1. Nauka- społeczna działalność ludzi, mająca na celu obiektywne poznanie rzeczywistości, wyrastające z potrzeb jej opanowania i przekształcenia przez człowieka Czynnosci nauki:
   - powiązana z poznaniem wybranego fragmentu rzeczywistości tzw.proces poznawczy (tworzenie nauki)
   - utrwalanie wytworu czynności czynności poznawczych (wiedza naukowa) składają się w zdania które nazywamy twierdzeniami muszą być odpowiednio uporządkowane i uzasadnione.
   - czynności przekazywania fragmentu wiedzy naukowej, inaczej propedeutyka.
   - przyswajanie weidzy naukowej.
   2. Kryteria naukowości
   - intersubiektywnej komunikowalnosci twierdzen naukowych - jezyk nauki powinien być zrozumialy dla obrońców nauki, twierdzenia ogólne, scisle, proste, wysoka informacyjnosc
   - intersubiektywnej kontrolownosci twierdzen naukowych - umożliwiają potwierdzenie tez naukowych , maja na celu uznanie twierdzen za prawdziwe lub wysoce prawdopodobne
   - niesprzeczne usystematyzowanie stwierdzeń
   3.Klasyfikacja nauk
   - ze względu na przedmiot badan: nauki przyrodnicze (przyroda nieożywiona i ozywiona wraz z człowiekiem z jego fizjologiczną wrażliwością)
   nauki społeczne (badaja świadomą działalność człowieka, czyli kulturę nauki humanistyczne)
   - ze względu na uzasadnienie twierdzeń naukowych: nauki formalne, analityczne, dedukcja, audukcja i nauki empiryczne (syntetyczne) uzasadnia się poprzez odwołania do doświadczeń
   - ze względu na kryterium celu badań: nauki teoretyczne (obiektywnego poznania i wyjaśnienia rzeczywistości oraz przewidywania zachodzących w niej przemian) nauki praktyczne (określenie sposobów dalszego rozwoju i przekształcania rzeczywistości
   4.Typy pytan stosowane w postepowaniu badawczym:
   - ze względu na strukturę logiczną: rozstrzygające (proste, zawierające jedną alternatywę - wymagające wybrania jednej spośród dwuch odpowiedzi)
   dopełniające (złozone, zawierające zazwyczaj więcej niż jedną alternatywę i wymagające szerszej odpowiedzi)
   - ze względu na pozyskiwanie określonych wiadomości :
   informacyjne (uzyskanie od różnych podmiotów gotowych odpowiedzi)
   badawcze ( składają się z kilku części, pytań, problemy badawcze)
   20. Sytuacja decyzyjna marze być normalna lub kryzysowa.
   Osobowość polityczna: silna - urodzony dowódca, indywidulanosc,
   Magnetyczna - dobrze reprezentujaca się w mediach
   Perfekcyjna - czuły na niedociągnięcia ludzkie, zorganizowany, ma wady w chwili kryzysu nie może sobie dac rady,
   Spokojny - nie chce być przywodca ale jest wybierany prze zinnych, typowy pragmatyk, często idzie na kompromis
   Implementacja polityczna - proces urzeczywistniania decyzji politycznych poprzez uruchomienie odpowiednich srodków działania, głównie drogą przekształcenia decyzji politycznych w decyzje państwowe.
   Implementacja nieskuteczna z reguły jest to błąd polityczny.
   Implementacja przeciwskuteczna, wchodzą całkowicie inne skutki od tych jakie były założone
   21. Obserwacja - czynność polegająca na gromadzeniu danych droga spostrzeżeń aktywność naturalnym ich przebiegu i pozostających aktywność bezpośrednim zasiegu widzenia i słyszenia badacza
   Cechy:
   - aktywność - selektywność, obserwator nie rejestruje wszystkich spostrzeżeń jakie dacierają do niego od przedmiotu poznania, lecz dokonuje ich selekcji,
   - celowość, obserwator skupia się tylko na cechach elementarnych interesujących go z punktu widzenia potrzebpoznania zjawiska
   - planowość - obserwator postrzega zjawisko, proces według planu odpowiadającego celowi.
   - wnikliwość- obserwator postrzega zjawisko i procesy w celu rozwiązania scisle określonego zadania, sformułowanego dokładnie i szczegółowo.
   - systematyczność - obserwacja nie może być postrzeganiem przypadkowym, dokonującym się jednorazowo, ale powinna być prowadzona według określonego systemu pozwalającego postrzegac obiekt wielokrotnie i w różnorodnych warunkach jego istnienia.
   22. Klasyfikacja obserwacji ze względu na spsosby dokonywania obserwacji: bezpośrednia (bezposrednia zbiera się danie), pośrednia (badacz nie uczestniczy w zbieraniu danych i nie ma wpływu na ich powstanie), kontrolowana (wykorzystanie w procesie postrzegania określonych narzedzi systematyzujących informację), niekontrolowana (prowadzna bez narzędzi systematyzujących), jawna (społeczność badana jest poinformowana), ukryta (nie są )
   33. Syntezy typu tradycyjnego :
   - narracyjna - polega na budowaniu namiastki teorii, zawnej metaforą ogólną, która na bazie materiału empirycznego jest logiczną operacją ujmującą rzeczywistość teoretycznie
   - pragmatyczna - motywacyjna - polega na wskazaniu praktycznych głównych przyczyn oraz skutków zjawisk i procesów bedoących przedmiotem dociekań analitycznych.
   - genetyczna - wyjaśniająca, polega na ukazaniu głównych zależności, związków, oddziaływań między różnymi faktami, zjawiskami jego elementami rozpoznawanej całej danej rzeczywistości społeczno - politycznej
   Synteza Typu nowoczesnego:
   - nomologiczna - polegająca na poszukiwaniu prawidłowości w rozwoju zjawisk i procesów
   - typologiczna - polegająca na wyborze typowego zdarzenia, zjawiska, i ustalenia podobieństwa do nich podobnych cech w innych zdarzeniach, zjawiskach, procesach życia społeczno-politycznego
   - porównawcza- polegająca na zestawieniu danych zjawisk i procesów z ujawiającymi się w oscylacjach cyklicznych w czasie i przestrzeniu, przyjmuje się w tym względzie założenie o powtarzalności określonych zjawisk w czasie jako w procesie cyklicznym
   
