PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE
Międzynarodowy ruch osobowy i międzynarodowy obrót gospodarczy to główne źródła występowania stosunków powiązanych z więcej niż jednym obszarem prawnym (obszarem prawnym więcej niż jednego państwa).
Stosunki tego rodzaju nazywane są stosunkami międzynarodowymi lub stosunkami z elementem obcym - zagranicznym.
Np. małżeństwo obywatela polskiego z obywatelem francuskim.
Normy kolizyjne rozgraniczają sfery działania systemów prawnych w przestrzeni przez określenie ich właściwości (kompetencji).
Są normami dotyczącymi stosowania norm merytorycznych (normami o normach).
W nauce zwane czasem normami kompetencyjnymi.
Określają prawo jakiego państwa powinno stanowić podstawę rozstrzygnięcia danej sprawy.
Ustanawiają obowiązek stosowanie przy ocenie danej sprawy norm należących do takiego lub innego systemu prawnego. -> takie normy wchodzą w skład prawa prywatnego międzynarodowego.
Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu wąskim ->
Prawo prywatne międzynarodowe w swej kolizyjnej części obejmuje ogół norm rozgraniczających - w stosunkach z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego oraz prawa pracy - sfery działania systemów prawnych różnych państw przez określenie, które z nich należy stosować.
Każde państwo ma własne prawo prywatne międzynarodowe, wchodzące w skład jego wewnętrznego systemu prawnego.
Ppm poszczególnych państw wykazuje znaczące różnice -> Wysiłki zmierzające do ujednolicenia norm kolizyjnych ppm, m.in. w drodze umów narodowych.
Normy kolizyjne obcego państwa mogą być stosowane jedynie na podstawie i w granicach dopuszczonych przez normy kolizyjne obowiązujące w danym państwie. - normy o odesłaniu.
Normy za pośrednictwem których następuje wskazanie prawa właściwego.
Normy powołane do wypełnienia różnych funkcji pomocniczych.
Przepisy ppm ujmowanego wąsko są przeważnie przepisami bezwzględnie wiążącymi -iuris cogentis.
Wola stron może stanowić podstawę wskazania właściwego prawa w przypadkach przewidzianych w ustawie.
Stosunek z elementem obcym to stosunek, który nie jest w całości zamknięty w obrębie jednego państwa.
Uważa się, że wszelkie stosunki także te które powiązane są wyłącznie z własnym obszarem prawnym.
Znaczenie ma tylko to powiązanie stosunków objętych zakresem normy obszarem danego państwa, które zostało podniesione do rangi łącznika.
Ppm w znaczeniu szerokim.
Jako nadrzędne nad ppm w znaczeniu wąskim.
Ppm w znaczeniu szerokim obejmuje ppm w znaczeniu wąskim oraz normy merytoryczne prawa prywatnego międzynarodowego.
Praca nad ujednolicenie prawa : w skali międzynarodowej i ujednolicenie norm prawa materialnego.
Cele unifikacji norm prawa materialnego -> zmierza do wyeliminowania konfliktów pomiędzy systemami prawnymi różnych państw.
Np. pełna unifikacja konwencje genewskie o prawie wekslowym i czekowym.
Ujednolicone prawo stosuje się tylko do sytuacji zawierających jakiś element międzynarodowy .
W wyniku unifikacji dochodzi do powstania w państwach uczestniczących w unifikacji - w zakresie materii objętych aktem unifikacyjnym - swoisty dualizm prawny.
Obok siebie 2 reżimy prawne: prawo ujednolicone regulujące sytuacje z elementem międzynarodowym i reżim odnoszący się do stosunków wewnętrznych.
Normy ujednoliconego prawa materialnego , które odnoszą się wyłącznie do sytuacji z elementem międzynarodowym ( normy ujednolicone z prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i prawa pracy)
normy merytoryczne.
Normy merytoryczne -> ich właściwości nie opierają się na normie kolizyjnej. Są normami bezpośrednio regulującymi stosunki, których dotyczą.
