WSTĘP
Zasady demokratycznego Państwa Polskie
Zasada suwerenności narodu - źródłem władzy jest naród, który jest uprawniony do decydowania i rozstrzygania w sprawach najważniejszych dla państwa (sprawowanie władzy pośredniej- wybierając parlament, prezydenta itp. uczestnicząc w referendum
W państwie demokratycznym wybory stały się podstawowym sposobem powoływania parlamentu, organów samorządowych oraz niektórych innych organów - w wielu krajach głowy państwa ( prezydenta )
PRAWO WYBORCZE
- określa całokształt postępowania wyborczego i ustanawiającemu podstawowe zasady, na podstawie których postępowanie to jest prowadzone.
Mówimy o prawie wyborczym w znaczeniu przedmiotowym czyli całokształt norm prawnych obowiązujących w państwie i regulujących tryb wyboru organów przedstawicielskich.
W znaczeniu podmiotowym - prawo wyborcze to określane w przepisach obowiązującego prawa uprawnienia obywateli do udziału w wyborach do organów przedstawicielskich
SYSTEM WYBORCZY
Jest pojęciem szerszym niż „ prawo wyborcze „ i rozumiane jest jako całokształt zasad w prawie wyborczym, a także nie mających charakteru prawnego, stosowanego w praktyce wyborów do organów przedstawicielskich.
Termin „ system wyborczy „ jest rozumiany:
- sensu largo jako ogół zasad dotyczących trybu przygotowania i przeprowadzenia wyborów oraz zasad podziału mandatów,
- sensu stricto - jako zasady ustalania wyników wyborów
Funkcje PRAWA WYBORCZEGO
Wyróżniamy nstp. funkcje prawa wyborczego
- FUNKCJA KREACYJNA - polega na wyrażaniu przez wyborców akceptacji i preferencji dla przedstawionych im w postępowaniu wyborczych alternatyw politycznych, a w szczególności personalnych.
- FUNKCJA POLITYCZNO - PROGRAMOWA - polega na wyrażaniu przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego, przedstawianego przez poszczególne ugrupowania polityczne.
- FUNKCJA LEGITYMUJĄCA - w jej ramach akcentuje się element legitymizowania (czyli uprawnianie ludzi władzy do działania w imieniu suwerenów) przez akt wyborczy, dokonywany przez podmiot władzy suwerennej określonego systemu polityczno - ustrojowego i określonej grupy rządzącej ( polegająca na dostarczeniu organom przedstawicielskim legitymacji do sprawowania władzy, do działania w imieniu tych, którzy je wybrali).
- FUNKCJA INTEGRACYJNA - umożliwia zespolenie zbiorowo określonego podmiotu władzy suwerennej poprzez określenie zasad dotyczących procesu kształtowania i wyrażania jego woli.
KONSTYTUCYJNE ZASADY PRAWA WYBORCZEGO W POLSCE
Zasady prawa wyborczego są zespołem podstawowych decyzji politycznych przesądzających o ogólnym charakterze wyborów.
Z reguły zasady prawa wyborczego formułowane są w konstytucji - jednak sama deklaracja konstytucyjna w zakresie katalogu podstawowych zasad prawa wyborczego nie jest wystarczająca. Jest ona natomiast rozwijana w ordynacjach wyborczych tworzących warunki do ich prawidłowego funkcjonowania, zgodnego z wolą ustrojodawcy.
Z reguły katalog ten tworzony jest na podstawie kryterium cztero- lub pięcioprzymiotnikowego wyborów do poszczególnych organów przedstawicielskich.
ZASADY:
POWSZECHNOŚCI,
RÓWNOŚCI,
BEZPOŚREDNIOŚCI,
TAJNOŚCI GLOSOWANIA
PODZIAŁU MANDATÓW, tj. zasadę wyborów proporcjonalnych albo większościowych.
