ROSS CAMPBELL „SZTUKA AKCEPTACJI. CZYLI JAK PO PROSTU KOCHAĆ SWEGO NASTOLATKA”

Ross Campbell pokazuje rodzicom, jak łatwo poprawić kontakty z nastolatkami, jak rozwijać wzajemne relacje, aby były satysfakcjonujące i wzbogacające.

1. Nastolatki — dzieci wkraczające w dorosłość

Opowiadanie matki o córce w wieku dorastania (15 lat), która chciała popełnić samobójstwo (gabinet terapeuty):

- rodzice: matka nie wie, jak córka mogła to zrobić; matka jest równie samotna, co dziecko; „Ta kobieta była klasycznym przykładem matki, która nie wie, jak kochać swoją nastolatkę.” Zmiany w zachowaniu córki nastąpiły 2- 3 lata temu, pogorszyły się jej stopnie, później wszystko zaczęło ją nudzić (zrezygnowała z zajęć, które lubiła, z kościoła, z przyjaciółek). W 7 klasie wpadła w złe towarzystwo, zaczęła mieć kłopoty. Rodzice próbowali wszystkiego: lanie, ograniczenie przywilejów i swobody, szlaban. Są zrozpaczeni. Ale to udane małżeństwo.

- córka: ładna, grzeczna dziewczyna, inteligentna, ale z problemami w wysławianiu się, mało spontaniczna, bez entuzjazmu. Widać, że nieszczęśliwa, wszystko jest bez sensu. „Od lat marzyła o bliskim, pełnym miłości związku z rodzicami, ale w ciągu ostatnich miesięcy przestała wierzyć, że to jest możliwe. Zwróciła się w stronę rówieśników, ponieważ sądziła, że tam otrzyma akceptację i więcej uczucia; zawiodła się jednak i ogarnęło ją poczucie beznadziejności.”. Ofiara depresji. Nie wierzyła, że rodzice darzą ją bezwarunkową miłością i całkowicie akceptują.

- Nastolatek to najbardziej wrażliwa osoba w społeczeństwie, a jej największą potrzebą jest potrzeba miłości.”

- rodzice kochali córkę, ale nie wiedzieli, jak ją przekonać o tej miłości.

- jak wielu rodziców nie mieli pojęciach o potrzebach córki

A. Nastolatki to ciągle jeszcze dzieci:

- dorastanie, okres przejściowy między byciem dzieckiem a dorosłym

- błędem rodziców, wychowawców i nauczycieli jest to, że traktują ich jak dorosłych

- nastolatkowie często borykają się z poczuciem beznadziei i bezradności, tracą poczucie własnej wartości, zaczynają uważać się za kogoś gorszego.

- współczesne nastolatki nazywane są „pokoleniem apatycznym"- ale apatia to pozory, zewnętrzna warstwa, pod nią kryje się gniew i zagubienie, który często wynika z negatywnego obrazu samego siebie. „Taki wizerunek własnej osoby jest rezultatem przeświadczenia dziecka, że nikt go naprawdę nie kocha i że nie jest nikomu potrzebne.”

- konsekwencje- depresja, bunt przeciwko autorytetom, podatność na wpływy

B. Wpływ domu:

- przeciętny nastolatek większość czasu spędza poza domem, pozostając pod wpływem różnych osób — nauczycieli, rówieśników czy mediów.

- rodzice czują się bezradni

- jednak dom rodzinny nadal ma decydujące znaczenie w procesie kształtowania osobowości i postaw dzieci.

- Rodzice zwykle głęboko kochają swoje dzieci i sądzą, że one o tym wiedzą- błąd

- większość problemów naszej młodzieży można złagodzić lub rozwiązać, poprawiając napięte stosunki między rodzicami a ich dziećmi.

2. Dom

- najważniejszym obowiązkiem rodziców jest stworzenie szczęśliwego i pełnego miłości domu

- związek małżeński ma pierwszeństwo przed związkiem rodzice-dzieci

A. Chuck:

- Chuck- wagarował, kradł i był nieposłuszny. Rodzice byli sfrustrowani, zagniewani. Chuck milczał i słuchał oskarżeń. Odzywał się tylko krótkimi zdaniami.

- rozmowa z Chuckiem w cztery oczy- był zły, ale nie potrafił wyjaśnić dlaczego, pogubiony. Chodził na wagary, ale nie bardzo wiedział, dlaczego to robi. Wszystko wskazywało na to, że chce zostać złapany na gorącym uczynku.

- rodzice- wiedzieli, że popełnili kilka błędów, ich małżeństwo przeżywało poważne problemy, bo nie potrafili z sobą rozmawiać- kumulowali swój gniew, milczeli, unikali kontaktu wzrokowego

- Chuck- „Skoro w jego domu nie było szczerych i otwartych rozmów i nie okazywano sobie uczuć, więc demonstrował swój gniew poprzez takie czyny, które wprawiały rodziców w zakłopotanie lub wyprowadzały z równowagi.”

B. Roger:

- Roger (14 lata) został złapany na kradzieży w cudzym domu. Rodzice przyprowadzili go do mojej poradni, ponieważ puszczał szkołę i był zbuntowany, arogancki. Kwestionował autorytet rodziców, manipulował nimi. Doprowadziło to w końcu rodziców do głębokiego konfliktu- kłócili się o Rogera, a on się z nich śmiał i robił, co chciał.