Rzadko stanowią regulację wyczerpującą. Potrzeba poszukiwania Prawa właściwego do kwestii nieuregulowanych w akcie prawa jednolitego - statut pomocniczy. (normy kolizyjne)
Prawo obcych (cudzoziemców) -> zwłaszcza normy określające jak należy w danym państwie traktować obce osoby fizyczne i prawne, czy i jakim ograniczeniom w nabywaniu i wykonywaniu praw w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy.
Organy każdego państwa stosują własne prawo obcych chyba że co innego wynika z umów międzynarodowych.
Prawo prywatne międzynarodowe w znaczeniu szerokim obejmuje
normy kolizyjne, rozgraniczające sfery działania systemów prawnych różnych państw ( przez określenie które z nich należy stosować), oraz
normy merytoryczne ( ujednolicone lub czysto wewnętrzne, regulujące sytuacje z elementem obcym.
Przepisy te dochodzą do głosu obok prawa zasadniczo dla danego stosunku właściwego, obok statutu głównego któremu stosunek ów podlega.
„ przepisy wymuszające swoje zastosowanie”.
PRAWO PRYWATNE MIĘDZYNARODOWE A INNE DZIEDZINY PRAWA.
Prawo międzynarodowe publiczne - reguluje stosunki między państwami
Prawo prywatne międzynarodowe - dotyczy stosunków z kresu prawa cywilnego, rodzinnego i prawa pracy.
Normy międzynarodowe postępowania cywilnego - pozostają w ścisłym związku z ppm
Wchodzące w ich skład normy jurysdykcyjne są równie normami kolizyjnymi.
Funkcjonowanie norm kolizyjnych określających prawo właściwe zależy m.in od treści norm wyznaczających zasięg jurysdykcji krajowej.
Sąd polski sięgnie do norm ppm dopiero gdy okaże się właściwym do rozpoznania sprawy, o którą w danym przypadku chodzi.
ŹRÓDŁA PRAWA PRYWATNEGO MIĘDZYNARODOWEGO.
Akty prawa wewnętrznego.
Ustawa z 12 listopada 1965 Prawo prywatne międzynarodowe.
Ustawa określa „prawo właściwe dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy”.
Ustawa zawiera przepisy kolizyjne powszechnego prawa prywatnego międzynarodowego.
Nie wdaje się w regulowanie zagadnień unormowanych przepisami szczególnymi.
Nie zajmuje się jurysdykcją - KPC.
Nie wdaje się w normowanie zagadnień z zakresu tzw. prawa cudzoziemców.
Normy kolizyjne z zakresu prawa prywatnego międzynarodowego zawierają różne inne akty normatywne, wśród których znajdują się:
- ustawa o prawie wekslowym
- o prawie czekowym
- prawo o aktach stanu cywilnego
- kodeks morski
- dekret w sprawie ważności niektórych małżeństw i rozwodów obywateli polskich
- prawo lotnicze
- o niektórych zabezpieczeniach finansowych
Umowy międzynarodowe.
Ratyfikowana umowa międzynarodowa po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
Postanowienia konwencji, zawierające normy kolizyjne ppm, ze względu na swą treść stanowią lec specialis w stosunku do przepisów powszechnego prawa wewnętrznego
Wyłączają zastosowanie norm tego ostatniego prawa w takim zakresie, w jakim same rozstrzygają o określonych zagadnieniach.
Postanowieniu konwencyjnemu należy przyznać pierwszeństwo i na nim oprzeć rozstrzygnięcie, nawet wtedy gdy jego brzmienie nie różni się od odpowiedniego przepisu powszechnego prawa wewnętrznego.
Polska jest uczestnikiem wielu konwencji multilateralnych zawierających normy kolizyjne.
Str.37
Polska przystąpiła do wielu konwencji dotyczących zagadnień rodzinnych i opiekuńczych.
Wiele konwencji dotyczące obywatelstwa.
Prawo zwyczajowe.
Prawo zwyczajowe w niektórych systemach prawnych odgrywa w zakresie prawa prywatnego międzynarodowego doniosłą rolę.
W Polsce jego znaczenie jest niewielkie.
Kształtowanie się norm prawa zwyczajowego wypełniających luki w regulacji ustawowej.
Prawo wspólnotowe.
Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej oznacza przejęcie przez Polskę całego prawnego dorobku wspólnotowego, z zastrzeżeniem wynegocjowanych okresów przejściowych i innych odstępstw.
