Świętokrzyskie Centrum Onkologii

Zakład Rehabilitacji

IINNFFORRMAATTORR DDLLAA

KOBBIIEETT PPO AAMPPUUTTAACCJJII

PPIIEERRSSII

Opracowanie: Anna Opuchlik

1

Spis treści

Przedmowa…………………………………………..2

Wstęp ………………………………………………..3

I. Zalecenia postępowania……………………...…..4

II. Automasaż……………………………………….11

III. Usprawnianie ruchowe…………………………..18

IV. Inne praktyczne porady………………………….29

V. Wykaz Klubów Amazonek i filii z terenu

województwa świętokrzyskiego………………...34

Literatura………………………………………….....38

2

PRZEDMOWA

Leczenie raka piersi niesie za sobą powikłania,

które mogą wpłynąć na upośledzenie sprawności

i pogorszenie stanu psychicznego pacjentek.

W ramach integracji opieki nad chorymi w

Świętokrzyskim Centrum Onkologii

wprowadzono do praktyki klinicznej program

profilaktyki i zwalczania niepełnosprawności

chorych po leczeniu chirurgicznym raka piersi.

Informator jest przydatną pozycją ułatwiającą

kobietom przygotowanie się do odpowiedniego

postępowania po operacji. Broszura zachęca

również do prowadzenia w warunkach

domowych ćwiczeń ruchowych ułatwiających

powrót do sprawności.

Dr nauk med. Stanisław Góźdź

3

WSTĘP

Zachorowalność i umieralność w Polsce na

nowotwory złośliwe piersi jest niepokojąco

wysoka i stanowi poważny problem społeczny.

Jedną z metod leczenia złośliwego raka piersi

jest zabieg operacyjny polegający najczęściej na

usunięciu gruczołu piersiowego wraz z węzłami

chłonnymi dołu pachowego po stronie

amputowanej piersi. Zabiegi chirurgiczne mogą

być przyczyną powikłań wczesnych i późnych.

Utrzymanie wysokiej jakości życia u kobiet po

mastektomii w dużej mierze zależy od

odpowiednio wcześnie wdrożonego programu

rehabilitacji. Systematyczne wykonywanie

ćwiczeń ruchowych i przestrzeganie zasad

postępowania w czynnościach dnia stanowi

podstawę do osiągnięcia pełnej sprawności

fizycznej i równowagi psychicznej. Poradnik

obejmuje etap usprawniania w okresie

szpitalnym i wczesnym poszpitalnym .

4

I. ZALECENIA

POSTĘPOWANIA

Kończyna górna po stronie odjętej piersi

powinna być objęta szczególną ochroną przed

nadmiernym wysiłkiem i mechanicznymi

urazami ze względu na ryzyko wystąpienia

obrzęku limfatycznego. Usprawnianie nie

powinno ograniczać się wyłącznie do ćwiczeń

ruchowych. Musi ono zawierać specjalne

postępowanie stanowiące, obok automasażu,

ważny czynnik profilaktyki przeciwobrzękowej.

Przedstawione poniżej zalecenia obowiązują nie

tylko we wczesnym okresie pooperacyjnym;

należy się do nich dostosować przez okres całego

życia.

5

1. Pozycja ułożeniowa kończyny górnej po

stronie operowanej powinna być

stosowana w czasie wypoczynku i snu.

(rys.1.)

Rys.1. Pozycje ułożeniowe w czasie

wypoczynku (na podst.: K. A. Mika)

Taka pozycja ułożeniowa zapewnia

swobodny odpływ chłonki i jest jednym z

elementów profilaktyki

przeciwobrzękowej. Nie należy zapominać

o stosowaniu w trakcie częstych przerw,

zarówno w pracy jak i w codziennych

czynnościach, wysokiego czynnego

unoszenia kończyny.

6

2. W pracy i w domu.

Unikać skaleczeń, przeciążeń oparzeń

i nadmiernego chłodu.

2.1 Ostrożnie obchodzić się z nożem

kuchennym.

2.2 Zachowywać ostrożność

przy szyciu (używać

naparstka).

