1. Proces gospodarowania i jego elementy.

Procesem gospodarczym nazywamy stale powtarzającą się działalność ludzką polegającą na wytwarzaniu produktów i świadczeniu usług w celu zaspokojenia potrzeb ludzkich.
2. Ogniwa procesu gospodarczego:
a) produkcja,
b) wymiana,
c) konsumpcja.
3. Produkcja to wszelka działalność ludzka, której celem jest wytwarzanie określonych dóbr materialnych przynoszących zyski producentom i zaspakajających potrzeby ludzkie.
4. Czynniki produkcji to:
a) praca,
b) ziemia,
c) środki produkcji (przedmioty pracy i środki pracy).
5. Działalność gospodarcza to działalność wytwórcza, budowlana, handlowa i usługowa prowadzona w celach zarobkowych i na własny rachunek.
6. Konsumpcja jest procesem zaspakajania potrzeb ludzkich.
7. Wymiana to dobrowolne przekazywanie dóbr lub świadczenie usług na rzecz konsumentów po ustalonej cenie.
8. Obrót towarowy to przemieszczanie dóbr materialnych ze sfery produkcji do sfery konsumpcji przez dokonanie aktu kupna-sprzedaży.
9. Kanały dystrybucji:
a) producent >konsument,
b) producent >hurt> konsument,
c) producent > hurt > detal > konsument,
d) producent > skup > hurt > detal > konsument,
e) producent > skup > detal > konsument,
f) producent > detal > konsument,
g) konsument > detal > konsument.
10. Funkcja handlu:
a) dystrybucyjna,
b) zabezpieczenie i kontroli zapasów towarowych,
c) informacyjna,
d) cywilizacyjno-kulturowa.
11. Zadania handlu:
a) obserwacja i analiza rynków zaopatrzenia,
b) tworzenie asortymentu i prezentowanie towaru,
c) oferowanie towarów w odpowiednim czasie i miejscu.
12. Klasyfikacja handlu:

Handel

wewnętrzny zewnętrzny
(zagraniczny)
handel handel
detaliczny hurtowy

2. Produkcja - pojęcie. Społeczny charakter produkcji. Produkcja a praca.

Produkcja - pierwsza i najważniejsza faza procesu gospodarowania. Świadoma, celowa i zorganizowana działalność ludzi, polegająca na wytwarzaniu dóbr materialnych i świadczeniu usług dla zaspokojenia potrzeb ludzkich, w której biorą udział czynniki wytwórcze (ziemia, praca, kapitał, przedsiębiorczość).

Produkcja przemysłowa - polega na pozyskaniu bogactw naturalnych, takich jak węgiel, siarka czy rudy żelaza, oraz ich przetwarzaniu na produkty potrzebne człowiekowi. W przemyśle wytwarza się bardzo różne produkty, gdyż od produkcji przemysłowej - oprócz wspomnianych już surowców - można zaliczyć maszyny i urządzenia, środki transportu (samochody, wagony), odbiorniki radiowe i telewizyjne, lodówki, odzież, środki ochrony roślin, papier, książki itp.

Produkcja budowlana - polega głównie na wznoszeniu budynków i budowli oraz ich rozbudowie i przebudowie. Efektem tej produkcji są na przykład budynki mieszkalne, hale fabryczne, szpitale, szkoły, lub drogi, kominy fabryczne i rurociągi zaliczane do budowli. Dzięki mechanizacji robót produkcja budowlana zbliżona jest do produkcji przemysłowej.

Produkcja rolna - do produkcji tej zalicza się wytwarzanie produktów roślinnych i zwierzęcych, takich jak zboże, buraki cukrowe, tytoń, bydło, trzoda chlewna. Charakterystyczną cechą w prowadzeniu tej produkcji jest wykorzystanie procesów biologicznych.

Leśnictwo - ma wiele cech wspólnych z produkcją rolną. Do produktów leśnictwa należą: drewno uzyskane w lasach, karpina, żywica, owoce runa leśnego, zwierzyna łowna.

3. Czynniki produkcji

Czynniki produkcji to materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.

W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:

• ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest czynsz.

• praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,

• kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.

Pojęcie czynników produkcji wywodzi się od dzieła Bogactwo Narodów wydanego w roku 1776 przez Adama Smitha. Dalej było ono rozwijane przez Davida Ricardo oraz Johna Stuarta Milla i stało się podstawą ekonomii politycznej.