- badanie psychologiczne- Roger- ma problemy z percepcją, jest w głębokiej depresji i wykazuje skłonności do zachowań pasywno-agresywnych

- rodzice nie byli w stanie podjąć racjonalnych działań, bo byli nieszczęśliwi w małżeństwie

- I krok- pomóc rodzicom- „Tylko wspólne postępowanie ojca i matki mogło skłonić chłopca do okazywania im szacunku, zaprzestania antagonizujących rodziców manipulacji i opanowania sztuki kontrolowania samego siebie.”

C. Potrzeba porozumienia:

- kłopoty małżeńskie rodziców bywają przyczyną problemów wielu nastolatków

- zasadnicze znaczenie w małżeństwie ma umiejętność wyrażania uczuć, prowadzenie szczerych rozmów

- autorowi książki urodziło się upośledzone dziecko- kryzys w małżeństwie- żona podchodziła do problemów z siłą i cierpliwością, on najchętniej by uciekł. Z czasem zauważył, że wypada blado na tle dojrzałości żony i z tego powodu nabrał do niej niechęci. Chciał się trzymać z daleka od żony i dziecka. Zobaczył, że jest ciężarem dla żony, nie pomaga jej, poczuł się winny i bezradny. Córkę trzeba było poddać ćwiczeniom- drogie i czasochłonne- byli na skraju ruiny. Żona dbała nadal o córkę z łagodnością, miłością i cierpliwością, a on nadal martwił się o ich małżeństwo. Stan córki w wieku 5 lat się pogorszył, musieli ja na stałe oddać od szpitala specjalnego. Znowu żona była silniejsza i go wspierała. On musiał się od niej uczyć i wesprzeć się na niej. To była nauka zmierzania się z problemami, cierpieniem.

- „ Jeśli traktujemy nasze małżeństwo jako zobowiązanie na całe życie, to będziemy razem się rozwijać, ofiarowując sobie wzajemną miłość, uznanie i szacunek.”

- gdy dwoje ludzi stwierdza: „Będziemy jakiś czas ze sobą, a jeśli nam się to nie uda, to rozstaniemy się "- żaden związek, w którym stosuje się tę zasadę, nie może stać się silnym, trwałym małżeństwem.

D. Rodziny niepełne:

- tylko ojciec lub tylko matka, tendencja wzrostowa

- bycie samotnym rodzicem nie przekreśla szans na dobre wychowanie dziecka i stworzenie ciepłego domu

- negatywne znaczenie ma zła sytuacja materialna, która częściej pojawia się w rodzinach niepełnych

- problemem jest też brak wsparcia u współmałżonka- ale może znaleźć osoby, na których będzie mógł polegać (członkowie rodziny, przyjaciele, doradcy, grupy sąsiedzkie)

E. Odwrócenie ról:

- gdy to rodzic oczekuje, że dziecko zaspokoi jego potrzeby emocjonalne (najczęściej w rodzinie niepełnej)- czyni z dziecka swojego kolegę, powiernika- zwierza się z problemów, samotności, frustracji, czasami ze swoich intymnych spraw.

- np. Jim (16 lat)- często ze swoim ojcem upijał się w barze, bo ojciec był samotny i nie miał przyjaciół

- odwrócenie roli chociaż jest „fajne” dla rodzica, robi krzywdę dziecku oraz niszczy łączący ich związek

- „Pierwszy, najważniejszy obowiązek rodziców wobec dzieci to takie wychowanie, które sprawi, że będą one czuć się autentycznie kochane. Zaś naszym drugim obowiązkiem jest bycie autorytetem — podejmowanie decyzji i pełne miłości utrzymywanie dyscypliny.”

3. Bezwarunkowa miłość

-„Tylko wtedy, gdy nasze relacje z dzieckiem budujemy na bezwarunkowej miłości, możemy być pewni, że dobrze wywiązujemy się ze swojej rodzicielskiej roli.

A. Co to jest bezwarunkowa miłość?

- to uczucie, które istnieje bez względu na okoliczności (wygląd, wady i zalety, postępowanie)

- to ideał- nie da się kochać nastolatka przez cały czas, przez całą dobę. Ale im bliżej jesteśmy tego maksimum, tym bardziej będziemy usatysfakcjonowani i zadowoleni.

- „Jeśli kochamy nastolatka tylko wtedy, gdy jest miły (miłość warunkowa) i tylko wówczas okazujemy mu miłość, to on nie będzie czuł się prawdziwie i szczerze kochany. Taka sytuacja odbierze mu pewność siebie, obniży jego samoocenę i w konsekwencji uniemożliwi rozwinięcie dojrzałych zachowań.”

B. „Kochasz mnie?":

nastolatek najczęściej zadaje to pytanie pośrednio swoim zachowaniem, a nie werbalnie.

- „Jeśli kochamy nastolatka bezwarunkowo, on czuje, że odpowiadamy mu „tak". Natomiast jeśli kochamy go warunkowo, jest niepewny i niespokojny. Nasza odpowiedź na zasadnicze pytanie „Kochasz mnie?" determinuje podejście nastolatka do życia.”

- każdy nastolatek ma „emocjonalny pojemnik”- „tylko wtedy, gdy emocjonalny pojemnik nastolatka jest pełny, można od niego oczekiwać, że będzie postępował najlepiej jak potrafi.”

C. Zwierciadła miłości:

- dzieci przypominają lustra- na ogół nie inicjują miłości, lecz ją odbijają. Jeśli otrzymują miłość, to rewanżują się nią.