2.3 Unikać zbyt długiego

zmywania i prania.

2.4 Podczas korzystania z

pieca lub piekarnika używać

rękawic

ochronnych.

2.5 Nie należy myć okien nie ochronioną

ręką.

2.6 Nie nosić ciężkich toreb z zakupami.

2.7 Uważać przy pracy z rozgrzanym

żelazkiem.

2.8 Nie nosić zegarka i biżuterii na

kończynie po stronie operowanej

piersi.

7

2.9 Podczas prac domowych zaleca się

używanie rękawiczek gumowych.

2.10 Praca biurowa

(komputer, maszyna do

pisania) oraz zajęcia

związane z długotrwałą

pracą manualną

(krawiectwo, szydełkowanie itp.).

Unikać długotrwałej pracy w pozycji z

mocno zgiętym stawem łokciowym,

hamującej swobodny przepływ chłonki.

Zaleca się stosowanie w w/w pracy

częstych przerw z unoszeniem w górę

kończyny i jej wstrząsaniem. Wskazane

jest również stosowanie w obrębie

kończyny specjalnych mankietów

uciskowych.

3. Ubieranie się.

3.1 Zaleca się dobór

odzieży nie uciskającej .

Biustonosz nie może wywierać ucisku na

bark i klatkę piersiową. W przypadku

znacznego obrzęku klatki piersiowej i

kończyny należy używać lekkich protez.

3.2 Unikać noszenia torebki na ramieniu

strony operowanej.

4. Higiena i pielęgnacja ciała.

8

4.1 Przy pielęgnacji paznokci nie

wycinać skórek i zachować

ostrożność przy piłowaniu paznokci.

4.2 Nie używać podrażniających i

alergicznych kosmetyków.

4.3 Nie korzystać z

sauny.

4.4 Nie opalać się.

4.5 Nie stosować masażu

klasycznego kończyny strony

operowanej.

5. U fryzjera.

Podczas obcinania i suszenia włosów

należy uważać na barki i ramiona.

6. W ogrodzie.

Unikać skaleczeń (kolce roślin, sprzęt

ogrodniczy).

7. Hodowla zwierząt.

Bezwzględnie uważać na ugryzienia lub

podrapania przez zwierzęta.

8. Uprawianie sportu.

8.1 Nie wysilać nadmiernie organizmu.

8.2 Wystrzegać się odmrożeń (sporty

zimowe).

8.3 Uważać na ewentualne obrażenia

ciała. Zaleca się spokojne pływanie

9

jako korzystne uzupełnienie terapii

pooperacyjnej.

9. Odżywianie się.

9.1 Urozmaicać pożywienie (warzywa,

świeże owoce, małe ilości mięsa).

9.2 Ograniczyć spożycie soli kuchennej.

10. W ciągu dnia.

10.1 Wykonywać zalecane ćwiczenia

gimnastyczne w gorsecie

protetycznym wraz z protezą piersi

(zalecenie bezwzględne). Stosować

krótkie serie: 3 razy dziennie po 10 -

15 minut.

10.2 Należy wykonywać automasaż

kończyny: 1-2 raz dziennie przez 10

minut (rano i wieczorem).

11. Przygotowanie do snu.

Kończynę należy wysoko ułożyć lub

zastosować specjalny mankiet uciskowy

zlecony przez lekarza lub fizjoterapeutę.

12. W środkach komunikacji.

Unikać trzymania się za uchwyty (w

autobusie, metrze, pociągu itp.) kończyną

strony operowanej.

13. Podczas urlopu.

Unikać miejsc z dużą ilością insektów

(zwłaszcza okolic jezior)

10

14. U lekarza.

14.1 Nie mierzyć ciśnienia na kończynie.

14.2 Wystrzegać się zastrzyków w okolicę

kończyny strony operowanej.

14.3 Nie pobierać krwi z kończyny.

14.4 Nie stosować akupunktury ani innych

zabiegów związanych z medycyną

niekonwencjonalną.