W klasycznej ekonomii kapitałem były narzędzia i maszyny. Współcześnie określa się to jako kapitał fizyczny. Nie mniej ważny jest kapitał ludzki oznaczający zwykle wiedzę i umiejętności siły roboczej.

Czasami jako czwarty czynnik produkcji określa się inicjatywę przedsiębiorców, jednak można to traktować jako ludzki kapitał opłacany zyskiem.

Współcześnie pojęcie czynników produkcji jest częścią teorii mikroekonomii

3,4 Produkcja

Produkcja jest procesem, w którym poprzez kombinację pracy ludzkiej, środków i przedmiotów pracy oraz przy użyciu właściwej technologii powstają nowe dobra, czyli produkty i usługi.

Spis treści [ukryj] 1 Rodzaje produkcji 2 Czynniki produkcji 2.1 Postęp technologiczny 2.2 Wynalazki 3 Typy produkcji 4 Etapy produkcji 5 Funkcja produkcji 5.1 Funkcja produkcji w krótkim okresie 5.2 Zależność: produkt całkowity, marginalny i przeciętny 6 Bibliografia

Rodzaje produkcji [edytuj]

1. Produkcja wymagająca dużych nakładów rzeczowych składników majątkowych (maszyn, urządzeń) nazywana jest produkcją kapitałochłonną

2. Niektóre rodzaje produkcji wymagają zużycia dużej ilości materiału co wyraża się znacznym udziałem kosztów materiałowych w koszty wyrobu np. przemysł metalurgiczny, spożywczy itp. Produkcję taką nazywamy materiałochłonną.

3. Jeżeli w produkcji przeważają nakłady pracy ludzkiej, mówimy o produkcji pracochłonnej.(np. przemysł precyzyjny)

4. Produkcja jednorodna występuje w przedsiębiorstwach wytwarzających jeden rodzaj wyrobu np. w cementowni itp.

5. Produkcja różnorodna w przedsiębiorstwach wykonujących różne wyroby np. fabryka wykonująca obrabiarki

Zestaw wyrobów wytwarzanych przez przedsiębiorstwo przemysłowe i wykaz świadczonych przez nie usług nosi nazwę asortymentu produkcji.

Czynniki produkcji [edytuj]

W procesie produkcji zużywane są czynniki produkcji nabywane na rynku bądż zdobyte inną pozarynkową drogą, są to:

• ziemia - występuje w trzech rolach:

Rola tego czynnika jest szczególnie ważna w gospodarce o charakterze rolniczym. Wzrost powierzchni ziemi uprawnej przypadają na jednego zatrudnionego pozwala zwiększyć rozmiary produkcji rolnej. Rola ziemi jako czynnika produkcji nie jest już tak istotna w gospodarkach wysoko uprzemysłowionych. Na przykład szybki rozwój gospodarczy Hongkongu dokonał się, mimo iż w kraju tym występuje znaczne przeludnienie, a ziemia jest czynnikiem rzadkim. Jednakże jest mało prawdopodobne, by zwiększenie nakładu jednego czynnika wytwórczego obniżyło produkcyjność pozostałych.

Wzrost podaży ziemi umożliwia zatem zwiększenie rozmiarów produkcji. Przyrosty podaży ziemi mają stosunkowo niewielkie znaczenie jako czynnik wzrostu we współczesnych gospodarkach. W pozostałych modelach teoretycznych ziemia jest czynnikiem produkcji, którego podaż jest z założenia stała. Jednakże w praktyce różnica między ziemią i kapitałem nie jest tak wyrazista. Poprzez wzrost zużycia nawozów sztucznych - rolniczego kapitału - na jednostkę powierzchni ziemi uzyskujemy właściwie zwiększenie areału uprawy. Inwestycje w dziedzinie irygacji i wysuszania pozwalają zamieniać bagna i tereny pustynne w ziemie uprawne.

• praca - jest to celowa i świadoma działalność ludzka mająca na celu zaspokojenia potrzeb.

Istnieją dwa źródła wzrostu całkowitych rozmiarów zatrudnienie wzrost liczby ludności oraz zwiększenia udziału zatrudnionych w ogólnej liczbie ludności. Rzeczywisty nakład czynnika praca zależy jednak od czasu pracy oraz od liczby zatrudnionych. Przy danej wielkości zatrudnienia wydłużenie czasu pracy spowoduje wzrost nakładu czynnika praca i rozmiarów produkcji. Zwiększenie poziomu produkcji na jednego mieszkańca w ujęciu realnym, nie wynika z wydłużenia czasu pracy, ponieważ w ostatnim stuleciu tydzień uległ, jak wiemy znacznemu skróceniu. Po II wojnie światowej najistotniejszym źródłem zwiększania nakładu czynnika praca był, jak się wydaje stały wzrost stopnia aktywności zawodowej zamężnych kobiet. W ten sposób przy danej liczbie ludności zwiększa się nakład czynnika - praca, produkcja całkowita i w przeliczeniu na jednego mieszkańca.