- Identycznie dzieje się z miłością warunkową — ona wraca jako uczucie uzależnione od spełnienia pewnych warunków- okazywanie miłości zostaje wstrzymane aż do chwili, gdy druga strona jakimś miłym uczynkiem zasłuży na jej otrzymanie.

D. Pojemniki na emocje:

nastolatek realizuje swoje dążenie do niezależności, ale także on potrzebuje do tego celu energii z pojemnika z emocjami. Paliwem pojemnika są rodzice. Nastolatek wraca ilekroć zużyje emocjonalne paliwo. Rodzice się cieszą, że wraca, ilekroć potrzebuje emocjonalnego wsparcia.

- „Uzupełnianie zapasów w emocjonalnym zbiorniku ma ogromne znaczenie również dlatego, że stwarza doskonałe warunki do komunikowania się obu stron — rodziców i nastolatków. Gdy zbiornik nastolatka jest pusty i dziecko potrzebuje kolejnej porcji rodzicielskiej miłości, porozumienie rodzice-dzieci staje się o wiele łatwiejsze.”

- większość z rodziców nie zdaje sobie z tego sprawy, jak ważna jest dla nastolatka możliwość wrócenia

- gdy komunikacja rodzice-dzieci zostaje zakłócona, często udają się oni po wsparcie emocjonalne do swoich rówieśników.

- „Im bardziej rodzic traci nad sobą panowanie w obecności nastolatka, tym mniej nastolatek będzie go szanował. Dlatego powinniśmy umieć wziąć się w garść i pohamować ewentualny emocjonalny wybuch, bez względu na to, jak nasz nastolatek wyraża swoje dążenie do niezależności.”

4. Skupiona uwaga

- wymaga czasu, to nie to samo, co kontakt fizyczny i wzrokowy

- „Skupienie uwagi to okazanie nastolatkowi pełnego, nie rozproszonego innymi sprawami zainteresowania, które pozwala mu poczuć się naprawdę kochanym, w pełni akceptowanym, zasługującym na naszą uwagę, aprobatę i szczere uznanie. Taka pełna uwaga daje nastolatkowi pewność, że jest dla nas, swoich rodziców, najważniejszą osobą na świecie.”

- potrzeba pełnej uwagi jest największą potrzebą nastolatka. Rodzice często tego nie dostrzegają dając substytuty zainteresowania, np. prezenty, spełnianie próśb, przywileje

A. Priorytety:

- sami decydujemy o tym, co się liczy w naszym życiu

B. Konieczność ofiarowania pełnej uwagi:

- niezwykle ważne

- wpływa na postrzeganie nastolatka siebie samego, na emocjonalny i psychiczny jego rozwój

C. Jak okazać zainteresowanie?

- spędzając wyłącznie z nim czas.

- „Dla dziecka ten wspólnie spędzony czas ma ogromne znaczenie, a pamięć o nim powraca wtedy, gdy życie staje się trudne — zwłaszcza w burzliwych latach konfliktów okresu dojrzewania.”

- błędne jest założenie, że skoro nastolatki tak szybko stają się niezależne i pragną coraz więcej swobody, to można poświęcać im mniej czasu. Młodzież w wieku dojrzewania bardziej niż kiedykolwiek przedtem potrzebuje rodzicielskiego czasu i uwagi. Bowiem płynie do niej wiele wpływów, którym musi sprostać, zespolić je, dokonać wyboru wartości- musi mieć wewnętrzną siłę.

- BŁĘDY: zmuszanie dziecka do mówienia o jego przeżyciach i problemach

- WAŻNE: poświęcenie przynajmniej 20- 30 minut na lekką rozmowę lub wspólną rozrywkę

- Czasem nastolatek pragnie przedyskutować z rodzicem jakiś problem, ale nie potrafi zainicjować takiej rozmowy. Zaczyna rozmawiać o zupełnie innych rzeczach, pyta rodzica o jego dzień. Rodzice powinni być wyczuleni na te pozornie nieznaczące odezwania, bowiem nastolatek próbuje w ten sposób wyczuć rodzica, delikatnie sprawdzić jego nastrój, bezpiecznie sprowokować go do rozmowy o kłopotliwej dla niego sprawie.

- nie zbywać nastolatka banalnymi odpowiedziami

D. Poczucie winy i zazdrość:

• Aby rozumieć przyczyny większości problemów młodzieży, trzeba dobrze poznać tę społeczność. Nie jest jednorodna, ale zasadniczo opiera się ona na popularności i akceptacji. Warto wiedzieć, jakie miejsce zajmuje nasze dziecko w tym układzie. Ponieważ źródłem najbardziej bolesnych młodzieńczych problemów są sprawy związane z rówieśnikami, a w grę wchodzi na ogół przynajmniej jedno z następujących uczuć: zazdrość, poczucie winy, gniew i przygnębienie.

- rodzice powinni orientować się, jaką pozycję w konflikcie zajmuje ich dziecko i prawidłowo zidentyfikować uczucia, z którymi ono się zmaga- pomaga to zracjonalizować dziecku całą sytuację, uświadomić sobie własne uczucia, zrozumieć przyczyny, w konsekwencji rozwiązać problem.

E. Poczucie winy jako narzędzie manipulacji:

- im większa jest wrażliwość młodego człowieka, tym łatwiej można nim manipulować, aby osiągnąć swój cel

5. Kontakt fizyczny i wzrokowy

- „to najcenniejsze z prezentów, jakie możemy ofiarować naszemu nastolatkowi. Podobnie jak skupiona uwaga, są jednym z najbardziej skutecznych sposobów napełniania pojemnika emocji naszego nastolatka i tworzenia warunków do jego harmonijnego rozwoju.”

