UDZIELANIE POMOCY TONĄCEMU

/Literatura/PODSTAWY BEZPIECZEŃSTWA W WODZIE

Obowiązkiem każdego człowieka jest niesienie pomocy tonącemu, reagowanie na każde wołanie o ratunek i na ruchy świadczące o wzywaniu pomocy.

Nawet nie umiejący pływać może przyczynić się do wszczęcia akcji ratunkowej przez zaalarmowanie innych osób lub w określonych okolicznościach i warunkach - udzielić pomocy sam.

Jednak bezpośrednie udzielanie pomocy tonącemu wymaga wielu umiejętności. Trzeba dobrze pływać, nurkować, sprawnie posługiwać się sprzętem ratunkowym i znać zasady udzielania tonącemu pomocy w wodzie i na brzegu.

Umiejętność zastosowania różnych sposobów ratowania jest konieczna tak ze względu na osobiste bezpieczeństwo ratującego, jak i ze względu na tonącego. W większości przypadków tonący zachowuje się agresywnie, wpada w panikę, traci przytomność umysłu itp., co nie tylko utrudnia jego ratowanie, ale także przede wszystkim stwarza w wodzie dalej od brzegu duże niebezpieczeństwo dla ratującego. Przez nieumiejętne ratowanie można tonącemu wyrządzić krzywdę lub przyczynić się do jego śmierci.

Każdy człowiek powinien znać podstawowe zasady udzielania pomocy zmęczonemu w wodzie oraz tonącemu i umieć je zastosować.

Do tych zasad należą:

1. Szybkie zorientowanie się w sytuacji i, jeżeli jest to możliwe, włączenie do akcji ratunkowej innych, znajdujących się w pobliżu osób, np. polecenie sprowadzenia na miejsce wypadku jednostki pływającej, przyniesienia przedmiotów, które mogą służyć jako sprzęt lub przybory ratunkowe, czy też zażądanie pomocy w akcji ratunkowej z brzegu lub łodzi, a nawet skłonienie umiejących pływać do towarzyszenia i pomagania podczas ratowania bezpośrednio w wodzie.

2. Rozsądne postępowanie, ograniczające do minimum niebezpieczeństwo, w jaki sposób najszybciej i najskuteczniej przyjść tonącemu z pomocą, uwzględniające przede wszystkim najłatwiejsze i najbezpieczniejsze formy ratowania, tzn.:

• z brzegu,

• z łodzi
  i dopiero w ostateczności, kiedy już nie można inaczej

• bezpośrednio z wody.

Zasady te obowiązują także wykwalifikowanych ratowników.

Niezależnie od sposobu udzielania pomocy należy w trakcie wykonywania czynności ratunkowych nawoływaniem uspokajać tonącego, podając mu krótko i wyraźnie wskazówki:

• połóż się na plecach i wykonuj spokojnie ruchy nogami (gdy nie mamy jeszcze możliwości podania mu lub rzucenia nietonącego przedmiotu),

• wyciągnij ramiona, chwyć koło, unieś nogi i ruszaj nimi (gdy rzucamy mu jakiś nietonący przedmiot, np. koło).

Unikaj, jeżeli to jest tylko możliwe, bezpośredniego kontaktu z ratowanym w wodzie.

UDZIELANIE POMOCY Z BRZEGU

Jeżeli wypadek tonięcia zdarzył się blisko brzegu, a tonący nie stracił jeszcze przytomności, udzielić mu pomocy może każdy, niezależnie od tego, czy umie pływać, czy nie. Ratujący, nie skacząc do wody, kładzie się na brzegu, podaje tonącemu jakiś przedmiot, np. kij, żerdź, wiosło, którym przyciągnie go do brzegu. Bezpieczniej jest to zrobić przy pomocy drugiej osoby (rys. 9).

Rys. 9. Udzielanie tonącemu pomocy z brzegu przez podanie tyczki

Gdy ratujący nie ma przy sobie żadnego dłuższego przedmiotu, też kładzie się na brzegu czy pomoście i podając tonącemu rękę, przyciąga go do brzegu. Wskazana jest także pomoc drugiej ratującej osoby.

Jeżeli posiadane przedmioty są za krótkie lub wypadek zdarzył się, dalej od brzegu, ratujący rzuca na wodę np. żerdź, wiosło, piłkę, koło ratunkowe i w ten sposób zabezpiecza ratowanego przed utonięciem, zanim nie zorganizuje skuteczniejszej pomocy.

W podobny sposób postępuje się w przypadkach masowego tonięcia. Rzuca się do wody jak najwięcej pływających przedmiotów.

Ratować należy najpierw tych, którzy znajdują się najbliżej brzegu, ponieważ osoby te widząc, że pomoc nadchodzi nie dla nich, będą przeszkadzać ratującemu, chwytać go i wciągać za sobą pod wodę.

Skuteczną i bezpieczną formą udzielania pomocy jest rzucenie tonącemu linki, rzutki lub koła ratunkowego na lince, za pomocą których można łatwo przyciągnąć go do brzegu (rys. 10).

Rys. 10. Udzielanie tonącemu pomocy z brzegu przez rzucenie linki

Przy rzucaniu wyżej wymienionych przyborów ratunkowych trzeba uważać, by nie uderzyć nimi tonącego, a zarazem trafić tak, by upadły blisko niego, umożliwiając mu ich uchwycenie. Podczas rzucania należy także pilnować, by drugi koniec linki nie wpadł do wody.

Woda bieżąca (rzeka) szybciej niesie rzutkę lub koło ratunkowe niż człowieka. Trzeba więc rzucić te przybory kilka metrów powyżej niego, tak aby prąd zniósł je do wysokości ratowanego. Rzut będzie precyzyjny, jeżeli rzutka lub koło upadnie nie tylko powyżej ratowanego, ale również na jego linii. Ratujący może wtedy łatwo skierować linką rzutkę (koło) do ratowanego, zapobiegając ewentualnemu rozminięciu się i konieczności ponownego rzucania. Ta ostatnia uwaga dotyczy także rzucania rzutki lub koła ratunkowego na wodach stojących.