ZASADA POWSZECHNOŚCI:
- określa krąg obywateli, którzy spełniając określone ustawą warunki mają prawo wybierania i bycia wybieranymi - określamy to mianem czynnego i biernego prawa wyborczego
Art. 62 Konstytucji stanowi, że prawo wybierania Prezydenta RP, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego (czynne prawo wyborcze - całokształt przepisów uprawniających obywateli do głosowania w wyborach i do podejmowania innych czynności wyborczych ) - ma obywatel polski, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania ukończy 18 lat. Tak więc Konstytucja nie uzależnia czynnego prawa wyborczego od jakichkolwiek cenzusów. Należy legitymować się obywatelstwem polskim oraz określonym wiekiem.
Prawo wyborcze w Polsce nie zna cenzusów, które występowały w systemach niedemokrytycznych ( cenzus majątkowy, wykształcenia, zasługi itp. ).
Konstytucja zna tez pewne wyłączenia, mianowicie nie posiadają praw wyborczych osoby, które:
- zostały ubezwłasnowolnione prawomocnym wyrokiem sądu,
- zostały pozbawione praw publicznych ( o czym orzeka sąd ) lub praw wyborczych ( orzeczenie Trybunału Stanu ).
Zatem o pozbawieniu praw wyborczych w Polsce, do tego w bardzo ograniczonym zakresie, uprawniona jest wyłącznie niezawisła władza sądownicza. Dzięki temu krąg wyborców w Polsce został zakreślony szeroko, co świadczy dobitnie, że nasze prawo wyborcze zostało oparte na zasadzie powszechności.
O ile obowiązująca Konstytucja w jednolity sposób rozstrzyga o czynnym prawie wyborczym obywateli, o tyle różnicuje warunki korzystania przez obywateli z prawa bycia wybieranym - biernego prawa wyborczego ( prawo do kandydowania i do uzyskania mandatu w wyniku wyborów )
Art. 99 Konstytucji - bierne prawo wyborcze do Sejmu i Senatu mają obywatele Polscy, posiadający prawo wybierania, którzy najpóźniej najpóźniej w dniu wyborów ukończyli 21 lat w wyborach do Sejmu, albo 30 lat w wyborach do Senatu,
Art. 127 Konstytucji - bierne prawo wyborcze w wyborach prezydenckich mają obywatele Polscy, którzy najpóźniej w dniu wyborów skończą 35 lat oraz korzystają z pełni praw wyborczych do Sejmu,
bierne prawo wyborcze na prezydenta, burmistrza, wójta maja obywatele, którzy najpóżniej w dniu wyborów ukończą 25 lat,
ZASADA RÓWNOŚCI wyborów rozumiana jest w dwojakim znaczeniu - formalnym i materialnym.
Zasada równości w sensie formalnym oznacza, że każdy wyborca dysponuje równą liczbą głosów.
Zasada równości w sensie materialnym oznacza, że siła głosu każdego wyborcy jest równa, co wyrażać ma się we wpływie, jaki ten głos wywiera na ostateczny wynik wyborów. Istotą działania tej zasady ma być prawidłowość, że taka sama liczba wyborców w danym okręgu wyborczym wybiera tę samą liczbę przedstawicieli, co równa liczba wyborców zamieszkujących innym okręgu wyborczym.
Równość w tym sensie osiągnąć można wówczas, gdy liczba mandatów przypadających na okręg wyborczy jest zależna od jednego tylko warunku - od liczby mieszkańców.