A. Kontakt wzrokowy:

- „Patrzenie sobie w oczy nie tylko poprawia porozumiewanie się w rodzinie, ale również zaspokaja emocjonalne potrzeby nastolatka.”

- służy do wyrażania wielu emocji

- rodzic powinien „być dostępnym”, tzn. „zamiast w danym momencie zmuszać dziecko do podjęcia rozmowy, lepiej po prostu zawsze być do niej gotowym, gdy tylko ono ma ochotę i czuje taką potrzebę.”

B. Kontakt fizyczny:

- nastolatek potrzebuje od swoich rodziców bezustannego zapewniania, że jest kochany i akceptowany, nie zaś obdarowywany prezentami

- „Odpowiedni i stale podtrzymywany kontakt fizyczny to naturalna droga przekonania nastolatka o naszej miłości.”

6. Rodzicielskie opanowanie

- np. rodzice dowiedzieli się, że 16- letnia zdobyła atrakcyjną pracę. Zachowywała się dorośle i zrobiła wrażenie na pracodawcy. Teraz żałośnie pochlipywała, bo brat użył jej szamponu.

- Wczesny okres dojrzewania, między 12 a 15 rokiem życia, bywa pełen nieoczekiwanych zmian nastrojów.

- dzieci potrafią nagle wypomnieć, wkurzyć się o coś z przeszłości, np. że 6 lat wcześniej ojciec na dziecko nakrzyczał- „Rodzice powinni reagować odpowiednio do wieku, jaki ich dziecko ujawnia w danej chwili.” np. gdy dziecko zachowuje się jak tupiący i wrzeszczący 2- latek, tak go właśnie należy potraktować.

- zbyt emocjonalna reakcja rodzica może zaszkodzić więzi, która łączy go z nastolatkiem.

- emocjonalny wybuch przyczynia się do utraty autorytetu

A. Jak zachować opanowanie:

- w kontrolowaniu gniewu u dorosłego człowieka przeszkadzają: przygnębienie (lub wręcz depresja), zmęczenie i niepokój.

ważny jest bilans czasu- jedni potrzebują większość czasu na przebywanie z innymi ludźmi, drudzy- w samotności. Większość ludzi jednak stosuje wzorzec: poświęca coraz więcej czasu na okazje typu towarzyskiego, aż dochodzi do swoistego przesycenia przebywaniem z innymi ludźmi. Konsekwencje: przygnębienie i depresję, emocjonalne wyczerpanie. Wielu jest także samotników z przymusu — ludzi starych, chorych i nie mających przyjaciół.

- dla zdrowia psychicznego naszego i naszych nastolatków musimy ustalić, jaką część czasu powinniśmy spędzać z ludźmi, a jaką samotnie (różna w zależności od pory roku i okoliczności)

- chcąc utrzymać z nastolatkiem dobre stosunki i nie stracić z nim porozumienia, rodzice powinni umieć nad sobą panować oraz kontrolować swoją złość i gniew. Bowiem emocjonalne wybuchy działają destrukcyjnie

- pomocna jest równowaga duchowa, którą odnajdujemy w Bogu

- złe żywienie też wpływa na wzrost irytacji i zaniżenie samopoczucia (np. za dużo węglowodanów na śniadanie lub jego brak, kawa)

B. Rozgniewany ojciec:

- np. 17- letni Bob przyznał się, że brał narkotyki, źle się uczył i zachowywał wyzywająco, bowiem nie radził sobie ze swoim gniewem na ojca. Wyszło, że ojciec jest sfrustrowany, bo miał problemy w pracy, był w depresji, prawie nie sypiał i miał poczucie bezsensu życia. Bob był jedynym „bezpiecznym" obiektem, na którym mógł wyładować dręczące go uczucia.

7. Młodzieńczy gniew

- uczucie gniewu samo w sobie nie jest ani złe, ani dobre- to rzecz normalna i zdarza się każdemu człowiekowi

- mamy problem z radzeniem sobie z gniewem

A. Zachowanie pasywno-agresywne:

- najgorszy sposób okazywania gniewu

- jest przeciwieństwem otwartego, uczciwego, bezpośredniego i werbalnego wyrażania gniewu

- to odmowa wzięcia na siebie odpowiedzialności za własne zachowanie

- jednym z najwcześniej występujących przejawów pasywno-agresywnego zachowania dziecka jest siusianie w majtki wtedy, gdy już umie korzystać z toalety (odgrywa się w ten sposób na rodzicach)

- ma katastrofalne skutki: począwszy od przynoszenia złych stopni i zażywania narkotyków, poprzez zachodzenie w ciążę i popełnianie przestępstw, aż do prób samobójczych

- nastolatki, które tłumią w sobie gniew, w końcu kierują go na siebie, co często staje się przyczyną problemów psychosomatycznych, takich jak np. bóle głowy, owrzodzenie, schorzenia dermatologiczne

- „Zachowanie pasywno-agresywne to powszechne zjawisko. Dlaczego? Ponieważ większość ludzi nie rozumie gniewu ani nie wie, co z nim począć. Powszechnie uważa się, że gniew to coś złego lub grzesznego, co należy z dziecka wykorzenić. To całkowicie błędne podejście. Uczucie gniewu jest bowiem jak najbardziej normalne.”

- poczucie humoru jest dobre, o ile nie jest traktowane jak ucieczka przed gniewem

- np. ojciec miał ogromne poczucie humoru. Mówił coś bardzo zabawnego, ilekroć jego żona lub któreś z nastolatków poruszało trudny temat.