Tonącemu blisko brzegu można również udzielić pomocy przez utworzenie tzw. łańcucha. Kilka lub kilkanaście osób, trzymając się mocno za ręce, ustawia się w szeregu w następującej kolejności: na brzegu i w płytkiej wodzie - nie umiejący pływać, w wodzie głębszej, do głębokości klatki piersiowej - umiejący pływać. Ratujący, będący w tym łańcuchu najbliżej tonącego, podaje mu kij, żerdź, wiosło lub inny przedmiot, a w przypadku ich braku - rękę i wszyscy ciągną tonącego do brzegu (rys. 11).

Rys. 11. Udzielanie tonącemu pomocy z brzegu przez utworzenie tzw. łańcucha

Jeżeli ratujący jest sam i nie ma rzutki lub koła ratunkowego na lince, a woda nie jest zbyt głęboka, wchodzi do niej i podaje tonącemu kij lub jakąś część własnej garderoby, za pomocą której holuje go do brzegu.

Następną skuteczną i bezpieczną formą ratowania jest dopłynięcie do ratowanego będąc zabezpieczonym linką. Wskazane jest również wykorzystanie nietonącego przedmiotu, np. piłki (rys. 12), który ułatwia osobie ratującej i ratowanej utrzymanie się na powierzchni wody podczas przyciągania do brzegu. Ponadto piłkę można podać tonącemu, jeżeli zachowuje się agresywnie. Ta forma, jak również przedstawiona na rysunku 13, stosowana jest przez wyszkolonych ratowników. Jeden z ratujących wchodzi do wody, a pozostali trzymają linkę, którą ratownik jest obwiązany. Gdy zaczyna on płynąć w kierunku tonącego, pozostali unoszą linkę wysoko nad swoje głowy, by w ten sposób ułatwić mu poruszanie się w wodzie. Sami przesuwają się do wody, ale najwyżej na głębokość sięgającą do klatki piersiowej. Po uchwyceniu przez ratownika osoby ratowanej, najlepiej pod ramiona, rozpoczynają szybkie przyciąganie ich do brzegu.

Rys. 12. Udzielanie tonącemu pomocy z brzegu po zabezpieczeniu ratującego linką i z wykorzystaniem piłki

Rys. 13. Udzielanie tonącemu pomocy z brzegu po zabezpieczeniu ratującego linką

UDZIELANIE POMOCY Z JEDNOSTKI PŁYWAJĄCEJ

Jest to najskuteczniejszy i najbezpieczniejszy sposób udzielania pomocy tonącemu w każdym przypadku tonięcia: blisko brzegu, nieco dalej, a szczególnie - daleko od brzegu. Wykorzystuje się go zawsze, gdy tylko istnieje taka możliwość. Posługiwanie się łodzią zapewnia, oprócz większego bezpieczeństwa ratującego, lepsze warunki obserwacji tonącego, większą prędkość dopłynięcia do niego i skuteczniejszą pomoc.

Akcja ratunkowa przy użyciu łodzi składa się z trzech etapów:

• dopłynięcia do tonącego,

• wciągnięcia ratowanego do łodzi,

• udzielenia pierwszej pomocy.

Dopływanie do tonącego

Z chwilą zauważenia osoby tonącej należy bezzwłocznie przystąpić do akcji ratunkowej, gdyż szybkość w dużym stopniu decyduje o jej skuteczności. Wykorzystując prąd wody i siłę wiatru, wiosłujemy jak najszybciej i dopływamy do tonącego najkrótszą drogą. W pobliżu tonącego należy zmniejszyć prędkość i dopływać bardzo ostrożnie, by nie uderzyć go wiosłem, dziobem czy burtą, co w dużym stopniu może utrudnić lub nawet zniweczyć dalszą akcję ratunkową. W odległości około 5-10 m przed tonącym, w zależności od siły wiatru i własnych umiejętności manewrowania łodzią, trzeba obrócić ją rufą do tonącego i zbliżać się ostrożnie, polecając mu jednocześnie, by ułożył się na grzbiecie i wykonywał naprzemianstronne ruchy nogami. Przy silnym wietrze i wysokiej fali dopływa się do tonącego od jego zawietrznej strony, gdyż będzie on znoszony na rufę łodzi. Podobnie postępuje się przy dopływaniu łodzią motorową lub większą wiosłową.

Gdy brak większej jednostki, należy wykorzystać nawet kajak, gdyż gwarantuje on szybkie dopłynięcie do tonącego i nie powoduje takiego zmęczenia, jak dopływanie bezpośrednio w wodzie.

Jeżeli tonący nie stracił jeszcze przytomności i reaguje na nasze polecenia, rzucamy mu koło ratunkowe lub inny nietonący przedmiot, dopływamy bliżej, podajemy wiosło i przyciągamy tonącego do kajaka polecając, aby chwycił się dziobu, wyprostował ramiona i położył się płasko na wodzie. Ułożony w ten sposób ratowany nie stwarza zbyt wielkiego oporu w wodzie. Teraz można go holować, wiosłując do tyłu (cofając się) w kierunku brzegu i obserwując go przez cały czas.

Gdy tonący nie reaguje na polecenia, postępujemy tak, jak przy udzielaniu pomocy bezpośrednio w wodzie.

Wciąganie ratowanego do łodzi

Po dopłynięciu łodzią wiosłową do tonącego przystępujemy do wciągania go na pokład. Jeżeli tonący jest jeszcze przytomny i reaguje na polecenia, podajemy mu wiosło, linkę, rzutkę, koło ratunkowe itp., przyciągamy do łodzi, pozwalamy uchwycić się rufy i następnie pomagamy mu wejść na łódź.

Gdy ratowany jest nieprzytomny lub nie reaguje na polecenia i nie jest w stanie chwycić podanych mu przedmiotów, trzeba wyciągnąć go z wody przez bezpośredni kontakt z nim (rys. 14). Przy wciąganiu tonącego lub pomocy przy wchodzeniu do łodzi należy przestrzegać zasady, by robić to z dziobu lub rufy, co nie spowoduje wywrócenia łodzi. W normalnych warunkach nawigacyjnych należy położyć się na piersiach na dnie łodzi, chwycić ratowanego, przyciągnąć blisko rufy, ująć pod ramiona, uklęknąć, unieść go do góry i wciągnąć na łódź najpierw tułów, a potem całe ciało.