Materialne znaczenie równości wyborów związane jest z trzema praktycznymi elemantami:
Jednolitą normą przedstawicielstwa - obliczana jest przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólną liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych,
Wyznaczania okręgów wyborczych - okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego część, granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic wchodzących w jego skład powiatów i miast na prawach powiatu,
System wyborczym - tzn. przyjęcie określonego systemu wyborczego: proporcjonalnego lub większościowego
ZASADA BEZPOŚREDNIOŚCI - dotyczy sposobu wyboru przedstawicieli. Oznacza ona, że wyborcy osobiście, bez udziału pośredników dokonują wyboru swoich przedstawicieli. Obywatele wybierają swoich przedstawicieli sami, bezpośrednio, to ich głos przesądza o tym, komu przypadnie w udziale mandat poselski. Na karcie do głosowania wymienia się kolejno wszystkie zarejestrowane w okręgu listy kandydatów, wyborca stawiając znak X określa, która listę popiera i którego z jej kandydatów preferuje.
ZASADA TAJNOŚCI GŁOSOWANIA - dotyczy tej fazy wyborów, która stanowi realizowanie przez wyborców aktu wyborczego. Odnosi się więc ona do korzystania z czynnego prawa wyborczego.
Zasada tajności głosowania spełnia ważna funkcję gwarantowania wyborcy swobody podjęcia decyzji oraz bezpieczeństwa, że z powodu treści oddanego głosu nie spotkają go ujemne konsekwencje.
Ponadto tajność głosowania gwarantowana jest także przez stworzenie warunków umożliwiających nieskrępowanie oddawanie głosu:
- organizacja siedzib lokali wyborczych ( kabiny do głosowania ),
- wzór karty do głosowania ( może ona zawierać jedynie treść ściśle określona przez ustawę i uniemożliwiającą w jakikolwiek sposób identyfikowanie wyborcy,
- sposób postępowania z urną wyborczą.
ZASADA USTALANIA WYNIKÓW WYBORÓW -
Gdy chodzi o możliwe do zastosowania podstawowe zasady ustalania wyników wyborów, możemy mieć do czynienia z zasadą wyborów większościowych albo wyborów proporcjonalnych.
W zależności od wyboru jednej z nich uzupełnia ona katalog zasad prawa wyborczego, obowiązujący w wyborach do parlamentu albo w wyborach głowy państwa, o zasadę większości lub o zasadę proporcjonalności.
Obydwie zasady - większościowa i proporcjonalna - niezależnie od dzielących je różnic zawsze dotyczą relacji pomiędzy liczbą oddanych głosów a ostatecznym wynikiem wyborów.
System większościowy
- jego istota polega na tym, że pod warunkiem uzyskania największej liczbie ważnie oddanych głosów w okręgu mandat zdobywa albo kandydat w okręgu jednomandatowym, albo lista w okręgu wielomanadatowym.
System większościowy może występować w dwóch postaciach:
- system większości względnej - manadant zdobywa ten kandydat lub ta lista spośród zgłoszonych w danym okręgu wyborczym, który lub która uzyska największa liczbę ważnie oddanych w okręgu głosów. Bez znaczenia jest, czy suma głosów zdobytych przez kontrkandydatów lub kontrlistę większa jest od największej liczby głosów przypadających zwycięzcy. Może być tak, że dany kandydat ( lista ) otrzymuje mandat posiadając poparcie mniejszości ogółu wyborców o okręgu, a w konsekwencji nawet i w kraju. Ten system większościowy obowiązuje w wyborach senackich.
( głosowanie w okręgach mandatowych, wyborca posiada tyle głosów ile jest mandatów do obsadzenia w danym okręgu - za wybranego uważa się tych kandydatów, którzy uzyskali największa liczbę głosów - nie ma tutaj znaczenia procent głosów uzyskanych w skali kraju )
- system większości bezwzględnej - wybory przeprowadza się w okręgach jednomanadatowych, kandydat musi zdobyć poparcie ponad 50% głosujących w danym okręgu. Współcześnie system większości bezwzględnej stosowany jest do ustalania wyników wyborów na urząd prezydenta. Za wybranego uważa się kandydata, który otrzymał więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. W przypadku nie uzyskania wymaganej większości głosów przeprowadza się ( po 14 dniach ) wybory ponowne. W ponownym głosowaniu wyboru dokonuje się spośród kandydatów, którzy w pierwszym głosowaniu uzyskali kolejno największa liczbę ważnie oddanych głosów. W ponownym głosowaniu za wybranego uważa się kandydata, który otrzymał większą liczbę głosów.