- zachowanie pasywno-agresywne jest złe, bo: 1) może stać się utrwalonym, stałym wzorem postępowania, 2) może skrzywić osobowość człowieka i uczynić z niego osobę, której nikt nie będzie akceptował, 3) może zakłócać wszystkie przyszłe związki z innymi ludźmi

B. „Drabina gniewu":

- „Im mniej dojrzały jest człowiek, tym mniej dojrzale okazuje swój gniew. I odwrotnie — człowiek dojrzały radzi sobie z nim dojrzale.”

- dzieci wyrażają swój gniew niedojrzale, dopóki nie nauczy się ich, jak powinny to robić, nie mają tej umiejętności automatycznie wpisanej w siebie

- „Drabina gniewu" stanowi ilustrację różnych działań, będących wyrazem gniewu. Powinna uświadamiać rodzicom konieczność nauczenia nastolatka osiągania coraz wyższych szczebli dojrzałości w wyrażaniu swojego gniewu.

DRABINA:

1. zachowanie pasywno-agresywne- jest najgorszym sposobem wyrażania gniewu

2. całkowita utrata panowania nad swoim zachowaniem (nagłe napady furii, niszczenie przedmiotów)

3. szaleńczy wybuch- człowiek panuje w nim na tyle, że niczego nie niszczy i nie atakuje nikogo, ogranicza się on do: krzyków, wrzasków lub obrzucania wyzwiskami i oskarżeniami osoby, którą chcemy werbalnie zranić

4. niekontrolowany werbalny wybuch- lecz bez ranienia słowami, obrażania lub krytykowania kogokolwiek

5. rozsądniejszy sposób wyrażania gniewu to okazywanie go w sposób nieprzyjemny, na przykład krzykiem, lecz ograniczenie swoich uwag do prowokującej sprawy oraz do osoby, która wywołała gniew

6. najlepszy sposób- jak najgrzeczniejsze i rzeczowe sformułowanie swoich pretensji oraz skierowanie zarzutów wyłącznie do osoby, będącej przyczyną gniewu- wymaga obustronnej dojrzałości, niewielu osobom udaje się osiągnąć ten poziom

tzw. drabina gniewu- 15 sposobów reakcji:

1. Uprzejme zachowanie.

2. Szukanie rozwiązania.

3. Skierowanie gniewu wyłącznie na jego źródło.

4. Koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu.

5. Myślenie logiczne i konstruktywne.

6. Zachowanie nieprzyjemne i głośne.

7. Przeklinanie.

8. Kierowanie gniewu na inne obiekty niż zasadnicze źródło.

9. Wyrażanie zastrzeżeń nie uzasadnionych sytuacją.

10. Rzucanie przedmiotami.

11. Niszczenie przedmiotów.

12. Werbalne obrażanie.

13. Zachowanie emocjonalnie destrukcyjne.

14. Ataki fizyczne.

15. Zachowanie pasywno-agresywne.

Z czego pozytywne są tylko:

1. Uprzejme zachowanie; szukanie rozwiązania; skierowanie gniewu wyłącznie na jego źródło; koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu; logiczne myślenie.

2. 2. Uprzejme zachowanie; skierowanie gniewu wyłącznie na jego źródło; koncentracja na zasadniczej przyczynie gniewu; logiczne myślenie.

(podkreślone sposoby)

- rodzice powinni sami dawać dobry przykład w sposobie wyrażania gniewu

- najlepszą chwilą do pouczenia nastolatka jest ta, kiedy i on, i rodzice już ochłonęli, a atmosfera poprawiła się

- rodzice powinni chwalić dzieci za werbalne wyrażanie gniewu, bowiem mówienie o nim wcale nie jest łatwe

C. Dawid:

- syn autora, Dawid, lat 13- wrócił do domu i musiał się uczyć, bo miał sporo zadane. O 23.30 nadal siedział, więc autor wygonił go spać. Syn wpadł chwilę później do sypialni rodziców i stwierdził, że napisze recenzję książki, z której już kiedyś pisał. Mama powiedziała mu, ze to nieuczciwe i musi przeczytać inną książkę. Dawid się zirytował i był niemiły dla matki., czym rozgniewał ojca. Ale postąpił odpowiednio, bo znajdował się na 3 poziomie drabiny, a na nim gniew rozładowuje się na źródle gniewu (tu: na matce). Poszli spać. Wieczorem ojciec pochwalił syna za sposób poradzenia sobie z gniewem. I powiedział, ze jedyne, co było w tym niefajne, to to, że podniósł głos na matkę. Dawid poczuł się komfortowo, przeprosił matkę.

D. Uczmy naszego nastolatka:

- łatwo pomylić werbalne wyrażanie gniewu z brakiem szacunku

- rodzice powinni chwalić za pozytywne sposoby radzenia sobie z gniewem

- dorośli też często nie radzą sobie ze złymi emocjami :P bo nikt ich tego nie nauczył

8. Od rodzicielskiej kontroli do samokontroli

- wraz z wiekiem zmniejsza się kontrola, a zwiększa samokontrola, trzeba więc zaakceptować fakt, że dążenie do niezależności jest czymś najzupełniej normalnym

- kontakt z nastolatkiem jest lepszy, gdy można mu pozwalać na coraz więcej; staje się bardziej napięty, gdy trzeba mu czegoś odmawiać lub zabraniać

- następuje wzrost zaufania do samodzielności dziecka

- dzieci zdają sobie sprawę, że potrzebują rodzicielskich wskazówek i kontroli

A. Ponoszenie konsekwencji:

- „Jeżeli nastolatek ma odpowiednio się rozwijać i uczyć odpowiedzialnego postępowania, to musi również nauczyć się ponoszenia konsekwencji swojego zachowania—przyjmowania pochwał za zachowania pozytywne i odpowiedzialne oraz negatywnych następstw zachowań nieodpowiednich i nieodpowiedzialnych, Te konsekwencje powinny być sprawiedliwe i proporcjonalne do czynów, a nie wynikać na przykład z naszego aktualnego nastroju.”