• kapitał - to "samopomnażająca się" wartość np. akcja, pieniądz, budynki, samochód. Najbardziej uniwersalną postacią kapitału jest pieniądz. Pieniądz będzie miał formę kapitału, gdy jego wykorzystanie spowoduje pomnożenie się. Tylko pieniądz zainwestowany jest kapitałem.

P- T - P' P'>P

Elementami kapitału są maszyny, budynki zapasy materiałów i wyrobów, które wraz z innymi czynnikami wytwórczymi uczestniczą w procesie produkcji. Przy danych rozmiarach siły roboczej wzrost całkowitych zasobów kapitału i kapitału przeliczeniu na jednego zatrudnionego pozwala na zwiększenie produkcji. W miarę upływu czasu kapitał zużywa się. Do utrzymania istniejącego zasobu kapitału konieczna jest określona wielkość. Inwestycje te muszą być odpowiednio większe jeśli przy rosnącym zatrudnieniu chcemy utrzymać techniczne uzbrojenie pracy na nie zmienionym poziomie (kapitał na jednego zatrudnionego). Przy jeszcze większych rozmiarach inwestycji wzrośnie technicznie uzbrojenie pracy , co pozwoli zwiększyć wydajność pracy, czyli wielkość produktu wytworzonego przez jednego zatrudnionego. Wzrost technicznego uzbrojenia pracy jest zatem jednym z podstawowych sposobów zwiększenia wydajności i dochodu na jednego mieszkańca.

• przedsiębiorczość - wraz z dobra organizacją pracy i wysokimi kwalifikacjami pracowników tworzą ogromną i najważniejszą siłę wytwórczą. twórczy czynnik produkcji.

Postęp technologiczny [edytuj]

• egzogeniczny postęp techniczny nie wymaga zwiększenia nakładu czynników produkcji. Przyczyną wzrostu produkcyjności są różnego rodzaju usprawnienia organizacyjne. Zwiększenie produkcji następuje bez zwiększenia ilości zużywanych czynników produkcji.

• 'endogeniczny postęp techniczny jest wynikiem tworzenia nowych czynników produkcji związanych z wzrastającym nakładem kapitału. Koniecznym warunkiem tego postępu jest wzrost ilości kapitału przypadającego na 1 zatrudnionego.

Postęp techniczny indukowany występuje gdy pracownicy potrafią np. po pół roku lepiej obsługiwać nowe maszyny. W każdym momencie społeczeństwo dysponuje pewnym zasobem wiedzy dotyczącej metod wytwarzania. Część tej wiedzy jest zapisana w książkach dokumentacji technicznej. Większość jednak wiedzy technicznej to praktyczne umiejętności i kwalifikacje , będące efekt żmudnego zdobywania doświadczenia zawodowego. Postęp techniczny dokonuje się poprzez wynalazki, czyli odkrywanie nowej wiedzy, oraz innowacje, tj. zastosowanie nowej wiedzy w procesie produkcji.

Wynalazki [edytuj]

Najbardziej istotne wynalazki prowadzą do spektakularnego postępu wiedzy technicznej. Typowymi przykładami są: koło, silnik parowy czy nowoczesny komputer. Olbrzymi postęp techniczny dokonał się nie tylko w przemyśle, ale i w rolnictwie.

Proces tworzenia się społeczeństw przemysłowych rozpoczął się dopiero wtedy, gdy wzrost wydajności w rolnictwie umożliwił przejście część i zatrudnionych do przemysłu. Wcześniej niemal wszyscy musieli pracować na roli wyłącznie po to, aby zapewnić sobie środki na przeżycie. Ważną role we wzroście produkcji rolnej i całej gospodarki odegrały m.in. takie wydarzenia, jak zastąpienie pracy zwierząt maszynami, wprowadzenie systemów odwadniania i irygacji pól, zastosowanie nawozów sztucznych i nowych, hybrydowych odmian nasion. Wiedza uprzedmiotowiona w kapitale. Innowacje, których celem jest zastosowanie nowej wiedzy w praktyce, często wymagają inwestycji w postaci maszyn i urządzeń. Na przykład do zastąpienia pracy wołu pracą traktora nie wystarczy wiedza o zasadach jego konstrukcji trzeba ponieść jeszcze określone nakłady inwestycyjne. Wynalazki o dużym znaczeniu mogą więc wywołać falę inwestycji i innowacji, związanych z koniecznością ich wdrożenia w produkcji. W Wielkiej Brytanii w połowie XIX w. byliśmy świadkami ery pociągu, w latach międzywojennych - samochodu, a obecnie - mikroelektroniki.