   34. Klasyfikacja- polega na podziale zebranych materiałów badawczych według przyjestych przez badającego określonych kryteriów, cech,
   Typologia - metoda polegająca na zaliczaniu elementów danego zbioru do pewnej kategorii na podstawie ich podobieństwa do elementów uznanych za wzorce, typowe dla danej kategorii
   5. hipoteza - przypuszczenie, domysł intelektualny, wysuniety dla wyjaśnienia jakiegos zjawiska, procesu, które wymagają potwierdzenia lub obalenia przez rozstrzygnięcie badawcze. Cechy:
   - nowość ( wskazania nieznanych aspektów badawczych, itp.)
   - ogólność (objecie zakresem wszystkich faktów zjawisk i procesów z danego zakresu)
   - komunikatywność pojęciowa (użyte pojęcia powinny być jednoznaczne i możliwie dostatecznie precyzyjne)
   - empiryczna sprawiedliwość ( mozliwos weryfikacji potwierdzenia lub obalenia przypuszczenia
   - niewystępowanie sprzeczności wewnętrznych
   6.Funkcje nauki:
   - poznawcza (deskryptora - opisowa, faktograficzna, jaka jest rzecywistosc? ; eksploatacyjna, wyjasniająca dlaczego dane zjawisko zaistniało? ; prognostyczna przewidująca, jaka będzie rzeczywistość rzeczywistość przeszłości?
   - praktyczna techniczna
   - świadomościowa społeczna
   - instrumentalna, jakie podjąc decyzje? Jakie zastosowac srodki aby osiagniąc cel
   - informacyjna jaka jest rzecywistosc podana w informacji?
   - ideologiczna, do jakich celów należy dążyć?
   7. ?????
   8. Polityka- działalność społeczna zwiazana z dążeniem da zdobycia i wykonywania władzy wewnątrz panstwa oraz w st, miedz.
   Etapy tworzenia politologii:
   - nauki polityczne - zlepek nauk społecznych, nie było jeszcze teorii polityki
   - nauka o polityce - nastepuje swiadomość oddzielenia polityki zaczeła się tworzyc teoria polityki
   - politologiia- zbudowano teorię ogólne, ma pewną generalizację
   1948r. opracowano w Paryżu listę problemów
   I grupa teorie polityczne
   II grupa problemów to instytucje polityczne
   III grupa to pewne grupy i opinie publiczne
   IV grupa stosunki miedz
   9. Podejście systemowe na potęge panstwa Wejście,przetwarzanie, wyjscie
   Wejscie 10. Sprzężenie proste - występuje gdy jeden system oddziaływuje na drugi. Rzadko się zdaża
   Sprzężenie zwrotne - wystepuje gdy oba systemy oddzoaływują na siebie wzajemnie , może być ono Dodatnie ( reakcja obu systemów, wzmacniają się, odrobina eskalacji i konfliktu) lub ujemne (gdy jeden system daje sline bodzce a drugi słabszy)
   11. Cechy podejścia systemowego:
   - badany przedmiot traktujemy jako całośc
   - system traktuje się jako obiekt złożony z wzajemnie powiązanych systemów.
   Każdy zespół jest obiektów, który należy do podsystemów. Musi być rozdzielony, w badaniunsystemowym musi to być rozdzielność pełna
   
   Oddziaływanie system odziaływ.
   Wejście wyjscie
   
   Rygor podejścia systemowego - charakter holistyczny, podejście całościowe
   
   12. Metody badawcze (zasady i sposoby systematycznych dociekań w celu poznania obiektywnej rzceywistosci):
   - metoda systemowa-polega na konstruowania modelu pojęciowego zjawisk politologicznych
   - metoda porównawcza - polegga na wykrywaniu podobieństw między procesami i zjawiskami, które prowadzą także do ustalania różnic między nimi.
   - metoda ilościowa - jakosciowa, umozliwia bvadanie specyfiki określonych zbiorowości, pozwalana ustalenie i rozpoznanie zjawisk masowych oraz inspirują do wyjaśniania związków przyczynowych miedzy nimi oraz służa przewidywaniu trendów dalszego rozwoju.
   - metoda instytucjonalno - prawna - polega na zakreśleniu pola badań do sfery określonych przepisów prawnych.
   - metoda historyczna - bada geneze zjawisk polityczno-historycznych funkcje poszczególnych instytucji, prowadzi studia politologiczne
   - metoda behawioralna- analiza zachowań politologicznych w drodze obserwacji zachowań jednostek ludzkich i złozonych z tych jednostek grup społecznych
   - metoda symulacyjna - polega na tworzeniu kompleksowych modeli rzeczywistości politycznej, a zwłaszcz zachowań psycholoczicznych, socjologicznych, decyzyjnych na poszukiwaniu danych droga gier i zabaw, dyskusji, a nastepnie przetwarzaniu ich
   - metoda decyzyjna - polega na rozpatrywaniu zjawisk i procesów społeczno-politycznych przez pryzmat: ośrodka decyzji, proc. Dec
   26.Cechy pytań w ankiecie:
   - rzeczywistość- pytania tworzone na podstawie dobrej znajomości zagadnienia,
   - wiarygodności co do udzielonej odpowiedzi - powinny one dotyczyć kwestii, na które respondent jest w stanie udzielić wiarygodnej odpowiedzi.
   -niesygestywność - pytania nie powinny być sugerowane, dwuznaczne, dotyczące spraw drażniących, mogące powodować zniechęcenie czy oburzenie respondentów
   - orientacja na uzyskiwanie danych porównawczych, obiektywnych, sprawdzających,
   - gradacja ważności merytorycznej w kolejności stawianych pytań, to samo p[ytanie w innej kolejności ustawione i innym kontekscie konsteluje inaczej świadomość respondenta, a przez to może prowadzić do udzielenia odmiennej odpowiedzi
   Rodzaje pytań w ankiecie:
   -zamkniete - zaopatrzone w przewidywane z góry odpowiedzi
   -półotwarte- zawierają przygotowane warianty odpowiedzi,
   - otwarte - całkowita swoboda odpowiedzi
   - filtrujące- stawia się je celu eliminacji respondentów, którzy nie są kompetentni do udzielenia odpowiedzi dotyczących danych kwesti
   27.Rankig - ustalenie kolejności według przyjestego kryterium, jest wynikiem pomiaru, pozwala ustalić co jest na najniższym a co na najwyższym szczeblu np. indeks korupcji postrzeganej, wskaźnik starzenia sięludzi
   Rating - produkt bardziej wyspecjalizowany, rynek finansowy. Jest oceną ryzyka kredytowego. Jest wyróżniany w sformalizowany sposób wg. Przyjętego wzoru.
   28.Typy badań stosowanych w naukach społecznych:
   -obserwacja, gromadzenie danych drogą spostrzeżeń, w naturalnym ich przebiegu w bezpośrednim zasiegu widzenia i słuyszenia
   - wywiad, rozmowa badacza z respondentem lub respondentami według opracowanych wczesniej dyspozycji
   - ankieta - rodzaj wywiadu pisemnego, skategoryzowany kwestionariusz wypełnia respondent,
   29.Wymogi prawidłowego wyboru metod i technik badawczych:
   -powinny obejmować wszystkie zagadnienia będące przedmiotem rozpoznania naukowego
   -powinny być dobrane aby wzajemie dopełniały i umoziwiały weryfikację.
   -powinny uwzględnić uwarunkowania, właściwości ogólnw i specyficzne popul. Zajwi 13. Metoda interpolacji - stosuje się w praktyce, gdy nie jest kompletny materiał statystyczny do rozpatrywania danych zjawisk. Wobec potrzeby określenia orientacyjnej, przybliżonej, wielkości zjawisk dokonuje się na podstawie posiadanych materiałów a w tym nierzadko pochodzących z różnych źródeł. Metody te mają na celu ujawienie stanu przybliżonego danego zjawiska.
   14. Obliczenia wyczerpujące polegają na obserwowaniu całej zbiorowości statystycznej i badaniu wszystkich jednostek wchodzacych w skład tej zborowosci np. spis ludności
   Oblicznie niewyczrpujace- polegają na ogranicznieu się do obserwacji tylko pewniej czesci, czyli próbki
   15. Mediana- wartość jednostki zajmującej środkowe miejsce w zbiorowości statystycznej uporządkowanej według wielkości jednostki
   Srednia geometryczna - stosuje się jeżeli wartość cechy zmiennej poszczególnych jednostek zbiorowości statystycznej, czyli wartość jednostek statystycznych są sa przedstawione w formie zmian względnych, gdzie wprowadza się pojecia logarytmów.
   Srednia artmetyczna- otrzymuje sie przez podzielenie sumy wartości zmiennych odpowiadających poszczególnym wartością jednostek statystycznych przez ich liczebność (tj. przez liczbę tych jednostek)
   16.Metodaporównawcza- polega na wykrywaniu podobienst miedzy procesami i zjawiskami, które prowadzą do ustalenia różnic miedzy nimi
   wymiar wzorca- polega w praktyce na naśladowaniu madelu rozwoju cywilizacyjnego, zjawisk i procesów, a w tytm rozwiązań politycznych, społecznych i gospodarczych krajów o wysokim poziomie rozwoju kulturowego.
   Wymiar luki polega w praktyce na odkrywaniu przez podmioty polityki, misji cywilizacyjnej, a w tym osiagania dla siebie różnych korzyści zarówno w przestrzeni globalnej jak i lokalnej.
   17.Analiza instrumentalno-prawna analiza norm prawnych. Rozpoznanie tekstów aktów normatywnych, Zakreślenie pola badań do sfery określonych przepisów prawnych., założenie się przyjmuje charakteryzujące kulturę prawną, analizy są zwłaszcza w badaniu funkcjonowania instytucji politycznych systemów politycznych itp.
   18.Medtda behawioralna (analiza zachowan w drodze obserwacji, w rzeczywistości zycia politycznego, rzeczywistości realnie istniejącej a nie jej wizji. W Met. Symulacyjnej tworzy się kompleksowe modele rzeczywistości poli. Zachowań psychologicznych i socjologicznych
   -powonny byćuzaleznione od możliwości badawczych, kosztów, nakładu czasu, ludzi, narzędzi, dostępności rozpoznawanej populacji.
   30. Kolejne czynności przy opracowywaniu materiałów badawczych:
   -weryfikacja - sprawdzenie i określenie wartości naukowych zebranych podczas badania
   - selekcja - polega na wyselekcjonowaniu zebranego materiału badawczego pod względem przydatności do danego badania czy realizacji określonego tematu poznawczego.
   - klasyfikacja - polega na podziale zebranych materiałów badawczych według przyjestych przez badającego określonych kryteriów, cech.
   - kategoryzacja - grupowanie, łączymy dane ze względu na wspólne ich właściwości w określone klasy kategorie.
   31.Analiza - polega na rozłożeniu rozpoznawanego materiału na części składowe i rozpatrywaniu każdej części osobno albo na myślowym rozczłonkowaniu za pomocą logicznej abstrakcji.
   Typy analizy:
   - elementarna - występuje wtedy gdy rozkłada się przedmiot badań na elementy i nie dopatruje się między nimi wzajemnych stosunków. Ma opisowy charakter.
   - przyczynowa - ma na celu wykrywanie związków między poszczególnymi zjawiskami. Polega na rozkładaniu przedmiotu badań na części składowe, ze zwróceniem uwagi na związki między nimi.
   - logiczna - polega na rokładaniu złożonych przedmiotów poznawczych na ich części składowe, z uwzględnieniem zachodzących miedzy nimi stosunków logicznych
   32. Synteza - łączenie wielu różnych elementów w jedna część
   Typy:
   - elementarna - polega na tworzeniu całości z poszczególnych elementów z różnych faktów, zjawisk, formułuje się się wybór typowy, który uznaje się za podobny do wszystkich, a zatem można go uznać za reprezentacyjny dla całości.
   - przyczynowa - jest odwróceniem analizy, jest jej sprawdzeniem, wzajemne relacje i stosunki między elementami badań sprawdza się do uogulniena.
   - ligiczna - polega na łączeniu elementów składowych w całość z uwzględnieniem między nimi stosunków logicznych.
   