Wśród aktów prawa wtórnego wspólnotowego na uwagę zasługują rozporządzenia.
Mają one bezpośrednie zastosowanie w państwach członkowskich, po ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym UE, z pierwszeństwem przed uregulowaniami krajowymi tych państw.
11 lipca 2007 przyjęte zostało rozporządzenie WE Parlamentu Europejskiego i Rady dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych - RZYM II.
Jest stosowne w państwach członkowskich od 11 stycznia 2009.
17 czerwca 2008 przyjęto rozporządzenie RZYM I, określając prawo właściwe dla zobowiązań umownych.
Początkową datę stosowania wyznaczono na 17 grudnia 2009.
Zastąpi ono konwencję rzymską z 1980.
BUDOWA NORMY KOLIZYJNEJ.
Normy kolizyjne ppm, w odróżnieniu od norm prawa merytorycznego, nie regulują wprost stosunków życiowych, lecz jedynie wskazują jakie prawo merytoryczne ( prawo jakiego państwa) jest w danym przypadku właściwe.
Hipoteza normy kolizyjnej zawiera opis ujętej abstrakcyjnie sytuacji życiowej lub grupy takich sytuacji , do której lub do których dana norma się odnosi. Ta część normy kolizyjnej nosi nazwę zakresu.
Nadto w hipotezie normy kolizyjnej mieści się opis pewnych okoliczności uzupełniających zakres - mających stanowić bazę faktyczną łącznika.
W dyspozycji normy kolizyjnej mieści się nakaz zastosowania prawa jakiegoś obszaru państwowego oraz kryterium wskazujące w sposób abstrakcyjny o prawo jakiego państwa chodzi w danej normie, noszące nazwę łącznika.
Łącznik zawiera przede wszystkim określnik nominalny, składający się z dwóch elementów:
podstawy
dopełniacza
Podstawą określnika nominalnego jest np. obywatelstwo, miejsce położenia.
Dopełniaczem określnika nominalnego jest np. spadkodawca, rzeczy.
W każdej normie kolizyjnej występuje subokreślnik temporalny.
Np. w chwili urodzenia, w chwili uznania.
Nie w każdym przepisie jest on wyrażony expressis verbis wypowiedziany. W takim przypadku jego ustalenie następuje w drodze wykładni przepisu, o który chodzi.
Subokreślnik temporalny określa z jakiej chwili powiązanie (wyznaczone za pośrednictwem kryterium spełniającego rolę łącznika) między daną sytuacją życiową (obszarem jakiegoś państwa) rozstrzyga o właściwości prawa.
RODZAJE NORM KOLIZYJNYCH.
Normy zupełne -wskazują dla określonych sytuacji (stosunków) prawo właściwe bez względu na to czy jest nim prawo własne czy obce. Odnoszą się także do sytuacji powiązanych wyłącznie z obcymi obszarami prawnymi.
Normy jednostronne - określają jedynie zakres zastosowania prawa własnego do stosunków odpowiednio powiązanych z własnym obszarem prawnym
Niezupełne normy dwustronne - określają sferę działania prawa własnego oraz tylko częściowo prawa obcego.
Normy kolizyjne pierwszego stopnia - rozgraniczają sfery działania praw merytorycznych różnych państw w przestrzeni.
Normy kolizyjne drugiego stopnia - nadrzędne normy ppm, rozgraniczające sfery działania norm kolizyjnych pierwszego stopnia różnych państw.
Wg przyjętej, niepisanej normy kolizyjnej drugiego stopnia sądy każdego państwa stosują w pierwszej kolejności własne normy kolizyjne pierwszego stopnia.
Obce normy kolizyjne pierwszego stopnia mogą zastosować tylko wtedy gdy zezwalają im na to własne normy kolizyjne drugiego stopnia.
ZAKRES NORMY KOLIZYJNEJ.
Zakres normy kolizyjnej zawiera oznaczenie rodzaju sytuacji (stosunków), jakich dana norma dotyczy
-> opis pewnej stypizowanej sytuacji lub grupy takich sytuacji, które ta norma obejmuje.
Normy kolizyjne mają przeważnie charakter norm syntetycznych - opis dokonywany skrótowo.