System proporcjonalny
- W celu rozdzielenia mandatów stosuje się różnego rodzaju przeliczenia liczby głosów biorąc pod uwagę przynależność partyjna kandydatów.
Systemy proporcjonalne mogą być stosowane tylko w okręgach wielomandatowych, a warunkiem niezbędnym stosowanie tego sytemu jest zgłoszenia konkurujących ze sobą list kandydatów.
W Polsce system proporcjonalny jest stosowany w wyborach do Sejmu, stosując promującą większe ugrupowania metodę d' Hondta.
Według tego systemu komisja wyborcza dokonuje podziału mandatów pomiędzy uprawnione listy w ten sposób, że liczbę ważnie oddanych głosów na każdą z list okręgowych w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1,2,3,4 i tak dalej aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy okręgowe, a każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonych w opisany sposób szeregu ilorazu przypada jej liczb kolejno większych.
Ordynacja wyborcza uzależnia udział w podziale mandatów list okręgowych od uzyskania przez rejestrujące je komitety wyborcze określonego minimum poparcia społecznego w skali kraju.
W podziale mandatów w okręgach wyborczych uczestniczą okręgowe listy tylko tych komitetów wyborczych, których listy w skali kraju otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych głosów dla partii politycznych i 8 % dla koalicji.
Przykład
Okręg 8 - mandatowy
Partia A B C D E
910 600 920 450 80
920 920 - C PARTIA C - 3 MANDATY
910 910 - A PARTIA A - 3 MANDATY
600 600 - B PARTIA B - 1 MANDAT
450 460 - C PARTIA D - 1 MANDAT
80 455 - A
460 450 - D
455 313 - C
300 303 - A
225
40
313
303
TRYB PRZEPROWADZANIA WYBORÓW DO SEJMU I SENATU
Zasady i tryb zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów określa ustawa z 12 kwietnia 2001 r. zwana Ordynacją Wyborczą do Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej i Senatu Rzeczpospolitej Polskiej
Zarządzanie wyborów i kalendarz wyborczy
Na podstawie Art. 9 OW oraz Art. 98 K, wybory zarządza Prezydent RP w drodze postanowienia nie później niż na 90 dni przed końcem 4 letniej kadencji Sejmu, wyznaczając wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem kadencji Sejmu.
Postanowienie prezydenta podaje się do publicznej wiadomości i ogłasza w Dzienniku Ustaw RP najpóźniej w 5 dniu od dnia zarządzenia wyborów.
W postanowieniu o którym mowa wyżej, Prezydent, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji Wyborczej określa dni, w których upływają terminy wykonania czynności wyborczych ( tzw. kalendarz wyborczy ) takich jak: utworzenie okręgów wyborczych, obwodów głosowania, powołania komisji wyborczych, wyłożenia do publicznego wglądu spisów wyborców, zgłaszania list kandydatów, czas trwania kampanii wyborczej, podanie do publicznej wiadomości informacji o zarejestrowanych listach okręgowych, glosowanie ( godziny głosowania ).
Liczbę wybieranych posłów i senatorów określa Konstytucja RP w Art. 96 i 97, co znalazło również odzwierciedlenie w OW w Art. 132 i Art. 189 i jest to odpowiednio 460 posłów i 100 senatorów.
Okręgi wyborcze
W celu przeprowadzenie wyborów do Sejmu tworzy się wielomandatowe okręgi wyborcze zgodnie z Art. 136 OW.
W okręgu wyborczym wybiera się co najmniej 7 posłów, a okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego część, z tym że granice okręgu wyborczego nie mogą naruszać granic wchodzących w jego skład powiatów i miast na prawach powiatu.