- ważna jest rodzicielska samokontrola

B. Jak to realizować?

- każda zasada lub decyzja powinna być umotywowana- nastolatek ma prawo wiedzieć, dlaczego ustalamy takie a nie inne reguły (powody powinny być realistyczne, nie tylko moralistyczne- bo nastolatki takie powody odrzucą)

C. Jak chronić nastolatka:

- rodzice nastolatków powinni mieć ze sobą kontakt — czyli znać się osobiście na tyle dobrze, aby zwracać się do siebie po imieniu (wymiana informacji, współpraca)

- należy dzwonić i się upewniać, czy np. dziecko swoje puścić na prywatkę

D. Charakter sytuacji i zaufanie:

- „Wychowując nastolatka, trzeba między innymi pamiętać o dwóch rzeczach. Po pierwsze — przyznawajmy mu przywileje, opierając się na wzajemnym zaufaniu. Po drugie — starajmy się sprawdzić, czy nasze dziecko potrafi poradzić sobie w konkretnej sytuacji, zanim pozwolimy mu w niej uczestniczyć.”

E. Gra na zwłokę:

- gdy mamy wątpliwości co do przyznania dziecku pewnych przywilejów, np. brak argumentów za tym, żeby nie puścić córki na imprezę

- np. „Zabiłaś mi ćwieka, kochanie. Pozwól mi to przemyśleć, dobrze?"

- często sytuacja sama się rozwiązuje. Po drugie dziecko też ma czas na przemyślenie.

F. Spojrzenie w przyszłość:

- postawa rodziców ma bardzo duży wpływ na to, jak ich nastolatek będzie traktował rodzicielską kontrolę i autorytet

- jeżeli rodzic tłamsi dziecko i jego dążenie do samodzielności, to tym samym utrudnia mu wejście w dorosłość

- najzdrowszym podejściem jest racjonalna współpraca z nastolatkiem (z czasem- relacje poniekąd partnerskie)

G. Ustalanie ograniczeń i kar:

- Nastolatki, podobnie jak wszystkie dzieci, mają duże poczucie sprawiedliwości- doskonale wiedzą, czy rodzice są zbyt pobłażliwi, czy też karzą zbyt surowo w stosunku do popełnionego przewinienia.

- rodzice muszą pamiętać o tym, że kara powinna być proporcjonalna do przewinienia

H. Uprzejmość rodziców:

- konieczne jest okazywanie sympatii i uprzejmości rówieśnikom dziecka, bowiem bardzo często pragnie ono porozmawiać z rodzicami swoich rówieśnikach i przyjaciołach, poznać naszą opinię o nich. Jednak jeżeli rodzice mają do nich wrogi stosunek, nastolatek powstrzymuje się od takich dyskusji, a wpływ rodzica na własne dziecko znacznie się z tego powodu ogranicza

I. Sytuacje nietypowe:

- depresja

- zaburzenia procesu myślowego, czyli trudność kontrolowania swojego myślenia

- zaburzenia neurologiczne z konsekwencjami natury emocjonalnej

- ADD i ADHD (i pitu pitu o adhd)

9. Depresja wieku młodzieńczego

- to złożone, ukryte i niebezpieczne zjawisko

- jest trudna do stwierdzenia, ponieważ jej objawy są inne niż klasyczne symptomy depresji ludzi dorosłych

- dowodem jej istnienia jest ponure fantazjowanie, dziwne sny lub sny na jawie

- „Pogrążony w umiarkowanej depresji dorosły zazwyczaj wygląda okropnie, czuje się beznadziejnie i z trudem wykonuje swoje obowiązki. A nastolatek? W większości wypadków tylko ten pogrążony w głębokiej depresji wygląda na bardzo przygnębionego.”

- młodzi doskonale się maskują (to zjawisko często bywa nazywane depresją z uśmiechem)

A. Jak stwierdzić depresję:

- ważne jest rozpoznanie we wczesnym stadium

- „Pogrążony w depresji nastolatek bywa bardzo podatny na szkodliwy wpływ rówieśników, może uzależnić się od alkoholu i narkotyków, popełniać przestępstwa, eksperymentować z seksem oraz zachowywać się antyspołecznie, a także podejmować próby samobójcze.”