   Zasoby państwa, technologie, zasoby ludzkie, przedsiębiorczość, zasoby kapitałowe, rzeczowe
   Machanizm funkcjonowania panstwa, presje zawnestrzne, siła struktury państwa, potencjał duchowy System
   Zdolności militarne, zasoby strategiczne, militarne i sprawność bojowa
   Wyjscie
   22.Klasyfikacja obserwacji ze względu na czas trwania: ciągła (trwająca w ciągu dłuższego czasu), próbek czasowych (przebiegająca w ciągu wybranych krótkich odcinków czasu), całosciowa (celem jest uzyskanie obrazu badanego obszaru rzeczywistości społeczno - politycznej), częsciowa ( spostrzeganie wybranego odcinka tej rzeczywistości)
   23. Wywiad- rozmowa badacza z respondentem lub respondentami według opracowanych wczesniej dyspozycji bąż na podstawie specjalnego kwestionariusza.
   Typy wywiadów:
   - ustny - rozmowa przeprowadzona w formie swobodnej rozmowy, przebiega ona zgodnie z celem badawczym,
   - pisemny - pytania zadawane na pismie i odpowiedzi udzielanie też
   - skategoryzowany - przeprowadzony ścisle według wcześniej przygotowanego wzoru.
   - nieskategoryzowany - jestbardzo swobodny, badający ma pełna inijatywe kieruje się tylko określonym celem.
   - indywidualny - gdy rozmowę badacz prowadzi tylko z jedna odoba
   - zbiorowy - wywiad prowadzi się z wiecej niż jedna osoba. Umozliwia w krótszym czasie zbadanie większej liczby ludzi i stwarza okazje aby uzyskać bardziej wiarygodną informacja
   - panelowy - zadawanie pytań przez jednego badacza kilku respondentom.
   24.Ankieta- swoisty typ wywiadu pisemnego, gdzie skategoryzowany kwestionariusz, wypełnia respondent. Klasyfikacja:
   - pocztowa - rozsyłana jest pocztą doposzczegółnych adresató, wybranych do badań,
   - prasowa
   - handlowa- dołączenie kwestionariusza do zakupionych towarów czy degustowanych artykułów,
   - radiowa i telewizyjna - pytania zadawane w telewizji bądź radiu
   - audytoryjna, bezposrednia styczność badacza z audytorium, czy grupa osób zgromadzonych instytucjonalnie w określonym miejscu i czasie.
   - rozdawana - dostarczana przekazywana respondentom przez ankieterów
   - jawna - wypełniane pisemnie, podpisane przez respondenta
   - anonimowe -
   25. Konieczne elementy ankiet:
   -struktura - elementy z jakich powinna się kładać kwestionariusz, który zamierza się wykorzystać w przeprowadzonym badaniu
   - forma i terść -
   - wygląd zewnętrzny

Cele stosowania przypisów:
- bibliograficzny
- udokumentowanie cytatów
- dokumentowanie danych, wskaźników
- uwiarygodnienie danych informacji poprzez przytoczenie ocen, opinii
- cel polemiczny
- wyjaśnienie kwestii, zagadnień
- poszerzanie informacji

3. Definicje nauki

1. Nauka to społeczna działalność ludzi mająca na celu obiektywne poznanie rzeczywistości.
2. Nauka jest formą świadomości społecznej, która odzwierciedla prawdziwie w sposób zamierzony i metodyczny obiektywne cechy i prawidłowości rzeczywistości przyrodniczej i społecznej
3. Nauka to uporządkowana wiedza o człowieku, społeczeństwie i kosmosie, prawidłowościach i swoistości rzeczywistości, o sposobach rozpoznawania i przekształcania.

4. Różne rozumienie pojęcia nauka
Rozumienie nauki:

1. rozumienie dydaktyczne: proces nauczania i uczenia się
2. rozumienie funkcjonalne: działalność badawcza, która wyraża się m.in. poprzez stawianie hipotez objaśniających zależności, związki oddziaływania rzeczywistości, objaśnianie świata, formułowanie pojęć, odkrywanie prawidłowości
3. rozumienie kulturowe/ historyczno socjologiczne: wytwory działalności badawczej
4. rozumienie instytucjonalne: ład organizacyjno- porządkowy w sensie przedmiotowym, dziedziną dyscyplin, specjalności w sensie organizacyjnym. Są to instytucje badawcze, uczelnie, placówki edukacyjne, kulturalne.

6.Różnice między wiedzą a nauką:
Wiedza jest zbiorem wiadomości osiągniętych obojętnie jakim sposobem, cechy wiedzy:
Przypadkowość doboru spostrzeżeń i wiadomości
Niepełny krytycyzm wynikający z niesprawdzonych sądów empirycznych
Brak krytycznej analizy zebranych wiadomości
Brak systematyczności, luźne powiązanie opinii często zupełnie przypadkowych

Nauka jest wiedzą uporządkowaną, naukę wyróżnia sposób zdobywania wiadomości jako systematyczny dobór, planowość, sposoby uzasadnień, metodyczność.