Ustalenie liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach oraz podziału województw na okręgi wyborcze dokonuje się według jednolitej normy przedstawicielstwa, obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez ogólna liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych.
Informacje o okręgach wyborczych podaje się do publicznej wiadomości - najpóźniej w 52 dniu przed dniem wyborów w formie obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej
Zgłaszanie kandydatów
Zasady i tryb zgłaszania kandydatów na posłów określa Rozdział 17 OW, a jego zapisy stanowią, iż:
Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym jedną okręgową listę kandydatów na posłów,
Kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy,
Wyborca może udzielić pisemnego poparcia więcej niż jednej liście okręgowej,
Wyborca udzielający poparcia składa podpis na liście obok czytelnego swojego imienia i nazwiska, nr PESEL oraz adresu zamieszkania,
Lista okręgowa powinna być poparta, podpisami co najmniej 5.000 wyborców stale zamieszkujących danym okręgu wyborczym, (Art. 142 OW)
Komitet wyborczy, który zarejestrował listy okręgowe w co najmniej najmniej połowie okręgów wyborczych, uprawniony jest do zgłoszenia dalszych list bez poparcia zgłoszenia podpisami,
Listę okręgową zgłasza się najpóźniej 40 dniu przed dniem wyborów, (Art. 143 OW)
Liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż liczba posłów wybieranych w danym okręgu i większa niż dwukrotność liczby posłów wybieranych w danym okręgu,
Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie protokołów rejestracji list okręgowych przyznaje w drodze losowania jednolity numer dla list tego samego komitetu wyborczego, zarejestrowanych więcej niż w jednym okręgu wyborczym.
Natomiast do zasad i trybu zgłaszania senatorów odnosi się Rozdział 24, który określa, iż:
Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym najwyżej tylu kandydatów na senatorów, ilu senatorów jest wybieranych w danym okręgu wyborczym.
Zgłoszenie kandydata na senatora powinno być poparte podpisami co najmniej 3.000 wyborców,
Zgłoszenie każdego kandydata na senatora dokonuje się odrębnie - jeżeli komitet wyborczy dokonuje zgłoszenia więcej niż jednego kandydata.. na senatora, to zgłoszenie każdego kandydatów musi być poparte odrębnie podpisami wyborców.
Stwierdzenie ważności wyborów oraz protesty wyborcze
Zgodnie z Art. 101 K, ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.
Przeciwko ważności wyborów w okręgu lub wyborowi posła czy senatora może być wniesiony przez wyborcę protest z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom lub naruszenia przepisów Ordynacji Wyborczej, dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów.
Protest wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w dzienniku Ustaw RP. Art. 79 OW mówi, iż wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać dowody, na których opiera swoje zarzuty.
Najwyższy sąd rozpatruje protest w składzie 3 sędziów w postępowaniu nieprocesowym i zgodnie z Art. 80 OW wydaje w formie postanowienia opinię w sprawie protestu.
Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych, na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową Komisję Wyborczą oraz opinii wydanych w wyniku rozpoznania protestów, rozstrzyga o ważności wyborów oraz o ważności wyboru posła lub senatora, przeciwko któremu wniesiono protest.
Rozstrzygnięcie to, Sąd Najwyższy podejmuje w formie uchwały, nie później niż w 90 dniu po dniu wyborów (Art. 82 OW)
Wygaśnięcie mandatu posła lub senatora i uzupełnienie składu Sejmu lub Senatu
Ordynacja Wyborcza określono w jakich przypadkach następuje wygaśnięcie mandatu posła lub senatora i jaki jest tryb uzupełnienia składu Sejmu lub Senatu.