ŁĄCZNIK NORMY KOLIZYJNEJ
Łącznik to termin używany na oznaczenie elementu ze względu na który do danego stosunku stosuje się normy określonego systemu prawnego.
Łącznik personalny - łączniki nawiązujące do różnych postaci więzi pomiędzy osobą fizyczną lub prawną a określonym obszarem prawnym (obywatelstwo, zamieszkanie).
Łącznik przedmiotowy - jeżeli rolę łącznika odgrywa inne kryterium.
Łącznik subiektywny - wybór prawa
Normy kolizyjne mogą przewidywać dla określonego stosunku bądź właściwości jednego bądź kilku praw ( łączna, alternatywna właściwość prawa dwu lub więcej państw albo zasadnicza właściwość jednego prawa i posiłkowa innego).
Istnieją normy kolizyjne które przewidują jedynie posiłkową właściwość jakiegoś prawa.
Ogólna zasada posiłkowej właściwości prawa polskiego - jeśli nie można ustalić okoliczności od których zależy właściwość określonego prawa obcego albo jeżeli nie można stwierdzić treści właściwego prawa obcego, stosuje się prawo polskie.
W zależności od tego za pomocą jakiego łącznika wskazuje norma kolizyjna jakieś prawo, określamy je odpowiednią nazwą.
Lex patriae - prawo ojczyste
Lex domicilii - prawo miejsca zamieszkania
Lex rei sitae - prawo miejsca siedziby, położenia rzeczy
Lex loci actus - prawo miejsca sporządzenia czynności
Lex loci contractus - miejsca zawarcia umowy
Lex loci celebrationis matrimonii - miejsca zawarcia małżeństwa
Lex loci delicji commissi - miejsca gdzie zaszedł fakt który wywołał zobowiązanie, prawo miejsca deliktu
Lex loci damni - miejsca wystąpienia szkody
Lex fori - prawo miejsca siedziby władzy orzekającej
Statut - oznacza prawo właściwe dla jakiegoś zakresu na podstawie miarodajnych w tej mierze norm kolizyjnych.
W zależności od zakresu o jaki chodzi statut przybiera taką lub inną nazwę.
Bez nawiązania do jednego stałego łącznika mówi się o prawie właściwym dla samej czynności, prawie właściwym dla samego roszczenia lub samego stosunku - lex causae.
OBYWATELSTWO
Obywatelstwo oznacza więź prawną pomiędzy osobą fizyczną a państwem.
Więź ta bywa określana mianem przynależności osoby do państwa.
Prawo wskazane łącznikiem obywatelstwa nosi nazwę prawa ojczystego.
Obywatelstwo jako podstawowy łącznik w sferze norm kolizyjnych odgrywa doniosłą rolę.
Intensywność węzła łączącego człowieka przez obywatelstwo z określonym państwem i jego prawem.
Opiera się na powiązaniu odznaczającym się stabilnością.
Większa jednoznaczność niż łącznik miejsca zamieszkania
Łatwość dowodzenia istnienia obywatelstwa
O tym czy ktoś jest obywatelem określonego państwa rozstrzyga prawo tego państwa.
W razie podwójnego lub wielorakiego obywatelstwa, gdy jednym z tych obywatelstw jest obywatelstwo polskie, należy stosować jako prawo ojczyste prawo polskie.
Natomiast cudzoziemiec mający obywatelstwo więcej niż jednego państwa podlega jako prawo ojczystemu prawu tego z nich z którym jest najściślej związany.
Bezpaństwowcem jest ten kto przez urodzenie nie nabył żadnego obywatelstwa bądź utracił dotychczasowe obywatelstwo i nie nabył nowego.
Gdy ustawa przewiduje właściwość prawa ojczystego a osoba jest bezpaństwowcem, stosuje się zamiast prawa ojczystego, prawo państwa, w którym znajduje się miejsce zamieszkania danej osoby chyba że z treści danej normy kolizyjnej wynika co innego.
ZAMIESZKANIE (DOMICYL).
Łącznik miejsca zamieszkania występuje samoistnie bądź jako łącznik posiłkowy zamiast obywatelstwa. Zdarza się że występuje wspólnie z łącznikiem obywatelstwa.
o tym czy dana osoba ma zamieszkanie w określonym państwie , rozstrzyga prawo tego państwa.
