ruchomości:

Manipulacje (5%)

Środki zmniejszające nadmierny zakres ruchu:

bierne środki pomocnicze

czynne ćwiczenia stabilizujące.

Ćwiczenia wspomagające i utrzymujące ruchomość tkanek miękkich i stawów:

Ćwiczenia siły, koordynacji, szybkości
i wytrzymałości.

Postępowanie profilaktyczne:

• automobilizacje

• autostabilizacje

• autostreching

26. Najczęściej stosowane w metodzie środki lecznicze

Trakcje - oddalenie elementów stawowych przebiegające prostopadle do płaszczyzny leczniczej stawu:

Trzy stopnie trakcji wg. Kaltenborna

• st. I rozluźnienie

• st. II napięcie

• st. III rozciągnięcie

Mobilizacje - powtarzane ruchy ślizgowe
w obszarze aktualnej ruchomości kątowej stawu, wykonywane równolegle do płaszczyzny leczniczej

Trzy stopnie mobilizacji wg. Kaltenborna

• st. I mały impuls bez widocznego ruchu
  ślizgowego w stawie ( wibracja, oscylacja )

• st. II ruch powodujący napięcie tkanek w kierunku
  leczniczym

• st. III rozciąganie tkanek w kierunku leczniczym.

27. METODY KINEZYTERAPII

Służą realizacji określonych celów za pomocą rozmaitych środków kinezyterapii

Rozmaitość metod pozwala na uatrakcyjnienie ćwiczeń i służy optymalizacji usprawniania.

---