Polityka społeczna jako działalność praktyczna
Polityka społeczna jest przede wszystkim działalnością praktyczną. W tym kontekście opisuje się ją jako działalność instytucji rządowych (governments), mającą bezpośredni wpływ na dobrobyt (welfare) obywateli, przez dostarczanie im usług (services) lub dochodu (income). Zakłada się zaangażowanie sektora obywatelskiego w działania polityki społecznej.
Polityka ta jest ukierunkowana na zaspokajanie potrzeb jednostek i społeczeństwa przez działania:
opiekuńcze, polegające na wyrównywaniu określonego społecznie standardu życiowego różnych kategorii osób,
Diagnostyczne, rozpoznanie zasobów, problemów, potrzeb, oczekiwań
prognostyczno-planistyczne, na rzecz kompleksowych i perspektywicznych rozwiązań problemów rozwoju społecznego,
działania integrujące i aktywizujące jednostki i grupy zagrożone wykluczeniem społecznym.
Cele polityki społecznej
Kształtowanie odpowiednich (tj. na miarę możliwości gospodarczych kraju) warunków pracy i bytu ludności
Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych
Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i równych szans na starcie życia zawodowego
Celem głównym polityki społecznej jest wprowadzenie społeczeństwa na drogę trwałego i zrównoważonego rozwoju.
Sprawiedliwość społeczna
Sprawiedliwość społeczna oznacza taką organizację systemu ekonomicznego państwa, w której zachowany jest w miarę równy dostęp do podstawowych dóbr materialnych przez wszystkich jego mieszkańców, lub przynajmniej równe szanse na uzyskanie dostępu do tych dóbr.
Sprawiedliwość społeczna ma oznaczać równość i godne życie ogółu oraz brak grup społecznych zepchniętych na margines ubóstwa, bez realnych szans na poprawę swej sytuacji.
Pojęcie rozwoju
rozwój, wzrost i postęp to nie są tożsame pojęcia
jest to wielowymiarowa kategoria, łącząca wiele współzależnych procesów i zjawisk gospodarczych, społecznych, kulturowych, technicznych, politycznych, psychologicznych
rozwój ma procesowy charakter
istnienie ścisła zależność między rozwojem społecznym i gospodarczym
o rozwoju społecznym możemy mówić wówczas, gdy wzrasta suma indywidualnych szans rozwoju ludzi.
Detronizacja PKB, czyli o społecznych aspektach rozwoju
Dudley Seers zamiast pytania o wzrost gospodarczy (PKB per capita) zaproponował trzy inne: Co się działo z ubóstwem? Co się działo z bezrobociem? Co się działo z nierównością?
Jeżeli wszystkie trzy problemy stały się mniej dotkliwe, wtedy bez żadnych wątpliwości możemy powiedzieć, że był to okres rozwoju dla danego kraju.
Jeżeli sytuacja pod względem jednego lub dwóch z tych problemów pogorszyła się, a już szczególnie, gdy dotyczy to wszystkich trzech, byłoby dziwne nazywać taki wynik rozwojem, nawet jeżeli dochód na mieszkańca w tym czasie poszybował w górę
Programowanie działań w obszarze polityki społecznej - podstawowe kryteria
dobrobytu społecznego-kryteria te wynikają z wyobrażeń o potrzebach życiowych, według nich dokonywana jest ocena realnego poziomu zaspokojenia (bądź niezaspokojenia) potrzeb życiowych.
ładu społecznego- dotyczą treści współżycia społecznego; według tych kryteriów ustala się stopień zgodności bądź konfliktowości dążeń ludzkich. Celem działań w tym obszarze jest dążenie do zapewnienia stabilności społecznej, poprzez łagodzenie i eliminowanie oddziaływania takich źródeł niestabilności jak strajki, protesty.
sprawiedliwości i równości społecznej- opisują zróżnicowania pomiędzy warunkami życia poszczególnych grup społecznych, służą ocenie różnego typu przywilejów i upośledzeń społecznych.
demokracji społecznej- obejmują podmiotowość obywatelską, wyrażają faktyczny (bierny lub czynny) wpływ jednostek i grup na kształtowanie życia zbiorowego.
ROZWÓJ LOKALNY ISTOTA, CELE I OBSZARY
Społeczność lokalna
Istotnym animatorem i katalizatorem rozwoju są społeczności lokalne, czyli ludność zamieszkująca określone terytorium, zintegrowana wewnętrznie zespołem zależności i powiązań natury społecznej, ekonomicznej, psychicznej i kulturowej. Społeczność lokalna realizuje wspólne interesy w oparciu o wybraną reprezentację - lokalne organy władzy wykonawczej i stanowiącej.