Uczenie się przez wykonywanie (ang. learning by doing). Kapitał ludzki jest w produkcji równie istotny jak kapitał rzeczowy. Pracownicy, nabywając doświadczenia i praktykę zawodową, podnoszą poziom swoich umiejętności. Najbardziej znany przykład uczenia się przez pracę, określany mianem efekty Horndala, pochodzi ze szwedzkiej stalowni. Od momentu jej uruchomienia w 1836 r. przez kolejne piętnaście lat wyposażenie w maszyny oraz liczba zatrudnionych nie uległy żadnym zmianą. Mimo to wydajność pracy rosła rocznie średnio 2%. W końcu jednak, po całkowitym opanowaniu przez pracowników umiejętności zawodowych, kolejne przyrosty wydajności stawały się coraz trudniejsze do osiągnięcia.

Proces produkcji dzielimy na:

• wydobywczy, polegający na oddzieleniu od złoża i wydobywaniu surowców np. w kopalniach węgla, soli, siarki

• przetwórczy, występujący w pozostałych przedsiębiorstwach przemysłowych i polegający na przetwarzaniu surowców, materiałów lub półwyrobów na wyroby gotowe.

Efektem procesu produkcyjnego są określone produkty i usługi. Produkty te mogą być przeznaczone bądź do dalszej produkcji przez inne przedsiębiorstwa (krajowe lub zagraniczne) bądż też do bezpośredniej, ostatecznej konsumpcji w kraju lub zagranicą (eksport). Produkty te mogą prezentować różny poziom techniczny, różną jakość typu i wykonania, co będzie miało ścisły związek z kosztami produkcji oraz cenami.

Typy produkcji [edytuj]

1. Produkcja jednostkowa - polega na wykonywaniu produktu w pojedynczych sztukach i zwykle na zamówienie np. produkcja statków, mostów, produkcja miarowa (ubrania, buty). Jest możliwa do wykonywania zarówno w przedsiębiorstwach dużych (np. stocznie) jak i małych (zakłady krawieckie). Produkcja ta charakteryzuje się dużymi kosztami. Pracownicy powinni posiadać wysokie kwalifikacje.

2. Produkcja seryjna - polega na wykonywaniu produktów w określonych partiach (kilka lub kilkanaście sztuk). Rozróżnia się produkcję małoseryjną np. ubrania i produkcje wieloseryjną np.samochody, telewizory. Charakteryzuje się niższymi kosztami ze względu na jednorazowe lepsze przygotowanie produkcji dla całej serii i możliwości lepszej organizacji pracy.

3. Produkcja masowa - polega na produkowaniu stale tych samych produktów np. produkcja cukru, cementu. Charakteryzuje się bardzo małym asortymentem, ale znaczną ilością produkowanych wyrobów. Wykonywana jest przez duże przedsiębiorstwa przemysłowe. Wymaga usystematyzowanie przebiegu produkcji. Pracownicy specjalizują się w wykonywaniu określonych i na ogół czynności. Charakteryzuje się niskimi kosztami.

Konkretne zasoby, służące producentowi do wytwarzania konkretnych produktów nazywa się czynnikami produkcji (nakładami). Nakłady które ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji, nazywa się zmiennymi, natomiast nakłady które nie ulegają zmianie wraz ze zmianami wielkości produkcji nazywa się stałymi.

Produkcja całkowita - całkowita ilość dóbr wytworzonych w krótkim okresie z podniesionych nakładów na zmienne czynniki produkcji. okres krótki - taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji, a jedynie tzw. zmienne czynniki produkcji. okres długi - taki, w którym zmienia się technologia produkcji, a więc zmieniają się wszystkie czynniki produkcji.

Produkcja polega na kombinowaniu (łączeniu) określonych nakładów (czynników produkcyjnych) w celu osiągnięcia efektu w postaci wytworzonych produktów lub usług. Zależność między wielkością produkcji a rozmiarem nakładów czynników można przedstawić przy pomocy funkcji produkcji. Ogólna postać funkcji produkcji:
gdzie Q - wielkość produkcji F - czynniki produkcji. Rodzaje funkcji produkcji:

• Jednoczynnikowa funkcja produkcji, Q = f1 (L), Q = f2 (K), L - siła robocza, K - kapitał.