15. Niezwłocznie skontaktować się z

lekarzem w przypadku, gdy zaobserwuje

się stan zapalny skóry i naczyń kończyny

tzw. „różę” (gorączka, dreszcze, wyraźne

zaczerwienienie skóry i obrzęk) lub w

przypadku narastania objawów obrzęku

limfatycznego.

11

II. AUTOMASAŻ

111... Zaaasssaaadddyyy aaauuutttooomaaasssaaażżżuuu

Po radykalnej operacji raka piersi w wyniku

usunięcia węzłów chłonnych dołu pachowego

i jego okolicy mogą wystąpić trudności z

prawidłowym odpływem chłonki z kończyny

górnej. Leczenie uzupełniające, do którego

należy radioterapia może zwiększyć ryzyko

wystąpienia obrzęku limfatycznego.

Automasaż jest to masaż kończyny i klatki

piersiowej wykonywany przez samą

pacjentkę. Wykorzystuje się w nim elementy

technik masażu limfatycznego i klasycznego.

Należy go wykonywać 1-2 x dziennie, rano i

wieczorem przez ok. 10 min, a niezbędnymi

pomocami są: specjalny klin

przeciwobrzękowy oraz oliwka lub zasypka -

talk.

• Celem automasażu jest usprawnianie

odpływu chłonki i zapobieganie

tworzeniu się obrzęków limfatycznych.

12

• Wszystkie ruchy wykonuje się w

kierunku dośrodkowym, każdą technikę

kończąc na tułowiu.

• Masaż nie powinien przynosić bólu,

należy wykonywać go w sposób

delikatny i powierzchowny.

• Przed rozpoczęciem należy umyć ręce i

kończynę, która będzie masowana, oraz

zdjąć biżuterię z obu rąk

• Kończynę należy ułożyć na klinie, oraz

wykonać parę krótkich ćwiczeń w

obrębie stawów ręki (patrz rozdział III)

oraz 1 - 2 ćwiczeń oddechowych

• Każdy chwyt masażu powinien być

powtórzony 5 - 6 razy.

• Przy wykonywaniu technik masażu

należy omijać okolicę blizny i miejsc

napromienianych.

Poprawne wykonanie technik i zachowanie

odpowiedniej kolejności ruchów jest niezbędnym

warunkiem poprawnego przeprowadzenia

automasażu.

13

222... Opppiiisss ttteeeccchhhnnniiikkk

głaskanie - wykonywać całą dłonią,

ułożoną płasko na kończynie; ruch bez

nacisku, miarowy,

wyciskanie - chwyt obrączkowy - ująć

kończynę pomiędzy kciuk i pozostałe

palce i delikatnie, miarowo naciskając

przesuwać w kierunku barku,

ugniatanie - chwyt obrączkowy - ująć

kończynę pomiędzy kciuk i pozostałe

palce, delikatnie i miarowo przesuwać w

kierunku barku ugniatając ruchami

pulsującymi . Ruch ugniatania składa się z

3 faz: delikatnego nacisku, przesunięcia

skóry i rozluźnienia chwytu,

rozcieranie - chwyt wykonywać

opuszkami palców, zakreślając koła w

kierunku do barku z delikatnym

naciskiem do siebie,

oklepywanie - szybkie i krótkie ruchy

końcami palców zbliżone do uderzenia

miotełką.

14

333... Auuutttooomaaasssaaażżż --- sssaaamooodddzzziiieeelllnnneee wyyykkkooonnnaaannniiieee

w dddooomuuu

Opisane w punkcie 2 techniki masażu należy

stosować w następującej kolejności (fot.1-10):

1. Przyjąć wygodną pozycję złożeniową

2. Głaskanie barku i tułowia - ruch rozpocząć

od ¾ dł. ramienia (a nie od dłoni!)

prowadząc go:

• od strony wewnętrznej ramienia,

przez klatkę piersiową nad blizną

do przeciwnego barku,

• od strony zewnętrznej ramienia,

przez bark do łopatki,

• od spodu ramienia, przez dół

pachowy i bok klatki piersiowej

do pachwiny.