Cechy społeczności lokalnej
geograficzne terytorium wyodrębniające jedno konkretne skupisko ludzi,
ludność zamieszkała na tym terytorium,
zbiór zależności i instytucji integrujących, czyli sprawiających, że ludność zamieszkała na określonym terytorium jest zdolna do podejmowania wspólnych działań na rzecz rozwiązywania nurtujących ją problemów,
pewien poziom psychicznego zespolenia całości lub części mieszkańców, z daną strukturą społeczno-przestrzenną jako znaczącą wartością kulturową
rozwój, wzrost, postęp
ROZWÓJ to proces zmian jakościowych, powodujących przejście do doskonalszego stanu.
WZROST odnosić należy do zmian dających się opisać ilościowo, przy użyciu różnego rodzaju wskaźników.
POSTĘP oznacza pozytywną zmianę w stosunku do pewnego stanu rzeczy, który uznajemy za wyjściowy, przy czym może to być zmiana jednostkowa, nie musi mieć trwałego, procesowego charakteru .
Wieloaspektowość rozwoju
Można wyróżnić 4 podstawowe wątki poruszane przy okazji definiowania rozwoju
procesowy charakter: rozwój to proces pozytywnych zmian wzrostu ilościowego i postępu jakościowego
świadome działanie władz: rozwój lokalny/regionalny to proces, w którym szczególna rola przypada władzom lokalnym, koordynującym i harmonizującym działania różnych podmiotów lokalnej gospodarki
zmiany strukturalne w gospodarce regionalnej
wzrost zadowolenia i jakości życia wspólnoty
Rozwój i wzrost gospodarczy
Terminy rozwój gospodarczy i wzrost gospodarczy są często używane zamiennie, co jest podejściem błędnym. Wzrost jest ilościową zmianą obserwowaną w gospodarce w zakresie inwestycji, produkcji, konsumpcji i dochodu. Natomiast rozwój to zmiana jakościowa, dotycząca przeobrażeń strukturalnych w gospodarce, włączając innowacyjność instytucji i podmiotów gospodarczych, zmiany technologiczne i behawioralne.
Lokalny rozwój gospodarczy
Rozwój gospodarczy to proces, w który władze lokalne lub organizacje sąsiedzkie angażują się w celu stymulowania lub przynajmniej utrzymania działalności gospodarczej lub zatrudnienia. Głównym celem tego zaangażowania jest stworzenie lokalnych możliwości zatrudnienia w dziedzinach korzystnych dla całej społeczności lokalnej
Rozwój lokalny
korzystne zmiany na terytorium lokalnym, których źródłem są wewnętrzne zasoby materialne i niematerialne oraz cechy lokalnych społeczności, a rezultaty tych zmian służą zaspokajaniu potrzeb mieszkańców i powiększaniu ich dobrobytu
względnie systematyczny i trwały proces zmian w układzie lokalnym, w wyniku którego zwiększa się suma szans indywidualnego rozwoju poszczególnych mieszkańców
ekorozwój, rozwój zrównoważony
Jest to rozwój społeczno-gospodarczy, w którym występuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń
Ekorozwój to swego rodzaju kompromis pomiędzy potrzebą racjonalnego wykorzystania i zachowania walorów środowiska przyrodniczego, potrzebami gospodarki, a także potrzebami społecznymi, rozpatrywanymi w perspektywie długookresowej
Rozwój oddolny (bottom-up)
Rozwój lokalny oznacza obecnie - bazujący na zasobach wewnętrznych, angażujący lokalny potencjał - sposób pobudzania lokalnych gospodarek.
Oddolnemu kierunkowi procesów rozwoju towarzyszą zmiany w sposobie zarządzania gospodarką lokalną. Zmiany w sferze administracyjnej dotyczą głównie podnoszenia poziomu sprawności i elastyczności zarządzania, czego wymaga dynamicznie zmieniające się otoczenie globalne.
Coraz częściej administracja samorządowa angażuje się w relacje partnerskie z lokalnymi przedstawicielami biznesu (PPP)
Warunki realizacji skutecznej polityki rozwoju
istnienie skutecznego przywództwa, inspirującego i koordynującego działania oraz mobilizującego członków społeczności lokalnej,
szerokie współuczestnictwo wszystkich kategorii ludności w podejmowanych działaniach,
zdefiniowanie jasnych zasad kierunkowych oraz precyzyjną ocenę celów przed ich ostatecznym przyjęciem,
zaufanie, konsens, współpracę i partnerstwo publiczno-prywatne i publiczno - obywatelskie
wyczulenie na tożsamość kulturową i strukturę społeczno-polityczną regionu,
uwzględnienie potrzeby ciągłego dostosowania działań do ewoluującego otoczenia
Cechy rozwoju lokalnego
nie istnieje określony sposób na nieprzerwany i zrównoważony rozwój lokalny. Każda jednostka terytorialna jest niepowtarzalną kombinacją czynników ludzkich, ekonomicznych, przyrodniczych i zagospodarowania przestrzennego.