Zasadnicza różnica między wiedzą pospolitą a naukową dotyczy sposobu zdobywania wiadomości. O ile wiedzę pospolitą można zdobyć w różny sposób, o tyle naukę jedynie przez właściwy dla niej, metodyczny sposób zdobywania wiadomości wg naukowych reguł.

Pojęcie wiedzy jest pojęciem szerszym od nauki, nie każda wiedza jest nauką, ale każda nauka jest wiedzą!

7. Praktyka a nauka:
Praktyka - świadoma i celowa działalność ludzka, zmierzająca do przemian w przyrodzie, technice i stosunkach społeczno-gospodarczych.

Praktyka ma dla nauki znaczenie inspirujące, ilustrujące i weryfikujące.

Nauka ma na celu poznanie, praktyka - utylitaryzm.

Celem nauki jest poznanie obiektywnej prawdy o świecie, posiadanie skutecznych, tanich, szybko działających norm postępowania.

8. 9. 10. Podział nauki:

1. formalne i empiryczne
podział na nauki inaczej dedukcyjne, racjonalne lub matematyczne i na nauki empiryczne inaczej indukcyjne, realne stosuje się ze względu na sposoby wnioskowania. Nauki formalne nie muszą odwoływać się do doświadczenia, np.: logika, filozofia, matematyka, etyka. Wykorzystuje się w nich głównie dedukcyjną. Nauki empiryczne opierają się na doświadczeniu. Korzysta się w nich z indukcji, są to np.: fizyka, chemia, ekonomia, prawo.

2. przyrodnicze i humanistyczne
podział nauki na przyrodnicze i humanistyczne stosuje się na podstawie zakresu badań właściwych dla nich metod badawczych. W naukach przyrodniczych bada się przyrodę martwą i żywą, środowisko geograficzne, istoty żywe w tym człowieka od strony struktury fizycznej, np.: geografia, geologia, chemia, botanika, antropologia, medycyna, astronomia. W naukach humanistycznych bada się strukturę i funkcje dziejowe społeczeństwa, kulturę, prawa i prawidłowości jego rozwoju. Są to np.: archeologia, historia, socjologia, pedagogika, psychologia, politologia, prawo i ekonomia.

3. teoretyczne i praktyczne
ze względu na zadania wyodrębnia się nauki teoretyczne (czyste podstawowe), których zadanie sprowadza się do obiektywnego poznania i wyjaśnienia rzeczywistości oraz przewidywania zachodzących w niej przemian oraz nauki praktyczne (stosowane) mające na celu określenie sposobów praktycznego zastosowania poznanych praw naukowych do dalszego rozwoju i przekształcania rzeczywistości.

11. Dyscypliny naukowe i specjalności:
To gałęzie nauki. Wyodrębnienie na podstawie przedmiotu nauki ściśle wyodrębnionego przedmiotu badań, właściwych metod i przedmiotów badawczych oraz środków działania.
W ramach dyscyplin naukowych wyróżnia się specjalności. Wyodrębnia się je na podstawie ściśle określonego okresu badawczego właściwych źródeł i metod badawczych oraz środków działania.

12. Zadania nauki:

1. wyjaśnianie pojęć (semiotyka)
2. gromadzenie i systematyzowanie wiedzy o świecie
3. rozpoznawanie prawidłowości w nim rządzących, interpretacja faktów, zjawisk, procesów dotyczących przyrody, społeczeństwa, człowieka

Zadania nauki mogą dotyczyć procesów ogólnych lub zdarzeń szczegółowych. Sformułowane prawa naukowe mogą być wykorzystane do kształtowania życia bieżącego, a także do przewidywania przyszłości.

13. Cele nauki:
Funkcje społeczne nauki:
1. diagnostyczna oznacza dostarczanie wiedzy o stanie rzeczy w danym fragmencie czy aspekcie rzeczywistości
2. prognostyczna dostarcza wiedzy o ogólnych prawidłowościach przebiegu zjawisk danego typu pozwalające przewidywać przyszłe konsekwencje ich rozwoju
3. instrumentalno -techniczna oznacza dostarczanie wiedzy o sposobach i środkach realizacji zamierzonych celów. O sprawności i efektywności postępowania naukowego.
humanistyczna zaspokaja intelektualne potrzeby ludzi w zakresie poznania rzeczywistości (dostarczenie podstaw do kształtowania racjonalnego poglądu na świat)

14. Istota politologii.
Politologia jest jedną z dyscyplin naukowych nauka humanistycznych i społecznych. Przedmiotem jej poznania jest polityka. Polityka to działalność społeczna związana z dążeniem do wykonywania, zdobywania władzy wewnątrz państwa oraz w stosunkach międzypaństwowych. Przedmiotem poznania politologii jest działalność państwa, partii politycznych, ogół zjawisk i stosunków związanych ze zdobyciem, utrzymaniem i wykorzystaniem władzy.

15. Przedmiot politologii:
Przedmiotem politologii jest badanie zjawisk i procesów politycznych zawsze w odniesieniu do konkretnej rzeczywistości, do empirycznego ich kształtowania, wykrycie prawidłowości i przewidywanie ukształtowania się przyszłości. Przedmiot zainteresowania poznawczego politologii wyznaczają:
- metodologia badań politologicznych
- teoria polityki
- myśl polityczna
- nauka o państwie, prawie, polityce
- zarządzanie i komunikowanie społeczne
- systemy i instytucje polityczne
- partie i systemy partyjne
- polityka społeczna i gospodarcza
- stosunki międzynarodowe
- przemiany cywilizacyjne, globalizm i lokalizm

16. Zadania politologii.
Zadaniem politologii jest kompleksowe ujmowanie badanych zagadnień w ich wzajemnych uwarunkowaniach, wskazywanie na powiązania wewnątrz podsystemów i między nimi, a także w całokształcie systemu politycznego, który jest przedmiotem analizy.
Zadaniem politologii jako dyscypliny naukowej jest w drodze rzetelnej analizy uwzględniającej prawidłowe zastosowanie metodologii badawczej ustalenie występujących prawidłowości i spoistości procesów i zjawisk politycznych, określanie źródeł sprzeczności i możliwości występowania konfliktów społecznych, przyczyn takiego a nie innego kształtowania zjawisk i procesów oraz ustalenie przewidywań na przyszłość.
W szczególności zadania politologii to:
- kształcenie ekspertów z dziedziny zagadnień politycznych
- przygotowanie kadr dla potrzeb aparatu państwowego, administracyjnego, politycznego, ideologiczno-propagandowego
- pogłębianie wykształcenia politycznego możliwie szerokich rzesz społeczeństwa
- przygotowanie kadry naukowej dla instytutów naukowo-badawczych uczelni wyższych i instytutów specjalistycznych.

17. Uwarunkowanie prowadzenia badań politologicznych.
Istotną cechą poznania politologicznego jest potrzeba ujęć systemowych. W badaniach nie można ujmować rzeczywistości politycznej statycznie, trzeba dążyć do wykrywania prawidłowości w nowych zjawiskach, zarysowujących się procesach, analizować przemiany i przeobrażenia zachodzące pod wpływem funkcjonowania systemów politycznych wraz z ich podsystemami. Dostrzegać należy zarówno pozytywne jak i negatywne skutki podejmowania w danym państwie lub w skali międzynarodowej decyzji politycznych. W badaniach politologicznych trzeba uwzględniać ustawicznie zmieniającą się rzeczywistość w różnego rodzaju powiązaniach, poczynając od stosunkowo prostych, przechodząc do coraz bardziej skomplikowanych, dochodząc w końcowym rezultacie do próby oceny całości funkcjonowania systemu politycznego w danym państwie z uwzględnieniem powiązań międzynarodowych i politycznych w skali światowej.