• Wieloczynnikowa funkcja produkcji Q = f3 (L, K).

Czynniki produkcji dzieli się na czynniki stałe i czynniki zmienne.

• Czynniki stałe - nakłady niezmienne ze zmianami rozmiarów produkcji.

• Czynniki zmienne - nakłady zmienne ze zmianami rozmiarów produkcji. Krótki okres to taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji. W długim okresie następują zmiany w technologiach produkcji wynikające z postępu technicznego.

Etapy produkcji [edytuj]

• etap I - nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie

• etap II - stanowi go taki przedział nakładu czynnika zmiennego, w ramach, którego PP spada; również PM spada, lecz pozostaje ciągle dodatnie

• etap III PP ciągle spada; PM przybiera wartości ujemne

Funkcję produkcji dwóch czynników zmiennych (czyli np. zależność wielkości produkcji od zatrudnionej siły roboczej i wykorzystanego kapitału) można przedstawić jako bryłę geometryczną w postaci tzw. wzgórza produkcji. Boki podstawy przedstawiają skale zużycia czynników potrzebnych do wyprodukowania X produktu całkowitego (wysokość bryły).

Funkcja produkcji [edytuj]

Obrazuje zależność między wielkością poniesionych nakładów (ilością czynników produkcji) na produkcję dóbr a osiągniętymi wynikami (ilość wytworzonego produktu). Przy założeniu dwóch czynników produkcji: pracy - L i kapitału - K, funkcja produkcji jest równa:

X=f(L, K), c.p.

W kontekście funkcji produkcji mówi się o tzw. efektywności technicznej produkcji, czyli sytuacji, w której producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników aniżeli jest to konieczne dla osiągnięcia tego poziomu efektu.

Funkcja produkcji wskazuje technicznie (a nie ekonomicznie) możliwą wielkość produkcji. Po włączeniu kosztów czynników produkcji do analizy możliwości producenta uzyskamy rzeczywistą wielkość produkcji, jaką może on wytworzyć przy danym poziomie kosztów. Wówczas będziemy mówili o efektywności ekonomicznej produkcji, czyli sytuacji polegającej na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.

Dokonując wyboru metod wytwarzania, producent powinien kierować się kryterium efektywności ekonomicznej i technicznej. Oba jednak optima producenta będą optimami cząstkowymi. Dopiero po uwzględnieniu relacji pomiędzy kosztami i przychodami określimy warunki pełnej równowagi producenta.

Funkcja homogeniczna - funkcja, w której nakład czynników oraz efekty rosną o ten sam procent.

Funkcja produkcji Cobba-Douglasa (funkcja C - D) Funkcja ta ma postać:

gdzie: X - wielkość produkcji, L - nakłady pracy, K - nakłady kapitału, A - wielkość produkcji możliwa do uzyskania przy jednostkowym nakładzie czynników K i L, α i β - zależność między przyrostem nakładów a przyrostem produkcji.

Zakładając niezmienioną metodę produkcji, taki sam przyrost nakładu pracy i kapitału (czyli oraz różniczkując funkcję produkcji C-D, otrzymujemy równanie:

które oznacza, że: - więcej niż proporcjonalny przyrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β > 1. Mówimy wówczas o rosnących korzyściach skali, - proporcjonalny wzrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β = 1. Mówimy wówczas o stałych korzyściach skali, - mniej niż proporcjonalny przyrost produkcji wynikający z proporcjonalnego zwiększenia obu nakładów czynników produkcji (L i K), gdy α + β < 1. Mówimy wówczas o malejących korzyściach skal

Funkcja produkcji w krótkim okresie [edytuj]

Krótki czas zakłada brak zmian w obszarze technologicznym, czyli technologia produkcji jest dana.

Przyjmując następujące założenia do analizy funkcji produkcji, iż: - istnieje tylko jeden czynnik zmienny - praca, - istnieje jeden czynnik stały - kapitał, - technologia produkcji jest dana, - czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach, - produkt jest jednorodny, otrzymujemy jednoczynnikową funkcję produkcji:

X=f(L), c.p.