Pojęcie zamieszkania w ustawie z 1965 ma taką treść jaką nadaje mu KC
Zamieszkanie jako łącznik jest pojęciem samoistnym polskiego prawa prywatnego międzynarodowego, należy więc samodzielnie dokonać jego oznaczenia na użytek norm kolizyjnych, w którym ono występuje.
Obywatelstwo oznacza węzeł prawny wiążący osobę fizyczną z państwem, natomiast o miejscu zamieszkania decyduje czynnik faktyczny
Ad1) omawiane rozwiązanie stwarza niebezpieczeństwo powstawania wielorakiego miejsca zamieszkania lub jego braku. Nie nadaje się do przyjęcia.
Ad2) nie wszystkie przepisy KC dotyczące miejsca zamieszkania nadają się do wykorzystania na gruncie kolizyjnoprawnym. Przeciwko.
Ad3) przy ocenie miejsca zamieszkania należy brać pod uwagę okoliczności obiektywne (miejsce faktycznego osiedlenia się) i subiektywne ( zamiar stałego pobytu -animus manendi) .
Zaproponowane rozwiązanie należy brać pod uwagę wyłącznie przy wykładni polskich norm kolizyjnych, posługujących się łącznikiem miejsca zamieszkania.
W wypadku wielorakiego miejsca zamieszkania, jeżeli jednym nich jest miejsce zamieszkania w Polsce, rozwiązania:
Zastosowanie jako prawa miejsca zamieszkania prawa polskiego
Uznanie iż osoba o którą chodzi, ma miejsce zamieszkania w tym państwie, w którym skupia się główna, przeważająca jej aktywność życiowa.
POBYT ZWYKŁY I POBYT PROSTY.
Pobyt zwykły ( stały) - oznacza miejsce, w którym ześrodkowana jest aktywność życiowa osoby fizycznej.
Pobyt prosty - każde, nawet przemijające chwilowe przebywanie w oznaczonym miejscu. Choćby nieznaczny okres przebywania.
Polska nie posługuje się łącznikiem pobytu. Następuje w niektórych konwencjach podpisanych przez Polskę.
Łącznikiem miejsca pobytu posługuje się projekt ustawy o prawie prywatnym międzynarodowym z 2008.
Miejsce zamieszkania a pobyt :
- miejsce faktycznego osiedlania się
- zamiar zamieszkania lub pobytu
Różnica dotyczy stopnia nasilenia obu tych elementów. Zwykły pobyt oznacza nieco słabsze powiązanie danej osoby z określonym państwem.
Wystarczy osiedlić się na jakiś czas.
INNE ŁĄCZNIKI
Łączniki personalne dotyczące osób prawnych
Łączniki wyboru prawa
Łączniki przedmiotowe:
- miejsca dokonania czynności prawnej
- miejsce zawarcia umowy
- miejsce zawarcia małżeństwa
- miejsce położenia przedmiotu praw rzeczowych
- miejsce położenia nieruchomości
- miejsce nastąpienia szkody
- miejsce nastąpienia zdarzenia będącego źródłem zobowiązania
WYKŁADNIA. LUKI.
Wykładni oraz wypełnienia luk w prawie prywatnym międzynarodowym dokonywać należy wg prawideł wykształconych w ramach innych dziedzin prawa, zwłaszcza prawideł przyjętych w doktrynie i praktyce prawa cywilnego.
ZAGADNIENIA KWALIFIKACJI.
Kwalifikacja - wykładnia wyrażeń określających zakres normy kolizyjnej, podejmowaną w celu ustalenia przesłanek jej stosowania.
Kwalifikacja ma umożliwić stwierdzenie czy dany stan faktyczny może być przyporządkowany do zakresu określonej normy kolizyjnej.
W ramach kwalifikacji powinno dojść do wyodrębnienia z prawa właściwego zespołu norm, na podstawie których ma być dokonana ocena prawna rozpatrywanego stanu faktycznego, co jest równoznaczne z bliższym wyjaśnieniem zakresu wskazania danej normy kolizyjnej.