rozwój lokalny jest wypadkową wysiłków ponoszonych przez daną społeczność lokalną. Powinien być oparty na wspólnych działaniach sektora publicznego, prywatnego i pozarządowego w danej gminie.
rozwój jest procesem wieloetapowym i ciągłym. Zakończenie jednego etapu stanowi bodziec do rozpoczęcia kolejnego. Wynika to z konieczności ciągłego przystosowywania się do zmian zachodzących zarówno w danej jednostce samorządu terytorialnego, jak i w jej otoczeniu.
motorem rozwoju są przede wszystkim czynniki endogeniczne, kładzie nacisk na siły wewnętrzne i lokalnych aktorów, wywołując w ten sposób poczucie przynależności do konkretnej społeczności i konkretnego miejsca w szerszej przestrzeni, czego wyrazem są liczne mikroinicjatywy,
jest konsekwencją korzystnej kombinacji indywidualnych przedsięwzięć, które odpowiadają (przynajmniej częściowo) wspólnemu celowi
oznacza współpracę i współdziałanie wszystkich aktorów lokalnych, grupujących się wokół akceptowanego i zrozumiałego programu (strategii),
podmiotem rozwoju lokalnego nie są władze lokalne, ale lokalna wspólnota,
gospodarka jest jednym z elementów rozwoju, ale rozwój lokalny to pojęcie szersze niż lokalny rozwój gospodarczy
Płaszczyzny rozwoju lokalnego
Płaszczyzny rozwoju |
Dziedziny polityki rozwoju |
Społeczność lokalna |
demografia, wykształcenie, kwalifikacje zawodowe, integracja społeczności lokalnych i regionalnych, pomoc społeczna, aktywność obywatelska, problemy społeczne i ich rozwiązywanie, zaangażowanie, zaufanie, partycypacja, warunki życia, instytucje i usługi społeczne |
Środowisko |
komponenty i zasoby środowiska przyrodniczego, stan zanieczyszczenia środowiska, infrastruktura ekologiczna, świadomość ekologiczna |
Infrastruktura |
infrastruktura techniczna lokalna i regionalna, stan infrastruktury technicznej, rezerwy infrastruktury technicznej, inwestycje infrastrukturalne |
Gospodarka |
struktura branżowa gospodarki lokalnej, rynki lokalne i regionalne, klimat gospodarczy i jego składowe, otoczenie biznesu, informacja i promocja działalności gospodarczej |
Przestrzeń |
Zagospodarowanie przestrzenne, układy funkcjonalno - przestrzenne, dostępność przestrzenna, kompozycja i ład przestrzenny, wartość przestrzeni, estetyka. |
Cele rozwoju lokalnego
Maksymalizacja dochodów ludności i dochodów samorządu terytorialnego (sprzężenia zwrotne: podatnicy - budżet, budżet - warunki bytowe ludności)
Maksymalizacja poziomu spożycia dóbr materialnych (zwiększenie siły nabywczej oraz podaż dóbr i usług na rynku lokalnym)
Poprawa dostępności przestrzennej i czasowej placówek świadczących usługi publiczne, poprawa jakości ich funkcjonowania
Profilaktyka i rozwiązywanie problemów społecznych
Aktywizacja i integracja wspólnot samorządowych
Wzmacnianie społeczeństwa obywatelskiego
Kształtowanie relacji partnerskich i współpracy międzysektorowej
Polepszenie jakości środowiska przyrodniczego
Ład przestrzenny
Dlaczego rozwój lokalny?
władze lokalne dysponują szerszą i wiarygodniejszą informacją o rzeczywistych potrzebach lokalnej gospodarki i społeczności.
zakładane przez nie cele i stosowane instrumenty polityki rozwoju są bardziej adekwatne (właściwe dla obrazu społeczno-gospodarczego danej jednostki przestrzennej)
Polityka rozwoju
Polityka rozwoju to świadome oddziaływanie organów publicznych na rozwój społeczno-gospodarczy regionu i mniejszych jednostek terytorialnych. Ideą polityki lokalnej jest badanie warunków bytowych ludności oraz poszukiwanie środków ich poprawy.
Celem tej polityki jest systematyczna i nieprzerwana poprawa warunków bytowych wspólnoty lokalnej
Polityka rozwoju łączy w sobie zarówno elementy analizy i diagnozy stanu istniejącego w jednostce samorządowej, jak i programowania jej rozwoju.