Oznacza ona, iż wielkość produkcji jest tym większa (c.p.), im więcej pracowników zatrudnia przedsiębiorstwo. W związku z tym mamy do czynienia z następującymi kategoriami ekonomicznymi:

produkt marginalny (krańcowy) - jest to przyrost wielkości produkcji spowodowany przyrostem zatrudnienia o 1,

gdzie: dTPP - zmiana wielkości produkcji spowodowana zmianą zatrudnienia o 1,

produkt przeciętny - jest to ilość produkcji przypadająca na jednego zatrudnionego,

produkt całkowity - całkowita ilość produkcji wytworzonej, przy stałym poziomie kapitału i zmiennym czynniku pracy,

Zależność: produkt całkowity, marginalny i przeciętny [edytuj]

1. W punkcie przegięcia krzywej produktu całkowitego zaczyna działać prawo malejącego produktu marginalnego (prawo malejącej produkcyjności krańcowej), które oznacza, iż wraz ze zwiększaniem czynnika zmiennego produkcji (c.p.), czyli zatrudnienia, następuje moment, kiedy każdy dodatkowy wzrost tego czynnika (zatrudnienia) powoduje coraz mniejsze przyrosty produktu całkowitego. Produkt marginalny początkowo wzrasta, po czym zaczyna spadać. Zwiększanie zatrudnienia poza punkt, gdy produkt marginalny równy jest zeru, prowadzi do ujemnych przyrostów produktu marginalnego w rezultacie czego produkt całkowity zaczyna maleć, 2. Jeżeli: , 3. Produkt przeciętny i marginalny początkowo rosną a po osiągnięciu maksimum opadają. Początkowo produkt marginalny rośnie szybciej od przeciętnego. Po przekroczeniu punktu zrównania się obu wielkości, produkt marginalny opada szybciej niż przeciętny, 4. Ponieważ , to:

zawsze, gdy produkt przeciętny rośnie oraz

Rys. Krzywe produktu całkowitego, marginalnego i przeciętnego

I ETAP II ETAP III ETAP TPP, MPP, APP

TPP

APP

Nakład czynnika zmiennego MPP

zawsze, gdy produkt przeciętny maleje.

Producent maksymalizujący zysk nie będzie wytwarzał w III etapie produkcyjnym.

II. Efektywność techniczna produkcji a optimum cząstkowe producenta Izokwanta Jest to krzywa łącząca ze sobą wszystkie możliwe kombinacje czynników produkcji dające taki sam poziom produkcji. Kryterium efektywności technicznej będzie spełniała ta izokwanta, której nachylenie mierzone krańcową stopą technicznej substytucji czynników produkcji zrówna się z relacją marginalnych produktów pracy i kapitału, czyli:

Krańcowa stopa technicznej substytucji jest stosunkiem zgodnie z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie.

III. Efektywność ekonomiczna produkcji a optimum cząstkowe producenta Izokoszta Jest to linia jednakowego kosztu, czyli linia będąca zbiorem punktów będących różną kombinacją nakładu pracy i kapitału, lecz dających taki sam poziom kosztu całkowitego, czyli:

gdzie: Y - poziom wydatków firmy równy jej budżetowi, - odpowiednio cena jednostki kapitału i pracy, K i L - ilość zaangażowanych jednostek kapitału i pracy.

Optymalna kombinacja czynników produkcji znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji, czyli w punkcie zrównania się współczynników kierunkowych (nachylenia) izokoszty z izokwantą. Jest to punkt, w którym przedsiębiorstwo osiąga maksymalną wielkość produkcji przy danym poziomie kosztów całkowitych, czyli:

- nachylenie izokoszty,

- nachylenie izokwanty równe relacji produktów marginalnych pracy i kapitału, zatem optimum producenta:

Ścieżka ekspansji Krzywa składająca się z punktów styczności izokoszt i odpowiadających im izokwant produkcji. Punkty na ścieżce ekspansji oznaczają optymalne kombinacje czynników odpowiadające różnym poziomom produkcji.

4. Potrzeby ludzkie.

Do rozmyślań nad tym problemem można wykorzystać piramidę potrzeb Abrahama Maslowa. Jego zdaniem wszystkie potrzeby ludzkie można podzielić na kilka kategorii, które układają się w kształt piramidy. Zasada ich realizacji polega na tym, że potrzeba kolejno umieszczona w piramidzie może być realizowana dopiero wtedy, jeżeli ta położona niżej została zaspokojona. Analizę potrzeb Maslowa można całkowicie zaadoptować do potrzeb związanych z podjęciem pracy, jej rodzajem oraz związanymi z nią oczekiwaniami.