Wygaśnięcie mandatu nasteruje wskutek:
Utraty prawa wybieralności,
Pozbawienie mandatu prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu,
Zrzeczenie się mandatu,
Śmierci posła lub senatora,
Zajmowanie w dniu wyborów stanowiska lub funkcji, których stosownie do przepisów Konstytucji, Art. 103, nie można łączyć z mandatem posła lub senatora, są to następujące funkcje: Prezesa NBP, Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka, członka Rady Polityki Pieniężnej, członka Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, ambasadora - jeżeli nie złoży on Marszałkowi Sejmu w terminie 14 dni od ogłoszenia wyborów, oświadczenia o złożeniu rezygnacji z zajmowanego stanowiska lub pełnionej funkcji
Powołanie w toku kadencji na stanowisko lub funkcji, których nie można łączyć z mandatem posła,
Wyboru w toku kadencji na posła do Parlamentu Europejskiego,
Odmowa złożenia ślubowania (Art. 104 K)
Wygaśnięcie mandatu posła stwierdza Marszałek Sejmu, a mandatu senatora Marszałek Senatu w drodze postanowienia.
W razie wygaśnięcia mandatu posła Marszałek Sejmu zawiadamia na podstawie informacji Państwowej Komisji Wyborczej, kolejnego kandydata z tej samej listy okręgowej, który w wyborach otrzymał kolejno największą liczbę głosów, o przysługującym mu pierwszeństwie do mandatu. Przy równej liczbie głosów o pierwszeństwie rozstrzyga kolejność umieszczenia kandydata na tej liście okręgowej.
W razie wygaśnięcia mandatu senatora Prezydent RP zarządza wybory uzupełniające do Senatu.
Wybory uzupełniające zarządza się i przeprowadza w terminie 3 miesięcy od dnia stwierdzenia wygaśnięcia mandatu senatora.
Wyborów uzupełniających nie przeprowadza się w okresie 6 miesięcy przed dniem, w którym upływa termin zarządzenia wyborów do Sejmu.
Wybory przeprowadza się na terenie tego okręgu wyborczego, na którego terenie nastąpiło wygaśniecie mandatu senatora.
Kampania wyborcza
Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia postanowienia Prezydenta RP o zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem wyborów (Art. 85 OW).
W trakcie kampanii wyborczej zgodnie z Art. 88 OW zabronione jest:
prowadzenie kampanii wyborczej na terenie zakładów pracy lub instytucji publicznych w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,
jakiekolwiek formy agitacji w szkołach podstawowych - gimnazjach wobec uczniów nie posiadających prawa wybierania.
organizowanie gier losowych, konkursów, dostarczanie napojów alkoholowych nieodpłatnie,
umieszczanie plakatów i haseł wyborczych na zewnątrz i wewnątrz budynków administracji rządowej i samorządowej oraz sądów, a także na terenie jednostek wojskowych i oddziałów obrony cywilnej oraz skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych
umieszczanie plakatów i haseł reklamowych na budynkach, ogrodzeniach itd. bez zgody właściciela lub zarządcy nieruchomości,
Od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania zabronione jest zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek, jak też prowadzenie w inny sposób agitacji na rzecz kandydatów i list kandydatów (Art. 87 OW)
W terminie 30 dni po dniu wyborów komitety wyborcze obowiązane są usunąć wszelkie materiały: plakaty, hasła wyborcze oraz urządzenia ogłoszeniowe ustawione dla celów prowadzenia kampanii wyborczej ( Art. 90 OW)
Jeżeli materiały wyborcze: plakaty, ulotki, hasła, wypowiedzi i inne formy, w tym również w prasie w rozumieniu prawa prasowego, zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat na posła lub senatora osobiście lub przez pełnomocnika komitetu wyborczego, na mocy Art. 91 OW, ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o:
nakaz sprostowanie informacji,
zakaz rozpowszechniania tej informacji,
nakaz przeproszenia osoby której dobra zostały naruszone
Kampania wyborcza w programach radiowych i telewizyjnych
Komitetom wyborczym przysługuje prawo do rozpowszechniania nieodpłatnie audycji i ogłoszeń wyborczych w programach Telewizji Polskiej i Polskiego Radia z podziałem na programy ogólnokrajowe i regionalne.