18. Funkcje politologii:
- funkcja konceptualizacyjno - opisowa
polega na dostarczeniu badaczom w ramach ich macierzystej dyscypliny i poza nią określonego zasobu pojęć i kategorii oraz reguł opisu odzwierciedlającego treści rzeczywistości przewidzianych w tych kategoriach i pojęciach rozpatrywanych z punktu widzenia polityki.
- funkcja wyjaśniająca
polega na dostarczeniu określonych wyjaśnień zjawisk i procesów politycznych na tle ustalonych prawidłowości i faktów
- funkcja prognostyczna
polega na konstrukcji przewidywań na tle twierdzeń, które zostały wykorzystane do wyjaśniania
- funkcja metodologiczno - oceniająca
polega na formułowaniu ocen przydatności poznawczej rezultatów badań i na prognozowaniu schematów metod i procedur badawczych
- funkcja integracyjna
polega na tworzeniu możliwości korzystania z dorobku innych dyscyplin i odwrotnie z dorobku politologii przez inne dyscypliny dzięki wypracowaniu zasad i treści łączących ze sobą osiągnięcia uzyskane niezależnie
- funkcja instrumentalno- racjonalizująca
polega na dostarczeniu wiedzy traktującej jako narzędzie racjonalizujące działania polityczne
- funkcja ideologiczna
polega na wywieraniu przez politologię bezpośredniego wpływu na świadomość ludzi przy wykorzystaniu wiedzy dostarczanej przez tą naukę. Występuje tu oddziaływanie politologii na układ wartości i wiedzę.

19.Słabość politologii.
Podobnie jak u wszystkich nauk o społeczeństwie jest jej indukcyjne pochodzenie sprawiające, że między tym, co jest lub co było, a tym, co powinno być nie ma żadnego koniecznego, logicznego, automatycznego związku wynikania. Z tego powodu, jeżeli patrzeć na politologię pod kątem skuteczności, możliwości przewidywania, a więc oddziaływania na zjawiska należy zauważyć, że nie może ona sprostać pożądanym oczekiwaniom.

20. Materiały źródłowe.
Podstawę poznania politologicznego stanowią materiały źródłowe. Dostarczają one określonych informacji nazywanych wiedzą źródłową. Są nimi wytwory działalności politycznej, społecznej i kulturowej społeczeństwa. Zalicza się do nich wszelkie dokumenty, akta, statuty, inwentarze, protokoły, sprawozdania, stenogramy, kroniki, pamiętniki, wspomnienia, informacje prasowe. Z punktu widzenia poznania politologicznego źródłem jest każdy utrwalony i zachowany ślad myśli, działania oraz aktywności ludzkiej służący do jego deskrypcji, eksplanacji oraz przewidywania związanej z nim rzeczywistości politycznej. Jest nim wszelka informacja o rzeczywistości społeczno - politycznej, gdziekolwiek ona się znajduje.

21. Klasyfikacja źródeł
Wyróżnia się 3 podstawowe formy źródeł:
1) ustne - to np. anegdoty polityczne, przysłowia, fraszki, bajki, legendy, opowiadania, pieśni, sagi
2) pisemne - to archiwalia, dokumenty urzędowe, protokoły, noty, zapiski, korespondencje, dzienniki, doniesienia i materiały prasowe oraz czasopiśmiennicze, pamiętniki, wspomnienia, autobiografie
3) obrazowe - to pomniki, rzeźby, mapy, plany, karykatury, filmy


22. Źródła pisemne
Źródła pisemne uznaje się za najcenniejsze , podstawowe i najbardziej wiarygodne świadectwa rzeczywistości w poznaniu naukowym. Dzieli się na:
- aktowe - archiwalia, dokumenty urzędowe, zapiski kancelaryjne, noty, protokoły, sprawozdania, stenogramy, korespondencje prywatne i publiczne, wykłady prawne
- opisowe - opisy, kroniki, informacje prasowe i czasopiśmiennicze, pamiętniki, autobiografie.
Źródła pisemne dzieli się również na:
- dokumentalne - obejmują materiały o charakterze normatywno - prawnym i urzędowym, Są to akta parlamentarne, partyjne, sądowe, instytucji administracyjnych, edukacyjnych, wyznaniowych, gospodarczych, społecznych, kulturalnych.
- narracyjne (pośrednie)
dostarczają informacji o faktach, zjawiskach, procesach. Zaliczamy do nich autobiografie, dedykacje, dzienniki, kroniki, pisma, polemiczne informacje prasowe, pamiętniki, wspomnienia.
- epistolarne (listowe)
obejmują wszelkiego rodzaju korespondencje

23. Krytyka źródeł.
W pracy badawczej istotnym zadaniem jest określenie pochodzenia źródła, jego autentyczności i wiarygodności. Całość czynności związanych z rozpoznawaniem źródła określa się jako krytykę cech zewnętrzną i wewnętrzną.
Fundamentalną cechą krytyki wewnętrznej i zewnętrznej jest ustalenie jego przydatności do rozpoznawania rzeczywistości społeczno-politycznej. W wyniku czynności krytycznych pozyskuje się opinię o wiarygodności i użyteczności określonych informacji źródłowych do celów badawczych.

24. Krytyka zewnętrzna źródeł
Polega na ustaleniu pochodzenia źródła, jego autentyczności oraz stanu zachowania. Badając pochodzenie źródła ustala się miejsce i czas jego powstania, autorstwo, uwarunkowania społeczno- polityczne i okoliczności towarzyszące jego powstaniu. Poznanie autora, jego wartości ideowych i przynależności do opcji politycznej może mieć wpływ na określenie stopnia obiektywności źródła, ułatwia wskazanie intencji, którymi kierowano się przy jego tworzeniu. Ważna jest znajomość warunków powstania źródła, która umożliwia ustalenie przyczyn jego powstania oraz stronniczości bądź jej braku. Równie ważne są miejsce i czas powstania źródła, co umożliwia odniesienie zawartych w dziele informacji do określonej rzeczywistości. Zadaniem krytyki zewnętrznej źródła jest wskazanie czy źródło rzeczywiście jest takim za jakie się je uważa. Niekiedy pojawiają się wątpliwości, czy źródło nie jest tworem fikcyjnym nieodpowiadającym konkretnej rzeczywistości. Materiały tego rodzaju wytwarzane są przez różne podmioty polityczne w okresie tzw. przełomów politycznych, w sytuacji wytwarzania się politycznych pomówień, zniesławień, czy szantażu. W krytyce zewnętrznej ustala się, czy badane źródło jest tworem oryginalnym, czy też jest jego kopią, odpisem, Odpis może być zarówno wierny z oryginałem, ale może też zawierać wiele rozbieżności powodowanych, np. opuszczeniem jego fragmentu bądź wprowadzeniem objaśnień lub dopisków.