Potrzeby fizjologiczne

Przystępując do analizy pierwszego poziomu można stwierdzić, że praca powinna spełniać podstawowe normy fizjologiczne, tzn. zapewniać zatrudnionym obok pracy również czas na odpoczynek. Z tego też powodu wprowadzane są ustawy gwarantujące pracownikom 8-godzinny czas pracy, tak by zapewnić im warunki zgodnie z wymaganiami fizjologicznymi. Czas pracy powinien być zgodny z rytmem życia i zapewniać odpowiednią ilość czasu na sen i odpoczynek. W wielu firmach jest on nienormowany i dłuższy niż ustawowe osiem godzin. Nienormowany czas pracy może być korzystny dla pracownika ponieważ z jednej strony stwarza możliwości własnej organizacji pracy, z drugiej jednak - wymaga zaangażowania, samodyscypliny oraz umiejętności organizacyjnych. Oprócz czasu pracy, kolejnym ważnym elementem na najniższym poziomie w piramidzie potrzeb Maslowa jest wynagrodzenie, którego zadaniem jest zaspokojenie elementarnych potrzeb człowieka, jakimi są potrzeba jedzenia oraz mieszkania. Osoby, realizujące ambicje zawodowe na tym poziomie interesują w przeważającej większości przyjemne warunki pracy, większa ilość wolnego czasu i pieniędzy, natomiast zainteresowanie samą pracą jest minimalne.

Potrzeby bezpieczeństwa

Ważnym czynnikiem w pracy każdego człowieka jest poczucie bezpieczeństwa, które w tym aspekcie może być rozpatrywane bardzo szeroko w różnorodnych kategoriach. W ocenie tego czynnika mogą mieć znaczenie następujące kryteria:

- bezpieczeństwo związane z utrzymaniem pracy w firmie, gdzie kryterium jest kondycja finansowa firmy, dotyczy to np. grupowych zwolnień, redukcji etatów lub likwidacji firmy;

- bezpieczeństwo związane z utrzymaniem pracy, gdzie kryterium są własne kwalifikacje, które pozwalają na osiąganie wyników zgodnych z oczekiwaniami pracodawców. Zwiększające się wymagania powodują presję ciągłego podnoszenia kwalifikacji, co rodzi dodatkowe stresy i nie sprzyja poczuciu stabilizacji;

- bezpieczeństwo w pracy związane z przestrzeganiem norm BHP;

- bezpieczeństwo związane z charakterem pracy, np. praca wymagająca częstych wyjazdów łącząca się z licznymi nieobecnościami w domu nawet w niedziele i święta, co jest to szczególnie ważne w przypadku osób posiadających rodzinę.

Każdy człowiek dla normalnego funkcjonowania potrzebuje oparcia i poczucia bezpieczeństwa, ale rozumienie tych potrzeb i sposób ich realizacji zmienia się wraz z wiekiem, wykształceniem i zasobnością portfela. Czym innym jest potrzeba bezpieczeństwa dla małego dziecka, a czym innym dla człowieka zbliżającego się do emerytury, podobnie człowieka posiadającego niskie wykształcenie i kwalifikacje, od człowieka posiadającego bardzo wysokie kompetencje, człowieka biednego czy bogatego.
Osobę realizującą ambicje zawodowe na tym etapie interesują przede wszystkim dodatki do poborów, standardowe wykonywanie obowiązków, gdyż osobom tym brak pomysłowości, elastyczności i kreatywności.

Potrzeby przynależności

Człowiek posiadający wysoką potrzebę przynależności szuka pracy zespołowej, pielęgnuje utrzymywanie dobrych stosunków z otoczeniem oraz zabiega o bliskość koleżeńskich kontaktów. Osoba ta, będzie więc szukać pracy, spełniającej powyższe kryteria. Również pracodawcy podejmują różnorodne działania aby skonsolidować swoich pracowników oraz wyrobić poczucie więzi z firmą. W tym celu wykorzystywane są różnego rodzaju formy sprzyjające integracji np. własne branżowe spotkania albo comiesięczne kolacje w restauracji.
W niektórych zawodach wymagających pracy na terenie całego kraju lub częstych wyjazdów za granicę, może wystąpić wyizolowanie i brak poczucia więzi z firmą. Dodatkowo stan ten może pogłębiać brak dostępu do informacji, spowodowany złym jej przepływem. Jest to poważny błąd w zarządzaniu firmą i jej organizacją. Aby zmniejszyć ryzyko wejścia w źle funkcjonującą firmę warto w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej zapytać: „Co firma robi dla skonsolidowania swoich pracowników i wyrobienia w nich poczucia więzi”, „Czy istnieją w firmie formalne kanały obiegu informacji” - jeżeli tak to jak one funkcjonują. Jak wynika z doświadczeń, brak dostępu do informacji lub zły jej przepływ jest częstym, bardzo silnie działającym czynnikiem wywołującym niezadowolenie, poczucie wyizolowania oraz brak bezpieczeństwa.