Źródła trudności kwalifikacyjnych:
w nadawaniu w poszczególnych systemach prawnych tak samo brzmiącym wyrażeniom różnych znaczeń
w występowaniu w jednych systemach prawnych instytucji nieznanych innym systemom
w odmiennej ocenie prawnej na tle poszczególnych systemów prawnych tych samych zdarzeń i ich skutków
Metody kwalifikacyjne:
propozycje kwalifikacji wg prawa merytorycznego obowiązującego w siedzibie sądu orzekającego - kwalifikacja wg legis fori
postulat kwalifikacji wg prawa merytorycznego wskazanego - wg legis causa
koncepcja kwalifikacji autonomicznej
propozycje kwalifikacji wg kolizyjnej legis fori
Ad1) Sąd powinien kierować się wskazówkami zaczerpniętymi z własnego prawa merytorycznego, tak je pojmować jak rozumiane są one we własnym prawie merytorycznym.
Ad2) Podlegające kwalifikacji wyrażenia należy więc pojmować w taki sposób, w jaki rozumiane są one w prawie merytorycznym rządzącym danym stosunkiem.
Ad3) Zadaniem kwalifikacji jest ustalenie idei podstawowej danej instytucji prawnej przez porównanie pokrewnych instytucji występujących w różnych systemach prawnych.
Dążyć jednocześnie do uniezależniania norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego od prawa merytorycznego.
Normy prawa prywatnego międzynarodowego, posługując się jakimś wyrażeniem, używają go w znaczeniu specjalnym, niekoniecznie pokrywa się ze znaczeniem w jakim występuje ono w prawie merytorycznym.
Ad4) kwalifikacja funkcjonalna.
Wykładnia wyrażeń występujących w normach prawa prywatnego międzynarodowego powinna być dokonywana samodzielnie na użytek tych norm, niezależnie od tego jak są one rozumiane we własnym prawie merytorycznym.
Polska ustawa nie zawiera żadnej wskazówki dotyczącej kwalifikacji.
Wydaje się że punkt widzenia w 4 przeważa w naszej doktrynie.
Na doktrynę polską decydujący wpływ wywarł pogląd iż decydujące znaczenie ma wykładnia poszczególnych norm. K. Przybyłowski
Kwalifikacja ma umożliwić przyporządkowanie ocenianego stanu faktycznego do zakresu miarodajnej normy kolizyjnej i przyczynić się do objaśnienia kryterium występującego w roli łącznika, lecz nadto w jej ramach ma w zasadzie dojść do wyodrębnienia z prawa właściwego zespołu norm merytorycznych objętych zakresem wskazania danej normy kolizyjnej.
Jeżeli sąd polski wyjątkowo stosuje obce normy kolizyjne powinien on zawarte w nich wyrażenia pojmować zgodnie z zasadami przyjętymi w państwie o którego normy chodzi.
OZNACZENIE I ZASTOSOWANIE PRAWA WŁAŚCIWEGO
KWESTIA WSTĘPNA
Kwestia wstępna - odrębny względem sprawy głównej, samoistny stosunek którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie sprawy głównej.
Kwestia wstępna ujawnia się dopiero po ustaleniu prawa właściwego dla sprawy głównej.
Nie ma kwestii z natury swej wstępnych lub głównych. Stosunek który w danej sprawie występuje w roli kwestii wstępnej, w innej może stanowić kwestię główną.
Potrzeba dokonania oceny stosunku, który odznacza się w/w właściwościami, może pojawić się zarówno wtedy gdy prawem właściwym dla sprawy głównej - na podstawie norm kolizyjnych danego państwa - jest obcy system prawny i gdy sprawa główna podlega prawu merytorycznemu tego państwa, w którym dokonywana jest ocena.
Sytuacja przedstawia się inaczej gdy kwestia wstępna wyłoni się w trakcie stosowania do oceny sprawy głównej obcego systemu prawnego.
Obce prawo merytoryczne właściwe dla sprawy głównej nie może być stosowane do oceny kwestii wstępnej .
Jest sporne czy ustalenie prawa właściwego do rozstrzygnięcia kwestii wstępnej powinno nastąpić na podstawie norm kolizyjnych legis fori ( norm obowiązujących w siedzibie sądu) czy na podstawie norm kolizyjnych zaczerpniętych z obcego systemu prawnego, któremu podlega sprawa główna.