Elementy polityki rozwoju
Polityka rozwoju obejmuje 4 podstawowe fazy:
stworzenie obrazu społeczno - gospodarczego gminy/regionu
wytyczenie celów, czyli sformułowanie odpowiedzi na pytanie po co działamy? czy też co chcemy osiągnąć?,
opracowanie i przyjęcie strategii, czyli określenie sekwencji działań i zadań dla poszczególnych wykonawców - co, gdzie, kiedy mamy zrobić, aby osiągnąć wyznaczone cele-jest to faza prac planistycznych,
sterowanie rozwojem, czyli podejmowanie działań powodujących zmiany w strukturze lub funkcjonowaniu systemu, służących realizacji strategii
Polityka perspektywiczna
Polityka perspektywiczną (strategiczną) polega na wyznaczeniu celów o długim horyzoncie czasowym.
Oznacza wyznaczenie celów i określenie drogi realizacji.
Polityka jest w tym przypadku kompleksowym i perspektywicznym spojrzeniem na lokalny układ społeczno-gospodarczy, jest wyznaczeniem wizji przyszłości.
Obrazem perspektywicznej polityki rozwoju powinna być strategia rozwoju układu lokalnego. Ponadto strategia w tym przypadku jest odzwierciedleniem stwierdzenia, iż polityka aby była skuteczna musi być zapisana.
Polityka bieżąca
Polityka bieżąca to realizacja wytyczonych długookresowych celów. Następuje to poprzez opracowanie polityk szczegółowych, dróg realizacji strategii na węższych płaszczyznach działania gminy.
W tym przypadku mówimy o polityce przestrzennej, polityce społecznej, polityce gospodarczej, polityce ekologicznej, itp.
Realizacja polityki bieżącej to podejmowanie decyzji operacyjnych i wykonanie zadań określonych planami szczegółowymi. Ta część polityki rozwoju gminy obejmuje również likwidowanie występujących odchyleń, zakłóceń od przyjętych celów i torów realizacji strategii. Ma za zadanie aktualizację i korektę wytyczonych celów i zadań.
Władze lokalne jako ośrodek decyzyjny w polityce rozwoju
Warunki podmiotowości władz lokalnych:
Samorządność i samodzielność zagwarantowana prawem.
Posiadanie odpowiednich instrumentów i środków finansowych umożliwiających oddziaływanie na lokalny układ społeczno-gospodarczy
Kompetencje, na które składa się:
- świadomość własnych zadań i kompetencji, własnego zakresu samodzielności i samorządności,
- świadomość stanu posiadania i procesów zachodzących w gospodarce lokalnej.
- świadomość otoczenia gminy/regionu, znajomość zewnętrznych ograniczeń i szans rozwoju,
- świadomość efektów i skutków własnych decyzji i działań.
Współpraca aktorów lokalnych na rzecz rozwoju
sektor publiczny z jego zdolnością do tworzenia i dbania o dobro wspólne, przestrzeń publiczną i użyteczność publiczną,
sektor prywatny, dbający o efektywne wykorzystanie i pomnażanie zasobów, produktów i dochodów oraz dostarczający dóbr i usług publicznych,
sektor obywatelski, wyznaczający granice mechanizmu rynkowego i interweniujący wszędzie tam, gdzie dobro wspólne jest zagrożone przez mechanizm konkurencji, bądź tam, gdzie dobra prywatne mogą funkcjonować jako dobra publiczne
Partnerskie zarządzanie publiczne
Współzarządzanie (zarządzanie partycypacyjne, sieciowe, wielopodmiotowe) zakłada uczestnictwo w procesach podejmowania decyzji publicznych a także ich realizacji przez różnych interesariuszy (podmiotów sektora publicznego, prywatnego i społecznego), tworzących często sieci zależności
Democratic governance obejmuje mechanizmy, procesy i instytucje, za pomocą których obywatele i ich grupy mogą artykułować własne interesy, egzekwować prawa i realizować obowiązki, a także mediować w kwestiach spornych
Cechy partycypacyjnego modelu sprawowania władzy lokalnej
Odnosi się do społeczeństwa obywatelskiego, rozumianego jako sieć organizacji społecznych. Rolą władzy publicznej jest zarządzanie sieciami, tworzenie warunków i ułatwianie procesów interakcyjnych w sieciach służących rozwiązywaniu problemów; zadaniem jest zarządzanie złożonymi społecznościami poprzez koordynowanie działań podmiotów należących do różnych sektorów.
Tworzy nowe ramy rozwoju demokracji; odchodzenie od demokracji wyborczej i przechodzenie do społeczeństwa demokratycznego, obywatele to nie tylko wyborcy, ale współdecydenci i współkreatorzy wspólnego dobra.
Skupia się na kwestiach zaangażowania obywateli jako interesariuszy, zamiast obywateli jako konsumentów oraz na zapewnieniu przejrzystości, równym traktowaniu.