Rys. 14. Wyciąganie ratowanego na łódź przez jednego ratującego

Jeśli z różnych przyczyn wciągnięcie ratowanego na pokład jest niemożliwe, można przywiązać go do paska, taśmy, linki lub koła ratunkowego i tak holować do brzegu.

W wyjątkowych wypadkach można nieść pomoc, a nawet trzeba, opuszczając łódź. Tak postępować może jednak tylko doświadczony pływak lub ratownik. Opuszczenie łodzi należy traktować jako wypadek wyjątkowy, szczególnie gdy znajduje się na niej tylko jedna osoba.

Jeżeli jednak zmuszeni jesteśmy do opuszczenia łodzi, należy postępować w sposób podany niżej:

• podpłynąć łodzią jak najbliżej tonącego,

• zakotwiczyć łódź (niewykonanie tego spowoduje jej odpłynięcie),

• zabezpieczyć się linką przywiązaną do łodzi,

• skoczyć do wody tak, by nie zanurzyć głowy i nie stracić kontaktu wzrokowego z tonącym,

• dopływać do tonącego zachowując wzmożoną ostrożność,

• uchwycić ratowanego, doholować do łodzi i wciągnąć go na pokład,

• przystąpić do zabiegów ożywiających.

Jeżeli w łodzi znajdują się co najmniej dwie osoby, jedna z nich, lepiej pływająca, skacze (lub wchodzi) do wody (z kołem ratunkowym, rzutką ratunkową lub przymocowana do linki), dopływa (lub dochodzi) do tonącego i holuje go do łodzi. Po przyciągnięciu ratowanego odwraca go w wodzie tyłem do rufy łodzi (lub burty większej jednostki), podaje jego ramiona osobie znajdującej się w łodzi, wchodzi między ratowanego a łódź, chwyta za rufę (burtę), podkurcza nogi, opiera się stopami o łódź i jednocześnie podciągając się i odpychając od łodzi unosi do góry ratowanego, który leży na plecach ratującego. W trakcie unoszenia ratowanego znajdująca się w łodzi osoba (osoby) wyciąga go na pokład (rys. 15).

Rys. 15. Wyciąganie ratowanego na łódź przez dwóch ratujących

UDZIELANIE POMOCY TONĄCEMU BEZPOŚREDNIO W WODZIE

Ratowanie bezpośrednio w wodzie jest najtrudniejszym sposobem udzielania pomocy tonącemu. Sposób ten należy stosować tylko w ostateczności, gdy nie można korzystać ze sprzętu pływającego i ratunkowego.

Podczas ratowania bezpośrednio w wodzie bardzo pożądane jest używanie płetw, które umożliwiają szybsze dopłynięcie do tonącego, ułatwiają wykonanie wszystkich czynności ratunkowych i zmniejszają dzięki temu niebezpieczeństwo grożące ratującym.

Ratowanie bezpośrednio w wodzie obejmuje następujące czynności:

• wejście lub skok ratunkowy,

• dopłynięcie do tonącego,

• opanowanie tonącego (uchwycenie) i ułożenie do holowania,

• przyholowanie ratowanego do brzegu.

Ratując w rzece należy przed wejściem do wody zwrócić uwagę na prędkość prądu, aby wypłynąć naprzeciw tonącemu z właściwego miejsca i w odpowiedniej chwili. Jest zasadą, żeby rozebrać się na brzegu, podbiec do miejsca położonego niżej miejsca wypadku, wejść do wody (skoczyć) i dopłynąć do takiego miejsca, na które według nas zniesie tonącego prąd wody. W ten sposób uniknie się niepotrzebnego pościgu za tonącym.

SKOK RATUNKOWY l DOPŁYWANIE DO TONĄCEGO

Przed wykonaniem skoku do wody każdy ratujący musi pamiętać o zabezpieczeniu sobie drogi powrotnej liną lub innym sprzętem oraz o skakaniu tylko do wody znanej i głębokiej.

Skok na głowę, możliwie płaski, z rozbiegu lub z miejsca, można wykonać, jeżeli zna się dobrze wodę, do której się skacze, a wypadek zdarzył się blisko brzegu. W innych warunkach należy wykonać skok ratunkowy na nogi z rozkroku lub wykroku, z miejsca lub rozbiegu. Lot powinien być możliwie najdłuższy. Następnie należy płynąć do tonącego kraulem lub żabką na piersiach z głową uniesioną nad wodą.

Z chwilą dopłynięcia na odległość 3 m do tonącego należy zatrzymać się w celu zorientowania się, w jakim stanie znajduje się tonący i czy jego zachowanie nie jest zbyt niebezpieczne. Ten krótki moment obserwacji należy wykorzystać na uspokojenie tonącego nawoływaniem i poleceniem mu, by ułożył się na grzbiecie i wykonywał w wodzie lekkie, niezbyt obszerne naprzemianstronne ruchy nogami, a ramionami ruchy falujące tuż przy udach. Jeżeli tonący zdoła wykonać te polecenia, należy bardzo ostrożnie dopłynąć do niego od tyłu, aby móc poruszać się poza jego polem widzenia, nigdy od przodu (rys. 16).

Rys. 16. Prawidłowe dopływanie od tyłu do tonącego

Aby zwiększyć własne bezpieczeństwo, jeżeli tylko jest to możliwe, podaje się tonącemu jakiś pływający przedmiot (koło, deskę pływacką itp.) i po uchwyceniu go przez ratowanego, holuje do brzegu (rys. 17). Można także wykorzystać do tego celu część własnej garderoby, jeżeli wypadek zdarzył się niedaleko brzegu. W przypadku agresywnego zachowania się tonącego podanie pływającego przedmiotu zabezpiecza go przed utonięciem (rys. 18), a po jego uspokojeniu się umożliwia przystąpienie do dalszej akcji ratunkowej.