W programach ogólnokrajowych, jeżeli zarejestrował swoje listy okręgowe co najmniej w połowie okręgów wyborczych;
W programach regionalnych, jeżeli zarejestrował listę okręgową co najmniej w jednym okręgu wyborczym.
Łączny czas rozpowszechniania audycji i ogłoszeń wyborczych wynosi:
w wyborach do sejmu
w stacjach ogólnopolskich 15 godzin w TV i 30 godzin w PR
w stacjach regionalnych 10 godzin w TV 15 godzin w PR
w wyborach do senatu
w stacjach ogólnopolskich 5 godzin w TV i 10 godzin w PR
w stacjach regionalnych 3 godzin w TV 6 godzin w PR
Czas przeznaczony na rozpowszechnianie audycji, dzieli się równo pomiędzy uprawnione komitety wyborcze na podstawie informacji od Państwowej Komisji Wyborczej, które zarejestrowały komitety wyborcze lub kandydatów na senatorów.
Finansowanie wyborów
Zgodnie z OW finansowanie kampanii wyborczej jest jawne, a wydatki ponoszone przez komitety wyborcze pochodzą z ich źródeł własnych.
Jedynie wydatki związane z organizacją wyborów pokrywane są z Budżetu Państwa i dotyczą w szczególności:
Państwowej Komisji Wyborczej i komisji niższego szczebla
Krajowego Biura Wyborczego
Zadań organów administracji rządowej
WYBORY SAMORZĄDOWE :
Rejestracja kandydatów / organizacja wyborów
Zasady głosowania
Pełnomocnictwa
Ad 1)
- wybory samorządowe obejmują : wybory do sejmiku wojewódzkiego, do rad powiatu, do rady gminy oraz wybory bezpośrednie na wójta, burmistrza, prezydenta miasta
- Kandydatów do poszczególnych rad zgłaszają Komitety Wyborcze
Komitety wyborcze mogą być tworzone przez:
Partie polityczne,
Stowarzyszenia i organizacje społeczne
Wyborców
Obywatele, w liczbie co najmniej 5, mający prawo wybierania, mogą utworzyć komitet wyborczy wyborców, składając pisemne oświadczenie o utworzeniu komitetu, z podaniem swoich imion i nazwisk, adresów zamieszkania oraz numerów ewidencyjnych PESEL.
Po zebraniu co najmniej 20 podpisów obywateli mających prawo wybierania, popierających utworzenie komitetu, pełnomocnik wyborczy zawiadamia komisarza wyborczego właściwego ze względu na siedzibę komitetu o utworzeniu komitetu ( przy zgłoszeniu kandydatów na radnych w więcej niż w jednym województwie - co najmniej 1.000 podpisów )
ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA RADNYCH:
Prawo zgłaszania kandydatów na radnych przysługuje komitetom wyborczym
Komitet wyborczy może zgłosić w każdym okręgu wyborczym tylko jedna listę kandydatów
w gminie do 20.000 mieszkańców może zawierać tyle nazwisk kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu wyborczym,
powyżej 20.000 mieszkańców nie może zawierać mniej niż 5 nazwisk kandydatów i więcej niż dwukrotność liczby radnych wybieranych w danym okręgu wyborczym
kandydować można tylko w jednym okręgu wyborczym i tylko z jednej listy
każda lista musi być poparta podpisami co najmniej 25 wyborcami, jeżeli dotyczy zgłoszenia w gminie liczącej do 20.000 mieszkańców, co najmniej 150 wyborców - jeżeli dotyczy zgłoszeń w gminie liczącej powyżej 20.000 mieszkańców
wyborca może udzielić poparcia dowolnej liczbie list kandydatów, wycofanie udzielonego poparcia nie jest skuteczne
ZGŁASZANIE KANDYDATÓW NA WÓJTÓW ( BURMISTRZÓW )
przysługuje partiom politycznym, stowarzyszeniom i organizacjom społecznym, wyborcom przy czym prawo zgłaszania kandydatów na wójtów mają te komitety wyborcze, które zarejestrowały listy kandydatów na radnych w połowie okręgów wyborczych w danej gminie.