- objawy: poczucie bezradności i beznadziejności, zniechęcenie i rozpacz,; problemy ze spaniem (za dużo lub za mało snu), problemy związane z odżywianiem (niedojadanie lub przejadanie się, którym towarzyszy spadek wagi ciała lub jej wzrost), brak energii, niskie poczucie własnej wartości; problemy z panowaniem nad swoim gniewem

- Skrócenie czasu koncentracji uwag- nastolatek potrafi się skoncentrować tylko na krótko, coraz bardziej się rozprasza- prowadzi to do frustracji, ponieważ zaczyna uważać się za głupiego

- Sny na jawie- bujanie w obłokach

- Złe wyniki w nauce- proces ten bywa tak powolny, że trudno od razu go zauważyć

- Nuda- zazwyczaj przejawia się jego chęcią do spędzania coraz dłuższego czasu w samotności (leży on wtedy na łóżku, śni na jawie i np. słucha muzyki)

- Depresja somatyczna- objawy zaczynają być przykre pod względem fizycznym- nastolatek odczuwa ból

- Izolacja- odsunięcie się od rówieśników, w rezultacie nastolatek staje się bardzo samotny

B. Aktywne rozładowywanie depresji:

- chłopcy bywają bardziej gwałtowni od dziewcząt. Często usiłują zmniejszyć siłę objawów depresji za pomocą kradzieży, kłamstwa, udziału w bójkach, szybkiej jazdy samochodem lub przez inne aspołeczne zachowania

- Typową dla dziewcząt metodą rozładowywania depresji jest swoboda seksualna (stosunek seksualny i fizyczna bliskość łagodzi cierpienie spowodowane przez depresję)

- ucieczką są narkotyki

- próba samobójcza- bywa jedynie sposobem na zwrócenie uwagi otoczenia, ale zdarza się i tak, że nastolatek naprawdę chce odebrać sobie życie (dziewczęta częściej próbują, chłopcom lepiej wychodzi)

C. Jak zaradzić łagodnej depresji:

- zidentyfikować ją we wczesnym stadium

- zasadnicze znaczenie ma pokazanie dziecku, że rodzicom na nim zależy, że je kochają

- nastolatki są wyjątkowo wrażliwe na problemy, które dzielą rodziców (rozwód, choroba, śmierć, konflikty)

D. Depresja umiarkowana i poważna:

- nastolatek stopniowo traci zdolność do jasnego, logicznego i racjonalnego myślenia

- deformuje się jego postrzeganie rzeczywistości, zwłaszcza ma fałszywe mniemanie o tym, co sądzą o nim inni ludzie

E. Depresja a narkotyki:

- wiele narkotyków, zwłaszcza marihuana, blokuje lub tłumi związane z depresją cierpienie

10. Intelektualny rozwój nastolatka

- rodzice powinni nauczyć nastolatka jasno myśleć (racjonalnie i logicznie)

A. Rozwój intelektualny:

- odbywa się etapami

- aby umysł nastolatka rozwijał się optymalnie, musi mieć on przede wszystkim poczucie własnej wartości

B. Potrzeba afirmacji intelektu:

- „Aby nauczyć się racjonalnie myśleć, nastolatek potrzebuje, aby ktoś docenił jego intelekt. (…) Chodzi raczej o wzmacnianie jego poczucia własnej wartości, które bierze się między innymi ze świadomości, że umie prawidłowo rozumować i rozwiązywać problemy.”

- wielu rodziców popełnia błąd, ograniczając się tylko do zwracania uwagi na niewłaściwe działania nastolatka i karania go

- rodzice powinni podejmować dyskusje o sprawach interesujących nastolatka, słuchać jego opinii

- wielu rodziców nie chce rozmawiać z nastolatkami po partnersku- eeech. „Nastolatki czują wtedy, że ich zdanie w ogóle się nie liczy, ponieważ rodzic nie okazał uznania dla ich intelektu. Nie widza wtedy miłości swoich rodziców. Nabierają przeświadczenia, że nie są szanowane. W rezultacie cierpią i zaczynają odczuwać gniew.”

- dopiero wtedy, gdy nastolatek przekona się, że rodzice odnoszą się do niego jak do osoby odpowiedzialnej i mającej swój rozum, uwierzy, że zdoła nauczyć się logicznego myślenia i osiągnąć intelektualną dojrzałość

C. Uczyć za pomocą przykładów:

- pitu pit i kaszka manna. Nima nic :d

D. Bądźmy konsekwentni:

- nic tak bardzo nic miesza nastolatkowi w głowie jak brak konsekwencji w postępowaniu własnych rodziców

11. Rozwój duchowy nastolatka

- młodzież- „pokolenie apatyczne”- to tylko warstwa zewnętrzna, pod nią jest gniew i wściekłość- większość młodych ludzi jest sparaliżowana poczuciem beznadziejności i bezradności oraz rozpaczą

- „Postawy i nastroje typowe dla młodzieży danego kraju na ogół są odzwierciedleniem postaw i nastrojów pokolenia ludzi dorosłych.” A młodzież potrzebuje jakiegoś optymistycznego i wartościowego stymulatora do działania. → „Nastolatki, niestety, nie potrafią spojrzeć na życie z perspektywy historii i czerpać wiedzy z doświadczeń minionych pokoleń. Są w stanie analizować tylko teraźniejszość i przyszłość. Dlatego ich postawy i nastroje kształtują się na podstawie obecnie dominujących trendów oraz aktualnych prognoz dotyczących przyszłości.” → dorośli często nie potrafią wszczepić im zdecydowania, nadziei i otuchy.

A. Koniec świata?

- odczytywanie Biblii, zamiast z intencją Boga, jest złe- przekazuje beznadziejność, że koniec nadejdzie wkrótce, więc nie ma sensu się starać → proroctwa

- temu 'obrazowi' służą wydawane co parę lat książki o końcu świata, np. o 2012 roku :P → to przytłacza nastolatka

- i pitu pitu o tym, ze Bóg wcale nie jest pesymistyczny, lecz pełen nadziei i radości. Należy na niego czekać i modlić się

B. „Pokaż mi, jak żyć”:

- „Jednym z najważniejszych oczekiwań nastolatków wobec ich rodziców jest prośba o etyczny i moralny system wartości, który stanie się przewodnikiem przez życie. Mówią, że potrzebują „życiowego wzorca", „sensu życia", „czegoś, na czym można się wesprzeć" lub „wyższego autorytetu".”