Rys. 17. Holowanie ratowanego za pomocą koła

Rys. 18. Udzielanie tonącemu pomocy przez podanie pływającego przedmiotu

HOLOWANIE RATOWANEGO

HOLOWANIE RATOWANEGO PRZYTOMNEGO

Zdarza się, że nawet dobry pływak na skutek zmęczenia, osłabienia lub innych przyczyn nie jest w stanie płynąć dalej o własnych siłach. W takich przypadkach, jeżeli jest przytomny i stosuje się do poleceń i wskazówek ratującego, może być holowany w jeden z niżej opisanych sposobów.

1. Holowanie ratowanego za sobą

Po dopłynięciu do zmęczonego ratujący ustawia się tyłem do niego, poleca mu oprzeć wyprostowane ramiona na swoich barkach lub biodrach, układa się na piersiach i przechodzi do pływania żabką. Holowany, jeżeli może, powinien pomagać, wykonując naprzemianstronne ruchy nogami (rys. 19).

Rys. 19. Holowanie ratowanego za sobą

2. Holowanie ratowanego przed sobą

Ratujący podpływa od przodu do zmęczonego, poleca mu oprzeć wyprostowane ramiona na swoich barkach, przyjąć położenie ciała na grzbiecie i ustawić nogi w rozkroku. Ratujący płynie żabką na piersiach i pchając ratowanego przed sobą, holuje go (rys. 20).

Rys. 20. Holowanie ratowanego przed sobą: a - ratowany w położeniu na grzbiecie opiera wyprostowane ramiona na barkach ratującego, b - ratujący pcha ratowanego przed sobą, płynąc żabką

Rys. 20. Holowanie ratowanego przed sobą: a - ratowany w położeniu na grzbiecie opiera wyprostowane ramiona na barkach ratującego, b - ratujący pcha ratowanego przed sobą, płynąc żabką

3. Holowanie przez dwóch ratujących (I sposób)

Jeden z ratujących podpływa do zmęczonego i ustawia się tyłem do niego, polecając mu oprzeć wyprostowane ramiona na swoich barkach. Drugi podpływa od strony stóp ratowanego, ujmuje jego nogi nieco powyżej stawów skokowych i zakłada na swoje barki. Obydwaj ratujący płyną żabką na piersiach, wykonując ruchy ramionami i nogami (rys. 21).

Rys. 21. Holowanie ratowanego przez dwóch ratujących (l sposób)

4. Holowanie przez dwóch ratujących (II sposób)

Holujący płyną równolegle do siebie żabką na piersiach, a znajdujący się między nimi ratowany trzyma się ich barków, starając się mieć wyprostowane ramiona i wykonywać naprzemianstronne ruchy nogami (rys. 22).

Rys. 22. Holowanie ratowanego przez dwóch ratujących (II sposób)

5. Holowanie ratowanego z ujęciem za jedną rękę

Ratujący ujmuje zmęczonego jedną ręką za nadgarstek, polecając mu ułożyć się na piersiach, wyprostować podane ramię i wykonywać naprzemianstronne ruchy nogami i ruchy zagarniające wolnym ramieniem. Ratujący płynie kraulem na grzbiecie lub na boku, wykonując w wodzie ruchy wolnym ramieniem (rys. 23).

Rys. 23 Holowanie ratowanego z ujęciem go za rękę

6. Holowanie ratowanego z ujęciem jedną ręką za żuchwę

Ratujący podpływa od tyłu do zmęczonego, chwyta go pod ramiona i układa na grzbiecie. Następnie całą dłonią ujmuje jego żuchwę i układa się na boku lub na grzbiecie, prostując swoje ramię, by głowa holowanego przylegała do jego przedramienia. Płynie na boku lub na grzbiecie, pomagając sobie wolnym ramieniem (rys. 24).

Rys. 24. Holowanie ratowanego z ujęciem za żuchwę

Uwaga! - Aby ułatwić sobie holowanie opisanymi wyżej sposobami 1, 2, 3, 4, należy dopilnować, aby ramiona holowanego były wyprostowane (ugięte ramiona powodują zatapianie holującego) i aby jego ciało było ułożone jak najbardziej poziomo (zmniejszy to opór w wodzie, zwiększy swobodę ruchów holującego i umożliwi skoncentrowanie się na samym holowaniu). Przenoszenie ramienia nad powierzchnią wody utrudnia holowanie, gdyż powoduje zanurzenie się ciała ratującego.

HOLOWANIE RATOWANEGO NIEPRZYTOMNEGO

Po dopłynięciu do tonącego, który stracił przytomność, należy ująć go pod ramiona, ułożyć się na grzbiecie i kolanami lub tylko jednym kolanem wyprzeć jego uda i biodra na powierzchnię. Ułatwi to ułożenie ratowanego do odpowiedniego sposobu holowania.

Oto niektóre łatwe sposoby holowania nieprzytomnego ratowanego, które stosować może każdy pływający.

1. Holowanie ratowanego z ujęciem oburącz za głowę

Ratowanego należy ułożyć na grzbiecie i rękami ująć tak jego głowę, aby kciuki znajdowały się na wysokości jego oczu, a pozostałe palce na żuchwie. Prostując ramiona ratujący układa się również na grzbiecie i wykonując nogami ruchy żabki, holuje ratowanego do brzegu lub łodzi (rys. 25). W podobny sposób można holować ratowanego, ujmując go oburącz pod pachy.

Rys. 25. Holowanie ratowanego z ujęciem oburącz za głowę

2. Holowanie ratowanego z ujęciem za jedno ramię - chwyt żeglarski

Jest to najskuteczniejszy i najbezpieczniejszy sposób holowania najczęściej stosowany przez ratowników oraz w przypadkach, kiedy ratowany, mimo poleceń i wskazówek ratującego, zachowuje się agresywnie i usiłuje chwycić go.