3. Głaskanie ręki:

a) prostymi palcami wszystkie palce

równocześnie,

b) każdy palec z osobna,

c) kostkami zgiętych palców po

śródręczu.

15

4. Głaskanie całej kończyny i tułowia,

prowadząc w 3 kierunkach:

• przez klatkę piersiową do

przeciwnego barku,

• przez bark do łopatki,

• przez dół pachowy do

pachwiny.

5. Wyciskanie ruchem obrączkowym od

nadgarstka do barku kończąc głaskaniem

na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

6. Ugniatanie ruchem pulsującym od

nadgarstka do barku kończąc głaskaniem

na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

7. Rozcieranie ruchem kolistym - „kółeczka”

od palców do barku kończąc głaskaniem

na tułowiu w 3 w/w kierunkach.

8. Oklepywanie ruchem miotełkowym -

wykonywać tylko od spodu kończyny

górnej, od nadgarstka do ramienia z

pominięciem dołu pachowego.

9. Głaskanie całej kończyny jak w punkcie 4.

10. Wstrząsanie - wznos kończyny i

energiczne potrząsanie całą kończyną

górną.

16

Fot.1-10. Automasaż kończyny górnej.

1. Ułożenie kończyny na klinie. 2. Głaskanie barku.

3. Głaskanie ręki

a) prostymi palcami, wszystkie

palce równocześnie.

3. Głaskanie ręki

b) każdy palec z osobna.

3. Głaskanie ręki

c) kostkami zgiętych palców po

śródręczu.

4. Głaskanie całej

kończyny.

17

5. Wyciskanie-głaskanie

ruchem obrączkowym.

6. Ugniatanie - ruch

pulsujący.

7. Rozcieranie-ruch

kolisty.

8. Oklepywanie-ruch

miotełkowy.

9. Głaskanie całej

kończyny.

10. Wstrząsanie całej

kończyny.

18

III USPRAWNIANIE RUCHOWE

Celem ćwiczeń jest: poprawa zakresów

ruchomości w stawach kończyny, siły

mięśniowej kończyny i pasa barkowego,

zapobieganie wytwarzaniu się obrzęku

limfatycznego, oraz profilaktyka wad postawy.

Ćwiczenia ruchowe stwarzają dobre warunki do

zapewnienia elastyczności struktur stawowych i

mięśniowych obręczy barkowej i kończyny

górnej. Stanowią ważny czynnik wpływający na

poprawę krążenia krwi i limfy, zmniejszając ich

zaleganie w obrębie kończyny. Nie można

pominąć roli ćwiczeń oddechowych, które

kształtując klatkę piersiową poprawiają

elastyczność blizny oraz stymulują przepływ

płynów w kończynie.

111---333 dddooobbbaaa pppooo zzzaaabbbiiieeeggguuu

Ważne!

Po każdym ćwiczeniu należy delikatnie

wstrząsnąć (ok.5 sek.) kończyną górną po stronie

operowanej piersi. Każde z poniższych ćwiczeń

wykonujemy do granicy bólu i powtarzamy

średnio 3-4 razy dziennie w krótkich seriach (po

ok. 10 - 15 min). Unikać gwałtownych i

szarpanych ruchów!

19

Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach,

kończyna po stronie blizny ułożona na klinie

przeciwobrzękowym, nogi ugięte.

Ruchy:

1. zaciskanie dłoni w pięść (można

zastosować gąbkę lub miękką piłeczkę)

x 30 powtórzeń

2. palce dłoni rozstawić szeroko i złączyć

razem x 30 powtórzeń

3. „ ruchy pianisty” x 30 powtórzeń

20

4. ruchy „okrężne” w nadgarstku

x 10 w prawo i x 10 w lewo.