Rozwiązania:
do oceny kwestii wstępnej stosować należy prawo wskazane przez normę kolizyjną legis fori miarodajną ze względu na rodzaj kwestii o jaką w danym wypadku chodzi.
Będzie zawsze oceniana przez sądu danego kraju na podstawie tego samego prawa merytorycznego.
Przy ocenie kwestii wstępnej stosować należy prawo wskazane przez normy kolizyjne legis causa, a więc normy kolizyjne wchodzące w skład systemu prawnego właściwego dla sprawy głównej.
Wg poglądów nie jest możliwe znalezienie jednego, stałego sposobu postępowania, lecz trzeba uwzględnić okoliczności danego przypadku.
W praktyce do zadowalających rezultatów najczęściej doprowadza metoda pierwsza.
Kwestia cząstkowa (wycinkowa).
Pojawić się może przy rozpatrywaniu sprawy głównej, jednakże nie podlega prawu właściwemu dla sprawy głównej.
Wskazanie prawa właściwego dla kwestii cząstkowej następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej.
Chodzi zawsze o norę kolizyjną wchodzącą w skład tego systemu prawnego którego strony następuje wskazanie prawa właściwego dla sprawy głównej.
Chodzi o normy kolizyjne obowiązujące w siedzibie sądu orzekającego.
Kwestia pierwotna (wyjściowa) .
Termin jest używany na oznaczenie składnika stanu faktycznego opisanego w hipotezie normy kolizyjnej, mającego charakter materialnoprawnej przesłanki zastosowania normy kolizyjnej i wymagającego w związku z tym oceny wg prawa merytorycznego.
W jaki sposób to prawo merytoryczne odszukać?
Ilekroć kwestia pierwotna pojawi się przy ustaleniu przesłanek zastosowania własnej normy kolizyjnej, do oceny owej kwestii należy zastosować prawo wskazane przez miarodajną w danym zakresie normę kolizyjną wchodzącą w skład własnego systemu prawnego.
ODESŁANIE
Organy każdego państwa zasadniczo stosują tylko własne prawo prywatne międzynarodowe. Wyjątek dotyczy odesłania.
Normy regulujące odesłanie rozstrzygają tzw. konflikty negatywne pomiędzy systemami kolizyjnymi różnych państw.
Jak należy postąpić przy określeniu prawa właściwego w sytuacji gdy normy kolizyjne prawa wskazanego nie przewidują dla rozpatrywanego przypadku właściwości własnego prawa.
Odesłanie prowadzi do wyłączenia właściwości prawa wskazanego przez własną normę kolizyjną na rzecz właściwości prawa, do którego odsyła norma kolizyjna wchodząca w skład systemu prawnego wskazanego.
Do odesłania dochodzi wtedy gdy norma kolizyjna praw prywatnego międzynarodowego obowiązująca w państwie, w którym dokonywana jest ocena danego stosunku (norma kolizyjna prawa wskazującego), przewiduje w danym przypadku właściwość obcego prawa, a prawo to (mocą swej normy kolizyjnej) każe stosunek ten oceniać wg innego prawa, gdyż uznaje za rozstrzygające inne powiązanie ocenianego stosunku z określonym obszarem prawnym, niż powiązanie którym kieruje się norma kolizyjna prawa wskazującego.
Z koli prawo do którego nastąpiło odesłanie ze strony prawa wskazanego , może odsyłać do kolejnego systemu prawnego.
Na podstawie norm kolizyjnych o odesłaniu państwa A podlega badaniu treść norm kolizyjnych zwykłych (pierwszego stopnia) obowiązujących w państwie B,
którego prawo zostało wskazane dla rozpatrywanego przypadku przez normy kolizyjne zwykłe (pierwszego stopnia) państwa A.
Badanie to ma na celu stwierdzenie czy normy kolizyjne państwa B przewidują dla danego przypadku równie właściwość własnego prawa.
Jeśli odpowiedź jest negatywna, może dojść ( w granicach wyznaczonych przez normy kolizyjne drugiego stopnia państwa A) do odesłania i w rezultacie do zastosowania w danym przypadku innego prawa niż prawo wskazane przez normy kolizyjne zwykłe państwa A.