Ratujący ujmuje tonącego z tyłu za ramiona, swoje prawe ramię przeprowadza pod jego prawym ramieniem i chwyta nim lewe ramię tonącego poniżej stawu barkowego. Następnie, uwalniając swoje lewe ramię podtrzymujące, układa się na boku lub na grzbiecie, przyciąga mocno ratowanego do siebie i holuje, wykonując nogami ruchy jak przy pływaniu na boku lub żabką na grzbiecie. Pomaga sobie wolnym ramieniem, nie przenosząc go nad powierzchnią wody (rys. 26).

Rys. 26. Holowanie ratowanego z ujęciem za jedno ramie - chwyt żeglarski: a - ujęcie ratowanego od tyłu za lewe ramię, b - ułożenie ratowanego na grzbiecie i holowanie

Rys. 26. Holowanie ratowanego z ujęciem za jedno ramie - chwyt żeglarski: a - ujęcie ratowanego od tyłu za lewe ramię, b - ułożenie ratowanego na grzbiecie i holowanie

Holowanie jest czynnością bardzo wyczerpującą i dlatego należy pamiętać, aby w wodzie, w której można już się poruszać po dnie, nie holować nadal, lecz ująć ratowanego jedną ręką pod głowę, a drugą pod biodra lub uda i tak podtrzymując doprowadzić do miejsca, z którego będzie można wynieść go z wody.

UWALNIANIE SIĘ OD CHWYTÓW TONĄCEGO

Ratującemu, szczególnie mniej doświadczonemu, nie zawsze udaje się ustrzec przed chwytem tonącego. Zdarza się to najczęściej przy niezbyt ostrożnym podpływaniu do niego. Aby skutecznie uwolnić się od chwytu tonącego, konieczna jest znajomość sposobów uwalniania się oraz zachowanie spokoju.

Każdy tonący po uchwyceniu się ratującego usiłuje unieść się jak najwyżej nad wodę, aby zaczerpnąć powietrza. Niedoświadczony ratujący wpada w takiej sytuacji w panikę i często zapomina, że umie pływać i że zanurzenie się w wodzie na odpowiednią głębokość nie sprawiało mu dotąd żadnego kłopotu, a właśnie pod wodą najłatwiej można uwolnić się od chwytu tonącego. Dlatego też, gdy tonący niespodziewanie chwyci ratującego, należy niezwłocznie zanurzyć się, ująć tonącego za tułów i odepchnąć od siebie w górę, jednocześnie oddalając się na bezpieczną odległość około 2-3 m (rys. 27). Natomiast jeżeli ratujący, będąc blisko tonącego, zauważy zamiar uchwycenia go, wykonuje gwałtowny ruch do tyłu, pomagając sobie wymachem ramion, odpycha nogą tonącego od siebie i odpływa na grzbiecie na bezpieczną odległość, by po chwili, gdy tonący się uspokoi, przystąpić do dalszych czynności ratowniczych (rys. 28).

Rys. 27. Uwalnianie się od chwytu tonącego: a - zanurzenie się i ujęcie tonącego za tułów, b- odepchnięcie tonącego ramionami

Rys. 28. Niedopuszczenie do chwytu tonącego: a-cofniecie się ratującego do tyłu, b - odepchnięcie tonącego nogą

Ratujący po uwolnieniu się z chwytu tonącego musi być przygotowany na ponowną próbę chwytu i gdy wyczuje taki zamiar, ubiega go, stosując chwyt obezwładniający "nelson" lub "półnelson". Stosując chwyt "nelson", ratujący ustawia się z tyłu ratowanego, wsuwa szybko oba ramiona pod jego ramiona i naciska dłońmi jego głowę (rys. 29). Przy chwycie "półnelson" ratujący wsuwa tylko swoje prawe ramię pod prawe ramię tonącego i dłonią naciska jego głowę. Lewą ręką ujmuje za nadgarstek lewego ramienia tonącego i zginając je w stawie łokciowym, przytrzymuje za jego plecami (rys. 30). Po uspokojeniu się ratowanego należy przystąpić do holowania, najlepiej stosując chwyt żeglarski.

Rys. 29. Chwyt obezwładniający "nelson"

Rys. 30. Chwyt obezwładniający "półnelson"

Stosowanie poniższych zasad ułatwi ratującemu uwolnienie się od większości chwytów tonącego:

• uwalniając się należy ujmować tonącego zawsze za najbardziej czułe i słabe miejsca, np. palec, lub naciskać na nadgarstek (rys. 31), nos (rys. 37) lub staw łokciowy (rys. 35),

Rys. 31. Czułe miejsca nacisku podczas uwalniania się od chwytu tonącego: a - palec, d-śródręcze, c-nadgarstek

Rys. 37. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za tułów z przodu

Rys. 35. Uwalnianie się z chwytu tonącego za włosy

• ujmować przedramię tonącego w najcieńszym miejscu i wyciskać jego ramię łokciem do góry (rys. 32), co zapewni nie tylko skuteczniejsze uwolnienie od chwytu, ale także nie spowoduje uszkodzenia kończyny.

Rys. 32. Uwalnianie się z chwytu tonącego za przedramię

Po podaniu ogólnych metod i zasad postępowania z agresywnymi tonącymi przedstawiamy poniżej chwyty najczęściej stosowane przez tonących oraz opisy najprostszych i jednocześnie skutecznych sposobów uwalniania się od nich.

1. CHWYT ZA PRZEDRAMIĘ LUB RAMIĘ RATUJĄCEGO (NP. LEWĄ RĘKĄ ZA PRAWE PRZEDRAMIĘ)

Lewą ręką ująć lewe przedramię tonącego i silnym ruchem przyciągnąć je do siebie, wyciskając jednocześnie do góry. W tym samym czasie prawym przedramieniem mocno naciskać na lewy kciuk tonącego. Pozwoli to bez specjalnego wysiłku obrócić go tyłem do siebie i wyrwać trzymane przez niego przedramię (rys. 32). Następnie wystarczy już przesunąć dalej lewe ramię pod lewym ramieniem ratowanego, by założyć chwyt obezwładniający "półnelson".

Od chwytów za uniesione ramię czy z chwytu oburącz za jedno ramię ratującego należy uwalniać się podobnie.