25. Krytyka wewnętrzna źródeł.
Zadaniem krytyki wewnętrznej źródeł jest określenie, czy dane źródło sporządzone zostało zgodnie z realiami społeczno - politycznymi danego czasu. W praktyce naukowo - poznawczej spotyka się niekiedy sytuacje, że źródło jest tworem autentycznym, natomiast fakty w nim zawarte są nieprawdziwe, zmyślone. Zdarza się takie przypisywanie określonym faktom takiego znaczenia, jakiego nie miały. Może to wypływać z niekompetencji sporządzającego źródło, ale może być również przejawem jego tendencyjnego stosunku do rzeczywistości. Duży wpływ na zniekształcenie prawdy w treści źródła mają zwykle stosunki społeczno - polityczne panujące w tym czasie, kiedy źródło zostało wytworzone oraz postawa jego twórcy wobec otaczającej rzeczywistości. Zdarza się, że okoliczności ideowo- polityczne skłaniają podmioty wytwarzające źródło do przedstawiania faktów zgodnie z dominującymi w danym czasie tendencjami upowszechnianymi w życiu politycznym. Świadomie zaciera się słabe strony, a podkreśla zasługi jednostek sprawujących w danym czasie władzę, pomija bądź umniejsza zasługi rzeczywistych ich sprawców. Celem krytyki zewnętrznej źródła jest rozpoznawanie czy treść danego źródła zawiera informacje mające w rzeczywistości miejsce, czy też są one wytworem jego twórców. Zdarza się niekiedy, że całe źródło jest nieprawdziwe lub zawiera nieprawdziwe informacje. Jest ono jednak autentycznym dokumentem danego czasu. Może też okazać się, że treść źródła jest wiarygodna, chociaż niektóre fakty są w niej fałszywie przedstawione lub zmyślone. Zjawisko to występuje, no. Wówczas, kiedy twórca źródła prezentując określoną rzeczywistość wskazuje równocześnie na własne zasługi. Rzeczywistość ta charakterystyczna dla doniesień prasowych. Zdarza się, że dziennikarze prezentują powierzchownie, czy tendencyjnie określoną rzeczywistość oraz interpretują ją. Zabiegiem koniecznym jest wtedy w poznaniu badawczym oddzielenie faktów od wszelkich interpretacji.

26. Etapy procedury rozpoznania statystycznego.
1) obserwacja statystyczna
polega na liczeniu różnych elementów procesów masowych, np. aktywności politycznej, frekwencji wyborczej, uczestnictwa w życiu partyjnym i samorządowym
2) opisywanie zbiorowości
ujęcie materiału statystycznego w tablice, wykresy oraz specjalne liczy, które go charakteryzują we właściwy sposób, np. średnie, wskaźniki.
3) analiza zbiorowości
zbadanie przyczyn określonego kształtowania się procesu masowego oraz wykryciu istniejących w nim prawidłowości i związków.

27. Rejestracja bieżąca i spis.
Są one metodami pozyskiwania materiału statystycznego. Rejestracja polega na prowadzeniu ciągłej sprawozdawczości określonych procesów. Spis różni się od rejestracji tym, że nie odbywa się stale, na bieżąco, ale prowadzony jest okresowo lub doraźnie poza regularnym biegiem sprawozdawczości. Materiały statystyczne uzyskane przez rejestrację są zwykle bogatsze, dają ciągły obraz rozpoznawanego zjawiska. Spisy dostarczają zaś jedynie danych statystycznych migawkowych. Najważniejsze to spisy ludności.

28. Elementy organizacji badań zjawisk społeczno-gospodarczych i politycznych.
- wyraźne określenie zakresu badań
- ścisłe określenie niezbędnych elementów badanej zbiorowości
- należyte sformułowanie pytań
- dobre przygotowanie kwestionariusza
- wybór stosownego terminu badania
- staranne zorganizowanie badania

29. Pojęcie metody badawczej
Oznacza zasady i sposoby systematycznych dociekań w celu poznania obiektywnej rzeczywistości
Każda metoda badań jest systemem reguł, wskazań i przepisów opartych na trzech warunkach:
- metoda bazuje na obiektywnych prawidłowościach, jest z nich wyprowadzona. Prawidłowości umieszczają przedmiot badań wśród procesów i zjawisk rozwoju kulturowego i cywilizacyjnego, są sformułowane w postaci odpowiedniej teorii
- metoda jest określana i wyznaczona przez charakter badanego przedmiotu
- metoda zależy od środków badania, jakimi w danej sytuacji dysponujemy. Do środków tych należą: ludzie jako podmioty poznające oraz narzędzia badawcze.

W tradycyjnym rozumieniu kategorię „metoda” odnosi się do zbierania materiałów, ich opracowywania i interpretacji. Podstawowe znaczenie mają: obserwacje, wywiad, ankieta, gromadzenie wypowiedzi osobistych, gromadzenie dokumentów.



30. Szerokie i wąskie rozumienie pojęcia „metoda”
W szerokim znaczeniu określa ona charakter i zakres badań. W wąskim znaczeniu rozumieniu określa powtarzalne sposoby rozstrzygania zadań związanych z realizacją badań zgodnie z przyjętą metodą w znaczeniu szerokim. Wąsko pojmowaną metodę często nazywa się techniką badawczą. Pojęcia te używane są wymiennie bądź łącznie, np. mówi się o metodzie i technice obserwacji czy wywiadu.

31. Analiza i synteza
W opracowywaniu materiału podstawowymi sposobami są analiza i synteza.
Analiza polega na rozbiorze jakiegoś złożonego przedmiotu czy pojęcia na częsci składowe.
Synteza zaś na łączeniu prostych pojęć, względnie prostych zdarzeń celem osiągnięcia wyników złożonych

32. Cechy metody
Przy doborze metody istotną cechą jest jej celowość. Metody są środkiem realizacji określonych celów poznawczych. Od metody wymaga się aby spełniała postulat adekwatności, tzn. aby określone za jej pomocą systemy operacji prowadziły zawsze do zamierzonych rezultatów.
Metoda badawcza to inaczej droga dociekań poznawczych, reguły, wskazania, przepisy, teorie i środki. Każda zawiera charakterystyczny sposób postępowania, wynika ze świadomego wyboru i musi być wielokrotnie powtarzalna. Najważniejsze cechy metody to:
- uniwersalność
- czytelność
- celowość
- jednoznaczność
- adekwatność
- skuteczność

33. Klasyfikacja metod
Ze względu na stopień ich ogólności wyróżniamy: ogólne i szczegółowe. Przez ogólność metody rozumie się zakres i powszechność jej stosowalności, np. możliwość korzystania z niej przez różne dyscypliny badawcze.
Ze względu na cel, jakiemu mają służyć metody, dzielimy je na: stricte poznawcze oraz użytkowe. Użytkowe to inaczej utylitarne lub przekształcające rzeczywistość. Wyraźne ich rozgraniczenie nie jest możliwe, gdyż po pierwsze przekształcenie użytkowe zakłada na ogół jednocześnie poznanie i przyczynia się do ujawnienia nowych rezultatów poznawczych. Po drugie poznanie może być osiągnięte przez celowo dokonywane przekształcenia utylitarne.
W podejściu strukturalnym rozróżniamy metody: teoretyczne i empiryczne. Metody teoretyczne polegają na idealizacji myślowej, budowaniu systemu hipotez modelowych, w wysokim stopniu sformalizowaniu eksperymentu myślowego oraz dedukcji. Metody empiryczne polegają na dociekaniu, poznaniu prawdy obiektywnej o rzeczywistości oraz jej celową, systematyczną obserwację, pomiar i opis.

34. Indukcja i dedukcja
W dedukcji konkluzja wynika logicznie z przesłanek, odwrotnie w indukcji - przesłanki wynikają logicznie z wniosków.
Dedukcja jest drogą przechodzenia z jakiejś racji ogólnej do konkretnej rzeczywistości. Podstawowe jej formy zawierają się w przechodzeniu od ładu ogólnego do szczegółowych przypadków zdarzeń, zjawisk, przechodzenie od pojęcia ogólnego do zawartych w nim pojęć szczegółowych, przekształcaniu danych wartości za pomocą zmienianego sposobu łączenia ich elementów.
Indukcja jest procesem prowadzącym do formułowania uogólnień. Istotnymi jej okolicznościami są: nieobecność danych niezgodnych z uogólnieniem, obfitość danych stanowiących podstawę uogólnienia, obecność danych niezgodnych z uogólnieniami konkurencyjnymi, różnorodność danych będących podstawą uogólnienia.