Potrzeba uznania
Każdy człowiek potrzebuje pochwał i uznania, ale sposób ich zaspokojenia zależy w dużej mierze od kultury społeczeństwa i uznawanych w nim wartości. Coraz częściej daje się zauważyć, że lansowany jest wzór człowieka sukcesu, którego miarą wartości stają się pieniądze, prestiż i władza. Podobnej skali ocen podlega wykonywana praca, a szczególnie pewne zawody, które cieszą się większym uznaniem od pozostałych. Od ludzi pracujących w prestiżowych zawodach wymaga się posiadania wiedzy, doświadczenia, dobrej prezencji, wysokiej kultury osobistej oraz dużej pewności siebie w sprawach zawodowych. Ludzie ci są bardzo dobrze opłacani, dostają od firmy dodatkowe bonusy w postaci samochodu, telefonu komórkowego, wczasów motywacyjnych, premii itp. Z pewnością można stwierdzić, że mimo bardzo wysokiej ceny za taki społeczny odbiór, jest to niewątpliwie silny czynnik motywacyjny. Osoba funkcjonująca na tym poziomie poszukuje zadań, w których mogłaby wykazać się kompetencją i umiejętnościami. Cechuje ją konstruktywność, pomysłowość, kreatywność. Potrafi dokonać
poważny błąd w zarządzaniu firmą i jej organizacją. Aby zmniejszyć ryzyko wejścia w źle funkcjonującą firmę warto w trakcie rozmowy kwalifikacyjnej zapytać: „Co firma robi dla skonsolidowania swoich pracowników i wyrobienia w nich poczucia więzi”, „Czy istnieją w firmie formalne kanały obiegu informacji” - jeżeli tak to jak one funkcjonują. Jak wynika z doświadczeń, brak dostępu do informacji lub zły jej przepływ jest częstym, bardzo silnie działającym czynnikiem wywołującym niezadowolenie, poczucie wyizolowania oraz brak bezpieczeństwa.

Potrzeba samorealizacji
Jest ona właściwa tylko niewielkiej części ludzi. Nie każdy ma potrzebę ciągłego sprawdzania siebie, pokonywania przeszkód i stawiania czoła coraz to nowym wyzwaniom. Silna motywacja połączona z wysokimi ambicjami zawodowymi, chęć uczenia się i poznawania nowych rzeczy, wreszcie silna potrzeba coraz to nowych wyzwań oraz możliwość sprawdzania się, stanowi warunek skutecznego wykonywania zawodu o wysokim prestiżu społecznym. Są to osoby zatrudnione na wysokich stanowiskach menedżerskich, które nie boją się podejmować ryzyka, eksperymentują oraz są inicjatorem wprowadzania innowacyjnych metod pracy .
To właśnie potrzeby wyższego rzędu, czyli uznania i samorealizacji - są głównym czynnikiem motywującym i siłą napędową przy wykonywaniu stresogennych zawodów.

Dlaczego ludzie podejmują pracę?

Ludzie podejmują pracę z różnych powodów i nie jest prawdą, że pracują jedynie, aby uzyskać środki materialne, czyli otrzymywać pensję.

• Oczywiście dla części ludzi praca kojarzy się głównie z pieniędzmi, gdyż są one niezbędne, do zaspokojenia podstawowych potrzeb pracownika i jego rodziny (wydawane są na mieszkanie, ubranie, jedzenie). Jeżeli jest taka możliwość przeznaczane są również na podnoszenie własnych kwalifikacji, zwiedzanie, podróżowanie, zakup samochodu, domu itp.

• Duża część ludzi pracuje po to, aby czuć się potrzebnymi. Lubią coś tworzyć, być odpowiedzialnym, coś robić, odnosić sukcesy zawodowe.

• Niektórzy pracują ponieważ chcą mieć poczucie zadowolenia, dumy, poprzez pracę chcą się ciągle rozwijać, dokształcać.

• Są również takie osoby, które pracują po to, aby przebywać z innymi ludźmi. Pragną nawiązywać nowe kontakty, przyjaźnie.

---