Stanowi demokrację uczestniczącą, partnerską, interaktywną, charakteryzującą się dialogiem społecznym i akcentuje rolę etyki.
Zadania publiczne, gdzie tylko możliwe powierza się podmiotom należącym do sfery społeczeństwa obywatelskiego, władza zachowuje odpowiedzialność za dostarczanie usług publicznych.
Partycypacyjny model sprawowania władzy lokalnej - ujęcie syntetyczne
Szeroki zakres decentralizacji
Układy sieciowe i mechanizmy sterowania sieciami
Trwały dialog obywatelski i społeczny, negocjacje
Demokratyczny system rządzenia
Przejrzystość funkcjonowania władz publicznych
Samoorganizacja, mobilizacja społeczna
Współpraca, partnerstwo oparte na zaufaniu
Współzarządzanie lokalne - postulaty
Angażowanie społeczności lokalnych w procesy zarządzania
Rozwijanie i umacnianie sieci współpracy
Propagowanie mechanizmów demokracji bezpośredniej
Rozwój instrumentów i technik komunikowania i informowania
Zmiana paradygmatu władzy lokalnej - od regulatora do moderatora
Współpraca międzysektorowa
WŁADZE LOKALNE |
SEKTOR PRZEDSIĘBIORSTW |
ORGANIZACJE POZARZĄDOWE |
Znaczenie dla przedsiębiorstw |
Znaczenie dla władz lokalnych |
Znaczenie dla władz lokalnych |
pozyskanie stabilnego i ważnego klienta, wpływ na regulacje działalności gospodarczej kontrola ważnych zasobów, w tym przestrzeni obniżenie kosztów działalności poprzez inwestycje infrastrukturalne. wspólna promocja gminy i lokalnego biznesu pomoc w poszukiwaniu inwestorów zewnętrznych sprzyjających rozwojowi lokalnego biznesu |
tworzenie nowych miejsc pracy konkurencja w usługach publicznych PPP promocja inwestycje twarde inwestycje w kapitał ludzki |
kanał komunikacji ze społecznością lokalną, partner w tworzeniu i wdrażaniu strategii rozwoju i przedsięwzięć lokalnych, pośrednik w pozyskiwaniu środków na przedsięwzięcia podejmowane w interesie lokalnej społeczności realizator zadań publicznych tworzenie pozytywnego wizerunku gminy |
Znaczenie dla organizacji pozarządowych |
Znaczenie dla organizacji pozarządowych: |
Znaczenie dla lokalnego środowiska biznesu |
wsparcie materialne (lokalowe) wsparcie organizacyjne i informacyjne poparcie dla zgłaszanych inicjatyw pomoc w zdobywaniu sponsorów łatwiejszy dostęp do środków i funduszy zleceniodawca (zadania publiczne) |
wsparcie finansowe pomoc materialna i organizacyjna wspólne przedsięwzięcia (ekologiczne) zakup usług sponsoring |
partner w działaniach PR kreacja wizerunku |
UWARUNKOWANIA ROZWOJU LOKALNEGO
Przestrzenne uwarunkowania rozwoju
Z uwagi na ich niezmienny charakter należy je uwzględnić już w procesie planowania rozwoju. Są to w większości elementy uwarunkowane naturalnie, jak lasy, rzeki czy jeziora, które bezpośrednio rzutują na możliwe kierunki rozwoju danego terenu.
Do przestrzennych uwarunkowań rozwoju lokalnego zalicza się:
lokalizację gminy względem: granic i przejść granicznych, portów morskich i lotniczych, rzek, zbiorników wodnych, lasów, głównych szlaków transportowych (obecnych i planowanych), regionalnych centrów gospodarczych i rynków zbytu,
stan środowiska naturalnego,
rzeźbę terenu,
czynniki geologiczne
Czynniki uniwersalne
Są to takie elementy, które będą wpływały na rozwój lokalny bez względu na to, jaki obszar weźmiemy pod uwagę:
potrzeby mieszkańców,
potrzeby jednostek gospodarczych,
zasoby i walory lokalnego środowiska naturalnego,
zagospodarowanie infrastrukturalne,
wykształcenie i kwalifikacje ludności,
aktywność i otwartość społeczeństwa,
zasoby instytucjonalne
Potrzeby lokalne
Potrzeby mieszkańców i jednostek gospodarczych ewoluują wraz z postępem cywilizacyjnym.
Pojawiają się najpierw w sferze odczuć indywidualnych, następnie odczuć grup i zbiorowości.
W kolejnym etapie są artykułowane i wchodzą w sferę informacji, która dociera do podmiotów decyzyjnych, np. władz lokalnych.