5. zgięcie i wyprost w stawie łokciowym

(dłoń→bark i dłoń→klin) x 15 powtórzeń

6. jedna dłoń ułożona na brzuchu, druga na

klatce piersiowej;

wdech przez nos - uwypuklenie klatki

piersiowej i wciągnięcie brzucha,

wydech przez usta - rozluźnienie,

x 4-5 powtórzeń

21

7. jedna dłoń na brzuchu, druga na klatce

piersiowej;

wdech przez nos - uwypuklenie brzucha,

wydech przez usta - rozluźnienie,

x 4-5 powtórzeń

8. ramiona wyprostowane w stawach

łokciowych, kończyna strony nie

operowanej podtrzymuje rękę strony

operowanej i wspomaga ruch wznosu nad

głowę __¸ř'_, x 10 powtórzeń

22

9. j. w. ale bez wspomagania ruchu przez

kończynę strony nie operowanej

10. poz. wyjściowa: siad na łóżku, kończyny

górne swobodnie wzdłuż tułowia,

ruch: „ściągania łopatek”

Głaskanie kończyny, wstrząsanie i pogłębione

oddechy.

23

444---666 dddooobbbaaa pppooo zzzaaabbbiiieeeggguuu

Pozycja wyjściowa: siad na taborecie lub

brzegu łóżka z oparciem stóp o podłoże

Ruchy:

1.unoszenie barków do góry - wdech,

rozluźnienie - wydech, x 6-8 powtórzeń

2. ręce na kolanach trzymają kijek, wznosy

obu kończyn ponad głowę x 10 powtórzeń

3. dłonie obejmują końce kijka, ruch bokiem

w górę kończyny x 10 powtórzeń

24

4. w dłoniach kijek za tułowiem, przesunąć

kijek po tułowiu do łopatek, „ściągnąć”

łopatki i wytrzymać 3 sek. ; powrót do poz.

wyjściowej x 6-8 powtórzeń

5. „krążenia” ramionami w przód x 6 i w tył

x 6 powtórzeń

6. dłonie na karku, wdech - „ściągnąć”

łokcie do tyłu; wydech - łokcie w przód

25

7. ramiona w bok, obejmowanie tułowia z

przodu i trzykrotnie odrzucić

wyprostowane ramiona w tył

x 10 powtórzeń

Głaskanie i wstrząsanie kończyny.

26

777---111000 dddooobbbaaa pppooo zzzaaabbbiiieeeggguuu

Pozycje do ćwiczeń: siad na taborecie,

stojąca, leżąca tyłem i bokiem

Ruchy:

1. stojąc w lekkim rozkroku, ramiona w bok,

skrzyżowanie kończyn na plecach na

wysokości łopatek („zapinanie stanika”)

x 10 powtórzeń

2. siedząc lub stojąc, kończyna usprawniana

w górze nad głową trzyma gąbkę lub

piłeczkę; po 20-30 ruchach ściskania

przełożyć ją do drugiej ręki i powtórzyć to

samo

27

3. siedząc lub stojąc, kończyna strony

operowanej - w bok, druga ręka - na

biodrze;

wdech nosem z jednoczesnym wznosem

bokiem kończyny usprawnianej i skłonem

tułowia w bok

wydech - powrót do poz. wyjściowej

x 6-8 powtórzeń

4. leżenie na plecach, ręce wzdłuż tułowia, w

jednej dłoni gąbka; przeniesienie (jak

najbliżej podłogi) bokiem w górę obu

kończyn górnych, przełożenie nad głową

gąbki do drugiej ręki - powrót tą samą

drogą do pozycji wyjściowej

x 10 powtórzeń

28

5. leżenie na boku tułowia strony nie

operowanej, unoszenie ręki usprawnianej

bokiem w górę; x 10 powtórzeń

6. leżenie j. w., zgięcie kończyny w stawie

łokciowym i ułożenie dłoni raz na karku, raz

na pośladku; x 10 powtórzeń

7. leżenie na plecach, kolano lewe do klatki

piersiowej - wdech; powrót do poz.

wyjściowej - wydech, x 4 powtórzenia;

t. s. kolano prawe x 4 powtórzenia

29

IV. INNE PRAKTYCZNE PORADY

Należy pamiętać, że uzyskanie pełnej sprawności

kończyny uzależnione jest m.in. od

systematycznego stosowania ćwiczeń

ruchowych. Wczesna rehabilitacja pooperacyjna

wykonywana w warunkach domowych powinna

być kontynuowana przez około 5-8 tygodni

w ambulatorium (Zakłady lub Poradnie

Rehabilitacji).W przypadkach powikłań takich

jak obrzęk limfatyczny kończyny górnej,

pacjentki powinny korzystać z zabiegów

fizjoterapeutycznych o charakterze leczenia

zachowawczego, przez całe swoje życie,

z częstotliwością uzależnioną od stopnia

zaawansowania tej przewlekłej choroby.