35. Analiza systemowa
Ujmuje zjawiska polityczne jako elementy systemu. System to uporządkowany wewnętrznie w całość układ elementów mających określoną strukturę. Analiza systemowa a politologii polega na konstruowaniu modelu pojęciowego zjawisk politycznych. Różnorodne dziedziny rzeczywistości politycznej interpretuje się nie jako luźne zbiory izolowanych elementów, lecz jako wewnętrznie zintegrowane, wyróżniające się z otoczenia i kierujące się swoistymi prawidłowościami całości.
Wyróżniamy trzy rodzaje analizy systemowej polityki:
- analiza makrosystemowa - dotyczy systemu politycznego jako całości
- analiza systemowa średniego rzędu - dotyczy podsystemów w ramach szerszego systemu politycznego, np. system partyjny
- analiza mikrosystemowa - dotyczy określonego elementu systemu politycznego, np. konkretnej decyzji politycznej.

W odniesieniu do każdego z wymienionych przedmiotów model systemowy generuje określone pytania badawcze.
W analizie makrosystemowej pytamy, np. jakie elementy należą do otoczenia, jakie jest kryterium przynależności do systemu, jakie są funkcje systemu w otoczeniu, jakie elementy są funkcjonalne, a jakie dysfunkcjonalne dla systemu jako całości, jakie elementy stanowią najważniejsze czynniki zmian w systemie.
W analizie średniego rzędu pytamy, np., z jakimi podsystemami dany system jest najmocniej powiązany, jaka jest rola danego podsystemu, utrzymanie, funkcjonowanie systemu jako całości, jaki jest stopień autonomii danego podsystemu.
W analizie mikrosystemowej pytamy, np., z jakimi innymi elementami systemu dany element jest powiązany, jaki jest charakter oddziaływań (wzajemne, jednostronne, harmonijne, konfliktowe), jaki jest stopień autonomii elementu, w jakim systemie działanie elementu jest modyfikowane za pomocą sprzężenia zwrotnego przez rezultaty jego własnych działań.

36. Metody statystyczne. Ujęcie ilościowe i jakościowe.
Umożliwiają one badanie specyfiki określonych zbiorowości, pozwalają na ustalenie i rozpoznawanie cech zjawisk masowych oraz wyjaśnianie związków przyczynowych między nimi i przewidywanie dalszego rozwoju.
Spośród metod statystycznych w politologii wykorzystuje się najczęściej obliczenia szacunkowe, nie wyczerpujące, reprezentacyjne oraz przeciętne, średnie arytmetyczne, średnie geometryczne oraz przeciętną pozycyjną (inaczej mediana, wartość środkowa).
Obliczenia szacunkowe (inaczej interpolacje) stosuje się, gdy nie jest kompletny materiał statystyczny do rozpoznawania danych zjawisk. Dla określenia przybliżonej wielkości zjawisk dokonuje się ich szacunku na podstawie posiadanych materiałów często pochodzących z różnych źródeł, również wtórnych. Obliczenia te maja na celu ujawnienie stanu przybliżonego, orientacyjnego danego zjawiska. Dokonując obliczeń szacunkowych badacz musi przyjąć założenie, że uzyskane przez niego rezultaty statystyczne mogą poważnie różnić się od rzeczywistości. Przykładowe obliczenia szacunkowe to:
- szacowanie wielkości danych zjawisk na podstawie przeliczenia pozyskiwanych informacji z różnych źródeł również wcześniej nie rejestrowanych i nie spisywanych
- obliczenie orientacyjnej wielkości zjawisk na drodze przenoszenia rozpoznanych części zbiorowości na całą badaną zbiorowość. Przenoszenia takiego dokonuje się w sytuacji postrzegania zbiorowości jako ładu w wysokim stopniu jednorodnego, nie wykazującego żadnych nagłych, radykalnych przemian
- dokonywanie spisu i obliczenia szacunkowego wobec potrzeby uzyskania doraźnych informacji, które nie są zawarte w materiałach zebranych drogą rejestracji bieżącej, czy też spisów periodycznych, np. dotyczących nowych postaw i zachowań społeczno-politycznych.



37. Metoda porównawcza (analogii)
Polega na wykrywaniu podobieństw między procesami i zjawiskami, które prowadzą także do ustalenia różnic między nimi. Punktem wyjścia do jej stosowania w politologii jest określenie zakresu badań. Rozpoznawane zjawiska powinny być porównywalne pod względem jakości. Metoda porównawcza ma istotne znaczenie w rozpoznawaniu stosunków międzynarodowych. Często wykorzystuje się wymiar wzorca bądź luki.
Wymiar wzorca polega na naśladowaniu modelu rozwoju cywilizacyjnego zjawisk i procesów, w tym rozwiązań politycznych, społecznych i gospodarczych krajów o wysokim poziomie rozwoju. Model, wzorzec przyjmuje się zarówno w strategii dalszego rozwoju, jak i w podejmowaniu decyzji doraźnych.
Wymiar luki polega na odkrywaniu przed podmioty polityki możliwości osiągania dla siebie różnych korzyści zarówno w przestrzeni globalnej, jak i lokalnej, np. w krajach o niższym poziomie rozwoju.
Badania porównawcze w politologii dostarczają decydentom materiału pomagającego w podejmowaniu decyzji optymalnych oraz w uniknięciu błędów popełnianych przez inne podmioty w podobnych sytuacjach.

38. Analiza instytucjonalno - prawna
Przez instytucje prawną rozumie się zespół norm prawnych określających konkretne zjawisko lub wyodrębnioną strukturę organizacyjną. Jeżeli rozpoznawane zjawisko lub struktura wiążą się z ustrojem politycznym państwa można wtedy mówić o instytucji prawno - ustrojowej. W poznaniu instytucjonalno - prawnym w rzeczywistości politycznej fundament stanowi rozpoznawanie tekstów, aktów normatywnych. Nie analizuje się innych źródeł kształtujących rozpoznawaną rzeczywistość. Przyjmuje się, że ustawodawca dysponuje wiedzą znacjonalizowaną, możliwie pełną w zakresie języka, znajomość stanu prawnego i aktualną wiedzą empiryczną. W politologii analizę instytucjonalno - prawną stosuje się m.in. w badaniu funkcjonowania instytucji politycznych, systemów politycznych, stosunkach międzynarodowych.

39. Metoda historyczna
Dla badań politologicznych istotną wartość przedstawiają metody i siatka pojęć w historii. W obrębie politologii zwyczajowo mieści się współczesna historia polityczna. Granica między historią polityczną a politologią nie jest wyraźna, stąd niektóre prace trudno jednoznacznie zaliczyć do jednej z tych dwóch dyscyplin. Na metodę historyczną stosowaną w politologii składają się: badanie genezy zjawisk politycznych, traktowanie łącznie ich aspektów strukturalnych, funkcjonalnych i genetycznych, prowadzenie studiów biograficznych, stosowanie ujęć wycinkowych, gromadzenie obszernego materiału empirycznego jako podstawy do formułowania praw naukowych. Nauka historyczna wypracowała różne metody ustalania faktów. Są to metody:
- logograficzna (inaczej kronikarska, rocznikarska, narracyjna, pragmatyczna). Ma ona na celu wydobyć z przeszłości naukę przydatną dla analizowania teraźniejszości i przyszłości
- genetyczna (inaczej historyczno - krytyczna) zakłada, że każde zjawisko ma swoją genezę oraz rodzi następstwa
- spirytualistyczna - zakłada, że ustalenie historycznych faktów przez historyków zależy od wyznawanego światopoglądu filozoficznego
- materialistyczna - wiąże fakty w rzeczywistą całość

40. Metoda behawioralna
Ta analiza zachowań politycznych w drodze obserwacji jednostek ludzkich i złożonych z tych jednostek grup społecznych. Zakłada orzekanie o zachowaniach ludzi jako rzeczywistości realnie istniejącej, a nie jej wizji. Rozważania normatywne uznaje za pozostające w sprzeczności z rzeczywistymi zachowaniami ludzkimi. W obrębie instytucji przedkłada badanie zachowań jednostkowych nad rozpoznawaniem zjawisk w zakresie psychologii i socjologii polityki.