W odpowiedzi są one zaspokajane w sferze materialnej, co powoduje zwiększenie liczby produktów i usług, kreując tym samym rozwój.
WEWNĘTRZNE I ZEWNĘTRZNE CZYNNIKI ROZWOJU
Zewnętrzne czynniki rozwoju
Czynniki zewnętrzne to uwarunkowania globalne i regionalne rozwoju lokalnego, czyli wynikające z polityki gospodarczej państwa, otoczenia regionalnego i globalnego danej jednostki terytorialnej.
Do tej grupy czynników należy zaliczyć również otoczenie prawne i społeczne jednostek lokalnych.
Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju
Tkwią wewnątrz każdego układu lokalnego i stanowi je zespół miejscowych atutów, zasobów społecznych, gospodarczych, instytucjonalnych, przestrzennych i środowiskowych.
Wewnętrzne uwarunkowania rozwoju
Walory wytworzone przez naturę - należy do nich zaliczyć: bogactwa mineralne, gleby, wodę, krajobraz, klimat, ukształtowanie powierzchni,
Walory użytkowe będące wynikiem działań człowieka - należą do nich: obiekty produkcyjne i ich rozmieszczenie, obiekty infrastruktury technicznej, społecznej, instytucjonalnej, telekomunikacyjnej,
Lokalne zasoby pracy - rozpatrywane w kontekście kwalifikacji, wykształcenia, doświadczenia, lokalnych tradycji pracy,
Aktywność i poziom integracji społeczności lokalnych - m.in. liderzy lokalni, elity lokalne, organizacje pozarządowe i przedsiębiorstwa społeczne,
Lokalne problemy społeczne - skala, natężenie, tendencje, klienci pomocy społecznej
Sposób funkcjonowania administracji samorządowej - stosowane procedury i narzędzia zarządzania, umiejętność pozyskiwania środków finansowych, nastawienie na współprace i dialog z mieszkańcami
Instytucje zajmujące się promocją danego obszaru, należą do nich między innymi agencje rozwoju, izby gospodarcze, fundacje i stowarzyszenia
Atrakcyjność miejsc przebywania - ma na nią wpływ szereg następujących czynników: kultura i tradycje mieszkańców, wygląd danej miejscowości, bliskość i standard obiektów rekreacyjnych, sportowych, turystycznych, noclegowych, stan środowiska naturalnego
Przykładowe zestawienie wewnętrznych i zewnętrznych czynników rozwoju
|
Polityczno-ustrojowe |
Społeczne |
Ekonomiczne |
Przestrzenno-środowiskowe |
Egzogeniczne |
- ustrój polityczny - zakres przyznanych uprawnień i kompetencji |
Zmiany w strukturze konsumpcji globalnej - tempo i charakter procesów urbanizacji - kultura i tradycje w szerszym układzie przestrzennym |
- ogólna kondycja ekonomiczna kraju - struktura i wielkość popytu na rynku zewnętrznym |
- walory i stan środowiska naturalnego w otoczeniu gminy |
Endogeniczne |
- model sprawowania władzy - poziom akceptacji władzy przez społeczeństwo |
- aspiracje mieszkańców i władz lokalnych - potrzeby i wartości członków wspólnoty - poziom aktywności społeczności lokalnych - poziom wykształcenia |
- stan lokalnej infrastruktury technicznej i społecznej - kwalifikacje zasobów pracy - lokalny potencjał produkcyjny i usługowy - nowoczesne technologie produkcji - chłonność rynku lokalnego |
- dostępność surowców mineralnych, rolniczych, leśnych oraz woda - wielkość jednostki terytorialnej, szczególnie powierzchnia wolnych terenów do zagospodarowania - walory i stan środowiska naturalnego |
BARIERY ROZWOJU LOKALNEGO
Zewnętrzne bariery rozwoju
Zespół czynników niezależnych od polityki i strategii danej gminy. Władze lokalne niewiele mogą zrobić aby je usunąć, ponieważ nie mają ku temu odpowiednich kompetencji. Pozostają im jedynie próby nacisku na władze centralne i łagodzenie negatywnego wpływu czynników zewnętrznych dzięki przemyślanej polityce lokalnej i programom rozwoju.
Do zewnętrznych barier rozwoju lokalnego należy zaliczyć:
biurokrację,
unormowania prawne i fiskalne,
częste zmiany na szczeblu rządowym i niestabilność polityczną,
brak kompetentnych decydentów,
słabe wskaźniki makroekonomiczne,
niedobór wiarygodnej informacji o kraju
Wewnętrzne bariery rozwoju:
bariera edukacyjna,
bariera instytucjonalna,
bariera finansowa,
bariera społeczna
Bariera edukacyjna
Barierę edukacyjną można określić jako brak profesjonalizmu służb odpowiedzialnych za rozwój gospodarki lokalnej.