2. CHWYT OBURĄCZ ZA OBA PRZEDRAMIONA LUB RAMIONA RATUJĄCEGO

Przyciągnąć obydwa ramiona mocno do siebie, chwycić prawą ręką prawe przedramię tonącego tuż nad nadgarstkiem i uwolnić swoje lewe ramię, skręcając je gwałtownie w kierunku kciuka. Skręt wzmocnić równoczesnym mocnym naciśnięciem na kciuk ratowanego. Uwolnioną ręką ująć od dołu w pobliżu łokcia lewe ramię ratowanego i wypychając je mocno do góry - w bok, w lewo - odwrócić go tyłem do siebie (rys. 33).

Rys. 33. Uwalnianie się z chwytu tonącego za przedramiona

3. CHWYT Z PRZODU ZA SZYJĘ RATUJĄCEGO

Wciągnąć głowę w ramiona, położyć swoją prawą rękę na prawą rękę ratowanego i silnie przycisnąć, lewą ręką ująć od dołu łokieć prawego ramienia ratowanego i wypychając go do góry i do wewnątrz, odwrócić ratowanego tyłem do siebie, (rys. 34).

Rys. 34. Uwalnianie się z chwytu tonącego za szyję z przodu

4. CHWYT Z PRZODU ZA WŁOSY RATUJĄCEGO

Prawą ręką przycisnąć mocno rękę tonącego trzymającą za włosy, a lewą ująć łokieć jego prawego ramienia. Wypychać łokieć w górę do wewnątrz i odwrócić ratowanego tyłem do siebie" (rys. 35).

Rys. 35. Uwalnianie się z chwytu tonącego za włosy

5. OBJĘCIE Z PRZODU ZA SZYJĘ RATUJĄCEGO

Objąć ratowanego jednym ramieniem wpół, drugą dłonią naciskać na jego twarz lub podbródek i przegrodę nosową wykręcając mu głowę w bok. Następnie przycisnąć prawą ręką prawą rękę tonącego, lewą chwycić mocno jego prawy łokieć i wypychając go mocno do góry, obrócić tonącego tyłem do siebie (rys. 36).

Rys. 36. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za szyję z przodu

6. OBJĘCIE Z PRZODU ZA TUŁÓW RATUJĄCEGO

Dowolnym ramieniem objąć tonącego wpół, drugą ręką naciskać jego twarz (przegrodę nosową), wykręcając jednocześnie głowę ratowanego w bok. Odpychając go od siebie, odwrócić tyłem i zastosować jeden ze sposobów holowania (rys. 37).

Rys. 37. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za tułów z przodu

7. OBJĘCIE Z PRZODU ZA TUŁÓW l RAMIONA RATUJĄCEGO

Ramionami naciskać mocno od tyłu w górę i na zewnątrz na obejmujące ramiona tonącego. Z chwilą lekkiego rozluźnienia objęcia obniżyć gwałtownie jeden bark (np. prawy), chwycić prawą ręką żuchwę i nos tonącego, a lewym ramieniem naciskać łokieć jego prawego ramienia. Wykręcając tonącemu głowę w bok z równoczesnym odpychaniem go, odwrócić tyłem do siebie (rys. 38).

Rys. 38. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za tułów i ramiona z przodu

8. CHWYT Z TYŁU ZA SZYJĘ RATUJĄCEGO

Wciągnąć głowę między barki, lewą ręką mocno nacisnąć prawą rękę ratowanego. Prawą ręką ująć od dołu jego prawy łokieć, obniżyć się i silnym ruchem w górę wypchnąć jego łokieć nad własną głową, ustawiając w ten sposób ratowanego tyłem do siebie. (rys. 39).

Rys. 39. Uwalnianie się z chwytu tonącego za szyję z tyłu

9. OBJĘCIE Z TYŁU ZA SZYJĘ RATUJĄCEGO

Ująć oburącz ramiona ratowanego (można przedramiona) i obciągnąć je nieco w dół, głową nacisnąć mocno na jego twarz. Następnie przytrzymać jedną ręką (np. lewą) prawe przedramię ratowanego, a prawą ręką wypchnąć jego prawy łokieć do góry i przenieść ponad swoją głową aż do odwrócenia tonącego tyłem do siebie (rys. 40).

Rys. 40. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za szyję z tyłu

10. OBJĘCIE Z TYŁU ZA TUŁÓW RATUJĄCEGO

Chwycić prawą ręką dowolny palec prawej ręki ratowanego, a lewą - dowolny palec jego lewej ręki i silnym ruchem odciągnąć mu ramiona w bok, by rozerwać uchwyt. Następnie obniżyć swoje ramiona tak, by znalazły się pod ramionami ratowanego, puścić jedno jego ramię, szybko przesunąć się pod trzymanym jeszcze ramieniem i ustawić tonącego tyłem do siebie (rys. 41).

Rys. 41. Uwalnianie się z objęcia przez tonącego za tułów z tyłu

WYNOSZENIE I WYCIĄGANIE RATOWANEGO Z WODY

Po przyholowaniu do brzegu ratowanego, który nie stracił przytomności, należy pomóc mu wyjść z wody, stosując jeden ze sposobów przedstawionych na rysunkach 42 i 43, zdjąć z niego mokrą odzież, położyć go w suchym miejscu i ciepło okryć. Aby rozgrzać jego organizm i pobudzić szybszy obieg krwi, należy podać ciepły napój i w razie potrzeby zastosować rozcieranie ciała suchym ręcznikiem.

Rys. 42. Pomoc ratowanemu przy wyjściu z wody

Rys. 43. Pomoc ratowanemu przy wyjściu z wody

Jeżeli ratowany jest nieprzytomny, trzeba go wynieść na brzeg.

SPOSOBY WYNOSZENIA RATOWANEGO

• WYNOSZENIE RATOWANEGO Z UJĘCIEM POD RAMIONA

Sposób ten stosuje się wtedy, gdy ratujący jest sam, woda jest płytka, a ratowany zbyt ciężki, by wziąć go na barki.