41. Metoda symulacyjna
Polega na tworzeniu kompleksowych modeli rzeczywistości politycznej, zwłaszcza zachowań psychologicznych, socjologicznych, decyzyjnych, na poszukiwaniu danych drogą gier, dedukcji, a następnie powtarzaniu ich przez komputery. Cechą metody jest jednocześnie posługiwanie się analizą i syntezą z uwzględnieniem podstawowych zasad logiki. Mając dane wyjściowe i warunki ograniczające oraz znając w zarysie cel zadania, analizuje się zależności i związki zachodzące między danymi wyjściowymi. Ważnym celem stosowania metody jest dochodzenie do nowych rozwiązań przez wykrywanie nowych faktów i związków zachodzących między nimi w realnie istniejącej rzeczywistości. Modele symulacyjne wiążą się ze stosowaniem teorii gier, są one pożyteczne z punktu widzenia prawdopodobnych wariantów rozwoju rzeczywistości. Przez udział w grach symulacyjnych uczestnicy pozyskują szeroki zakres nowych informacji o danej rzeczywistości. Modele są przydatne zwłaszcza tam, gdzie bezpośrednie eksperymentowanie z rzeczywistością jest zbyt etycznie niedozwolone, kosztowne, pracochłonne bądź niebezpieczne.


42. Metoda decyzyjna
Specyfika metody decyzyjnej polega na rozpatrywaniu zjawisk procesów społeczno - politycznych przez pryzmat:
- ośrodka decyzji traktowanego jako przedmiot działania politycznego
- procesu decyzyjnego, czyli zespołu zobowiązań przyczynowo - skutkowych dotyczących rozwiązywanego problemu
- decyzji politycznej, czyli przez wybór sposobu działania politycznego
- implementacji politycznej, czyli procesu urzeczywistniania decyzji politycznych poprzez uruchomienie odpowiednich środków działania.
Metoda ta pozawala na całościowe ujmowanie rozpoznawanych zjawisk, sprzyja dokonywaniu analizy dynamicznych przemian rzeczywistości politycznych. Pozwala wyjaśnić, dlaczego bieg wydarzeń jest taki, a nie inny. Stosowanie metody można odnieść do szeroko dostępnych materiałów oraz różnych decyzji politycznych. Jej niedostatkiem jest koncentracja na analizie formalnej oraz technikach podejmowania decyzji w formach i zasadach procesów decyzyjnych.

43. Weryfikacja
Po zebraniu danych określa się ich wartość naukową. Obowiązkiem badacza jest krytyczne rozpoznanie i formalne sprawdzenie danych. Sprawdzenie to nazywamy weryfikacją bądź porządkowaniem. Celem jest wyeliminowanie deformacji danych spowodowanych, np. emocjonalnym zaangażowanie respondentów, ich obawami, fałszywymi ambicjami bądź niechęcią do prowadzonych badań, małą sumiennością udzielanych odpowiedzi, upraszczaniem, dezinformowaniem bądź mówieniem nieprawdy.

44. Selekcja.
Polega na wyselekcjonowaniu zebranych materiałów pod względem przydatności do konkretnego badania. Rozpoznając materiał dokonuje się jego segregacji. Segregacja opiera się w dużej mierze na instynkcie badawczym. Punktem wyjścia eliminacji jest intuicyjne przyjęcie pewnych cech za ważne, innych za drugorzędne i mało istotne. Najpierw wybieramy spośród zgromadzonych danych te uznane za fundamentalne ze względu na rozpoznawany temat badania. Wtórna selekcja polega na uporządkowaniu danych według stopnia ich ważności. Uzyskuje się w ten sposób dane o znaczeniu pierwszorzędnym, drugorzędnym i n-rzędnym dla rozpoznawanej rzeczywistości społeczno - politycznej zdefiniowanej w problemie badawczym. Każde rozwiązanie powstałe na gruncie rozumienia cechuje skłonność do upraszczania rzeczywistości, stąd do eliminacji należy podchodzić z rozwagą. Z pewnością wyeliminować należy materiały uznane za wątpliwe i mało wiarygodne.

45. Kategoryzacja (inaczej grupowanie)
Polega na łączeniu danych ze względu na ich wspólne właściwości w określone kategorie, np. wszystkie wypowiedzi bez względu na formę afirmujące określone wartości, postawy, oceny, cechy mogą stanowić jedną kategorię. Wypowiedzi negujące traktowane analogicznie mogą składać się na druga grupę. Dokonując kategoryzacji zakłada się, że:
- każda kategoria stanowiąca ujęcie jednego ze wskaźników powinna być tworzona ze względu na cel badania
- kategorie powinny być ogólne, aby ująć wszystkie sytuacje i przypadki dotyczące danej kwestii
- poszczególne kategorie powinny się nawzajem wykluczać, tzn. powinny eliminować takie sytuacje, w których nie wiadomo do jakiej kategorii przyporządkować daną odpowiedź.
Kategoryzacja nie stanowi problemu, gdy w badaniu stawiano respondentom pytania zamknięte. W przypadku pytań otwartych opracowuje się schemat kategoryzacji. Tworzy się wykaz kategorii według typowych wypowiedzi. Gdy jakiejś wypowiedzi nie uda się zaliczyć do żadnej z kategorii wówczas tworzy się kategorię dodatkową określając ja jako, np. inne wypowiedzi.

46. Etapy skalowania.
Z procesem kategoryzacji wiąże się skalowanie, które polega na przyporządkowaniu pewnym właściwościom określonych wartości lub symboli. Celem jest wyrażenie właściwości badanych systemów rzeczy w sposób ilościowy. Obok ilościowego rozpoznania dąży się także do jakościowego uchwycenia różnych aspektów badanych zjawisk. Kolejne etapy skalowania to:
1) wybór danych, które chce się poddać skalowaniu
2) określenie ich przydatności ze względu na badany problem
3) określenie stopnia ich wiarygodności
4) wybór miary umożliwiającej także ułożenie danych, aby tworzyły określone zbiory dowolnej liczy elementów przechodzących jeden w drugi

47. Sprawozdanie z badań.
Sprawozdanie powinno zawierać:
- określenie przedmiotu, hipotez oraz pytań badawczych, które stały się punktem wyjścia przedsięwzięcia badawczego
- charakterystyka procesu badań, a więc krótkie scharakteryzowanie planu badań, metod techniki narzędzi badawczych, zaprezentowanie badanej populacji, występujących trudności w realizacji badania i sposobów ich przezwyciężenia
- prezentacja wyników badania, wykazanie, które hipotezy zostały zweryfikowane oraz wskazanie jaki jest stopień prawdopodobieństwa uzyskanych twierdzeń oraz jakie nowe fakty stwierdzono w czasie badania
- wnioski uogólniające wynikające z badań zorientowane na ujęcie teoretyczne

48. Sposoby formułowania wniosków z badań.
Wnioski z badań powinny być sformułowane w trzech wzajemnie dopełniających się puktach widzenia:
- punkt widzenia rzeczywisty - odnoszą się do postawienia określonej diagnozy o istniejącej sytuacji, zjawisk, procesie. Powinny być sformułowane na podstawie rozpoznania konkretnego stanu rzeczy na tle jego uwarunkowań zewnętrznych i wewnętrznych, powinny dać odpowiedź na pytania typu: jakie wyniki zdecydowały o istnieniu takiego stanu, na jakim etapie rozwoju znajduje się rozpoznawana organizacja, jakie znaczenie ma badany stan rzeczy dla większej całości
- punkt widzenia formalny - odnoszą się do orzeczenia w jakim stopniu badany stan rzeczy jest zbieżny z formalnymi ustaleniami
- punkt widzenia praktyczny - powinny polegać na projektowaniu nowego rozwiązania służącego sprawniejszemu funkcjonowaniu poszczególnych elementów badanego systemu, jak również systemu jako całości

---