Należy również pamiętać, że osiągnięcie pełnej

sprawności nie zwalnia od obowiązku

przestrzegania przez całe życie zaleceń

związanych z noszeniem protezy piersi, wysokim

układaniem kończyny, jej ochrony przed

mechanicznymi uszkodzeniami, czy

wykonywaniem masażu i gimnastyki.

Optymalnym czasem zaopatrzenia w zewnętrzną

protezę piersi jest okres ok.2 tyg. od dnia

zabiegu. Warunkiem bezpiecznego użytkowania

protezy jest odpowiednia bielizna protetyczna

wyposażona w specjalną, bawełnianą kieszonkę.

30

Uzupełnienie ubytku piersi jest ważnym

elementem rehabilitacji fizycznej i psychicznej.

Noszenie protezy ma szczególne znaczenie dla

utrzymania prawidłowej sylwetki ciała zarówno

w warunkach statycznych, jak i dynamicznych.

W Świętokrzyskim Centrum Onkologii w

Kielcach funkcjonuje Punkt Zaopatrzenia

Ortopedycznego, który został stworzony z myślą

właśnie o pacjentkach po mastektomii

(fot. 11).

Szeroka oferta punktu skierowana do chorych

zawiera środki zaopatrzenia ortopedycznego

takie jak:

• protezy piersi

• bielizna protetyczna (gorsety polskich i

zagranicznych producentów)

• peruki

• kosmetyki do peruk i protez

• kostiumy kąpielowe

• kliny przeciwobrzękowe

• kompresyjne pończochy i rękawy

stosowane w leczeniu obrzęków

chłonnych kończyn

31

Punkt Zaopatrzenia Ortopedycznego mieści się

na II piętrze (za Działem Chemii Dziennej) i jest

otwarty:

pon - czw: 8:00-15:00

pt: 8:00- 12:00

Telefon: [phone]

32

Fot. 11. Punkt Zaopatrzenia Ortopedycznego

Świętokrzyskie Centrum Onkologii - Kielce.

33

Po zakończeniu hospitalizacji kobiety często

pozostają zagubione. Towarzyszy im niepewność

i niezrozumienie, nawet ze strony najbliższych

oraz brak akceptacji choroby.

Efekty procesu radzenia sobie z problemem

choroby zależą od cech osobowości, sytuacji

rodzinnej i społecznej. W sytuacjach trudnych

związanych z osamotnieniem, z towarzyszącym

poczuciem bezradności i rezygnacji można

zgłosić się do specjalistów w Poradni Pomocy

Psychologicznej mieszczącej się w tutejszym

Centrum.

Poradnia w Świętokrzyskim Centrum Onkologii

w Kielcach czynna jest:

pon - czw: 8:00 - 14:00

pt: 8:00 - 13:00

Telefon: [phone]

34

V. WYKAZ KLUBÓW AMAZONEK

I FILII Z TERENU WOJEWÓDZTWA

ŚWIĘTOKRZYSKIEGO

Dzięki rozwijającemu się w Polsce, od 1987 roku

ruchowi kobiet po mastektomii, kobiety mogą

liczyć na wsparcie w różnych problemach.

W klubach można korzystać z psychoterapii,

rehabilitacji ruchowej, a także czynnie włączyć

się w działalność społeczną, niosąc pomoc

innym chorym. Po zakończeniu usprawniania

należy kontynuować rehabilitację w klubach.