Fakt występowania swoistego koniunkturalizmu politycznego przy zatrudnianiu na stanowiskach kierowniczych. Kwalifikacje zawodowe ustępują miejsca preferencjom politycznym. Również brak zorganizowanego systemu dokształcania uzupełniającego obniża poziom kwalifikacji zawodowych w administracji samorządowej.
Bariera instytucjonalna
Bariera instytucjonalna pojawia się wówczas, gdy urzędy administracji samorządowej nie są w stanie zaspokoić oczekiwań lokalnych społeczności, lub nawet tłumią lokalne inicjatywy wprowadzając przepisy i procedury utrudniające wspólnocie wszelkie przejawy aktywności społecznej i gospodarczej.
Bariera instytucjonalna dotyczy tych urzędów, których działania zmierzają do utrwalania rozwiązań nie najlepszych, lecz sprawdzonych w praktyce.
Procedury i regulacje wprowadzane i wykorzystywane z powodzeniem przez pracowników administracji samorządowej w niedalekiej nawet przeszłości z upływem czasu mogą zatracić właściwości sprawnego instrumentu lokalnej polityki rozwoju.
Bariera oznacza nieefektywną organizację wewnętrzną urzędu administracji samorządowej oraz "odporność" władz lokalnych na innowacje prawno-organizacyjne.
Bariera finansowa
słaby potencjał finansowy gminy,
brak środków na inwestycje,
brak umiejętności pozyskania środków ze źródeł zewnętrznych
Bariera psychologiczna
Niechęć lokalnej społeczności do zmian i reform, brak motywacji do działania, słabą inicjatywę i przedsiębiorczość. Apatia społeczności lokalnej jest uznawana za jedną z najtrudniejszych, ale i najważniejszych do przezwyciężenia, barier rozwoju lokalnego.
Zaangażowanie mieszkańców i różnego typu formy partycypacji obywateli w procesie zarządzania publicznego, są warunkami koniecznymi dla kształtowania i realizacji niezakłóconej konfliktami polityki rozwoju.
UWARUNKOWANIA POLITYKI SPOŁECZNEJ W POLSCE
Czym są uwarunkowania polityki społecznej
Uwarunkowania polityki społecznej to czynniki od których zależy stan i sposób oddziaływania tej polityki.
Tworzą je rozwiązania normatywne regulujące różne sfery aktywności instytucji publicznych i życia obywateli, a także zjawiska i procesy społeczne i ekonomiczne, których występowanie oraz natężenie ma wpływ na kształt instytucjonalny polityki społecznej, jej cele oraz możliwości i sposoby ich realizacji.
Charakterystyka uwarunkowań polityki społecznej
W danym czasie uwarunkowania są dla polityki społ. zmiennymi niezależnymi, które należy rozpatrywać, przewidywać i uwzględniać przy sporządzaniu strategii społecznych i programów działań w sferze społecznej.
Niektóre z uwarunkowań, zwłaszcza ekonomicznych, pozostają stale niezależne od polityki społecznej. Inne, np. demograficzne, mogą w dłuższych okresach stać się zmiennymi zależnymi lub przynajmniej częściowo zależnymi (pod warunkiem efektywnego oddziaływania na nie).
Uwarunkowania polityki społecznej są złożone i zróżnicowane, a ich oddziaływanie ma zazwyczaj charakter procesu (ich skutki są rozłożone w czasie)
Znajomość uwarunkowań silnie determinuje aktywność w obszarze polityki społecznej - ogranicza zakres celów i sposobów realizacji. Czyli uwarunkowania to konieczności, które wyznaczają realia działania polityki społecznej.
Poznanie i właściwa interpretacja uwarunkowań ogranicza wybory pozorne, poszerza natomiast sferę wyborów racjonalnych.
Znajomość uwarunkowań sprzyja eliminowaniu działań nieskutecznych, nieadekwatnych do okoliczności. Pozwala minimalizować zagrożenia i słabości oraz wykorzystywać szanse i atuty.