Ratujący ustawia ratowanego tyłem do siebie, przeprowadza swoje ramiona pod pachami ratowanego, ujmuje od tyłu za jego nadgarstki i tyłem kieruje się z nim do brzegu (rys. 44).

Rys. 44. Wynoszenie ratowanego z wody

• WYCIĄGANIE RATOWANEGO NA DOSIĘŻNIE WYSOKI BRZEG Z POMOCĄ

Po dopłynięciu z ratowanym do wysokiego brzegu czy pomostu należy poprosić do pomocy znajdujące się w pobliżu osoby i postępować tak, jak to przedstawiono na rysunku 45.

Rys. 45. Etapy wyciągania ratowanego na dosiężnie wysoki brzeg z pomocą

• WYCIĄGANIE RATOWANEGO NA DOSIĘŻNIE WYSOKI BRZEG BEZ POMOCY

Przy wyciąganiu nieprzytomnego ratowanego na dosiężnie wysoki brzeg czy pomost należy pamiętać o stałym kontakcie z ratowanym. Po przyholowaniu do brzegu jedną ręką chwycić dłoń ratowanego, a drugą wolną - krawędź brzegu, podciągnąć się i przenieść trzymaną dłoń ratowanego na brzeg, przyciskając ją swoją dłonią silnie do krawędzi. Ratowany zwisa na jednym ramieniu. Nie wypuszczając przyciśniętej dłoni ratowanego, wydostać się na brzeg i wyciągnąć ratowanego, trzymając go za przedramiona (rys. 46).

Rys. 46. Etapy wyciągania ratowanego na dosiężnie wysoki brzeg bez pomocy

Podczas wynoszenia lub wyciągania ratowanego na brzeg należy chronić przed uciskiem miękkie części jego brzucha. Dotyczy to szczególnie okolicy wątroby i śledziony, które napełnione wodą łatwo mogą ulec uszkodzeniu.

UDZIELANIE POMOCY TONĄCEMU PO ZAŁAMANIU SIĘ LODU

Udzielanie pomocy tonącemu po załamaniu się lodu związane jest z większym niebezpieczeństwem niż ratowanie latem w wodzie, ponieważ lód może się załamać również pod osobą ratującą. Dodatkowym czynnikiem utrudniającym jest zimno. Dlatego też każdy ratujący niezależnie od tego, czy posiada kwalifikacje ratownika, czy nie, musi pamiętać, aby:

• jeżeli jest to możliwe, udzielać pomocy z brzegu, podając ratowanemu gałąź, kij, część własnej garderoby albo rzucić linkę, podsunąć sanki na lince itp.,

• spiesząc z pomocą nie biec po lodzie,

• nie zbliżać się zbytnio do miejsca wypadku bez przyborów ratunkowych i zabezpieczających,

• zmobilizować do akcji ratunkowej więcej osób,

• jeżeli to możliwe, zawiadomić przez osoby trzecie pogotowie ratunkowe lub lekarza,

• do akcji ratunkowej przystąpić możliwie jak najszybciej, ponieważ zziębnięty ratowany szybko straci siły i nie będzie w stanie pomóc w wydostaniu się na powierzchnię, a także może stracić przytomność, co w bardzo dużym stopniu utrudni ratowanie,

• wykorzystać każdy dostępny przedmiot mogący służyć jako środek ułatwiający ratowanie i zabezpieczający ratującego.

Przedmioty ułatwiające ratowanie i zabezpieczające ratującego:

• sanki, których linkę wykorzystywać można jako rzutkę (rys. 47),

Rys. 47. Udzielanie pomocy tonącemu po załamaniu się lodu z użyciem sanek

• łodzie (rys. 48),

Rys. 48. Udzielanie pomocy tonącemu z użyciem łodzi

• drabiny (rys. 49),

Rys. 49. Udzielanie pomocy tonącemu z użyciem drabiny

• części garderoby (rys. 50),

Rys. 50. Udzielanie pomocy tonącemu przez dwóch ratujących

• deski, ławki lub stoły, a także żerdzie, bosaki itp. (rys. 51).

Rys. 51. Udzielanie pomocy tonącemu z użyciem deski i stołu

Gdy poszkodowany dostanie się pod pokrywę lodu, ratowanie jest tylko wtedy możliwe, jeżeli ratujący wyposażony jest w odpowiedni sprzęt (liny, aparat do nurkowania itp.), gwarantujący pełne bezpieczeństwo.

Po wydostaniu ratowanego na brzeg konieczne jest natychmiastowe przejście z nim lub przeniesienie go do odpowiedniego pomieszczenia, w którym można mu zmienić odzież, rozgrzać go, a w razie zemdlenia - zastosować zabiegi cucące. Nie wolno podawać ratowanemu alkoholu w żadnej postaci! Przytomnemu odratowanemu podać szklankę gorącej, dobrze osłodzonej herbaty albo wody.

Uwaga!

Udzielając pomocy przy odmrożeniu, przed nałożeniem suchego opatrunku z wyjałowionej gazy pamiętaj:

• przy pierwszym stopniu odmrożenia - przemyj miejsca poszkodowane spirytusem,

• przy drugim stopniu - połóż na miejsca poszkodowane gazę nasyconą spirytusem tak, aby nie uszkodzić pęcherzy,

• przy trzecim stopniu - wybieraj do zwilżenia spirytusem tylko te miejsca, w których pęcherze nie pękły.

Ratowanego przekaż natychmiast pod opiekę lekarza.

UDZIELANIE POMOCY PO WYDOBYCIU RATOWANEGO Z WODY

Z chwilą wydostania ratowanego z wody na brzeg lub łódź należy niezwłocznie przystąpić do dalszych czynności ratunkowych. Są one uzależnione od stanu, w jakim się znajduje ratowany. Jeśli akcja ratunkowa nastąpiła szybko, ratowany jest bardzo często zupełnie przytomny i fizycznie sprawny. W takim przypadku należy postępować w omówiony już uprzednio sposób (patrz: Wynoszenie i wyciąganie ratowanego z wody, s. 85).