Celem takiego postępowania jest utrwalenie

efektów uzyskanych w trakcie wcześniejszego

usprawniania. Oto adresy klubów, w których

można uzyskać pomoc:

Klub „Amazonek” Kielce

Ul. S. Artwińskiego 3c

25-437 Kielce

Czynny: od pon. do czw. w godz.: 10⁰⁰-14⁰⁰

Gimnastyka rebab.: pon, czw.: od 15⁰⁰ do 17⁰⁰

Relaksacja: wt.: 14:00

Przewodnicząca: Halina Cecot

Tel. [phone];

e - mail: [e-mail]

35

Klub „Amazonek” Ostrowiec Świętokrzyski

Ogrody 16

27-400 Ostrowiec Św.

Tel. [phone]

Spotkania - poniedziałek, środa, piątek od godz.

1600 - 1900

Spotkania z psychologiem - piątek godz. 1600

Dyżur telefoniczny - poniedziałek, środa, piątek od

godz. 1600 - 1900

Klub „Amazonek” Skarżysko-Kamienna

ul. Szpitalna 1

26-100 Skarżysko Kam.

Rehabilitacja - poniedziałek godz. 1600, czwartek

godz. 1300

Spotkania - zebrania z lekarzem - ostatnia środa

miesiąca godz. 1700

Starachowicki Klub „Amazonek”

ul. Krywki 18, Hotel Senator

27-200 Starachowice,

Tel. [phone]

Spotkanie klubowe - I środa m-ca - od 1700.

Rehabilitacja psychiczna - II i III środa miesiąca -

1700.

Rehabilitacja fizyczna - czwartek godz. 1630 - 1900.

Tel. zaufania - pon. i wt. godz.: 1100 - 1230.

36

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” w

Końskich

26-200 Końskie, ul. Partyzantów 3 - Koneckie

Towarzystwo Budownictwa Społecznego

Zajęcia na basenie - środa: godz. 1800

Rehabilitacja - poniedziałek: godz. 1800

Spotkania klubowe - pierwszy piątek miesiąca:

godzina 1700

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” w

Jędrzejowie

28-300 Jędrzejów, 11 listopada 113

Tel. [phone]

Rehabilitacja - wtorek, czwartek: godz. 1500 - 1800

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” we

Włoszczowie

29-100 Włoszczowa, ul. Wiśniowa 19

Spotkania - wtorek godzina: 1600 - 1800

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” w

Sandomierzu

ul. Maciejowskiego 17, (SSM) - Świetlica,

Sandomierz

Spotkania - poniedziałek - godzina 1700

Rehabilitacja fizyczna - środa godz.17⁰⁰,

Zajęcia na basenie - niedziela godz. 7 ³⁰

37

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” w

Busku-Zdroju

Spotkania w Ośrodku Pomocy Społecznej

ul. Kościuszki 2a, Busko-Zdrój

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek” w

Staszowie

Staszów

Filia Świętokrzyskiego Klubu „Amazonek: w

Połańcu

Połaniec

Aktualne telefony kontaktowe zgodne z ulotką

klubową ochotniczek.

38

Literatura:

1. Mika A. K. - „ Po odjęciu piersi”, PZWL

Warszawa 2005

2. Mika A. K. - „ Poradnik dla kobiet po

odjęciu piersi”, Polski Komitet Zwalczania

Raka, Wyd. Wyraz, Warszawa 1996

3. Grabowska D., Hawro R. - „ Program

Rehabilitacja Kobiet po Mastektomii”,

Stowarzyszenie Kobiet po Mastektomii

„Femina - Feniks”, Wrocław 2001

4. Lewera D. - „ Poradnik dla Amazonki -

pytania i odpowiedzi”, Continuo

Wrocław 2005

Autor: mgr Anna Opuchlik

Specjalista rehabilitacji ruchowej

Kierownik Zakładu Rehabilitacji

Świętokrzyskie Centrum Onkologii

ul. S. Artwińskiego 3

Kielce 25-734

Tel. [phone](168)

e-mail: [e-mail]

Konsultacja: Dr nauk med. Janusz Słuszniak

Rysunki: mgr Marcin Solakiewicz

---