Odesłanie zwrotne - gdy normy kolizyjne prawa wskazanego ( prawa państwa B) przewidują w rozpatrywanym zakresie właściwość prawa wskazującego (prawa państwa A), prawo wskazane odsyła więc powrotem do prawa wskazującego.
Odesłanie dalsze - gdy wskazane prawo obce odsyła do jakiegoś innego systemu prawnego ( ten z kolei może odsyłać do prawa następnego).
Odesłanie dalsze jest odesłaniem przyjętym, jeśli prawo prywatne międzynarodowe państwa, do którego nastąpiło odesłanie, przewiduje w rozpatrywanym przypadku właściwość własnego prawa.
Odesłanie dalsze lub zwrotne może być odesłaniem częściowym, złożonym, pełnym.
Odesłanie pełne ( zwrotne lub dalsze) - gdy odesłanie następuje w takim samym zakresie, w jakim nastąpiło wskazanie ( ze strony prawa wskazującego).
Odesłanie częściowe - gdy prawo wskazane odsyła do prawa wskazującego (odesłanie częściowe zwrotne) lub do prawa trzeciego ( odesłanie częściowe dalsze) tylko w części zakresu normy kolizyjnej, na podstawie której nastąpiło wskazanie.
Odesłanie złożone - gdy prawo wskazane samo uznaje się za niewłaściwe, nie odsyła jednak do jednego systemu prawnego lecz do dwu lub więcej systemów prawnych ( odesłanie częściowo zwrotne i równocześnie częściowo dalsze lub odesłania częściowo dalsze do różnych systemów prawnych).
Polska należy do państw, w których odesłanie spotkało się z przychylnym przyjęciem.
Ustawa z 1926 dopuszczała zarówno odesłanie zwrotne i dalsze ale tylko jednostopniowe. Odesłanie było uwzględniane tylko w przypadku gdy odsyłało obce prawo ojczyste (wskazane łącznikiem obywatelstwa).
Rola odesłania uległa zwiększeniu po wejście w życie ustawy z 1965. „Jeżeli obce prawo ojczyste, wskazane jako właściwe przez ustawę niniejszą, każde stosować do danego stosunku prawnego inne prawo obce, stosuje się to inne prawo”.
„ Jeżeli prawo obce, wskazane jako właściwe przez niniejszą ustawę, każe stosować do danego stosunku prawnego prawo polskie, stosuje się prawo polskie”.
Odesłanie zwrotne nie jest zatem ograniczone co do tych przypadków, gdy odesłanie następuje ze strony prawa ojczystego, może więc nastąpić także w sytuacji, gdy polska norma kolizyjna, wskazująca jako właściwe prawo obce, posługuje się innym łącznikiem niż łącznik obywatelstwa.
Nie wchodzi w grę tzw. odesłanie zwrotne pośrednie.
Nie dojdzie więc do odesłania prawa polskiego, jeśli nasza ustawa przewiduje w danym przypadku właściwość prawa państwa B, normy kolizyjne państwa B odsyłają do prawa państwa C, z kolei zaś normy kolizyjne państwa C wskazują na prawo polskie jako właściwe dla rozpatrywanej sprawy.
Odesłanie dalsze następuje też tylko do prawa państwa trzeciego C, wskazanego przez normy kolizyjne państwa odsyłającego B, bez względu na to czy zostanie przez normy kolizyjne państwa C przyjęte. Norm kolizyjnych państwa C nie uwzględnia się. Prawo polskie przyjęło konstrukcję odesłania jednostopniowego.
Konwencja rzymska o prawie właściwym dla zobowiązań umownych wyłącza odesłanie.
Konwencja rzymska z 1980 o prawie właściwym dla zobowiązań umownych w art. 15 wyłącza odesłanie.
Wskazanie dla zobowiązania umownego jako właściwego prawa określonego państwa obejmuje wyłącznie normy prawa merytorycznego obowiązującego w tym państwie, a nie normy kolizyjne jego prawa prywatnego międzynarodowego.
Prawo wskazane jako właściwe wg konwencji to prawo merytoryczne.
Odesłanie wyłączają też rozporządzenia Rzym I i Rzym II.
12