- Bóg pokazuje

- konieczne jest identyfikowanie się dziecka z rodzicami- wtedy może ono zaakceptować wyznawane przez nich wartości i uznać je za swoje

- nastolatek musi czuć się kochany i akceptowany, bo inaczej zaczyna buntować się przeciwko autorytetowi rodziców, co w konsekwencji sprawia, że zaczyna postępować odwrotnie do nich

C. Nauka religii:

- jeżeli jest dla nastolatka nudna lub przykra, to nie chce on przyswoić jej moralnych i etycznych przekazów, chociażby były słuszne

D. Postawa typu „poczekamy — zobaczymy":

- „kiedy dorośnie, samo wybierze to, co uzna za odpowiednie..”

- to złe podejście- nie daje dziecku żadnych wskazówek, przez co tez nie pozwala na rozumienie świata

- sekty- służą odpowiedziami- a zagubione dzieciaki są dla nich łatwym łupem

E. Rozwijać duchowość nastolatka:

- wielkie znaczenie mają lekcje religii i inne zajęcia z tej dziedziny

- rodzice muszą uczyć nastolatki zainteresowania sprawami duchowymi- uczyć prawidłowej interpretacji, pomóc zrozumieć postawę osób z Biblii i sens ich działania

- rodzice muszą dzielić się z dziećmi swoimi duchowymi doświadczeniami- mówić o swojej miłości do Boga, modlić się razem

- rodzice przebaczający + gdy zranią swoje dziecko, to otwarcie przyznają się do błędu i proszą go o przebaczenie

- rodzice muszą uczyć swoje nastolatki, jak dojrzale radzić sobie z gniewem- aktywnie, pozytywnie, nie pasywno-agresywnie

F. „Ludzie z balkonu":

- „„ Głosy z piwnicy", które odzywają się w każdym z nas, pochodzą z podziemi naszego życia. Czasem są impulsami lub skłonnościami, które uważamy za niegodne człowieka. Są to: popędliwość, gniew, żądza zemsty.”

- „Wszyscy potrzebujemy „ludzi z balkonu”, którzy pokazują, jak wznieść się ponad sprawy przyziemne i nic nie znaczące. Udowadniają, że nie musimy pogrążać się w negacji i rozpaczy. Że możemy nie dopuścić do tego, aby nasze wewnętrzne konflikty rujnowały nasze życie. Że możemy żyć zwycięsko. „Ludzie z balkonu" przekonują nas zarówno słowami, jak i czynami.”

- nastolatki czasem potrzebują „ludzi z balkonu", bowiem słyszą za wiele „głosów z piwnicy"- tymi ludźmi powinni być rodzice

- albo Bóg:P

H. Chrześcijańska nadzieja:

- no sorki, sranie xD

12. Starszy nastolatek

- następuje normalna separacja z domem rodzinnym- nadal potrzebują swoich rodziców, aby pomogli im przekroczyć próg dorosłości

- najpierw rodzice powinni się przekonać, że nastolatek nauczył się prowadzić samodzielne życie

- zanim wejdzie w okres pełnej niezależności, nastolatek powinien nauczyć się gospodarować swoimi finansami

A. Wybór życiowej drogi:

- ważna jest zdolność do stawiania sobie życiowych celów

- „Starszy nastolatek stosunkowo łatwo może się zmienić, ale w miarę upływu lat ta elastyczność maleje.”

- NO :P „W każdym wieku można z kimś się zaprzyjaźnić, ale przyjaźnie z czasów szkolnych i studenckich to coś szczególnego. Przyjaciele z tamtego okresu to ludzie, do których można zadzwonić po wielu latach i nie czuć żadnego dystansu, jak gdyby rozmowa była po prostu kontynuacją jakiejś konwersacji, prowadzonej w „dawnych, dobrych czasach". Docenianie przyjaciół to sprawa szczególnie ważna w wypadku starszego nastolatka, który jest tak nastawiony na realizację swoich celów, że przyjaciele czasem schodzą na dalszy plan.”

B. Przygotowanie do spotkania z realnym światem:

- z alkoholizmem, narkomanią, swobodą obyczajową, malejącym znaczeniem wartości duchowych i powszechnym egoizmem

- całkowite izolowanie dzieci od świata to błąd

C. Poczucie bezpieczeństwa:

- „jaskółcze gniazda”- nawet, gdy dzieci wylecą, wciąż potrzebują rodziców

- „Młodzi ludzie, którzy opuszczają rodzinny dom, mają również inną, typową w tej sytuacji potrzebę. Pragną, aby w nim nic się nie zmieniło; żeby zostało tak, jak wyglądało wtedy, gdy jeszcze tam mieszkali. Dzięki temu młody człowiek ma większe poczucie bezpieczeństwa.”

- najważniejszą kotwicą zapewniającą nastolatkowi poczucie bezpieczeństwa jest związek małżeński rodziców

D. Wybór współmałżonka:

- trudny, bo randki to sytuacje sztuczne, a należy poznać charakter partnera

- można sprawdzić, jak radzi sobie on z własnymi rodzicami, rodzeństwem, dziadkami, itp.

E. Bądźmy optymistami:

- mm, bądźmy..

---