Jeżeli ratowany jest półprzytomny i oszołomiony, trzeba pomóc mu przejść w suche miejsce, rozebrać go i dobrze osuszyć ciało, rozetrzeć ręce i nogi i okryć ratowanego kocem.

Po wydostaniu na brzeg osoby nieprzytomnej należy zlecić osobom trzecim wezwanie lekarza, a samemu przystąpić do zabiegów ożywiających. Należą do nich:

• ocena stanu ratowanego i czynności przygotowawcze,

• sztuczne oddychanie,

• pośredni masaż serca.

• OCENA STANU RATOWANEGO

W momencie wydobywania tonącego na powierzchnię wody czy podczas holowania do brzegu każdy ratujący może ocenić stan ratowanego. W tak trudnych warunkach ocenie mogą podlegać w zasadzie tylko dwie cechy: oddychanie i napięcie mięśniowe ratowanego.

Oddychanie. Jeżeli ratowany oddycha, należy holować go w jeden ze znanych już sposobów tak, by jego usta i nos znajdowały się nad powierzchnią wody. Po wydostaniu poszkodowanego na brzeg ratujący koncentruje swoje wysiłki na właściwym ułożeniu go i jeżeli jest to konieczne, na udrożnieniu dróg oddechowych. Najlepszym ułożeniem ratowanego (również po odratowaniu i transporcie) jest tzw. pozycja bezpieczna lub inaczej - pozycja ustalona (rys. 52). Położenie to zapobiega zachłyśnięciu wodą pochodzącą z żołądka lub wymiocinami. Ratowanego ułożyć na plecach. Nogi wyprostować i złączyć, ramiona ułożyć wzdłuż tułowia. Ratujący klęka przy jego lewym boku, ujmuje lewą ręką za prawą nogę, a prawą ręką za jego prawe ramię i przyciągając je do siebie układa poszkodowanego na lewym boku tak, by jego lewe ramię znalazło się za nim. Następnie ugina jego prawą nogę i układa ją pod kątem prostym. Podobnie postępuje z prawym ramieniem ratowanego i układa jego rękę na wysokości twarzy.

Rys. 52. Ułożenie ratowanego w tzw. pozycji bezpiecznej

Stosowanie sztucznego oddychania przy zachowanym oddychaniu jest niepotrzebne i niewskazane.

Napięcie mięśniowe. Nie skoordynowane ruchy ratowanego są najlepszym dowodem życia. Wiotkość ciała, jego bezruch świadczą o głębokim niedotlenieniu mózgu i w takim przypadku należy natychmiast przystąpić do sztucznego oddychania, nawet w głębokiej wodzie. Jeden lub kilka wydechów do ust ratowanego mogą zaważyć o skuteczności całej akcji ratunkowej, o życiu człowieka.

Oczyszczanie jamy ustnej za pomocą palca owiniętego gazą lub czystą chusteczką stosuje się tylko wtedy, gdy ratujący stwierdzi u ratowanego niedrożność dróg oddechowych na skutek znajdowania się w nich szlamu, treści pokarmowej, obcych ciał, śluzu itp. Oczyszczanie należy powtarzać po każdym wystąpieniu wymiotów. Zdarza się, że mocno zaciśnięte szczęki nie pozwalają na wykonanie tej czynności (szczękościsk świadczy o tym, że ratowany żyje). Ratujący klęka wtedy z boku lub za głową ratowanego leżącego na plecach, ujmuje palcami za kąty żuchwy i naciskając je mocno kciukami, otwiera jamę ustną ratowanego (rys. 53).

Rys.53. Otwieranie zaciśniętych szczęk nieprzytomnego ratowanego

Jeżeli mimo to nie uda się usunąć szczękościsku, trzeba stosować sztuczne oddychanie przez nos ratowanego.

Wylewanie wody z przewodu pokarmowego i dróg oddechowych jest zabiegiem niepotrzebnym i nie należy go wykonywać!

Po ułożeniu ratowanego na brzegu lub w łodzi i wstępnej ocenie jego stanu należy najpierw sprawdzić, czy ratowany oddycha, a dopiero następnie szukać tętna (pulsu).

Sprawdzanie oddechu. Najskuteczniejszym sposobem jest przyłożenie własnego ucha do ust i nosa ratowanego. Narząd słuchu jest bardzo czułym organem i pozwala bardzo łatwo stwierdzić, czy ratowany oddycha, czy nie.

Zatrzymanie się oddechu nie oznacza jeszcze, że zatrzymaniu uległo także krążenie krwi, że nie bije już serce.

Jeżeli ratowany oddycha, krąży także krew, a więc jest tętno i w takim przypadku niepotrzebne jest jego sprawdzanie.

Sprawdzanie tętna. Stosuje się tylko w przypadku stwierdzenia u osoby ratowanej braku oddychania.

Najczęściej wybiera się do sprawdzenia dwie tętnice:
- promieniową (rys. 54) - na wewnętrznej powierzchni przedramienia, w przedłużeniu kciuka obok ścięgien zginaczy, uciska się drugim i trzecim palcem tętnicę, a kciukiem przytrzymuje przedramię od strony grzbietowej (rys. 55),

Rys. 54. Miejsce sprawdzania tętna na przedramieniu, przy tętnicy promieniowej

Rys. 55 Mierzenie tętna na przedramieniu

- szyjną (rys. 56) - na szyi ratowanego, na wysokości tzw. jabłka Adama, układa się trzy palce, przesuwając je po bocznej powierzchni krtani (rys. 57).

Rys. 56. Miejsce mierzenia tętna na szyi, przy tętnicy szyjnej

Rys. 57. Mierzenie tętna na szyi

Brak tętna na tętnicy szyjnej świadczy niezbicie o przerwaniu krążenia i należy natychmiast przystąpić, obok zastosowania sztucznego oddychania, do pośredniego masażu serca.

Nie wolno stosować masażu, kiedy serce samoczynnie wykonuje swoją pracę, kiedy wyczuwalne jest tętno! Uciskanie klatki piersiowej może spowodować zaburzenia w krwioobiegu, nawet jego zatrzymanie

Szczegółowe zasady Resuscytacji zostały omówione w oddzielnym artykule

---