Uwarunkowania polityczno-ustrojowe
Fundamentalne zasady i prawa socjalne określone w Konstytucji RP z 1997 roku, są to zasady: demokracji parlamentarnej, samorządności lokalnej, solidaryzmu, pomocniczości, dialogu społecznego. Oraz prawa obywateli do: pracy, mieszkania, edukacji, pomocy w trudnych sytuacjach życiowych
Duża możliwość artykulacji interesów różnych grup społecznych,
Wzrastająca ranga dialogu społecznego, zwiększenie wpływu obywateli na władzę państwową.
brak stabilności politycznej i zantagonizowanie sceny politycznej powodują brak konsensusu w sprawach społecznych i brak długookresowych programów działań w sferze polityki społecznej.
rozwój samorządności lokalnej i regionalnej oznaczający decentralizację polityki społecznej. Samorządy przejęły ogromną ilość zadań i obiektów infrastrukturalnych w sferze: edukacji, kultury, ochrony zdrowia, pomocy społecznej, rynku pracy. Równolegle postępował rozwój niepublicznych, czyli społecznych i rynkowych, podmiotów zaspokajających potrzeby społeczne
Decentralizacja polityki społecznej
Proces, w wyniku którego funkcje polityki społecznej, a także usługi socjalne są przesuwane na szczebel samorządu terytorialnego,
Teoretycznie ma to zapewnić:
sprawniejsze rządzenie przez przybliżenie władzy społecznościom lokalnym,
zwiększenie społecznej kontroli nad elitami politycznymi i środkami publicznymi oraz decyzjami alokacyjnymi,
kształtowanie większej odpowiedzialności za sprawy społeczności lokalnych i regionalnych
zdjęcie z państwa troski o sprawy społeczne
Plusy decentralizacji w polityce społecznej
zwiększenia liczby podmiotów świadczących usługi,
wzrost konkurencji na rynku,
umożliwienie podejmowania działań blisko obywatela, czyli najprawdopodobniej zgodnie z jego wartościami, oczekiwaniami, potrzebami,
wprowadzanie rozwiązań ekonomicznych w sferę społeczną.
Minusy decentralizacji w polityce społecznej
Zagrożenie nierównym dostępem obywateli do usług, spowodowane różnicami poziomie rozwoju jednostek terytorialnych (dla mniejszych i słabiej rozwiniętych wspólnot nie jest możliwe utrzymanie części wcześniej stworzonych placówek np. edukacyjnych czy zdrowotnych),
rozwój sektora pozarządowego wcale nie musi wynikać z samoorganizacji i aktywności społeczeństwa, ale z faktu, iż wycofanie lub nieudolność władz publicznych wytworzyło próżnię na rynku społecznych usług publicznych.
Bariery polityczno-ustrojowe
widoczna przewaga celów gospodarczych nad społecznymi i brak koordynacji. Panuje przekonanie że wzrost gospodarczy automatycznie eliminuje bądź złagodzi najważniejsze kwestie społeczne.
brak wizji polityki społecznej. Przeważają działania reaktywne a nie aktywne (antycypacyjne)
Uwarunkowania administracyjno-organizacyjne w Polsce
nieprecyzyjność i słaba jakość przepisów prawa niższej rangi,
bariera instytucjonalna (rozwiązania tradycyjne a nie nowoczesne),
braki kadrowe,
sztywność procedur administracyjnych,
słaba partycypacja społeczna w lokalnych programach społecznych,
niskie kwalifikacje wynikające z braku szkoleń i mentalności urzędniczej,
nierówne traktowanie sfery gospodarczej i socjalnej w skali lokalnej,
brak poprawnych strategii działania w sferze rozwiązywania problemów społecznych w skali lokalnej
Uwarunkowania materialne w Polsce
Zasadniczym problemem jest wysoka stopa bezrobocia, zróżnicowanie dochodów z pracy, deficyty w sferze infrastruktury społecznej (nierównomierność przestrzenna, zwłaszcza obszary wiejskie), mieszkalnictwie i ochronie środowiska naturalnego.
Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim - bardzo niekorzystne wskaźniki demograficzne
starzenie się populacji,
zmniejszająca się liczba urodzin,
wydłużenie przeciętnego trwania życia,
wzrost wskaźnika obciążenia demograficznego (czyli niepracujący na 100 zatrudnionych) spowodowany wzrostami udziału w populacji grupy osób w wieku poprodukcyjnym,
spadek liczby małżeństw,
wzrost liczby rozwodów,
bardzo wysokie ujemne wskaźniki przyrostu rzeczywistego
Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim - zmiana struktury społeczno-zawodowej ludności
maleje liczba osób utrzymujących się z pracy własnej,
wzrasta liczba osób posiadających niezarobkowe źródła utrzymania (renta, emerytura, zasiłki).
Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim - słabość postaw obywatelskich w Polsce
Dominującą strategią życiową jest indywidualna zapobiegliwość wykorzystująca więzi rodzinne i znajomości, połączona z brakiem zaufania i niechęcią wobec instytucji publicznych
Przyczyny:
niewielkich rozmiarów klasa średnia, niezależna ekonomicznie od państwa i posiadająca zdolność organizowania się poza jego strukturami.
rozległość wykluczenia społecznego związanego z ubóstwem.
wyuczona bezradność i roszczeniowość (pozostałość po PRL)
Strategie rozwoju społecznego - wykład - dr Justyna Przywojska
1