kandydatów na wójtów zgłasza się najpóżniej w 25 dniu przed dniem wyborów
do zgłoszenie dodatkowo ( od tych wyborów ) należy dołączyć oświadczenie lustracyjne, które zostaje przesyłane do oddziałowego biura lustracyjnego Instytutu Pamięci Narodowej dla kandydatów urodzonych przed dniem 1 sierpnia 1972 roku,
Ad 2 )
W wyborach do rad gmin w gminach liczących do 20 tyś mieszkańców wyborca może głosować na tylu kandydatów, ilu radnych jest wybieranych w danym okręgu; może on głosować na kandydatów różnych list, może także głosować na mniejszą liczbę kandydatów niż liczna radnych wybieranych w okręgu (art. 117 ust. 1-3 Ordynacji).
Głos jest nieważny gdy wyborca:
postawił znak x przy większej liczbie nazwisk kandydatów niż wynosi liczba radnych wybranych w danym okręgu,
nie postawił znaku x przy nazwisku żadnego kandydata
lub postawił tylko znak x przy nazwisku kandydata skreślonego lub kandydata z listy, którą unieważniono.
W wyborach do rad gmin w gminach liczących powyżej 20 tys. Mieszkańców wyborca może głosować tylko na jedną listę i na jednego kandydata z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do otrzymania mandatu.
Głos jest nieważny gdy:
wyborca postawił znak x przy nazwisku dwóch lub większej liczby kandydatów kandydatów różnych list,
wyborca nie postawił znaku x przy nazwisku żadnego kandydata
wyborca postawił znak x przy kandydacie skreślonym lub kandydacie z listy unieważnionej
W wyborach na wójta ( burmistrza ) wyborca może oddać glos tylko na jednego kandydata.
Jeżeli znak X postawiono w kratce z lewej strony obok nazwiska dwóch lub więcej kandydatów albo nie postawiono tego znaku obok nazwiska żadnego kandydata, głos uznaje się za nieważny
Wybory samorządowe - pełnomocnictwo
Prawo do głosowania przez pełnomocnika zostało wprowadzone w ostatnich wyborach prezydenckich.
W wyborach samorządowych takie prawo daje Art. 2 ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików wojewódzkich.
Zgodnie z Art. 40 OW prawo do ustanowienia pełnomocnika do głosowania mają:
wyborcy posiadający orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności,
a także wyborcy posiadający równoznaczne orzeczenie organu rentowego o całkowitej niezdolności do pracy, niezdolności do samodzielnej egzystencji, całkowitej niezdolności do pracy, orzeczenie o zaliczeniu do I lub II grupy inwalidów,
oraz wyborcy, którzy najpóźniej w dniu głosowania ukończą 75 lat
Pełnomocnikiem może być osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co udzielający pełnomocnictwa do głosowania.
Pełnomocnikiem nie może być osoba wchodząca w skład OKW właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do glosowania, a także mężowie zaufania oraz osoby kandydujące.
Pełnomocnictwo do głosowania można przyjąć od jednej osoby lub od dwóch, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat lub siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.
Pełnomocnictwa do głosowania udziela się przed wójtem lub innym upoważnionym pracownikiem urzędu najpóźniej do 10 dnia przed dniem wyborów.
Do wniosku należy dołączyć pisemna zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem oraz kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności, jeżeli wyborca udzielający pełnomocnictwa w dniu głosowania nie będzie miał ukończone 75 lat.
Pełnomocnictwo można cofnąć na dwa dni przed dniem wyborów,
Wyborca, który udzielił pełnomocnictwa może zagłosować sam, jeżeli zrobi to przed pełnomocnikiem.